Iran

10 činjenica o Iranu koje (možda) niste znali

Iran je zemlja planina i pustinja koje zauzimaju najveći deo ove zemlje veličine 6 bivših Jugoslavija. Rečni sistemi su oskudni, a plodne nizije se nalaze uglavnom uz Kaspijsko more ili Persijski zaliv.
Država ima 80 miliona stanovnika koje čine:

Persijanci (muslimani šiiti) – oko 65%
Azari/Hazari (muslimani šiiti) – oko 15%
Kurdi (uglavnom muslimani suniti) – oko 10%
Ostatak čine Luri, Arapi, Jermeni, Jevreji i ostali.

Zvanični jezik je farsi koji pripada indo-evropskoj grupi jezika i spada u deset najstarijih na svetu koji se i dalje koriste. Pišu arapskim pismom, iako jezik nije sličan arapskom jer pripadaju različitim jezičkim porodicama. Zanimljivo je da farsi ima zajedničkih reči sa srpskim (čaj, ćilim, turšija, ambar, čarapa, merdevine..).
Zvanični naziv države sve do 1935. godine bio je Persija, kada je šah Reza Pahlavi tražio od Međunarodne zajednice da se počne primenjaivati naziv Iran. Iran je inače stari naziv koji se koristi od III veka, ali je Zapad prihvatio naziv Persija zbog grčkih istoričara koji su celi prostor nazivali imenom jedne od provincija. Arhaični oblik reči Iran je Arjanam sa značenjem zemlja arijevaca.
Od islamske revolucije 1979. u Iranu je na snazi teokratija. To je oblik vladavine gde religija igra osnovnu ulogu (odnosno vlast dolazi od boga, a sprovodi je svešteno lice) i danas, pored Irana, još jedino Vatikan ima ovakav oblik vlasti. Vrhovnog vođu bira Skupština stručnjaka na neodređeno vreme i on mora da bude iz reda sveštenstva. Iako se Predsednik Irana bira na demokratskim izborima, veliki vođa ima mandat da ga smeni.
Kao i sve bliskoistočne kuhinje, i iranska je bogata začinima. Najviše se koristi šafran u slanim i slatkim jelima, a u kombinaciji sa ružinom vodicom osnov je većine iranskih slatkiša, uključujući i sladoled.
Jedan od najvećih svetskih obrađenih dijamanata se nalazi u Iranu i čuva u Nacionalnoj riznici dragog kamenja u Teheranu. Dijamant je bledo roze boje, ima 182 karata i zove se Daria-i-Noor (Morska svetlost).
Zoroastrizam je jedna od najstarijih monoteističkih svetskih religija koja datira još iz V veka p.n.e. i bila je zvanična persijska religija sve do VII veka i prodora islama u ove krajeve. Učenja zoroastrizma su bila osnov za kasniji nastanak vodećih svetskih religija. Danas postoji oko deset hiljada poklonika ove religije u Iranu (i mnogo više širom sveta) i Islamska republika im dozvoljava upražnjavanje iste. Centar zoroastrizma je grad Jazd u kojem se nalazi i Hram vatre u kojem večna vatra gori od 470. godine.
Drevna Persija je na vrhuncu moći u 5. veku p.n.e bila pod vlašću kralja Darija Velikog. Prostirala se od Indije na istoku do Bugarske na zapadu i bila najmoćnije carstvo starog veka. Centar tadašnje Persije bio je grad Persopolis kojeg je 330. godine p.n.e. uništio Aleksandar Makedonski u svom pohodu na istok.
Iran je sedište 22 lokacije pod zaštitom UNESCO-a koje se nalaze na listi svetske kulturne baštine i na jedanaestom je mestu na svetu po broju ovih lokacija. Neki od najpoznatijih lokaliteta su Persopolis, grad Jazd, glavni trg u Isfahanu, Golestan palata u Teheranu i dr.