Orijentalizam

Orijentalizam je komparativni pojam u umetnosti pod kojim se podrazumeva inspiracija kulturom Orijenta i prerada te inspiracije u evropskoj umetnosti. Još u antičkoj Grčkoj razvijao se od 8. veka pre nove ere orijentalizujući stil koji je ornamente (kao što su palmete) i hibridna bića (kao što su sfinge, sirene i grifoni) ali i frontalni način prikazivanja preuzimao iz egipatske kulture. U srednjem veku krstaši su doneli prve orijentalne tepihe u Evropu koji su ubrzo postali statusni simbol i zbog toga ušli u slikarstvo. Primerci koje su na primer prikazivali Hans Holbajn Mlađi ili Lorenco Loto i danas se klasifikuju kao „Holbajnovi“ odnosno „Lotovi“ tepisi. U vreme rokokoa u 18. veku bile su pored šinoazerija omiljene i takozvane Turquerie to jest prikazi iz života Turaka odnosno onoga što se pod tim shvatalo.

U užem smislu pojam orijentalizam označava interesovanje za orijentalne scene pre svega u francuskom i engleskom slikarstvu i grafici 19. veka. Napoleonov pohod na Egipat (1798-1801), osvajanje Alžira od strane Francuza (od 1830) kao i putopisi ili drugi literarni opisi podsticali su oduševljenje i maštu umetnika. Od sredine veka neposredne i očigledne informacije obezbeđivale su redovno organizovane svetske izložbe. Putovanje u islamske zemlje Arabijskog poluostrva i severne Afrike nisu više bili samo deo velikih putovanja bogatih već i destinacije mnogih umetnika kao što su Ežen Delakroa, Šarl Glejer, Ežen Fromenten, Žan Leon Žarome, Teodor Šaserio ili Vilijam Holmen Hants pa sve do Ogista Renoara, Anri Matisa i drugih slikara moderne. Pored istorijskih i biblijskih tema u evropskom slikarstvu su popularne i scene sa bazara, iz harema, kupatila, sa konjičkoh igara i raznih folklornih manifestacija. Pri tome je orijentalizam retko imao čisto dokumentarni karakter a češće je služio kao projekcioni prostor za želje zapadnjaka. U skladu sa tim je i slici orijenta u slikarstvu zapada davala pečat bajkovito-rajska čarobnost, delom u neukroćenoj divljini, čudni običaji i kultivisana lepota kombinovani sa raskošnim bojama i ornamentalnom estetikom.

Delakroini dnevnici beleže mnogobrojne utiske sa njegovog putovanja po severnoj Africi (1832)na akvarelirarnim crtežima. Po povratku u Pariz predstavio je zemlju i ljude koje je upoznao u romantično ekspresivnom načinu slikanja (na primer Alžirske žene u ložnici, 1834). Pored toga njega su zaokupljali i tamošnji odnosi između svetla i boje kao i kasnije Paula Klea i Augusta Makea. Žan Ogist Dominik Engr nikada nije putovao na Orijent ali se ipak čitavog života bavio ovom temom. Njegove slike ne pretenduju na to da budu verni odrazi stvarnosti već su produkti mašte, povezuju egzotiku sa erotikom (na primer Velika Odaliska, 1814. ili Tursko kupatilo, 1863). Orijentalizam je i sledećoj generaciji umetnika, među njima Engrovom učeniku Teodoru Šaseriju kao i Žan Leon Žaromeu služio kao okvir za putene prikaze.

U engleskom slikarstvu orijentalizmu se povremeno posvećuju umetnici kao što su Vilijem Holmen Hant ili Lorens Alma-Tadema. Pritom kod njih izlazi u prvi plan religiozna odnosno naučna komponenta. Tako je Hant svoje utiske sa putovanja kroz svetu zemlju pretočio u biblijske scene dok je Alma-Tadema svoje arheološko znanje uneo u svoje slike Egipta.

Sa pojavom impresionizma u drugoj polovini 19. veka gubi se interesovanje za Orijent u evropskom slikarstvu. Sad je u središtu interesovanja umetnost Dalekog istoka pre svega Japana. Takođe je veliko zanimanje i za umetnost Okeanije (kod Pola Gogena) i Afrike (kod ekspresionista i kubista).

(Izvor, Wikipedia)