Island

First topic message reminder :




Island (isl. Ísland) nezavisna je ostrvska država smeštena na granici između Atlantskog i Severnog ledenog okeana, na severozapadu evropskog kontinenta. Država obuhvata teritoriju površine oko 103.000 km², a pored glavnog ostrva u njenom sastavu se nalazi još 36 manjih ostrva. Sa populacijom od svega oko 350.000 (prema procenama iz 2018), odnosno u proseku sa oko 3,2 stanovnika po kvadratnom kilometru, Island je ne samo najređe naseljena država u Evropi, već i jedna od 20 najređe naseljenih država na svetu. Gotovo dve trećine populacije živi u glavnom i najvećem gradu Rejkjaviku i njegovoj bližoj okolini, a veći gradovi su još i Koupavogir, Habnarfjerdir i Akirejri. Osnovu populacije čine Islanđani, narod germanskog porekla, a najveća nacionalna manjina su Poljaci koji su se na ostrvo u znatnijem broju doselili početkom XXI veka.

Geološki gledano Island je ostrvo vulkanskog porekla smešteno na seizmički veoma aktivnom i nestabilnom području Srednjoatlantskog grebena. Njegov reljef je posledica konstantne kolizije vulkanskog i glacijalnog procesa, zbog čega je ostrvo poznato pod nazivom „zemlja vatre i leda”. Island je poznat po svojim aktivnim vulkanima (Hekla, Ejafjadlajekidl, Surtsej), geotermalnim izvorima, lednicima (Vatnajekidl, Langjekidl) i fjordovima. Iako se nalazi tek nešto južnije od Arktičkog polarnika, zahvaljujući toploj Golfskoj struji koja protiče kraj njegovih obala, priobalni delovi Islanda imaju umerenu klimu sa prohladnim letima. Najveći deo zemlje nalazi se u zoni tundre.

Prema srednjovekovnom rukopisu Landnaumabouk („Knjiga o naseljavanju”) prvi naseljenici ostrva bili su nordijski kolonizatori koji su se 874. godine predvođeni Ingoulvirom Artnarsonom naselili na jugozapadu ostrva, kod današnjeg Rejkjavika. Najjača imigraciona struja na ostrvu i tokom narednih nekoliko vekova dolazila je iz Norveške, a kolonizatori su sa sobom dovodili i sluge i robove uglavnom gelskog porekla. Prva islandska država, Islandska Slobodna Država, formirana je oko 930. godine kada su se na lokalitetu Tingvelir po prvi put sastale lokalne starešine osnuvši Alting (veće), zvanično najstariju narodnu skupštinu na svetu. Nakon skoro tri veka samostalnosti, sredinom XIII veka, ostrvo postaje prvo delom Norveške Kraljevine, potom Kalmarske Unije, a od prve polovine XVI veka i Danske. Godine 1918. ostrvo obnavlja svoju nezavisnost sa osnivanjem Kraljevine Island, parlamentarne monarhije na čijem čelu je zvanično bio danski kralj Kristijan X. Stanovnici ostrva su se na referendumu održanom u junu 1944. opredelili za ukidanje monarhije i uspostavljanje republike. U prvim decenijama nezavinsosti, Island je bio jedna od najsiromašnijih evropskih država čija privreda se oslanjala isključivo na ribarstvo i skromnu poljoprivredu. Uspešno sprovedena industrijalizacija ribarskog sektora i novac iz projekta „Maršalovog plana” za obnovu posle Drugog svetskog rata, u kratkom vremenu su Island pretvorili u jednu od najrazvijenijih i najzdravijih svetskih ekonomija. Tokom 1994. Island postaje članom Evropske ekonomske zajednice, što je dovelo do diverzifikacije nacionalne privrede i intenzivnog razvoja finansijskog sektora.

Islandska privreda počiva na tržišnoj ekonomiji sa relativno niskim stopama oporezivanja. Država sprovodi nordijski socijalni sistem koji svim građanima omogućava jednak pristup zdravstvenim i obrazovnim institucijama. Island se nalazi na vrhu svih lestvica u sferi ekonomskih, političkih i društvenih sloboda i rodne ravnopravnosti. Islandska luteranska crkva, koja ima zvaničan status nacionalne crkve, prva je hrišćanska crkvena zajednica na čijem čelu se kao nadbiskup nalazi žena. Godine 2016. Island je po stepenu društvenog razvoja svrstan na deveto mesto prema Indeksu humanog razvoja UN-a, odnosno na prvo mesto Indeksa globalnog mira. Privreda u potpunosti počiva na obnovljivim izvorima energije, a u novije vreme turizam postaje jedna od vodećih privrednih delatnosti.

Islandska kultura je u najužoj vezi sa svojim skandinavskim korenima, a većina islandskog stanovnišptva su potpmci prvobitnih nordijskih i gelskih doseljenika. Islandski jezik, koji pripada podgrupi severnogermanskih jezika, proistekao je iz staronordijskog jezika i danas je najbliži nekim dijalektima norveškog, te ferjajrskom jeziku. Jedan od najpoznatijih simbola islandske kulture su srednjovekovne islandske sage, a posebno zbirka Sage o Islanđanima koje se smatraju biserom srednjovekovnog literarnog stvaralaštva na tlu severne Evrope.

Island je punopravni član NATO-a i jedina članica tog vojnog saveza koja zvanično nema vojsku, uz izuzetak lako naoružane obalne straže koja se brine o sigurnosti nacionalnih granica.

Rejkjavik (isl. Reykjavíkurborg) je glavni i najveći grad Islanda. Ovaj grad je najseverniji glavni grad na svetu. Smešten je na jugozapadu Islanda u zalivu Faksagloji na Atlantskom okeanu. Rejkjavik se prostire duž poluostrva sa pogledom na planine i Atlantski okean. Grad se prostire na površini većoj od 200 km² i još uvek se širi. U gradu živi oko 140.000 ljudi (2023). U široj gradskoj zoni živi oko 248.000 stanovnika, što čini oko 65% stanovništva Islanda.