Nadežda Petrović

Srpsku slikarku Nadeždu Petrović oštro su osporavali mnogi njeni savremenici. Istorija ju je upamtila kao posvećenog patriotu iz balkanskih i Prvog svetskog rata, dok je potvrdu za umetnički rad dobila tek u novije vreme

Nadežda Petrović potiče iz srpske građanske porodice u kojoj je postojalo veliko razumevanja za kulturu, mnogo veće nego što je to bio slučaj u Srbiji tog vremena. Rodila se u Čačku, 29. septembra 1873. godine, kao drugo dete Dimitrija Petrovića, tada nastavnika crtanja čačanske realke i učiteljice Mileve, rođene Zorić, sestričine Svetozara Miletića. Porodica se kasnije preselila u Beograd, u kuću Nadeždinog dede, poznatog trgovca Maksima Petrovića. Od trinaestoro dece koliko se rodilo ostalo je sedam devojčica i dva dečaka, a jedan od njih bio je Rastko Petrović. Ovaj slikarkin brat bio je jedan od prevodnika avangardne srpske književnosti, preživeo je albansku golgotu, stigao do Krfa, živeo u Francuskoj i bio srpski diplomatski službenik u Vašingtonu. Kao emigrant, Rastko je umro u Americi.

U ATELJEU ĐORĐA KRSTIĆA
Kad se kod mlade učenice beogradske Više ženske škole videlo da ima želju i smisao za slikanje, njen otac jedva je dočekao da je da na školovanje kod svog prijatelja, slikara Đorđa Krstića. U njegovom ateljeu mlada učenica provela je nekoliko godina, ali na radovima sačuvanim iz tog perioda, na učitelja ukazuje jedino tamni kolorit. Po svemu ostalom, Nadežda se sasvim razlikovala od svog učitelja. Slikarka koja je strasno prikazivala srpske predele, seljake i seljanke, sa svojim učiteljem jedino je imala duhovni kontinuitet pa je tako za svoje dalje četvorogodišnje studije izabrala Minhen. Tamo je 1891. godine Slovenac Ažbe, po nagovoru nekolicine mlađih slikara nezadovoljnih poukama na akademiji, otvorio svoju školu koja se pročula po liberalizmu nastave. Nadežda Petrović se sprijateljila sa tim slovenačkim slikarima, sa kojima je još više delila slobodu slikarskog izraza.

PRED SRPSKOM PUBLIKOM
Svojom prvom izložbom u Beogradu, Nadežda je uz "galamu" otpočela slikarsku karijeru u Srbiji. Kritičari su je oštro dočekali, komentarišući njene radove inspirisane impresionizmom kao "bolesno i trulo shvatanje bolesnih i trulih mozgova". Njeni kritičari nisu ni slutili da je srpska umetnica u Nemačkoj veoma dugo i pažljivo kopirala stare majstore, a ti radovi svedoče s kakvom je lakoćom i disciplinovanošću postizala njihovu tehniku. Dokazala je da može da savlada svoju nesputanu, strastvenu prirodu i potčini se uzoru. Ali, samo na kratko, jer Nadežda nije želela da bude na putu klasičnog slikarstva.

PARISKA SLOBODA
Puno puta pre nego što će se u njemu nastaniti, Nadežda je boravila u Parizu. Godine 1910. i 1911. svoj atelje joj ustupa Ivan Meštrović gde srpska umetnica nesmetano stvara. Pariz je bio mesto u kome su se stvaraoci malo osvrtali na publiku koja nije razumela njihova nova umetnička kretanja, ali od koje su oni ipak očekivali da ih shvati i zavoli. Nadežda, koja je bila smela, nije ostala ravnodušna na takve prilike. Hrabro pokušavajući da srpskoj javnosti predstavi primitiviste, kubiste, foviste, futuriste, ona je ushićeno napisala da svi ti pravci "u sebi nose mladost i zdravlje." U njenoj domovini, akademska javnost je bila zgrožena ovim idejama.

RATNI PERIOD
Kad su 1912. otpočeli ratovi, mnoge žene iz Srbije su negovale ranjenike po bolnicama, ali je samo dve Sanitet za ratnu zonu pri Vrhovnoj komandi odredio za vojnu službu. Jedna od njih bila je Nadežda Petrović. Za vreme balkanskih ratova slikarkini motivi su Prizren, Vezirov most, Skoplje, Kosovo Polje. Najveći deo skica koje je ostavila u Čačku i Kraljevu nisu sačuvani. Dok se 1914. godine u Italiji oporavljala od tifusa koji je preležala u Skoplju, otpočeo je Prvi svetski rat. Odmah se vratila u zemlju, ponovo na dužnost vojne bolničarke gde je ostala do poslednjeg dana. Umrla je u valjevskoj bolnici u svojoj 42. godini.

NEOBJAVLJENA DRAMA
Tek pre dve godine javnosti je otkriven do sada nepoznat slikarkin rukopis, drama "Vojvoda Micko Porečanin". To je jedna od velikih tema srpske, makedonske, bugarske, pa i albanske literature jer opisuje vreme komitskih borbi u predvečerje Turske carevine na Balkanskom poluostrvu. Nadežda Petrović ju je napisala 1903. dok je sa Kolom srpskih sestara raznosila pomoć srpskim vojnicima u Makedoniji. Drama je, s jedne strane, napisana kao priča o otporu Turskoj carevini, a s druge, kao vizija srpskoga ujedinjenja pod krunom Karađorđevića. Napisala je dramu dirljive naivnosti i starinskog stila, ali sa romantičarskim obrtima. Deo rukopisa ispisala je slikarka dok je drugi deo nastao prepisivanjem njenog originalnog teksta. Ova drama nije objavljen tokom Nadeždinog života, a ni naslednici njene zaostavštine ga nisu smatrali posebno vrednim. Delo je ipak publikovano u novije vreme.

ISPRED SVOG VREMENA
Iako je njeno slikarsko delo zaista veliko, Nadeždu Petrović istorija je upamtila kao devojku koja je u oba balkanska i Prvom svetskom ratu u džakovima žita prenosila municiju i vidala rane srpskim vojnicima. Upamćena je i po svom Autoportretu iz 1903. godine, koji, inače, lično nije volela. Uprkos svim osporavanjima, Nadežda Petrović je postala heroina jer je bila prva učenica otvorene slikarske škole Kirila Kutlika, prva devojka iz Srbije koja je studirala u Minhenu, prva umetnica koja je imala samostalnu izložbu u Beogradu i prva žena čiji se lik našao na novčanici.
Autor: Zorica Marković | Stil magazin

Nadežda Petrović