Dogodilo se na današnji dan

Naslov: Dogodilo se na današnji dan Sub Feb 11, 2023 9:53 am

First topic message reminder :

Dogodilo se na današnji dan, 11.02.

1650. - Umro Rene Dekart, francuski filozof, matematičar i fizičar
(La Aj, 31. 03. 1596 - Stokholm, 11. 02. 1650)

1817. - Rođen Jovan Subotić, književnik i političar, urednik "Letopisa Matice srpske"(Dobrinci, 11. 02. 1817 - Zemun, 28. 01. 1886)

1847. - Rođen Tomas Alva Edison, američki fizičar i pronalazač
(Milan, 11. 02. 1847 - Njujork, 18. 10. 1931)

1852. - Pomorac Ivo Visin krenuo na put oko sveta

1868. - Umro Žan Bernar Leon Fuko, francuski fizičar
(Pariz, 18. 09. 1819 - Pariz, 11. 02. 1868)

1876. - Rođena Draga Spasić, pozorišna glumica i operska pevačica
(Valjevo, 11. 02. 1876 - Beograd, 29. 07. 1938)

Draga Spasić je učiteljsku školu završila u Beogradu. Član Narodnog pozorišta u Beogradu postala je 1896, a već sledeće godine prešla je u Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu. Solo pevanje je usavršavala kod profesora Filipa Forstena. U Srpskom narodnom pozorištu nosila je najvažniji pevački repertoar i stekla umetničku slavu, kao jedna od najomiljenijih pevačica i glumica u Vojvodini. Na sceni Opere Narodnog pozorišta u Beogradu tumačila je glavne sopranske partije u "Kavaleriji rustikani", "Prodanoj nevesti", "Verteru", "Toski" i "Boemima", a među njenim najuspelijim ulogama je "Koštana" iz istoimenog Stankovićevog dela, za čije izvođenje je prilikom proslave 25-godišnjice rada, od autora u znak priznanja dobila lovorov venac.

1879. - Umro Onore Domije, francuski slikar, grafičar i vajar, najveći karikaturista 19. veka (Marsej, 26. 02. 1808 - Valmondiaz, 11. 02. 1879)

1901. - Umro Milan Obrenović, knez i kralj
(Manasija, Vlaška, 22. 08. 1854 - Beč, 11. 02. 1901)

1903. - Rođen Dušan Timotijević, novinar i filmski kritičar
(Beograd, 11. 02. 1903 - Beograd, 23. 12. 1967)

1906. - Ustanovljena seizmološka služba u Beogradu

1907. - Rođen Blagoje Nešković, lekar i političar
(Kragujevac, 11. 02. 1907 - Beograd, 11. 11. 1984)

1909. - Rođen Džozef Leo Mankijevič, američki režiser, scenarista i producent, dobitnik "Oskar"-a (Vilkis Ber, 11. 02. 1909 - Bedford, 05. 02. 1993)

1913. - Rođen Rifat Burdžović Tršo, revolucionar, narodni heroj
(Bijelo Polje, 11. 02. 1913 - Trnovo, 02. 10. 1942)

1917. - Rođen Đuzepe de Santis, italijanski reditelj i scenarista (Fondi, 11. 02. 1917 - Rim, 16. 05. 1997)

1917. - Rođen Sidni Šeldon (Šehtel), američki književnik, dobitnik "Oskar"-a (Čikago, 11. 02. 1917 - Rančo Miraž, 30. 01. 2007)

1920. - Operom "Madam Baterflaj" Đakoma Pučinija, otvorena Opera Narodnog pozorišta u Beogradu

1926. - U Beogradu osnovan Centralni veterinarski bakteriološki zavod, preteča Naučnog instituta za veterinarstvo

1929. - "Lateranskim sporazumom" Italije i Svete stolice osnovana država Vatikan

1931. - Umro Čarls Parsons, engleski inženjer, pronalazač turbine
(London, 13. 06. 1854 - Kingston, 11. 02. 1931)

1935. - Rođen Džin Vinsent (Vinsent Eugen Kradok), američki muzičar, pionir rokenrola (Norfolk, 11. 02. 1935 - Njuhol, 12. 10. 1971)

1935. - Rođen Dragan Rumenčić, arhitekta, karikaturista lista "Jež" (Zemun, 11. 02. 1935)

1947. - Rođen Irinej (Mirko) Bulović, episkop bački, portparol Srpske pravoslavne crkve, administrator Eparhije austrijsko-švajcarske (Stanišić, 11. 02. 1947)

1948. - Umro Sergej Mihajlovič Ejzenštajn, ruski filmski reditelj, profesor Filmske akademije u Moskvi (Riga, 23. 01. 1898 - Moskva, 11. 02. 1948)

1953. - Umro Uroš Predić, slikar, akademik
(Orlovat, 07. 12. 1857 - Beograd, 11. 02. 1953)

1954. - Rođena Zlata Petković, pozorišna, filmska i TV glumica
(Svrljig, 11. 02. 1954 - Beograd, 03. 12. 2012)

1967. - Umro Milo Mulunović, slikar, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, akademik (Cetinje, 06. 08. 1897 - Beograd, 11. 02. 1967)

1990. - Nelson Mandela oslobođen posle 27 godina robije u južnoafričkim zatvorima

1993. - Umrla Desanka Maksimović, književnica, akademik
(Rabrovica, 16. 05. 1898 - Beograd, 11. 02. 1993)

1996. - Umrla Neda Depolo, dramaturg, urednik Dramskog programa Radio Beograda (Brčko, 01. 04. 1922 - Beograd, 11. 02. 1996)

1997. - Umrla Ksenija Cicvarić, pevačica
(Podgorica, 1926 - Beograd, 11. 02. 1997)

2000. - Umro Rože Vadim (Rože Plemjanikov), francuski filmski glumac i reditelj (Pariz, 28. 01. 1928 - Pariz, 11. 02. 2000)

2002. - Umro Stojan D. Vujičić, književnik, istoričar književnosti i prevodilac (Pomaz, 15. 05. 1933 - Rim, 11. 02. 2002)

2004. - Počeo sa radom španski kulturni centar - Institut "Servantes" u Beogradu

2004. - Umro Jozef Lenart, predsednik vlade Čehoslovačke, prvi sekretar Komunističke partije Slovačke (Liptovska Porubka, 03. 04. 1923 - Prag, 11. 02. 2004)

2006. - Umro Piter Benčli, američki književnik
(Njujork, 08. 05. 1940 - Prinston, 11. 02. 2006)

2010. - Umro Li Aleksandar Mekvin, britanski modni dizajner
(London, 17. 03. 1969 - London, 11. 02. 2010)

2010. - Umrla Irina Arhipova, ruska operska pevačica, solista "Boljšoj teatra" (Moskva, 02. 12. 1925 - Moskva, 11. 02. 2010)

2010. - Umro Nikola Bugarčić, sportski radnik, predsednik Fudbalskog kluba "Crvena zvezda"( 25. 02. 1921 - Beograd, 11. 02. 2010)

2012. - Umrla Vera Tomanović Obradović, filmska i TV glumica
(Prizren, 10. 06.1933 - Beograd, 11. 02. 2012)

2012. - Umrla Vitni Hjuston, američka pevačica i glumica
(Nju Džersi, 09. 08. 1963 - Los Anđeles, 11. 02. 2012)

2016. - Umro dr Bora Stanimirović, profesor i prvi dekan Učiteljskog fakulteta u Vranju (1938 - 11. 02. 2016)

2018. - Umro Peter Kelbel, jedan od osnivača "Blica", šef programa Televizije Kneževine Lihtenštajn ( - Beč, 11. 02. 2018)

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 14.05.

Danas je nedelja 14. maj, 134. dan 2023. Do kraja godine ima 231 dan.

1610 - Francuskog kralja Anrija IV, prvog monarha iz dinastije Burbona, u Parizu je ubio jedan katolički verski fanatik. Na prestolu ga je nasledio devetogodišnji Luj XIII, s kraljicom majkom Marijom Mediči kao regentom. Do 1589. Anri IV je kao kralj Navare i vođa hugenota (francuskih protestanata) bio u sukobu s katolicima, a potom je kao kralj Francuske, zemlji povratio mir 1598. "Nantskim ediktom". Edikt je predvideo međusobnu toleranciju rimokatolika i protestanata. Učvrstio je ekonomski i politički Francusku, i ojačao kraljevsku vlast. "Anri dobri" upamćen je kao omiljeni vladar.

1771 - Rođen je velški filantrop Robert Oven, socijalista utopista i socijalni reformator, industrijalac koji je svo bogatstvo utrošio pokušavajući da ostvari projekte socijalnih reformi. Njega i njegove pristalice savremenici su nazivali "socijalistima", čime je taj izraz ušao u upotrebu. Prve uzorne zajednice stvorio je u Nju Lanarku u Škotskoj i u tim kooperativama proizvođača i potrošača ukinuo je rad dece, ustanovio bolesničke blagajne, skratio radno vreme, povećao nadnice, osnovao čitaonice. Da bi dokazao ostvarljivost reformi, otišao je u SAD, gde je 1825. osnovao komunu "Nova harmonija". Kad je eksperiment propao vratio se u Englesku, gde je stvorio Veliki nacionalni strukovni savez (sindikat) i osnovao banku za razmenu dobara, na osnovi količine uloženog rada u izradu razmenjivanih proizvoda, bez upotrebe novca. Dela: "Novi pogled na društvo", "Skica racionalnog sistema društva", "Knjiga o novom svetskom moralu".

1796 - Engleski lekar Edvard Džener uspešno je vakcinisao jednog osmogodišnjeg dečaka protiv velikih boginja, položivši time temelj moderne imunologije. Ideju o vakcini protiv smrtonosne bolesti dobio je kad je dvadesetak godina ranije uočio da ljudi zaraženi kravljim boginjama ne dobijaju velike boginja ni u vreme epidemija i posle dve decenije rada razvio je vakcinu koja je ubrzo u celom svetu prihvaćena kao pouzdana zaštita od velikih boginja.

1811 - Paragvaj je proglasio nezavisnost od Španije.

1900 - U Parizu su otvorene druge moderne Olimpijske igre, na kojima je prvi put ženama dozvoljeno da učestvuju.

1912 - Umro je švedski pisac Johan Avgust Strindberg. Bio je istovremeno vrhunski istančani literata, neka vrsta naturalističkog psihologa pa i folkloriste, istoriograf, čak i mistik. Odbacio je stare dramske forme i smatra se jednim od začetnika modernog teatra. Protivio se emancipaciji žena, bio rezervisan prema zvaničnim formama religioznosti. Dela: romani "Služavkin sin", "Crvena soba", "Stanovnici Hemsea", "Ispovest ludaka", "Gotske sobe", "Priče nadzornika karantina", "Pakao", "Na ostrvima", "Legende", "Crne zastave", drame "Majstor Uluf", "Otac", "Gospođica Julija", "Pljačkaši", "Zajmodavac", "Put u Damask", "Ples smrti", "Igra snova", "Oluja", "Sablasna soneta", novele "Novo carstvo".

1921 - U Italiji su održani prvi izbori posle Prvog svetskog rata, na kojima je fašistički pokret, uprkos nasilju i pritiscima na birače, osvojio samo 35 od 535 poslaničkih mesta.

1921 - Američki sudija Florens Alen postala je prva žena koja je na smrt osudila muškarca, ubicu Frenka Motoa koji je pogubljen tri meseca kasnije.

1925 - Rođen je Tristram Keri, engleski kompozitor, tvorac elektronske muzike. Nakon studija na Oksfordu emigrirao je u Australiju gde je osnovao muzički elektronski studio po uzoru na onaj koji je prethodno 1967. osnovao u Muzičkom kraljevskom koledžu u Londonu. Bio je neka vrsta tehničkog maga i stajao je iza saundtreka čuvene BBC serije "Dr Who". Kerijev doprinos muzici 60-ih godina 20. veka nesaglediv je, njegov rad inspirisao je grupe poput "Pink Flojd", "Hu" ili "Roksi mjuzik".

1925 - Rođen je Ljubomir Tadić, profesor filozofije i sociologije prava na Univerzitetu u Beogradu, stalni član SANU. Bio je pripadnik NOP-a. Podržao je 1968. studentske proteste, pa je 1974. udaljen sa univerziteta. Bio je među osnivačima obnovljene Demokratske stranke decembra 1989. Dobitnik je Sedmojulske nagrade, najvišeg priznanja Srbije. Dela: "Poredak i sloboda", "Tradicija i revolucija".

1932 - Umro je srpski političar, ekonomista, diplomata, istoričar i pisac Čedomilj Mijatović, predsednik Srpske kraljevske akademije, utemeljivač Narodne banke Srbije, profesor ekonomije na Velikoj školi u Beogradu. Posle završenog Liceja u Beogradu, studirao je političko-ekonomske nauke u Minhenu, Lajpcigu, Cirihu i Beču. Između 1873. i 1889. bio je više puta ministar inostranih poslova i ministar finansija. Kao šef srpske diplomatije potpisao je Tajnu konvenciju sa Austro-Ugarskom 1881. a kao ministar finansija uveo je dinar kao novčanu jedinicu Srbije i metarski sistem mera. Odlučujuće je doprineo izgradnji železnica u Srbiji i njenom uključivanju u svetske finansijske tokove. Prvi je u Srbiji počeo da sistematski izučava privrednu istoriju. Prevodio je sa engleskog, uključujući "Istoriju civilizacije u Engleskoj" Henrija Tomasa Bekla. Sa izvesnim uspehom bavio se i književnim radom. Bio je izrazito religiozan čovek, čak mistik, bavio se dobrotvornim radom sa verskim motivima, ali i publicistikom na religiozne teme. Posle pada dinastije Obrenović 1903. živeo je u Londonu, gde će provesti ostatak života. Dela: "Izvod iz političke ekonomije", "Nauka o državnom gazdinstvu ili nauka o financiji", "Istorija trgovine", "Financije srpskog kraljevstva", "Ikonija, vezirova majka", "Rajko od Rasine", "Knez Gradoje od Orlova grada", "Đurađ Branković", "Uspomene balkanskog diplomate".

1940 - Tokom pregovora o predaji holandske vojske u Drugom svetskom ratu, nemačka vrhovna komanda je naredila razaranje Roterdama: stotinak bombardera se okomilo na nebranjeni grad i pretvorilo ga u ruinu, usmrtivši pri tom oko hiljadu osoba.

1948 - Osam časova pre okončanja britanskog mandata u Palestini, proglašena je država Izrael, s predsednikom Haimom Vajcmanom i šefom vlade Davidom Ben Gurionom, na šta su sutradan arapske zemlje odgovorile invazijom na jevrejsku državu.

1955 - Ugovor o osnivanju Varšavskog pakta na kraju četvorodnevne konferencije komunističkih zemalja Evrope u Varšavi potpisale su Albanija, Bugarska, Mađarska, Nemačka Demokratska Republika, Poljska, Rumunija, Sovjetski Savez i Čehoslovačka.

1964 - Sovjetski lider Nikita Hruščov otvorio je Asuansku branu u Egiptu, koju su izgradili sovjetski stručnjaci.

1972 - Japanu je posle 27 godina pod okupacijom SAD vraćeno ostrvo Okinava, ali je znatan deo ostrva ostao pod kontrolom američke vojske.

1973 - Lansirana je prva američka vasionska laboratorija "Skajlab I".

1988 - Irački avioni su bombama zapalili pet brodova pored iranskog naftnog terminala Larak u Zalivu.

1989 - Vođa peronista Karlos Menem postao je predsednik Argentine, pobedivši na izborima kandidata vladajuće Radikalne partije Eduarda Angelosa.

1991 - Samoubistvo je izvršila Đang Ćing, udovica kineskog lidera Mao Cedunga, prvak "Kulturne revolucije" od 1966. do 1976. Umnogome je unazadila Kinu u kojoj su tada represalijama bile izložene stotine hiljada ljudi optuženih za "buržoaska skretanja". Stradali su i neki najviši državni i partijski rukovodioci, uključujući nominalnog šefa države Liu Šaočija i potonjeg oca kineskih reformi Deng Sjaopinga.

1995 - Na izborima u Argentini predsednik Karlos Menem nadmoćno je obezbedio drugi mandat na čelu države.

1998 - Umro je američki pevač i filmski glumac italijanskog porekla Frenk Sinatra, koji je svetsku slavu stekao nizom muzičkih hitova poput pesama "Stranci u noći" i "Njujork, Njujork". Poznat je i po prisnim vezama s najvažnijim ličnostima u ključnim centrima moći američkog društva, uključujući gotovo sve predsednike SAD u drugoj polovini 20. veka i najmoćnijeg mafijaškog "kuma" Lakija Lučana. Filmovi: "Noći Las Vegasa", "Ne kao stranac", "Neki su dotrčali", "Reči i muzika", "Čovek sa zlatnom rukom", "Odavde do večnosti" (Oskar), "Tri narednika", "Četvorica iz Teksasa", "Detektiv", "Goli trkač".

1999 - Niš je bombardovan osmi dan zaredom, 26. put od početka NATO agresije na Srbiju (SRJ) uz ponovnu upotrebu kasetnih bombi.

2002 - Šefovi diplomatija NATO i Rusije odobrili su sporazum o formiranju Saveta NATO - Rusija radi saradnje u borbi protiv terorizma i sprečavanju širenja oružja za masovno uništenje.

2008 - Francusko ministarstvo kulture obelodanilo je retko arheološko otkriće. Na jugu te zemlje pronađena je mermerna bista Julija Cezara u prirodnoj veličini, na kojoj je rimski imperator prikazan u poznim godinama, bez kose.

2015 - Viši sud u Beogradu rehabilitovao je Dragoljuba Dražu Mihailovića. General Mihailović tokom Drugog svetskog rata bio je komandant JVuO i, formalno, ministar vojni izbegličke vlade Kraljevine Jugoslavije, a osuđen je i streljan 1946. godine.

2022 - U Bafalu, država Njujork, SAD, dogodio se masakr u kojem je ubijeno 10 osoba a tri su ranjene. Osamnaestogodišnjak Pejton Gendron otvorio je vatru iz automatskog oružja ispred i unutar supermarketua u Bafalu. Prilikom pucnjave ciljao je afroamerikance i izvikivao rasističke parole. Upucao je ukupno 13 osoba, među njima i dva belca. Svih deset poginulih su crnci.

Adminka Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 15.05.

Na današnji dan 1848. godine proglašena je Srpska Vojvodina u Sremskim Karlovcima, Skupština predstavnika 175 crkvenih opština vojvođanskih eparhija, zajedno s delegatima iz Kneževine Srbije, koja je prethodno dva dana ranije, izabrala mitropolita Josifa Rajačića za patrijarha, a pukovnika Stevana Šupljikca za vojvodu - proglasila je Srpsku Vojvodinu. Skupština je istakla pravo Srba u Austriji (Ugarskoj) na autonomni politički i kulturni razvoj. Srpska Vojvodina je obuhvatala Srem, Vojnu granicu u Sremu, Baranju i Bačku s bečejskim i šajkaškim okruzima (takođe deo Granice) i Banat sa Vojnom granicom i kikindskim okrugom. Austrijska (i Ugarska) vlada proglasile su odluke Majske skupštine nezakonitim, ali je austrijski ustav od 4. marta 1849. potvrdio osnivanje Srpske Vojvodine i Tamiškog Banata, u koje su uključeni Bodroška, Torontalska, Tamiška i Krašovska županija i Rumski i Iločki okrug Sremske županije. Srpska Vojvodina je dobila status posebne upravne teritorije, a austrijski car je poneo i titulu srpskog velikog vojvode.

Dogodilo se na današnji dan - Page 6 Karlov10

Danas je ponedeljak, 16. maj, 135. dan 2023. Do kraja godine ima 230 dana.

1536 - Engleski sud proglasio je krivim za preljubu i incest Anu Bolen, drugu ženu kralja Henrija VIII, i njenog brata lorda Rošfora. Dva dana potom, nadbiskup Krenmer "ustanovio" je da je brak nevažeći (sklopljen je 1533). Zbog njega je Henri VIII raskinuo veze s Katoličkom crkvom, pošto se papa usprotivio braku, a "preljubnica" je ubrzo pogubljena, posle čega se Henri VIII još četiri puta ženio, pošto nije imao muške dece.

1571 - Tatarski osvajači su zapalili Moskvu.

1767 - Đenova je prodala Francuskoj ostrvo Korziku.

1773 - Rođen je austrijski kancelar knez Meternih. Klemens Vencel Nepomuk Lotar fon Meternih-Vineburg je kao ministar spoljnih poslova i kancelar, četiri decenije krojio spoljnu i unutrašnju politiku Austrije, umnogome i sudbinu Evrope. U međunarodnoj politici bio je stub reakcionarnog saveza evropskih vladara poznatog kao"Sveta alijansa" (stvorena je na Bečkom kongresu 1815. s ciljem sputavanja revolucionarnih tendencija, širom Evrope bez razlike). U unutrašnjoj politici je izgradio poznati "Meternihov sistem" - klasičan policijski režim, usmeren i protiv liberalnih težnji i protiv nacionalnih pokreta prisutnih širom austrijskog carstva.

1796 - Trupe francuskog generala Napoleona Bonaparte, koji je u Italiji predvodio dvogodišnju uspešnu vojnu kampanju protiv Austrije, ušle su u Milano.

1848 - Pariski radnici, nezadovoljni politikom buržoaske vlade posle proglašenja francuske republike, upali su u skupštinsku zgradu, raspustili ustavotvornu skupštinu i izabrali revolucionarnu vladu. Uz pomoć vojske gradske vlasti su uspele da uguše ustanak i pohapse kolovođe.

1859 - Rođen je francuski fizičar Pjer Kiri, koji je sa suprugom Marijom i Antoanom Anrijem Bekerelom, 1903. godine podelio Nobelovu nagradu za fiziku. S bratom Žakom otkrio je 1880. piezoelektricitet. Proučavao je magnetske pojave, a 1898. sa suprugom je pronašao radioktivne elemente polonijum i radijum. Dokazao je 1903. da soli radijuma spontano oslobađaju toplotu. Radovi bračnog para Kiri temelj su moderne nauke o radioaktivnosti i pokazali su da radioktivnost uglavnom ne zavisi od spoljašnjih uslova.

1886 - Umrla je američka književnica Emili Dikinson, za života gotovo anonimna, jer je do smrti objavila samo pet pesama. Njenih više od hiljadu pesama, otkrivenih posle smrti, posthumno su objavljene u šest tomova. Priređivači su ih podelili u četiri kategorije: pesme o prirodi, o vremenu i večnosti, o ljubavi i o životu. Njena poezija je izrazito introspektivna i usmerena ka mističnom, naglašene originalnosti.

1891 - Rođen je ruski pisac Mihail Afanasjevič Bulgakov, po obrazovanju lekar. Najpoznatiji je po romanu "Majstor i Margarita", štampanom u Moskvi tek 1966. godine, 25 godina posle njegove smrti. Zbog romana s fabulom iz građanskog rata "Bela garda", dramatizovanog kao "Dani Turbina", odmah je izazvao podozrenje sovjetskih vlasti, iako mu je sam Staljin ukazivao poštovanje. Njegov "fantastični realizam", filozofija života i umetnosti imali su izuzetno snažan efekat u svetskim razmerama i uticali su na sovjetsku literaturu u drugoj polovini 20. veka. Ostala dela: priče i pripovetke "Beleške mladog lekara", "Đavolijada", "Kobna jaja", "Pseće srce", romani "Život gospodina de Molijera", "Pozorišni roman" (nedovršen), drame "Bekstvo", "Zojkin stan", "Purpurno ostrvo", "Adam i Eva", "Blaženstvo", "Ivan Vasiljevič", "Bratstvo licemera", "Poslednji dani", "Batum", scenariji "Revizor", "Mrtve duše", dramatizacije "Mrtve duše", "Rat i mir". Posle raspada sovjetske države objavljene su njegove dnevničke beleške: "Dnevnik Majstora i Margarite".

1907 - Umro je srpski pesnik Milorad Mitrović, autor lirskih pesama, balada i romansi, satiričar i dramski pisac. Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu i kao činovnik je radio u Užicu, Čačku, Mionici, Smederevu i Knjaževcu. Posle prevrata 1903. je postao sekretar Apelacionog suda u Beogradu. Počeo je da piše pod uticajem Vojislava Ilića i prvu zbirku je objavio 1899. pod naslovom "Knjiga ljubavi". Naročito su bile popularne njegove pesme "Don Ramiro", "Papučica", "Sigurna pesma". Neke su i komponovane, poput pesme "Bila jednom ruža jedna". Napisao je i fragmente tragedije "Despot Lazar Branković".

1909 - Rođen je engleski filmski i pozorišni glumac Džejms Mejsn. Filmovi: "Begunac", "Sedmi veo", "Čovek u sivom", "Zvezda je rođena", "Julije Cezar", "Lolita", "Sever severozapad", "Lord Džim", "Galeb", "Ubistvo po narudžbini".

1911 - Rođen je švajcarski pisac Maks Rudolf Friš, liberalni intelektualac, skeptik koji je analizirao duhovne tendencije i protivrečnosti savremenog sveta. Dela: romani "Štiler", "Homo faber", "Neka mi ime bude Gantenbajn", pripovetka "Montok", drame "Kineski zid", "Grof Ederland", "Don Huan ili Ljubav prema geometriji", "Biderman i palikuće", "Andora", "Biografija", "Dnevnici 1946-1949", "Dnevnici 1966-1971".

1914 - Umro je srpski književni kritičar i istoričar književnosti Jovan Skerlić, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije, najuticajniji kritičar svog vremena. Diplomirao je na Velikoj školi u Beogradu i doktorirao u Lozani. Presudno je uticao na srpsku literaturu, boreći se za realizam i verodostojnost književnog dela. Prve radove objavio je u satiričnim i socijalističkim listovima, a zatim se visprenom kritikom, ali često beskompromisnom i isključivom, oglašavao u "Srpskom književnom glasniku", koji je od 1905. do 1907. uređivao sa Pavlom Popovićem, a potom sam do smrti. Po ličnom opredeljenju Skerlić je bio izraziti socijalista (socijaldemokrata). Dela: rasprave i studije "Pogled na današnju francusku književnost", "Uništenje estetike i demokratizacija umetnosti", "Francuski romantičari i srpska narodna poezija", "Srpska književnost u XVIII veku", "Omladina i njena književnost", "Istorija nove srpske književnosti", "Jakov Ignjatović", kraće studije, kritike i prikazi sakupljeni u devet knjiga pod naslovom "Pisci i knjige".

1914 - Rođen je nepalski planinar Namgjal Vangdi, poznat kao Tenzing Norgaj, koji je s Novozelanđaninom Edmundom Hilarijem u maju 1953. prvi osvojio "krov sveta" Maunt Everest, 8.848 metara visok vrh planinskog masiva Himalaji.

1923 - Velika Britanija je kao nezavisnu državu priznala Transjordaniju pod emirom Abdulahom.

1933 - Rođen je Stojan Vujičić, srpski literata i publicista, jedna od vodećih ličnosti srpske zajednice u Mađarskoj. Rođen u Pomazu, između Budimpešte i Sentandreje, decenijama je prikupljao starine važne za prošlost Srba u Mađarskoj od čega je nastala postavka Srpskog pravoslavnog crkvenog muzeja u Sentandreji. Diplomirao je Slavistiku u Budimpešti. Bio je član antikomunističkog Petefijevog kruga. Radio je na uspostavljanju i izučavanju kulturno-istorijskih veza Srba i Mađara. Pisao je stručne i publicističke tekstove o Mihailu Vitkoviću, Jakovu Ignjatoviću, Teodoru Pavloviću, Veljku Petroviću, Todoru Manojloviću, Endre Adiju, Deže Kostolanjiju, Miklošu Radnotiju, Petru Dobroviću, Ivanu Meštroviću. Bio je saradnik Instituta za nauku o književnost Mađarske akademije nauka, član SANU i Matice srpske, počasni profesor Univerziteta u Novom Sadu. Pokretač je lista Neven i urednik peštanskog časopisa Evropai utaš.

1940 - Puštene su u prodaju prve najlon čarape, simbol ženske senzualnosti, ali i emancipacije. Samo tokom prve godine u SAD je prodato je čak 64 miliona pari. Najlon čarape su nastale u laboratorijama američke kompanije "Dipon" (Dupont), a njihov prototip prikazan je na Svetskoj izložbi 1939.

1940 - Holandska armija je u Drugom svetskom ratu kapitulirala i predala se nemačkim trupama.

1945 - Jugoslavija je definitovno oslobođena od okupatora i jedinice Jugoslovenske armije slomile su i poslednji organizovani otpor neprijateljskih snaga u Drugom svetskom ratu. Jugoslovenska armija je nemačkim trupama presekla odstupnicu, zarobila komandanta grupe armija E general-pukovnika Aleksandera Lera, koji je u aprilu 1941. rukovodio bombardovanjem Beograda, i prinudila ih na predaju. Jugoslavija je u četvorogodišnjem ratu opustošena, a prema zvaničnim podacima poginulo je 1.706.000 građana.

1948 - Novostvorenu državu Izrael su napali egipatski avioni, a sa severa i istoka libanske i jordanske trupe.

1955 - U Beču je potpisan Austrijski državni ugovor kojim su Sovjetski Savez, SAD, Velika Britanija i Francuska obnovile nezavisnost Austrije u granicama od 1. januara 1938, čime je okončana desetogodišnja saveznička okupacija te zemlje koja je u Drugom svetskom ratu bila deo Trećeg rajha i čije je stanovništvo ogromnom većinom podržavalo nacizam i prisajedinjenje Nemačkoj. Ugovor je sadržao niz zaštitnih odredaba za nacionalne manjine u Austriji, kojih se Beč nije uvek dosledno pridržavao, a i obaveza o "večnoj neutralnosti Austrije" pokazala se kao relativna kategorija.

1957 - Velika Britanija je izvršila prvu probu hidrogenske bombe u centralnom Pacifiku.

1978 - Umro je australijski državnik Robert Gordon Menzis, premijer Australije s najdužim stažom, šef vlade kao lider Ujedinjene australijske partije od 1939. do 1941, a potom kao vođa Liberalne partije od 1949. do 1966. Znatno je doprineo jačanju uticaja SAD u Australiji i uvukao je zemlju u Vijetnamski rat, na američkoj strani.

1987 - Umrla je američka filmska glumica Rita Hejvort, holivudski seks simbol četrdesetih godina 20. veka. Filmovi: "Samo anđeli imaju krila", "Đilda", "Dama pod sumnjom", "Nikad se nećeš obogatiti", "Dama iz Šangaja", "Odvojeni stolovi".

1989 - Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov objavio je u Pekingu otvaranje nove ere kinesko-sovjetskih odnosa.

1991 - Predsednik Fransoa Miteran saopštio je da je posle ostavke premijera Mišela Rokara mandat za sastav vlade poverio Edit Kreson, koja je sutradan kao prva žena u istoriji Francuske preuzela dužnost premijera.

1992 - Paravojne muslimanske jedinice u Tuzli su napale kolonu Jugoslovenske narodne armije i ubile najmanje 59 vojnika tadašnje JNA, ranjeno je njih 44, a veliki broj zarobljen. Napadom je prekršen dogovor prema kojem je kolona, koja je kao i ostale jedinice JNA napuštala Bosnu i Hercegovinu, trebalo da mirno napusti grad. Ponovljen je scenario iz Dobrovoljačke ulice u Sarajevu nepune dve sedmice ranije: prvi deo kolone je propušten, a drugi je napadnut iz zasede.

1992 - Hiljade pristalica opozicije u Azerbejdžanu zauzelo je u Bakuu zgradu Skupštine i predsedničku palatu, a dan kasnije sa vlasti je zbačen predsednik Ajaz Mutalibov koji je potom izbegao u Moskvu.

1996 - Desničarski lider Atal Bihari Vadžpaji postao je prvi Hindu nacionalista premijer Indije, pošto je njegova Baratija Džanata partija na skupštinskim izborima osvojila relativnu većinu.

1999 - Prvi put od početka agresije NATO na Srbiju (SRJ) iz vazduha je napadnuto područje opštine Bor u kojoj su na meti bili trafo-stanica i skladište "Jugopetrola". Gađani su i civilni ciljevi u Beogradu, Pančevu, Smederevu, Novom Sadu, Požarevcu, Kragujevcu, Čačku, Boljevcu, Kuršumliji, Uroševcu, Kosovskoj Mitrovici, Prizrenu, Peći, Đakovici, Dečanima.

2002 - Bivši predsednik Republike Srpske Krajine Milan Martić predao se Haškom tribunalu.

2006 - Sjedinjene Američke Države obnovile su pune diplomatske odnose s Libijom. Odluka Libije da 2003. obustavi program nuklearnog naoružavanja i obešteti porodice žrtava poginulih u bombaškom napadu na avion američke kompanije "Panam", 1998. iznad Lokerbija u Škotskoj, kada je poginulo 270 osoba, uglavnom građana SAD, dovela je do promena u odnosima dve države koji su decenijama bili veoma loši. SAD su Libiju 1979. godine proglasile za državu sponzora terorizma, a zvanične diplomatske veze prekinute su godinu dana docnije.

2007 - Više od 60 talibanskih pobunjenika ubijeno je u vazdušnim udarima avganistanskih i koalicionih snaga na dve baze pobunjenika u Kandaharu, provinciji na jugu Avganistana. U napadima su poginuli regionalni komandanti mula Abdul Hakim, mula Abdul Manan i mula Zarif.

2007 - Najmanje 24 osobe su poginule a 30 je povređeno u eksploziji bombe u hotelu u pakistanskom gradu Pešavaru. Bomba je eksplodirala na recepciji četvorospratnog hotela "Merhaba", koji se nalazi u starom delu grada, u blizini džamije Masdžid Mohabat Kan.

2007 - Najmanje 45 ljudi je poginulo, a 60 je povređeno kada je kamion-bomba pun gasa hlora eksplodirao blizu pijace u šiitskom selu Abu Sejdah, u iračkoj proviniciji Dijala, severoistočno od Bagdada

2010 - Umro je Džon Šepard Baron izumitelj bankomata (Automated Teller Machine - ATM). Šepard Baron radio je za britansku kompaniju "De La Rue", jednu od najvećih svetskih štamparija vrednosnih hartija, a ideja o postojanju takvog aparata pojavila se zbog činjenice da banke nisu uvek otvorene.

2012 - Umro je Karlos Fuentes, meksički književnik, jedan od najpoznatijih pisaca španskog govornog područja. Prvu zbirku kratkih priča "Prerušeni dani" objavio je 1954. godine. Već prvim romanom "Najprozračnija oblast" (1958) 30-godišnji autor je stekao međunarodni ugled. Fuentes je bio najčuveniji meksički pisac i odigrao je dominantnu ulogu u latinoameričkom literarnom bumu. Druga dela: "Mirne savesti", "Aura", "Smrt Artemija Krusa".

2014 - Vlada Srbije proglasila je vanrednu situaciju zbog poplava, koje su zahvatile veliki deo zemlje posle nezapamćenih padavina, pošto je ciklon "Tamara" čiji je epicentar bio nad Srbijom, zahvatio područje velikog dela srednje i jugoistočne Evrope dva dana ranije. Na teritoriji Srbije sa ugroženih područja bilo je evakuisano gotovo 32.000 osoba, bez struje se našlo preko 26.000 domaćinstava, poplavljeno je 2.260 objekata, ugrožena su 1.763, a aktivirale su se hiljade klizišta. U Srbiji je poplavljeno 90.000 hektara obradivog zemljišta, a šteta na infrastrukturi, saobraćajnoj, energetskoj i telekomunikacionoj, premašila je 250 miliona evra.

2018 - Predsednik Rusije Vladimir Putin otvorio je najduži most u Evropi, koji povezuje Krim s Krasnodarskim krajem, čime je smanjena saobraćajna izolovanost poluostrva. Krimski most, dug nepunih 19 kilometara, ide preko Kerčkog prolaza i povezuje poluostrvo Kerč na Krimu s Tamanskim poluostrvom na jugu Rusije.

2019 - Preminuo je Miša Janketić, srpski glumac. Odigrao je preko stotinu uloga u pozorištu, najviše u matičnom Jugoslovenskom dramskom. Ogroman trag ostavio je na filmu, televiziji, radiju. Diplomirao je glumu 1962, na Akademiji za pozorište, radio, film i televiziju u Beogradu. Predavao je na Akademiji umetnosti u rodnom Novom Sadu. Dobitnik je niza priznanja - Dobričinog prstena, Oktobarske nagrade, četiri Sterijine nagrade, priznanja "Pavle Vuisić" za životno delo.

2021 - Umro je Đorđe Marjanovič, pevač, jedna od najvećih zvezda jugoslovenske i srpske zabavne muzike. Prvi je pevač u negdašnjoj Jugoslaviji koji je imao zvanične klubove zaljubljenika. Rođen je u Kučevu, studirao je farmaciju u Beogradu. Prvi put je nastupio kao pevač na audiciji koju je organizovalo Udruženje džezista Srbije. Prvu ploču "Muzika za igru", objavio je za PGP-RTB 1959. godine. Bio je izuzetno popularan i u Sovjetskom Savezu. Upamćen je po brojnim hitovima, poput "Zvižduk u osam", "Lazarela", "Romana", "Moje ludo srce", "Nikad nije kasno".

Adminka Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 16.05.

Na današnji dan 1898. rođen je srpski pisac Rastko Petrović, jedan od najoriginalnijih i najznačajnijih srpskih pesnika posle Prvog svetskog rata. U ratu je sa srpskom vojskom prošao preko vrleti današnje Albanije, potom je poslat u Francusku i u Parizu je diplomirao prava. Od 1923. je u diplomatskoj službi. Radio je u Rimu, zatim u Vašingtonu, gde je umro 1949. Njegovi posmrtni ostaci preneti su u otadžbinu 1986.

Danas je utorak, 16. maj, 136. dan 2023. Do kraja godine ima 229 dana.

1532 - Španski osvajač Francisko Pisaro iskrcao se s malom grupom vojnika na severnu obalu Perua. Godinu dana potom osvojio je tu zemlju i brutalno je, u začetku, ugušio pobunu Inka.

1703 - Umro je francuski pisac Šarl Pero, autor zbirke bajki "Vilinske priče", u kojoj su deci širom sveta poznate bajke "Mačak u čizmama", "Crvenkapa" i "Uspavana lepotica". Ostala dela: "Vek Luja Velikog", "Poređenja starih i modernih".

1812 - Počeli su pregovori posle šestogodišnjeg Rusko-turskog rata u kojem su Turci poraženi i primorani na velike ustupke Rusiji. U tom ratu Srbi su se borili na strani Rusije, pa je Bukureštanski mir, zaključen 28. maja 1812, predvideo da sultan amnestira srpske ustanike. Dogovoreno je i da Turska vlada stupi u direktne pregovore s predstavnicima Srbije radi sporazuma o autonomiji, ali su Turci 1813. napali Srbiju i ugušili Prvi srpski ustanak.

1873 - Rođen je francuski pisac Anri Barbi, propovednik radničke solidarnosti. Učestvovao je u Prvom svetskom ratu kao dobrovoljac, ali se ubrzo razočarao, izrazivši ogorčenost u romanu "Oganj" u kojem je opisao stravičnu sliku rata, čime je snažno uticao na pisce antiratnih romana u Evropi. Ostala dela: romani "Pakao", "Svetlost", zbirka pesama "Tugovanke".

1881 - Prvi tramvaj u svetu s pogonom na električnu energiju počeo je redovno da saobraća u Berlinu.

1898 - Rođena je srpska književnica Desanka Maksimović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Završila je Filozofski fakultet u Beogradu i bila profesor u Obrenovcu, Dubrovniku i Beogradu. Dela: zbirke pesama "Pesme", "Zeleni vitez", "Pesnik i zavičaj", "Otadžbino, tu sam", "Miris zemlje", "Tražim pomilovanje", "Nemam više vremena", "Pesme iz Norveške", "Letopis Perunovih potomaka", "Ničija zemlja", "Slovo o ljubavi", priče "Ludilo srca", romani "Otvoren prozor", "Ne zaboraviti", dečji roman "Pradevojčica", zbirka bajki i proze u stihu "Oraščići palčići", putopis "Snimci iz Švajcarske".

1905 - Rođen je američki filmski i pozorišni glumac Henri Fonda, jedna od najupečatljivijih fizionomija svetskog filma, čiju glumu je odlikovala prefinjenost i diskrecija. Oskar je dobio za ulogu u filmu "Na zlatnom jezeru", poslednjem u više od 80 koliko ih je snimio. S velikim uspehom igrao je i u brodvejskim pozorištima u Njujorku, takođe u TV serijama. Ostali filmovi: "Farmer se ženi", "Staza usamljenog bora", "Na krilima jutra", "Džezabel", "Priča o Aleksandru Grejemu Belu", "Džesi Džejms", "Mladi Linkoln", "Plodovi gneva", "Ledi Iv", "Omča za vešanje", "Moja draga Klementina", "Na apačkoj granici", "Begunac", "Mister Roberts", "Rat i mir", "Pogrešan čovek", "Samo jednom se živi", "12 gnevnih ljudi", "Bura nad Vašingtonom", "Najduži dan", "Roj", "Ubica na konju".

1920 - Papa Benedikt XV kanonizovao je Jovanku Orleanku, koja je pod optužbom za jeres spaljena na lomači maja 1431. Rođena 1412. tokom Stogodišnjeg rata pridobila je francuskog kralja Šarla VII, ubedivši ga da joj je - Glas s neba - naredio da spase Francusku, da krene u oslobađenje Orleana, a 1429. je na čelu odreda od oko 800 ljudi naterala Engleze da obustave opsadu grada. Potukla ih je i kod Poatjea, a Šarla VII odvela je u Rems, gde je krunisan. Burgunđani su je zarobili u maju 1430. i prodali Englezima. Posle procesa pred engleskim crkvenim sudom u Ruanu, na kojem se držala izuzetno hrabro, osuđena je pod optužbom da je jeretik i veštica. Bes Francuza zbog njenog mučeničkog stradanja i patriotsko oduševljenje koje je izazvala omogućili su proterivanje Engleza iz Francuske i 1453. završetak Stogodišnjeg rata.

1929 - U Holivudu su dodeljene prve nagrade američke filmske akademije (od 1931. nazvane Oskar). Prve nagrade dodeljene su filmu "Krila", glumici Dženet Gejnor i glumcu Emilu Dženingsu.

1932 - U Tokiju je ubijen japanski premijer Cujoši Inukai.

1932 - Poginuo je je Alber Londr, francuski pisac i novinar. Njegove svetski poznate reportaže postale su vremenom klasična novinarska lektira. Bio je izrazito angažovan autor, predano je ukazivao na problematiku koju su drugi izbegavali. Osim o rodnoj Francuskoj, pisao je o zemljama Afrike, Latinske Amerike, Pacifiku, pa i o problemima Balkana, između ostalog o Srbiji i Beogradu. Bavio se problematikom kolonijalizma, terorizma, militarizma, trgovine ljudima. Njegovim imenom nazvana je francuska nacionalna nagrada za novinarstvo. Dela: "Zemlja abonosa", "Belo roblje", "Biribi", "Teror na Balkanu", "Put u Buenos Aires".

1935 - Potpisan je čehoslovačko-sovjetski pakt, prema kojem je Sovjetski Savez bio dužan da brani Čehoslovačku, pod uslovom da se sama oružano suprotstavi agresoru i da joj Francuska pritekne u pomoć.

1941 - Skupština Islanda okončala je ugovor s Danskom i proglasila nezavisnost, koja je potvrđena plebiscitom 24. maja 1944, na osnovu kojeg je Island kasnije proglašen republikom. Island je od 1918. bio u personalnoj uniji s Danskom (pod istom krunom) a ranije je bio danska kolonija.

1947 - Umro je engleski biohemičar Frederik Gaulend Hopkins, jedan od osnivača nauke o vitaminima, koji je s holandskim lekarom Kristijanom Ajkmanom 1929. podelio Nobelovu nagradu za medicinu. Izučavao je značaj vitamina u ishrani laboratorijskih životinja i zaključio da su oni neophodni za normalan rast i razvoj organizma. Takođe je izolovao glutation i pokazao njegov veliki značaj u ćelijskoj okcidaciji i aminokiselinu triptofan. Dokazao je i da je pigment krila nekih leptira derivat mokraćne kiseline i da neke ekskretorne supstance služe kao boje u životinjskom carstvu.

1961 - General Park Čung Hi izvršio je vojni udar u Južnoj Koreji i potom je vladao tom azijskom zemljom do 1979, kada ga je ubio šef njegove bezbednosti. Vojna uprava je odmah po preuzimanju vlasti zabranila rad sindikata i političkih partija.

1969 - Sovjetski vasionski brod "Venera 5" spustio se na Veneru i počeo da šalje podatke o toj planeti.

1972 - Posle osam godina izgradnje, u rad je pušten hidroenergetski i plovidbeni sistem "Đerdap", zajednički graditeljski poduhvat Jugoslavije i Rumunije. Sistem je koštao oko 400 miliona dolara, a elektroprivrede dveju zemalja su dobile 5,6 milijardi kilovat-časova struje godišnje.

1974 - Socijaldemokrata Helmut Šmit postao je kancelar Zapadne Nemačke posle ostavke Vilija Branta.

1975 - Japanka Junko Tabei postala je prva žena koja se popela na najviši svetski vrh Mont Everest.

1984 - Umro je američki pisac Irvin Šo, čija se proza odlikuje snaznom dramatičnošću, društvenom svešću i živim dijalogom. Borio se u Drugom svetskom ratu kao američki vojnik u Evropi i Africi. Dela: romani "Mladi lavovi", "Lusi Kraun", "Dve sedmice u drugom gradu", "Glasovi letnjeg dana", "Prosjak i lopov", "Bogataš i siromah", "Hleb na vodama", "Veče u Vizantiji", "Vrh brda", zbirke pripovedaka "Mornar sa Bremena", "Dobrodošli u grad", "Mešovito društvo", "Ljubav u mračnoj ulici", "Pet decenija", "Bog je bio ovde, ali je otišao ranije", "Šaputanja u Bedlamu", drame "Sahraniti mrtve", "Opsada", "Ljubazni ljudi", "Povlačenje u zadovoljstvo", "Sinovi i vojnici", "Ubica", putopis "U društvu delfina".

1990 - Umro je američki pevač, igrač i glumac afričkog porekla Semi Dejvis, jedan od najvećih zabavljača 20. veka.

1991 - Prva žena predsednik vlade, u istoriji Francuske, socijalista Edit Kreson, stupila je na dužnost.

1991 - Britanska kraljica Elizabet II postala je prvi monarh koji je govorio u Kongresu SAD.

1992 - Serijom eksplozija dignut je u vazduh, odnosno doveden u neupotrebljivo stanje, vojni aerodrom kod Bihaća, jedan od najvažnijih vojnih objekata JNA, čija je izgradnja koštala navodno čak četiri milijarde dolara.

1995 - Artiljerijskim napadima na srpske delove grada, muslimanske snage su otpočele snažnu ofanzivu na položaje jedinica Vojske Republike Srpske oko Sarajeva, koja je posle nekoliko dana okončana potpunim slomom.

1995 - Japanska policija je uhapsila vođu verske sekte Aum Šinrikjo - Šoka Asaharu, na osnovu sumnje da je organizovao napad nervnim gasom u tokijskom metrou 20. marta 1995. kad je 12 ljudi umrlo a više od 5.000 povređeno.

1997 - Zairski (danas Kongo) predsednik Mobutu Sese Seko napustio je Kinšasu ka kojoj su nadirali pobunjenici, okončavši tako 32-godišnju autokratsku vladavinu.

1997 - Umro je italijanski filmski režiser Đuzepe De Santis, jedan od najznačajnijih predstavnika filmskog neorealizma nastalog u Italiji u prvim godinama po okončanju Drugog svetskog rata. Filmovi: "Gorki pirinač", "Rim u 11 časova", "Put dug godinu dana".

2003 - Islamski teroristi samoubice, upotrebljavajući automobile-bombe i pojaseve s eksplozivom, aktivirali su najmanje pet snažnih detonacija u najvećem marokanskom gradu Kazablanki, usmrtivši 55 osoba, uključujući 12 bombaša. Na meti terorista bili su belgijski konzulat, hotel "Safir" u starom delu grada, jevrejski kulturni centar i španski restoran i klub.

2004 - Pripadnici ugandske "Božje armije otpora", ekstremne pseudohrišćanske organizacije bez precizne političke platforme, masakrirali su više od 50 izbeglica u jednom sabirnom logoru na severu zemlje.

2005 - Skupština Kuvajta usvojila je amandman na izborni zakon kojim se, po prvi put u istoriji zemlje, ženama daje pravo glasa i pravo da budu birane.

2006 - Umro je austrijski publicista Ginter Nening, jedan od najangažovanijih novinara i političara te zemlje. Bio je dvostruki doktor nauka, jedan je (od 1958.) od izdavača bečkog magazina "Forum". Pisao je i za nemačke nedeljnike "Špigl" i "Cajt". Posebno je bio aktivan kao borac za zaštitu prirode i jedan je od osnivača austrijske stranke Zelenih.

2006 - Najmanje 115 osoba je poginulo u talasu nasilja koji su započeli pripadnici jedne kriminalne grupe u brazilskoj državi Sao Paolo. Među nastradalima, pored kriminalaca, bila su i 32 policajaca. Gangsteri, naoružani automatskim puškama i granatama, organizovali su više od 150 napada širom države, a njihova glavna meta bile su stanice policije.

2007 - Umro je novinar-satiričar Branislav Đuričić. Pokretač je poratnog izdanja časopisa "Jež", emisije "Veselo veče", serije "Porodica Jovanović". Jedan je od najplodnijih srpskih satiričara. Novinarsku karijeru započeo je 1948. u agenciji Tanjug, nakon čega je radio u listu "Jež" koji je obnovio, kao i u Radio Beogradu.

2014 - U ranim jutarnjim satima bujica nastala nezapamćenim izlivanjem Tamnave i Kolubare, kao posledica izuzetno jakih višednevnih kiša, potpuno je poplavila Obrenovac. Grad je poplavljen u intervalu između tri i sedam časova tog jutra i samo manji delovi Obrenovca izbegli su poplavni talas

Adminka Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 17.05.

Na današnji dan 1917. godine umro je srpski vojskovođa vojvoda Radomir Putnik. U dva srpsko-turska rata od 1876. do 1878. komandovao je Rudničkom brigadom i Veterničkim odredom, koje su se istakle na Javoru, Krevetu, Velikom Šiljegovcu, Đunisu, oko Pirota, prilikom oslobađanja Niša, Vranja i Gnjilana. U Srpsko-bugarskom ratu 1885. bio je načelnik Štaba Dunavske divizije, a 1890. postavljen je za pomoćnika načelnika Glavnog generalštaba. U program obuke starešina uveo je rešavanje taktičkih zadataka na Višoj školi Vojne akademije, u kojoj je predavao taktiku i generalštabnu službu. Komanda nad Šumadijskom divizijskom oblašću poverena mu je 1893. ali mu je 1895. oduzeta i 1896. penzionisan je pod sumnjom da sarađuje s Radikalnom strankom. Reaktiviran je 1903. i od tada se nalazi na mestu načelnika Glavnog generalštaba kao i ministra vojnog 1904, od 1906. do 1908. i 1912. U Prvom balkanskom ratu kao načelnik Štaba Vrhovne komande znatno je doprineo pobedi srpskih armija u Kumanovskoj, a zatim u i Bitoljskoj bici oktobra i novembra 1912. U Drugom balkanskom ratu 1913. pravovremeno je rasporedio i pripremio vojsku, predvidevši bugarski napad, što je bilo odlučujuće za trijumf u Bregalničkoj bici. U Prvom svetskom ratu 1914. veštim manevrisanjem i grupisanjem glavnine srpskih snaga doprineo je slamanju nadmoćnih austrougarskih trupa u Cerskoj i Kolubarskoj bici. Rukovodio je povlačenjem srpske vojske 1915. osujetivši nizom manevara nameru nemačke Vrhovne komande da je u sadejstvu s bugarskim i austrougarskim trupama opkoli i uništi.Saveznici su ga prethodno onemogućili da preventivnim udarom spreči Bugarsku da stupi u rat na strani Centralnih sila. Tokom povlačenja srpske vojske teško je oboleo i upućen je u Francusku na lečenje, gde je umro.

Dogodilo se na današnji dan - Page 6 Vojvod10

Danas je sreda, 17. maj, 137. dan 2023. Do kraja godine ima 228 dana.

1395 - u Bici na Rovinama poginuo je Kraljević Marko, u sklopu turskih vazalnih jedinica u borbi protiv vlaškog vojvode Mirče. Kao najstariji sin i naslednik kralja Vukašina Mrnjavčevića, posle očeve pogibije 1371. u Maričkoj bici protiv Turaka, nastavio je da vlada srpskim oblastima oko Prizrena, Skoplja i Prilepa. Pouzdanih podataka o njegovom životu i vladavini gotovo da nema, ali ga je epska poezija idealizovala kao uzor junaštva, viteštva i čestitosti i kao zaštitnika nejakih.

1510 - Umro je italijanski slikar Sandro Botičeli, koji je radio religiozne i alegorijske kompozicije, posebno je poznat po likovima Bogorodice s malim Hristom. Njegov crtež je elegantan i uznemiren, likovi idealizovani, a celokupno delo prožeto je melanholijom i lirskim raspoloženjem. Dela: "Poklonjenje kraljeva", "Proleće", "Rođenje Venere", ilustracije za "Božanstvenu komediju" Dantea Aligijerija.

1749 - Rođen je engleski lekar Edvard Džener, pronalazač vakcine protiv velikih boginja, čime je utemeljio modernu imunologiju. Uočio je da ljudi zaraženi kravljim boginjama ne dobijaju velike boginje ni u vreme epidemija i posle dve decenije rada u maju 1796. uspešno je vakcinisao jednog osmogodišnjeg dečaka. Njegova vakcina ubrzo je u celom svetu prihvaćena kao pouzdana zaštita od smrtonosnih velikih boginja.

1809 - Francuski car Napoleon I izdao je dekret kojim je pripojio papsku državu.

1838 - Umro je francuski političar Taljeran (Šarl Moris de Taljeran Perigor), čovek čije je ime postalo sinonim za beskrupuloznost. Prvobitno, bio je sveštenik. Kao predstavnik trećeg staleža i predsednik Ustavotvorne skupštine, koja je zasedala od 1789. do 1791, izdejstvovao je da skupština sekularizuje crkvena imanja i pretvori ih u nacionalna dobra. Tokom Francuske revolucije postajao je vremenom umereniji i emigrirao je posle proglašenja republike 1792. Vratio se 1796. i u vreme Direktorijuma i vladavine cara Napoleona I bio je šef diplomatije. Predviđajući slom Bonapartizma, izdao je cara i stupio je u kontakt s ruskim carem Aleksandrom I i austrijskim kancelarom Klemensom Meternihom. U prvom periodu Restauracije Burbona bio je 1814. i 1815. predsednik vlade, a u vreme Julske monarhije ambasador u Londonu od 1830. do 1834.

1866 - Umro je francuski kompozitor Erik Sati, protivnik impresionizma i pobornik specifičnog uprošćenog muzičkog izraza. Posebno je gajio humor i grotesku. Dela: balet "Priroda", klavirske kompozicije "Hladni komadi", "Osušeni embrioni", "Tri komada u obliku kruške".

1900 - Rođen je iranski verski vođa ajatolah Ruholah Homeini, koji se 1979, posle zbacivanja šaha (cara) Mohameda Reze Pahlavija, vratio u Iran iz izbeglištva. Vladao je do smrti 1989, uspostavivši teokratsku autokratiju. Propagirao je izvoz islamske revolucije, što je dovelo do podrške pojedinim islamskim terorističkim grupacijama širom sveta.

1911 - Rođena je američka filmska glumica irskog porekla Morin O'Saliven, poznata po ulogama Tarzanove partnerke Džejn u seriji filmova s Džonijem Vajsmilerom. Filmovi: "Tarzan i njegova drugarica", "Tarzan i njegov sin", "Tarzanova najveća avantura", "Tarzan u Njujorku", "Visoki čovek", "Dejvid Koperfild", "Ana Karenjina", "Braća Marks na trkama", "Kardinal Rišelje", "Ponos i predrasude".

1935 - Umro je francuski kompozitor Pol Dika, profesor Pariskog konzervatorijuma, koji se inspirisao klasičnom tradicijom, obogativši je uticajem kasnoromantičara i impresionista. Dela: orkestarski skerco "Čarobnjakov učenik", opera "Arijadna i Plavobradi", koreografska poema "Peri".

1940 - Nemačka je u Drugom svetskom ratu okupirala glavni grad Belgije Brisel.

1946 - Zbog saradnje s nemačkim nacistima, predsednik vlade Rumunije u Drugom svetskom ratu Mitri Antonesku osuđen je na smrt.

1954 - Vrhovni sud SAD osporio je pravilo iz 1896. da obrazovanje treba da bude "odvojeno ali jednako", čime je odbačena rasna segregacija u državnom školskom sistemu.

1957 - Egipat je zabranio izraelskim trgovačkim brodovima prolaz kroz Suecki kanal.

1965 - Između SAD i Velike Britanije obavljen je prvi transatlantski TV prenos programa u boji. Američki komercijalni telekomunikacioni satelit "Erli brd" prenosio je emisiju američke TV mrežeNBC"Novi pogled na staru Englesku".

1974 - U tri eksplozije automobila-bombi u centru Dablina poginule su 32 osobe.

1987 - Irački ratni avion"F-Imiraž" ispalio je dve "egzoset" rakete na američki vojni brod "Stark" koji je patrolirao Zalivom, usmrtivši 37 i ranivši 62 mornara.

1991 - Ruska federacija nezavisnih sindikata odbacila je odluku sovjetskog predsednika Mihaila Gorbačova o zabrani štrajkova.

1994 - U Malaviju su održani prvi višepartijski izbori, na kojima je vlast izgubio predsednik Kamuzu Banda koji je tri decenije diktatorski upravljao tom afričkom državom.

1995 - Pobednik predsedničkih izbora u Francuskoj Žak Širak preuzeo je dužnost šefa države, obećavši da će uliti nov elan naciji razdiranoj nejednakošću i nezaposlenošću.

1997 - U Kinšasu, glavni grad Zaira (sada Kongo), ušle su pobunjeničke snage, čiji je vođa Loran Kabila preuzeo vlast kao novi šef države, dan posle bekstva iz Kinšase predsednika Mobutua. Kabila je objavio da je ime zemlje Zair promenjeno u Demokratska Republika Kongo.

1999 - Izbore u Izraelu dobio je vođa Laburističke partije Ehud Barak, čime je okončana trogodišnja vladavina premijera Benjamina Netanjahua, lidera desničarskog Likuda, što je označilo novi podstrek mirovnom sporazumu Izraela s Palestincima.

2004 - Predsedavajući iračkog vladajućeg Saveta, šiitski vođa Abdul Zahra Otman Muhamed, ubijen je u samoubilačkom napadu automobilom-bombom u Bagdadu. U napadu je poginulo još osam ljudi.

2007 - Vlada Dubaija nagradila je sa 50.000 dirhama (13.600 dolara) 63-ogodišnjeg Pakistanca Mohamada Nazjera, baštovana, zato što nikada, tokom 28 godina rada, nije zakasnio na posao. Nagrada odgovara visini 49 njegovih jednomesečnih plata.

2007 - Ronaldu Dagetu (43), koji je od 1982. šest puta proglašavan krivim za vožnju u pijanom stanju, sud države Njujork je izrekao kaznu doživotne robije zbog "smrtonosnog nepoštovanja okoline".

2007 - Svečanim potpisivanjem Akta o kanonskim vezama između Moskovske patrijaršije i Ruske crkve u dijaspori (Zagranične) okončan je višedecenijski raskol Ruske pravoslavne crkve. Milioni Rusa su tokom i posle građanskog rata (1917 - 1924.) napustili Rusiju, zbog neslaganja s novim poretkom. U Konstantinopolju su 1920. izbegli ruski arhijereji, oformili Visoku crkvenu upravu u dijaspori. Na čelu te grupacije, kao najstariji jerarh, nalazio se mitropolit kijevski i galički Antonije (Hrapovicki). Središte zagranične ruske crkve nalazilo se od 1921. u Srbiji (Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca) u Sremskim Karlovcima (zbog toga je često nazivana i "karlovačka"). U Karlovcima je održan i Prvi ruski crkveni sabor u dijaspori. Zbog podrške obnovi monarhije u Rusiji pod Romanovima odnos sa patrijaršijom u Moskvi bio je nepomirljiv. Mitropolit Antonije je do smrti živeo u Srbiji, umro je avgusta 1936. i sahranjen je u kripti Iverske kapele u Beogradu. I posle ujedinjenja Ruska crkva u dijaspori zadržava administrativnu autonomiju, ali je uspostavljeno duhovno, evharistisko i mistično jedinstvo.

2009 - Objavljeni su rezultati skupštinskih izbora u Kuvajtu na osnovu kojih je obelodanjeno da se, prvi put u istoriji te zemlje, među 50 poslanika nalaze i četiri žene. Ženama u Kuvajtu je 2005. godine dato pravo da glasaju i da budu birane.

2009 - Umro je Mario Benedeti, urugvajski književnik i jedan od najvećih latinoameričkih pisaca. Autor preko 80 zbirki pesama, novela, eseja i pozorišnih komada, Benedeti je postao poznat romanom "Odmor" (1960.) koji je preveden na čak 19 jezika. Bio je društveno angažovan, godine 1971. osnovao je "Pokret 26. mart" levičarsku koaliciju koja je decenijama docnije preuzela vlast u Urugvaju.

Adminka Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 18.05.

Danas je četvrtak, 18. maj, 138. dan 2023. Do kraja godine ima 227 dana.

1781 - Španci su u Kusku pogubili peruanskog pobunjeničkog lidera Tupak Amarua II, koji je preuzeo ime jednog vladara Inka i 1780. podigao pobunu Indijanaca protiv španskih osvajača. 1799 - Umro je francuski pisac Pjer Ogisten Karon de Bomarše, vesnik Francuske revolucije. Smelo je kritikovao podmitljivost sudija, pokvarenost društva i korupciju. Dela: komedije "Seviljski berberin", "Figarova ženidba" - koje su inspirisale Đoakina Rosinija i Volfganga Amadeusa Mocarta da komponuju istoimene opere.

1800 - Umro je ruski generalisimus Aleksandar Vasiljevič Suvorov, jedan od najistaknutijih vojskovođa 18. veka, pod čijom su komandom ruske trupe izvojevale čak 57 pobeda. U Rusko-turskom ratu od 1787. do 1791. odneo je više blistavih pobeda nad Turcima. Predvodio je ruske trupe protiv Francuza u vreme pohoda generala Bonaparte u severnoj Italiji. Na povratku u Rusiju njegova vojska prešla je preko Alpa i vrha Sveti Gothard, što je zaprepastilo vojne krugove u Evropi. Radio je na poboljšanju obrazovanja ruske vojske, a uz vojne nauke proučavao je matematiku, geografiju i istoriju. U Sovjetskom savezu je 1942. uveden "Orden Suvorova" za visoke vojničke vrline.

1803 - Velika Britanija je objavila rat Francuskoj zato što je Napoleon Bonaparta nastavio vojnu kampanju u Italiji i Švajcarskoj.

1804 - Napoleon Bonaparta proglasio se za cara Francuske, na opšte zaprepašćenje prorevolucionarnih krugova u Evropi, a u decembru 1804. krunisan je kao Napoleon I.

1836 - Rođen je austrijski šahovski velemajstor Vilhelm Štajnic, prvi zvanični svetski šampion. Titulu svetskog šahovskog prvaka osvojio je 1886. pobedom u meču nad Johanesom Cukertortom rezultatom 10:5, uz pet remija. Zvanje prvaka sveta odbranio je 1889. i 1892. u mečevima s Mihailom Čigorinom, a izgubio ga je 1894. porazom u meču s Emanuelom Laskerom rezultatom 10:5, uz četiri remija. Objavio je 1889. "Udžbenik modernog šaha", koji se smatra osnovom moderne šahovske strategije.

1868 - Islam je u Kneževini Srbiji, rešenjem knjaza Mihaila Obrenovića i Državnog saveta, postao zakonom priznata veroispovest, s punim pravom i slobodom veroispovedanja. Država se tada obavezala da će snositi troškove za izdržavanje islamskih verskih zvaničnika.

1868 - Rođen je ruski car Nikolaj II Aleksandrovič Romanov, poslednji monarh Rusije, koji je vladao od 1894. do abdikacije 1917. Sa suprugom, petoro dece i poslugom ubijen je u julu 1918. u Jekaterinburgu (u sovjetsko vreme Sverdlovsk), posle čega su svi iskasapljeni i bačeni u neobeleženu grobnicu.

1872 - Rođen je engleski filozof, matematičar i pisac Bertrand Rasel, rodonačelnik analitičke filozofije, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1950. Posvetio se i borbi za mir, žestoko se protivio intervenciji SAD u Vijetnamu i nuklearnom naoružanju i osnovao je međunarodnu porotu nazvanu "Raselov sud". Dela: "Principi matematike" (s Alfredom Nortom Vajthedom), "Kritičko izlaganje Lajbnicove filozofije", "Istorija zapadne filozofije", "Logički atomizam", "Analiza materije", "Skeptički eseji", "Naše saznanje spoljnog sveta", "Ljudsko znanje", "Principi socijalne rekonstrukcije", "Putevi ka slobodi", "Praksa i teorija boljševizma", "Sloboda i organizacija", "Osvajanje sreće", "Ljudsko društvo u etici i politici", "Zašto nisam hrišćanin".

1883 - Rođen je nemački arhitekta Valter Adolf Gropijus, koji je 1919. u Vajmaru osnovao arhitektonsku školu "Bauhaus", koja je odlučujuće uticala na arhitekturu 20. veka širom sveta. Školovanje u "Bauhausu" temeljilo se na njegovoj ideji o sjedinjavanju umetnosti i zanatstva i uspostavljanju harmoničnog jedinstva svih umetnosti pod okriljem arhitekture. Školu je 1925. premestio u Desau, u zgradu rađenu prema njegovom projektu, potom u Berlin, ali su je nacisti raspustili po dolasku na vlast 1933. pošto su njegov umetnički koncept smatrali dekadentnim. Emigrirao je 1937. u SAD i u Čikagu je osnovao školu "Novi Bauhaus", zasnovanu na istim principima, a 1938. postao je profesor Harvardskog univerziteta. Projektovao je više zgrada u SAD i napisao teorijsko delo "Sinteza u arhitekturi".

1897 - Rođen je američki filmski režiser italijanskog porekla Frenk Kapra, trostruki dobitnik Oskara, autor komedija sa satiričnom notom. Filmovi: "Dogodilo se jedne noći" (Oskar), "Gospodin Dids ide u grad" (Oskar), "Izgubljeni horizonti", "Upoznajte Džona Dua", "Arsenik i stare čipke", "Ne možete to poneti sa sobom" (Oskar).

1899 - U Hagu je održana prva međunarodna konferencija za obustavljanje trke u naoružanju i sprečavanje ratova.

1911 - Umro je austrijski kompozitor i dirigent Gustav Maler, direktor Državne opere u Beču, koji je pod uticajem Ludviga van Betovena i Riharda Vagnera stvarao komozicije izrazitog dramskog naboja i snažnih emocija. Dela: 10 simfonija, ciklusi solo pesama za glas i orkestar "Pesma o zemlji", "Pesme mladića-putnika", "Dečakov čudotvorni rog", "Pesme o mrtvoj deci".

1919 - Rođena je engleska balerina Margaret Hukam, poznata kao Margot Fontejn, jedna od najvećih u 20. veku, koja je svakom liku davala posebnu dramsku snagu. Sa izvanrednim uspehom širom sveta igrala je niz uloga u klasičnim baletima poput "Žizele", "Labudovog jezera", "Začarane lepotice".

1920 - Rođen je poljski rimokatolički sveštenik Karol Vojtila, koji je pod imenom Jovan Pavle II 1978. postao prvi neitalijanski papa posle 455 godina. Bio je izrazito reakcionaran. Tokom njegovog pontifikata do aprila 2005. dogodile su se dramatične promene u istočnoj Evropi posle pada Berlinskog zida, kojima je on doprineo.

1933 - Rođen je Berni Boston, američki fotoreporter, poznat u prvom redu po fotografiji "Flower power" koja simbolizuje suprotstavljanje ratu u Vijetnamu. Radio je za "Los Anjeles tajms", "Vašington star" i "Dejton dejli njuz". Dugo se nalazio na čelu Udruženja fotoreportera Bele kuće. Na njegovoj čuvenoj fotografiji, koja mu je donela svetsku slavu, snimljenoj 21. oktobra 1967. godine tokom mirovnih demonstracija u Vašingtonu, dok je besneo rat u Vijetnamu, vidi se mladi demonstrant kako u puščane cevi ubacuje cveće.

1941 - Poglavnik ustaške Nezavisne Države Hrvatske Ante Pavelić potpisao je u Drugom svetskom ratu sa italijanskim fašističkim vođom Benitom Musolinijem ugovor kojim je Italiji predao veći deo Dalmacije, gotovo sva ostrva (osim Bračca, Hvara i Paga) kao i veći deo Gorskog Kotara. Sporazum je predviđao italijanskog princa za hrvatskog kralja, ali je ovaj odbio da "nogom stupi u tu varvarsku zemlju".

1944 - Savezničke jedinice su u Drugom svetskom ratu isterale nemačke trupe iz italijanskog manastira Monte Kasino. Manastir je potpuno razoren - srednjovekovni verski objekat je tretiran kao legitimni vojni cilj. Monte Kasino je vekovima bio centar znamenitog Benediktinskog reda, tako je prilikom bombardovanja manastira nepovratno stradalo i ogromno kulturno blago, prebogata biblioteka, arhiva, riznica, neprocenjive vrednosti.

1974 - Indija je izvršila prvu nuklearnu probu u pustinji u Radžastanu, postavši šesta zemlja koja je izvela nuklearnu eksploziju.

1980 - Stotine hiljada ljudi preuzelo je kontrolu nad južnokorejskim gradom Kvangdžu, posle nereda u kojem su jedinice vojne hunte ubile najmanje 200 prodemokratskih demonstranata.

1980 - Erupcijom vulkana u državi Vašington na zapadu SAD stvoren je oblak pepela dug 4.000 i širok 1.600 kilometara.

1981 - Umro je američki pisac jermenskog porekla Vilijam Sarojan, koji je naglašeno originalnom tehnikom pripovedanja najviše pisao o životu američkih "malih ljudi", često jermenskih i drugih doseljenika. Verovao je da su hrabrost i humor najdelotvornija sredstva za savladavanje životnih nedaća. Rođen je u Kurdistanu 1908, detinjstvo je proveo u sirotištu, a po emigriranju u SAD stekao je reputaciju najvećeg humaniste američke literature. Dela: zbirke priča "Zovem se Aram", "Pet zrelih krušaka", "Smeli mladić na letećem trapezu", "Mama, ja te volim", "Tata, ti si lud", "Jedan dan u popodnevu sveta", romani "Ljudska komedija", "Doživljaji Veslija Džeksona", "Predmet smeha", drame "Vreme vašeg života" (Pulicerova nagrada 1939.),"Moje srce je u gori".

1990 - U Beču su zapadnonemački kancelar Helmut Kol i istočnonemački premijer Lotar de Mezijer potpisali sporazum o monetarnoj uniji, što je bio prvi korak ka ujedinjenju Nemačke.

1995 - Umro je ruski baletski igrač Aleksandar Borisovič Godunov, koji je posle emigriranja iz Sovjetskog Saveza 1979. stekao svetsku slavu.

1999 - Nemačka je suspendovala letove bespilotnih aviona u agresiji NATO na Srbiju (SRJ) dan pošto je oborena i četvrta njena letelica za izviđanje.

2014 - Preminuo je Dobrica Ćosić, srpski književnik, član SANU, prvi predsednik Savezne republike Jugoslavije. Tokom Drugog svetskog rata bio je politički komesar Resavskog partizanskog odreda, a u NOB-u je učestvovao od 1941. Prvi roman, s temom iz Drugog svetskog rata "Daleko je sunce" objavio je 1951. a roman "Deobe" 1961. Njegovi "Koreni", objavljeni 1954. smatraju se jednim od prvih modernih srpskih romana. Višetomno delo "Vreme smrti" publikovao je od 1972. do 1975. Čitava njegova javna, književna i publicistička delatnost bila je posvećena egzistencijalnim problemima srpskog naroda. Još šezdesetih ukazivao je na egzodus Srba sa Kosova i Metohije zbog čega je godinama bio politički anatemisan i isključen iz javnog zivota, a potom je decenijama bio neka vrsta političkog disidenta. Ostala dela:"Vreme zla" ("Vernik","Grešnik", "Otpadnik"), "Bajka", "Vreme vlasti", "Pišcevi zapisi", "Srpsko pitanje", "Pisci moga veka", "Kosovo", "Prijatelji", "Vreme zmija", "U tuđem veku".

2017 - Prilikom napada na vojnu bazu Brak el Šati, na zapadu Libije, ubijena je 141 osoba, od čega 103 vojna lica. Vazdušni napad izvršili su pobunjenici, protivnici libijskog feldmaršala Kalife Haftara, čije su se trupe nalazile u bazi.

2018 - Avion tipa Boing 737 aviokompanije "Kubana de aviasion" srušio se prilikom poletanja sa aerodoroma "Hose Marti", Havana, Kuba. U letelici čiji je cilj bila Gvajana poginulo je 112 osoba.

2019 - Preminuo je Dinko Davidov, istoričar umetnosti i literata, član SANU. Rođen u Sivcu, Bačka, Davidov je studirao istoriju umetnosti u Beogradu, a doktorirao na Filozofskom fakultetu u Ljubljani. Bio je kustos Galerije Matice srpske od 1965. do 1978, naučni savetnik Balkanološkog instituta, direktor Galerije SANU od 2001. do 2009. Centralna oblast njegovog istraživanja bila je srpska umetnost 17. do 19. veka. Dela: "Sentandreja ", "Pomeni davnih seoba ", "Totalni genocid", "Srpska grafika XVIII veka", "Manastir Šišatovac", "Postvizantijska umetnost na Balkanu".

2019 - Svečano je otvorena poslednja deonica autoputa kroz Grdeličku klisuru, na južnom kraku Koridora 10, dužine 26,3 kilometra. Predsednik Srbije Aleksandar Vučić kod mosta Vrla, nedaleko od Vladičinog Hana, pustio je, u sklopu prigodne manifestacije, tu deonicu u promet.

2021 - Predsednik Češke Miloš Zeman naglasio je izvinjenje i žaljenje zbog NATO agresije na Srbiju. "Bombardovanje je bila greška, bilo je to gore od zločina i ja bih zamolio srpski narod da nam oprosti", izjavio je predsednik Zeman u Pragu prilikom sastanka sa predsednikom Srbije Aleksandrom Vučićem. Zeman je podsetio da su Srbi 1938, kada su Češku kako je rekao, izneverili zapadni saveznici, i 1968, kada su je izneverili istočni saveznici, jasno pokazali solidarnost s Česima.

Adminka Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 19.05.

1536 - Odrubljena je glava Ani Bolen, drugoj ženi engleskog kralja Henrija VIII, četiri dana pošto je sud "ustanovio" da je kriva za preljubu i incest.

1649 - Prvi put je upotrebljen naziv "Komonvelt", kojim je Oliver Kromvel označio englesku republiku. Na imperijalnoj konferenciji 1926. usvojen je naziv "Komonvelt nacija", koji se od 1931. koristio umesto naziva Britanska imperija.

1762 - Rođen je nemački filozof Johan Gotlib Fihte, istaknuti predstavnik nemačke klasične idealističke filozofije, profesor univerziteta u Jeni i Erlangenu, rektor Berlinskog univerziteta. U "Govorima nemačkoj naciji" 1807. i 1808. doprineo je jačanju otpora Nemaca francuskom caru Napoleonu I, ali i buđenju nemačkog šovinizma. Dela: "Pokušaj kritike sveg otkrivenja", "Osnova celokupne teorije nauke", "Osnova prirodnog prava prema principima teorije nauke", "Sistem teorije morala prema principima teorije nauke".

1802 - Napoleon Bonaparta ustanovio je u Francuskoj Orden legije časti za civilne i vojne zasluge.

1825 - Umro je francuski socijalista utopista Klod Anri Sen Simon, koji smatrao da tradicionalnu državu valja zameniti industrijskim društvom i da aristokrati, vojnici i birokrati treba da ustupe mesto industrijalcima, radnicima i seljacima. Dela: "Industrijski sistem", "Industrija ili politički, moralni i filozofski razgovori u interesu svih ljudi odanih korisnom radu i nezavisnosti", "Pisma ženevskog građanina savremenicima", "Novo hrišćanstvo", "Stari i novi politički sistem".

1861 - Rođena je australijska pevačica Helen Porter Mičel, poznata kao Neli Melba, jedan od najvećih koloraturnih operskih soprana krajem 19. i početkom 20. veka. S velikim uspehom decenijama je nastupala u gotovo svim najvećim operskim kućama u svetu, uključujući londonski Kovent Garden i njujoršku Metropoliten operu.

1864 - Umro je američki pisac Natanijel Hotorn, jedan od prvih značajnijih američkih romansijera. U romanima i pripovetkama prikazao je moralno-religioznu puritansku tradiciju i njeno opadanje u Novoj Engleskoj. Pisao je u pesimističnom maniru, pri čemu su ga zaokupljale teme greha, prestupa i oholosti. Ispoljavao je sklonost ka apstrakciji i alegoriji, pa su njegovi likovi više ovaploćenje moralnih načela nego žive ličnosti. Dela: romani "Skarletno slovo", "Kuća sa sedam zabata", "Blajdelska romansa", "Mermerni faun", pripovetke "Dvaput ispričane priče", "Živopisne priče za decu".

1890 - Rođen je karikaturista Petar "Pjer" Križanić, jedan od rodonačelnika srpske karikature, pisac i esejista, jedan od osnivača "Ošišanog ježa". Rođen u Glini, na Baniji, došao je u Beograd 1922. i zaposlio se u "Novom listu", a 1923. prešao je u "Politiku".

1890 - Rođen je vijetnamski državnik Ngujen Tat Tan, poznat kao Ho Ši Min, predsednik Demokratske Republike Vijetnam (Severni Vijetnam) od proglašenja 1945. do smrti 1969. i vođa borbe protiv japanske armije, francuskih kolonijalnih trupa i američke invazione vojske. Od 1917. radio je u Francuskoj, gde je 1920. postao član Komunističke partije Francuske, a 1930. osnovao je Komunističku partiju Vijetnama. U Drugom svetskom ratu, kad je Japan okupirao Vijetnam, stvorio je jak oslobodilački pokret, jezgro buduće armije, koja je nanela odlučujuće poraze Francuzima i potom Amerikancima, zahvaljujući čemu su Severni i Južni Vijetnam ujedinjeni 1976.

1898 - Umro je engleski državnik Vilijam Gledston, koji je kao vođa liberala između 1868. i 1894. četiri puta bio premijer Ujedinjenog Kraljevstva. Legalizovao je 1871. radničke sindikate i 1884. izvršio tzv. treću parlamentarnu reformu. Pokušao je da reši irsko pitanje na osnovu irske samouprave, ali su ga u tome omeli liberali-unionisti i konzervativci. Protivio se nadiranju Austro-Ugarske na Balkan i navodno je podržavao nacionalna prava balkanskih naroda.

1906 - Zvanično je otvoren tunel Simplon ispod Alpa između Italije i Švajcarske, dug 19,77 kilometara.

1912 - Umro je poljski pisac Boleslav Prus, najznačajniji poljski realista. U delima je pisao o borbi Poljaka protiv germanizacije, a u listu "Kurijer varšavski" objavljivao je vrlo čitane hronike. Učestovao je u ustanku koji je 1863. podigla revolucionarna stranka "Crvenih". Ustanak je imao i socijalnu i antirusku notu. Dela: romani "Lutka", "Val se vraća", "Mrtva straža", "Emancipovana žena", "Faraon", zbirke pripovedaka "Stanar potkrovlja", "Jakubov san", "Balska haljina", "Prokleta sreća", "Sitnice", "Večernje pripovetke".

1925 - Rođen je Malkolm Litl, poznat kao Malkolm Iks (X), vatreni propovednik crnačkog nacionalizma u SAD, koji je on opisivao rasni ponos. Ubijen je u Njujorku februara 1965. dok je govorio okupljenim pristalicama.

1928 - Rođen je kambodžanski diktator Pol Pot. Predvodeći gerilsku armiju "Crvenih Kmera", porazio je režim generala Lon Nola u aprilu 1975, ili "nulte godine", kako su je označili novi vlastodršci. "Brat broj jedan", kako su ga nazivale pristalice, ispraznio je gradove oteravši u radne logore širom zemlje gotovo svo stanovništvo. Mortalitet u tim radnim centrima bio je ogroman ("polja smrti"), sve do kraja decembra 1978. kada je maoistički režim "Crvenih Kmera" zbačen vijetnamskom okupacijom Kambodže (tada Kampućija).

1930 - Bele žene u Južnoj Africi dobile su pravo glasa.

1935 - U saobraćajnom udesu poginuo je britanski pukovnik Tomas Edvard Lorens, nazvan Lorens od Arabije, arheolog, istraživač, pisac i ratnik. Istakao se u borbama na Bliskom istoku tokom Prvog svetskog rata, kada je okupio Arape neprijateljski raspoložene prema Turskoj. Pošao je iz Hedžasa u današnjoj Saudi Arabiji (Hedžas je tada bio turska teritorija) prema severu (danas Jordan, Sirija, Irak) i presudno je uticao na formiranje tih država (u prvo vreme kao britanske mandatne teritorije, osim Sirije i Libana koji su bili francuski) kao i na ustoličenje lokalnih dinastija. Spretno koristeći želju Arapa za oslobođenjem od Turske, ostvario je mnoge ciljeve britanske kolonijalne politike. Napisao je sećanja: "Sedam stubova mudrosti", na srpskom objavljena kao: "Ustanak u pustinji".

1989 - Usred masovnih studentskih demonstracija u Pekingu smenjen je generalni sekretar Komunističke partije Kine Džao Cijang, jer se usprotivio vanrednim merama i primeni sile protiv demonstranata.

1992 - Proglašen je Zakon o vojsci Srpske Republike u Bosni i Hercegovini, čime je stvoren pravni okvir za vojsku koja je posle povlačenja JNA ostala da štiti Srbe u BiH.

1992 - Dvojica lekara koji su obavili autopsiju predsednika SAD Džona Kenedija, ubijenog 1963, potvrdila su da je on pogođen s dva metka ispaljena spreda i iz suprotnog pravca, što je oborilo zvaničnu verziju o jednom atentatoru.

1993 - Kod Medeljina se srušio kolumbijski avion tipa "Boing 727", što nije preživeo niko od 132 osobe u avionu.

1994 - Umrla je bivša američka "prva dama" Žaklina Kenedi Onazis, supruga predsednika SAD Džona Kenedija ubijenog 1963. u atentatu. Pet godina posle njegovog ubistva, udala se za grčkog brodovlasnika Aristotela Onazisa, kojeg je takođe nadživela.

1997 - U Bangladešu je ciklon usmrtio najmanje 350 osoba a više od milion ljudi pretvorio u beskućnike.

1998 - Indonežanski studenti upali su u zgradu skupštine u Džakarti, zahtevajući ostavku šefa države Suharta.

1999 - Avioni NATO otpočeli su napade na zatvor u Istoku, koje su ponovili narednih dana, usmrtivši najmanje 100 zatvorenika, a u bombardovanju civilnih ciljeva u Gnjilanu ubijeno je pet ljudi.

2000 - Maskirani ljudi upali su u zgradu skupštine Fidžija i zarobili poslanike i članove vlade, uključujući predsednika vlade te ostrvske pacifičke zemlje. Vođa udara objavio je da je vladajuća koalicija diskriminisala autohtono domorodačko stanovništvo, favorizujući etničke Induse.

2004 - U napadu dva američka helikoptera na iračko selo Makar el Dib blizu granice sa Sirijom ubijen je 41 civil, među kojima petnaestoro dece.

2007 - U Rumuniji je održan referendum na kojem je predsednik Trajan Basesku dobio oko 75 odsto glasova podrške. Referendum je sazvan da bi se odlučilo o njegovom opozivu. Rumunska skupština je prethodno suspendovala Baseskua sa mesta predsednika države, pod optužbom da je kršio Ustav. U pozadini pokušaja smene bilo je njegovo suprotstavljanje lokalnim tajkunima.

2016 - Prilikom pada putničkog aviona kompanije "Edžipter", koji se kretao od Pariza ka Kairu, i srušio se u Sredozemno more oko 290 kilometara severno od Aleksadrije, poginulo je 66 osoba.

2018 - Filip Šarlije, francuski antropolog i specijalista sudske medicine, obraćajući se javnosti, pobio je špekulacije o konačnoj sudbini Adolfa Hitlera, odnosno potvrdio je, nakon stručne ekspertize, da je nacistički lider definitivno umro 30. aprila 1945. godine. Ruske vlasti dozvolile su Šarlijeovom timu da ispita Hitlerove posmrtne ostatke. Po rečima naučnika, morfologija kostiju je potpuno uporediva s rendgenskim snimcima Hitlerove lobanje koji datiraju godinu dana pre smrti. Stručni nalazi objavljeni su u publikaciji "European Journal of Internal Medicine".

Adminka Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 20.05.

Na današnji dan 1506. godine umro je španski moreplovac italijanskog porekla Kristifor Kolumbo, koji je 1492. otkrio Ameriku, verujući da je otkrio istočne obale Indije. Posle više pokušaja u Portugaliji i Španiji, sklopio je pogodbu sa španskim kraljevskim parom Ferdinandom V (od Aragona) i Izabelom I (od Kastilje) o finansiranju ekspedicije. Obećana mu je desetina robe koju donese, vlasništvo nad osminom zemlje koju otkrije, dobio je tri jedrenjaka, zvanje admirala okeana i vice kralja zemalja koje osvoji. Isplovio je 3. avgusta 1492. i 12. oktobra iste godine stigao do ostrvca Gvanahani (San Salvador) u grupi Bahamskih ostrva, zatim na Kubu i Haiti. Na drugom putovanju, od 1493. do 1496, otkrio je Dominiku, Gvadelup, Portoriko i Jamajku, na trećem od 1498. do 1500. Trinidad i obale Južne Amerike (ušće reke Orinoko), a na četvrtom od 1502. do 1504. Honduras.

Dogodilo se na današnji dan - Page 6 Kolumb11

Danas je subota, 20. maj, 40. dan 2023. Do kraja godine ima 225 dana

1498 - Portugalski moreplovac Vasko da Gama uplovio je u luku Kalikut na jugozapadu Indije, pošto je prethodno prvi uspeo da oplovi oko Afrike.

1799 - Rođen je francuski pisac Onore de Balzak, začetnik evropskog realizma, autor oko stotinu knjiga s više od 2.000 likova. Prikazao je široku galeriju tipova iz svih društvenih sredina, raznih temperamenata i karaktera, koje pokreću raznolike pobude, od novca do vlasti, od ljubavi i idealizma do slepih nagona i brutalne eksploatacije. U umetničkoj obradi ostavili su trag gigantski obim dela i relativno kratak spisateljski rad od samo 19 godina, tokom kojeg je prodavao i nenapisane ili nezavršene knjige i često stvarao pod pritiskom rokova. Romani pod zajedničkim nazivom "Ljudska komedija" imaju i vrednost gotovo socioloških studija. Dela: romani "Evgenija Grande", "Čiča Gorio", "Gopsek", "Izgubljene iluzije", "Seljaci", "Rođaka Beta", "Golicave priče", "Šuani".

1806 - Rođen je engleski filozof i ekonomista Džon Stjuart Mil, jedan od tvoraca liberalne političke teorije. U logici je usavršio istraživanja uzročnih odnosa među pojavama, a u etici zastupao utilitarizam polazeći od učenja engleskog filozofa Džeremija Bentama. U ekonomiji je poslednji značajan predstavnik engleske klasične škole, poznat je po teoriji troškova proizvodnje. Njegovo najznačajnije delo "O slobodi" na srpski je prvi preveo, napisao predgovor i objavio 1867. godine knez Petar Karađorđević, od 1903. do 1921. kralj Srbije. Ostala dela: "Sistem logike", "Utilitarizam", "O predstavničkoj vladi", "Principi političke ekonomije", "Ogist Kont i pozitivizam", "Potčinjenost žena".

1834 - Umro je francuski general i državnik Markiz Lafajet, koji se od 1777. do 1781. uz američke koloniste borio za oslobođenje Severne Amerike od Britanaca. U Francuskoj revoluciji zalagao se za načelo ustavne monarhije. Kao komandant Nacionalne garde u julu 1791. naredio je da se na Marsovom polju puca u Parižane koji su protestovali što je kralj Luj XVI ostao na prestolu, a kad se revolucija okrenula protiv kralja, napustio je komandu nad Centralnom armijom i 1792. promenio stranu. Bio je neaktivan tokom vladavine Napoleona I, a u Julskoj monarhiji uspostavljenoj 1830. opet je komandovao Nacionalnom gardom.

1896 - Umrla je nemačka pijanistkinja Klara Šuman, jedan od najvećih klavirskih majstora 19. veka. Širom Evrope popularisala je dela Roberta Šumana, za kojeg se udala 1840, zatim Ludviga van Betovena, Frederika Šopena, Johanesa Bramsa, Feliksa Mendelsona. Bila je vrhunski interpretator.

1908 - Rođen je američki filmski glumac Džejms Mejtland Stjuart, čiju je glumu odlikovala izuzetna uverljivost. Filmovi "Mister Smit u Senatu", "Filadelfijska priča" (Oskar), "Konopac", "Vinčester 73", "Priča o Glenu Mileru", "Najveća predstava na svetu", "Prozor na dvorište", "Čovek koji je znao previše", "Vrtoglavica", "Anatomija jednog ubistva", "Čovek koji je ubio Liberti Valansa", "Jesen Čejena", "Parada ludaka".

1915 - Rođen je izraelski general i političar Moše Dajan, pobednik u ratu protiv Arapa u junu 1967, u kojem je Izrael, posle vojnih provokacija Egipta, za šest dana zaposeo Sinaj, Gazu, Zapadnu obalu i Golansku visoravan. U 14. godini postao je član "Hagane", ilegalne jevrejske vojne organizacije, a u sastavu britanskih snaga od 1937. do 1941. borio se protiv Arapa u rodnoj Palestini. U Drugom svetskom ratu 1941. izgubio je oko u bici protiv trupa francuske marionetske vlade u Siriji. Od 1953. do 1958. bio je načelnik Generalštaba izraelske armije, a od 1959. do 1964. ministar poljoprivrede i jedan od prvaka vladajuće partije "Mapaj", iz koje je izašao 1965. Ministar odbrane bio je 1967. i ponovo 1973. i 1974, kad je podneo ostavku. Šef diplomatije postao je 1977, ali se 1979. povukao zbog neslaganja s premijerom Menahemom Beginom o politici prema Arapima.

1920 - Ubijen je meksički predsednik Venustijano Karansa, kojeg je nasledio Adolfo de la Uerta.

1922 - Najmanje 90 osoba je poginulo kad je britanski brod "Egipat" potonuo kod ostrva Ušant naspram francuske severozapadne obale, posle sudara u gustoj magli s francuskim brodom "Sena". Sa "Egiptom" je na morsko dno otišlo i zlato i srebro u vrednosti milion funti.

1927 - Mirom u Džedi potpisanim s kraljem Ibn Saudom, Velika Britanija je priznala Saudijsku Arabiju.

1956 - Eksplodirala je prva hidrogenska bomba bačena iz aviona, koju su Amerikanci izbacili iznad pacifičkog ostrva Bikini.

1956 - Umro je engleski pisac i karikaturista Maks Birbom, majstor satire i ironije. Dela: "Zulejka Dobson", "Dela Maksa Birboma".

1980 - U Kvebeku je na referendumu o nezavisnosti od Kanade 60 odsto birača glasalo protiv otcepljenja.

1985 - Trojica izraelskih vojnika razmenjena su za 1.150 Libanaca i Palestinaca u izraelskim zatvorima.

1990 - U Rumuniji je na prvim demokratskim slobodnim izborima posle 45 godina pobedio Front nacionalnog spasa.

1992 - Moskva je upozorila da je protiv stranog mešanja u sukob Jermena i Azera u oblasti Nagorno Karabah.

1995 - Zairska vlada podigla je karantin u regionu pogođenom smrtonosnim Ebola virusom, koji je odneo oko 300 života i izazvao paniku i van Zaira.

1997 - U Kinšasu, glavni grad Konga (prethodno Zair), trijumfalno je ušao novi predsednik te afričke zemlje Loran Kabila, posle pobede njegovih snaga u sedmomesečnom građanskom ratu i zbacivanja predsednika Mobotua koji je pobegao u inostranstvo.

1999 - U napadu aviona NATO ubijena su četiri pacijenta u bolnici "Dr Dragiša Mišović" u Beogradu. Dva projektila uništila su odeljenja za neurologiju, za dečje plućne bolesti i za ginekologiju i operacione sale na neurologiji, ginekologiji i hirurgiji. Napad je potom u središtu NATO u Briselu opisan kao "greška", uz tvrdnju da je reč samo o jednoj laserski vođenoj bombi koja je eksplodirala "oko 500 metara od centra ciljanog područja".

1999 - Protivavionci 250. brigade protivvazdušne odbrane Vojske Jugoslavije - koji su nepuna dva meseca ranije oborili američki "F-117A" - pogodili su iznad Surčina kod Beograda, na 5.000 metara visine, "veliki cilj", koji se potom srušio u Spačvansku šumu u Hrvatskoj, objavili su kasnije srpski mediji. Prema tom izvoru, prateći radio saobraćaj u vazduhu VJ je saznala da je oboren famozni strateški bombarder "B-2A", što su u proleće 2000. potvrdili i ruski obaveštajni izvori. Navodno je reč o prvoj iz serije najskupljih letelica američkog ratnog vazduhoplovstva nazvanoj "Duh Misurija", "stelt" (nevidljive) tehnologije kao i "F-117A", predatoj u decembru 1993. 509. bombarderskom Vingu u bazi Vajtmen. "Duh Misurija", koji je 13 dana ranije razorio kinesku ambasadu u Beogradu, pogođen je pri povratku u grupi s još dva aviona, s kojima je razorio bolnicu "Dr Dragiša Mišović". NATO o tome ništa nije saopštio.

2002 - Istočni Timor proglasio je nezavisnost pošto je misija Ujedinjenih nacija koja je upravljala bivšom portugalskom kolonijom od 1999, kad su tu ostrvsku državu napustile indonežanske snage, predala vlast lokalnoj vladi.

2004 - Pripadnici "Božje armije otpora" u Ugandi, ekstremne pseudohrišćanske organizacije bez precizne političke platforme, masakrirali su više od 40 osoba u jednom selu na severu zemlje.

2006 - Više od 100 lica je poginulo u tajfunu koji je pogodio Vijetnam, Kinu i Filipine, a oko 400 se vode kao nestali. Tajfun Čanču prošao je preko Južnog kineskog mora, ostavljajući za sobom pustoš. Mnogi ribarski brodovi su potonuli, a više stotina ribara je nestalo. Na stotine ljudi u Vijetnamu godišnje izgubi život u prirodnim nepogodama, naročito u olujnoj sezoni od maja do oktobra.

2007 - Najmanje 48 osoba je poginulo u palestinskom izbegličkom logoru na severu Libana u sukobima libanske vojske i ekstremista povezanih sa međunarodnom terorističkom mrežom Al Kaida.

2007 - Srpska teniserka Jelena Janković pobedila je u finalu "Italian opena" - otvorenog prvenstva Italije, Ruskinju Svetlanu Kuznjecovu.

2008 - Umrla je ruska pesnikinja Rima Kazakova. Prvu pesničku zbirku "Susret na Istoku" objavila je 50-ih, a potom je publikovala još tridesetak zbirki poezije među kojima su: "U tajgi ne plaču", "Stihovi","Jelke zelene", "Probni kamen". Na njene stihove muziku su komponovali Aleksandra Pahmutova, Anatolij Savčenko i Vladimir Šainski. Ostvarila se i kao prozni pisac, a godinama je radila i kao urednik "Filmskih novosti", prevodilac i predvodnik ruskog Saveza pisaca.

2008 - Preminuo je Ljubiša Cvetković, pisac najtoplijih pesama i najlepših melodija o nišlijskim mehanama, sokacima i uopšte lokalnim osobenostima, među kojima su posebno prihvaćene: "Kude je taj Niš" i "Vatiše kolo niške devojke".

2012 - Preminuo je Judžin Poli, američki inovator, inženjer, izumitelj daljinskog upravljača za televizore. Poli je "daljinski", nazvan prvobitno "flešmatik" razradio 1955. zajedno sa kolegom Robertom Adlerom. Njihov izum je 1997. godine Američka TV akademija nagradila "Emijem". Poli je sa 20 godina postao inženjer, a imao je 18 patentiranih izuma.

2018 - Levičarski lider Venecuele Nikolas Maduro osvojio je nov šestogodišnji predsednički mandat. Prema zvaničnim rezultatima Maduro je dobio 5,8 miliona glasova, odnosno približno 68 odsto, dok je njegov glavni protivkandidat Henri Falkon, bivši guverner, osvojio 1,8 miliona. Socijalista Maduro, dosledni je sledbenik Uga Čavesa koji je preminuo 2013. Venecuela je suočena s nizom pritisaka, uključujući sankcije, pa je ta zemlja uprkos bogatstvu naftom u ozbiljnoj krizi. SAD, zvanični Brisel, kao i više zemalja Latinske Amerike (Grupa Lima) odmah su najavile da neće priznati rezultate izbora.
(izvor, rtv.rs)

Adminka Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 21.05.

Danas je nedelja, 21. maj, 141. dan 2023. Do kraja godine ima 224 dana.

1349 - Državni sabor u srpskom prestonom gradu Skoplju usvojio je prvi deo Dušanovog zakonika, odnosno "Zakonik blagovernago cara Stefana", kako je glasio zvaničan naziv, kojim su utvrđena opšta načela uređenja države. Pored odredaba ustavnog karaktera, Zakonik je regulisao prava staleža, štiteći i najniže slojeve, i imao je kazneno-pravne i procesno-pravne odredbe i odredbe iz porodičnog i naslednog prava. Zakonik je 1354. dopunjen na Državnom saboru u Seru. Rađen je na osnovu običajnog prava, crkvenog zakonodavstva i posebno rimsko-vizantijskog prava. Zakonik proklamuje da sudije treba da se drže zakona čak i kada je on suprotan vladarevoj volji. Sačuvano je 25 prepisa. Najstariji prepis iz 14. veka sačuvan je u manastiru u Strugi (sada se nalazi u Moskvi).

1471 - Rođen je nemački slikar i bakrorezac Albreht Direr, jedan od najvećih renesansnih majstora. Minuciozan u radu, bio je obdaren i velikom maštom. Realizam i misticizam kod njega ponekad idu uporedo. Izradio je portrete velike umetničke i dokumentarne vrednosti i izvanredne gravire u drvetu i bakru, u kojima je posebno izražen precizan crtež ("Apokalipsa", "Velika muka", "Bogorodičin život"). Rado je crtao prirodu, a radio je i akverele. Putovao je po Italiji i Holandiji, ali je najviše živeo u Nirnbergu. Dela: "Četiri apostola", "Sveta Trojica", "Bogorodica u ružičnjaku", "Portret Holcšuera".

1471 - U londonskom zatvoru "Tauer" ubijen je engleski kralj Henri VI, poslednji monarh iz dinastije Lankaster, svrgnut u dinastičkim borbama ("Rat dveju ruža"), a presto je ponovo preuzeo Edvard IV. Formalno je vladao od 1422, postavši kralj u osmom mesecu života. Prvi put su ga pristalice dinastije Jork zbacile s vlasti 1461, kad je kralj postao Edvard IV, a drugi put 1471. posle poraza trupa Lankastera od vojske kuće Jork u bici kod Tuksberija, pošto je 1470. nakratko vratio presto.

1527 - Rođen je španski kralj Felipe II. Vladao je od 1556. do smrti 1598. i bio je izraziti pobornik rimokatoličkog ekskluzivizma, zbog čega je vodio više ratova širom evropskog kontinenta. Izazvao je pobunu protiv španske krune u Holandiji, ratovao je protiv Turske od 1571. do 1578. i protiv Engleske od 1588. Posle sloma njegove "Nepobedive armade" 1588. u bici sa engleskom mornaricom u Lamanšu, Španija nikada više nije bila svetska sila prvog reda.

1639 - Umro je italijanski filozof, dominikanac Tomazo Kampanela, jedan od rodonačelnika utopijske filozofije, koji je 27 godina proveo u tamnici. U delu "Država sunca", napisanom po uzoru na Platona i Tomasa Mora, izložio je shvatanja o idealnom društvu kao nekoj vrsti ostvarenja Platonovog ideala.

1688 - Rođen je engleski pisac Aleksander Poup, predstavnik klasicizma u engleskoj poeziji, koji je na engleski preveo grčke epove "Ilijadu" i "Odiseju". Dela: poeme "Esej o čoveku", spev "O kritici", satirični ep "O gluposti", komično-herojski spev "Otmica uvojka".

1844 - Rođen je francuski slikar Anri Ruso "Carinik", slikar-samouk, rodonačelnik naivnog slikarstva. Pažnju kritike skrenuo je jednostavnošću slikarske forme. Presudno je uticao na stvaranje škola "naivnih slikara" u Evropi i Americi. Dela: "Svadba", "Šetnja", "San", "Zavodnica zmije", "Usnula ciganka".

1858 - Umro je Šarl Luj Avas, francuski pisac, novinar, osnivač novinske agencije "Avas". Rođen u Roanu, Avas je osmislio tada novi koncept specifičnog agencijskog novinarstva. "Agenciju Avas" najstariju na svetu, osnovao je 1835. Kao novinska agencija "Avas" je postojao do 1945. kada je nacionalizovan nakon pada višijevskog režima u Francuskoj. Iz njega je izrastao današnji francuski "Frans pres".

1860 - Rođen je holandski lekar Vilhlem Ejnthoven, osnivač elektrokardiografije, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1924.

1894 - Kralj Srbije Aleksandar Obrenović ukinuo je liberalni ustav iz 1888. i vratio na snagu ustav iz 1869.

1895 - Umro je austrijski kompozitor i dirigent Franc fon Supe, autor više popularnih opereta. Dela: operete "Laka konjica", "Bokačo", "Lepa Galateja", "Fatinica".

1904 - U Parizu je osnovana Svetska fudbalska federacija - FIFA.

1921 - Rođen je ruski nuklearni fizičar Andrej Dmitrijevič Saharov, borac za političke slobode i ljudska prava, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1975. Kao nepomirljivi protivnik režima Leonida Brežnjeva, izgnan je 1980. iz Moskve u Gorki, gde je ostao do 1986. Tvorac je sovjetske hidrogenske bombe, ali se kasnije žestoko protivio nuklearnom naoružavanju.

1927 - Američki pilot Čarls Lindberg sleteo je u Pariz preletevši za 33 sata i 29 minuta 5.850 kilometara od Long Ajlenda u Njujorku, čime je postao prvi čovek koji je avionom preleteo Atlantik.

1935 - Umro je holandski botaničar Hugo de Fris, osnivač eksperimentalne genetike. Prema njegovoj mutacionoj teoriji evolucije, nasuprot učenju Čarlsa Darvina, nove vrste nastaju naglom genetičkom promenom - mutacijom. Dela: "Teorija mutacije", "Vrste i varijeteti, njihovo mutaciono poreklo".

1935 - Umrla je američka pacifistkinja i društveni reformator Džejn Adams, dobitnica Nobelove nagrade za mir 1931. Bavila se praktičnim rešavanjem socijalnih problema i bila predsednik Međunarodne ženske lige za mir i slobodu.

1944 - Posle osvajanja Monte Kasina, saveznici su u Drugom svetskom ratu probili front nemačkih nacističkih snaga u Italiji.

1952 - Umro je američki filmski glumac Džulijus Garfinkl, poznat kao Džon Garfild, koji je najčešće igrao uloge društvenih autsajdera i buntovnika. Bio je veliki prijatelj Jugoslavije i mnogo je učinio da se SAD u Drugom svetskom ratu okrenu ka Josipu Brozu Titu i njegovom Pokretu, a pred kraj rata se na tlu Jugoslavije borio protiv nemačkih nacista. Filmovi: "Četiri žene", "Huarez", "Načinili su me zločincem", "Morski vuk", "Oni žive opasno", "Poštar uvek zvoni dva puta", "Humoreska", "Telo i duša", "Snaga zla", "Džentlmenski sporazum", "Veliki nož", "Imati i nemati".

1982 - Britanske trupe su se u Folklandskom ratu iskrcale na Folklandska ostrva, koja je zaposela Argentina, u najvećoj vojnoj akciji Londona od Suecke krize 1956. Buenos Aires je preduzeo vojnu akciju polažući pravo na taj arhipelag smešten oko 500 kilometara nasuprot argentinske obale.

1989 - Kineski studenti, koji su zaposeli centralni pekinški trg Tjenanmen, odbacili su zahtev vlade da napuste taj centralni pekinški trg.

1991 - Bivši premijer Indije Radživ Gandi ubijen je bombom skrivenom u buket cveća, u toku predizbornog mitinga u južnoj indijskoj državi Tamil Nadu, blizu grada Madras.

1991 - Čelnik etiopske vojne uprave Mengistu Haile Marijam oboren je posle 14 godina vladavine i otišao je u izbeglištvo.

1993 - Senat je suspendovao predsednika Venecuele Karlosa Andresa Peresa pod optužbom za proneveru.

1994 - Bakili Muluzi preuzeo je dužnost predsednika Malavija, kao prvi šef te afričke države izabran na demokratskim izborima.

1996 - Na istočnoafričkom jezeru Viktorija potonuo je tanzanijski feribot, s kojeg se od oko hiljadu osoba spaslo samo 114.

1998 - Indonežanski predsednik Suharto podneo je ostavku, popustivši pod snažnim pritiskom masovnih studentskih demonstracija, nakon 32 godine vladavine. Ovlašćenja šefa države predao je potpredsedniku Indonezije Jusufu Habibiju.

2003 - U zemljotresu koji je pogodio severni Alžir poginulo je najmanje 2.273 osoba.

2006 - Održan je referendum o državnom statusu Crne Gore. Na referendumu je, tesnom većinom, odlučeno da se Crna Gora izdvoji iz okvira Državne zajednice Srbija i Crna Gora.

2013 - U parskoj katedrali Notr Dam, u znak protesta, po uzoru na sličan gest Jukia Mišime novembra 1970, izvršio je samoubistvo Dominik Vener, francuski pisac, ratni veteran, izraziti desničar.

2013 - Petorica državljana Srbije, koji su se našli u zatočeništvu u Libiji avgusta 2011. godine, oslobođeni su. U toj zemlji oni su zatvoreni pod sumnjom da su bili plaćenici svrgnutog Moamera Gadafija. 2017 - Švajcarci su na referendumu podržali reformu energetskog sistema, kojom se energija nuklearnih elektrana zamenjuje obnovljivim izvorima do 2050. Nova energetska strategija u toj zemlji pripremljena je posle nuklearne katastrofe u Fukušimi, Japan, 2011. godine. Švajcarska vlada, tim povodom, odlučila je da postepeno ugasi nuklearne elektrane a da se osloni na hidroenergiju, kao i na obnovljive izvore, poput solarnih i geotermalnih.

Adminka Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 22.05.

337 - Umro je rimski car Konstantin I Veliki, prvi rimski car koji je dozvolio slobodno ispovedanje Hrišćanstva. Konstantin je rođen na tlu sadašnje Srbije - 280. u Naisusu (Niš). Carem su ga 306. proglasili rimski legioni u Britaniji, posle čega je u nizu sukoba savladao suparnike i sam zavladao zapadnim delom Rimskog carstva. Od 312. vladao je zajedno s carem Istočnog Rimskog carstva Valerijem Likinijem, a posle pobede nad njim 324. sam celim Carstvom do smrti. S Likinijem je 313. izdao Milanski edikt o slobodi veroispovesti hrišćana. Na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. pomogao je Crkvi da suzbije arijanizam. Osnivač je Konstantinopolja (Carigrad), nove prestonice carstva.

1455- Bitkom kod Sent Albansa - u kojoj je vojska dinastije Lankaster potukla snage kuće Jork - u Engleskoj je počeo četrdesetogodišnji dinastički "Rat dveju ruža".

1813- Rođen je nemački kompozitor Vilhelm Rihard Vagner, tvorac nemačke muzičke drame, uz Đuzepea Verdija najznačajniji romantičarski operski kompozitor 19. veka. Pisao je i tekst i muziku za muzičke drame, pretežno iz nemačke mitologije. Komponovao je u skladu sa sopstvenim simboličkim i filozofskim nazorima i učenjima nemačkih filozofa Artura Šopenhauera i Fridriha Ničea, stvorivši "jedinstveno umetničko delo" (Gesamtkunstwerk), u kojem su sjedinjeni tekst, muzika, igra, slika i inscenacija. Umesto široko raspevanih arija, upotrebljavao je dramatični ariozo, a orkestar je postao osnovni činilac u tumačenju događaja. Dela: muzičke drame "Parsifal", "Tanhojzer", "Holanđanin lutalica", "Rienci", "Tristan i Izolda", "Loengrin", "Nirnberški majstori pevači", "Nibelunški prsten", koji se sastoji od četiri drame - "Rajnsko zlato", "Valkira", "Zigfrid", "Sumrak bogova", muzičko-filozofske studije "Umetničko delo budućnosti", "Umetnost i revolucija", "Opera i drama".

1833- U Čileu je usvojen ustav kojim je data veća vlast predsedniku, a rimokatolicizam je proglašen državnom religijom.

1859- Rođen je engleski pisac Artur Konan Dojl, lekar po profesiji, koji se proslavio kao autor kriminalističkih romana i pripovedaka u kojima su glavni junaci izmišljeni detektiv Šerlok Holms i njegov prijatelj dr Votson. Začetnik je tog specifičnog književnog žanra. Bitno manju pažnju privukao je najboljim delima, solidnim istorijskim romanima. Plemićku titulu dobio je 1902. za zasluge u odbrani britanskih interesa, posebno u drugom Burskom ratu. Posle pogibije sina u Prvom svetskom ratu, odao se misticizmu. Dela: romani "Grimizna studija", "Pustolovine Šerloka Holmsa", "Uspomene Šerloka Holmsa", "Baskervilski pas", "Beli odred", "Izgubljeni svet", "Veliki burski rat", istorijska studija "Istorija britanskog pohoda u Francuskoj i Flandriji", delo o spiritualizmu "Istorija spiritualizma", memoarska proza "Uspomene i pustolovine".

1873- Umro je italijanski pisac Alesandro Manconi. Prvi je u italijanskoj književnosti seljacima dodelio ulogu literarnih junaka. Nastojao je da književni jezik bude sredstvo komunikacije ne samo za odabrane već da bude opšterazumljiv. Zalagao se za ujedinjenje Italije, podržavajući nacionalni pokret "Rizorđimento" (preporod) četrdesetih godina 19. veka. Dela: roman "Verenici", posmrtna oda Napoleonu I "Svete himne", drame "Grof Karmanjola", "Adelki".

1885- Rođen je vođa italijanskih socijalista Đanđakomo Mateoti, kojeg su u junu 1924. oteli i ubili fašisti, posle govora prethodno tog dana u parlamentu, u kojem je dokumentovano razobličio njihove nasilne metode. Rodom iz bogate porodice, završio je prava i veoma mlad postao je vatreni socijalista. Nakon istupanja iz Socijalističke partije Italije u oktobru 1922. postao je generalni sekretar novostvorene Socijalističke unitarističke partije. Izuzetno hrabro borio se protiv fašizma i njegovo ubistvo izazvalo je veliki revolt italijanskog javnog mnjenja, a njegovo ime postalo je simbol antifašističke borbe i u Drugom svetskom ratu nosilo ga je više jedinica pokreta otpora.

1885- Umro je francuski pisac Viktor Igo, član Francuske akademije, najveći pesnik Francuske 19. veka i rodonačelnik francuskog realizma. Bio je veoma angažovan u političkom životu, isprva kao monarhista, potom kao republikanac. Pod Lujem Filipom postao je per Francuske i akademik, a 1848. poslanik u Ustavotvornoj skupštini. Posle državnog udara Napoleona III 1851. proteran je i živeo je u izgnanstvu u Belgiji i Engleskoj, a kad je 1870. palo Drugo carstvo trijumfalno je dočekan u Parizu, gde je do smrti 1885. neumorno stvarao. Napisao je 1876. vatreni članak "Za Srbiju". Pisao je pesme, drame, romane, eseje, pamflete. Dela: romani "Jadnici", "Bogorodičina crkva u Parizu", "Rabotnici na moru", drame "Ernani", "Lukrecija Bordžija", "Rij Blaz", političko-satirična zbirka pesama protiv NapoleonaIII"Kazne", pamflet "Napoleon Mali".

1907- Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac, režiser i producent Lorens Olivije, jedan od najvećih tumača likova iz dela Vilijama Šekspira, prvi glumac kojem je za života dodeljena plemićka titula. Dobitnik je najvećeg broja nagrada "Emi" za TV stvaralaštvo, nagrađivan je na festivalu u Kanu, dobio je Oskara za film "Hamlet". Ostali filmovi: "Henri V", "Ričard III", "Princ i igračica", "Tri sestre", "Orkanski visovi", "Rebeka", "Ledi Hamilton", "Keri", "Otelo", "Spartak" , "Kartum", "Ponos i predrasuda", "Bani Lejk je nestala", "Maratonac".

1915- U najtežoj železničkoj nesreći u britanskoj istoriji, u sudaru dva voza u Škotskoj, poginulo je 227 ljudi.

1918- Nemački avioni napali su Pariz u Prvom svetskom ratu.

1939- Dvojica diktatora - vođa nemačkih nacista Adolf Hitler i vođa italijanskih fašista Benito Musolini - potpisali su desetogodišnji "čelični pakt" Nemačke i Italije o političkom i vojnom savezu.

1967- Više od 320 ljudi poginulo je u požaru u robnoj kući "Inovasion" u belgijskoj prestonici Briselu.

1970- Umro je pozorišni i filmski režiser, scenograf i glumac Bojan Stupica. Njegova režija odlikovala se izrazitom kreativnošću. Radio je u više naših pozorišta, najduže u Beogradu (Jugoslovensko dramsko pozorište, Atelje 212, Narodno pozorište) i znatno je doprineo razvitku pozorišne umetnosti kod nas. Režija: pozorišni komadi - "Dundo Maroje", "Leda", "U agoniji", "Aretej", "Kavkaski krug kredom", "Ribarske svađe", "Krvave svadbe", "Opera za tri groša", "Idiot", "Poseta stare dame", "Sveta Ivana", "Glorija", "Madam San-Žen", "Dantonova smrt", "Jaje", "Bogojavljenska noć", "Braća Karamazovi", filmovi - "Jara gospoda", "U mreži".

1972- Predsednik Sjedinjenih Američkih Država Ričard Nikson doputovao je u Moskvu kao prvi šef američke države koji je posetio Sovjetski Savez.

1972- Cejlon je postao republika u okviru Britanskog komonvelta pod nazivom Šri Lanka.

1973- SAD i Velika Britanija stavile su veto u Savetu bezbednosti UN na rezoluciju o proširenju trgovinskih sankcija protiv Rodezije koje bi uključivale i Južnu Afriku i portugalske kolonije u Africi.

1985- U eksploziji automobila-bombe u jednom predgrađu Bejruta poginulo je najmanje 60 ljudi.

1989- Indija je uspešno isprobala prvu raketu zemlja-zemlja srednjeg dometa, postavši jedna od malobrojnih država koje raspolažu balističkim raketama.

1992- U bolnici u Banjaluci umrla je prva beba zbog nestašice kiseonika, za vreme oružanih sukoba za koridor kod Brčkog, tokom građanskog rata u BiH. SAD i druge zapadne zemlje tada nisu dozvolile dopremanje humanitarne pomoći vazdušnim putem zapadnom delu Republike Srpske. Do 19. juna 1992. u Banjaluci je umrlo 12 beba.

1993- U Kambodži su održani prvi višepartijski izbori posle više od dve decenije.

1994- Pobunjenici u građanskom ratu u Ruandi zauzeli su međunarodni aerodrom u Kigaliju i ključnu kasarnu vladinih snaga, otklonivši najveću prepreku u nastojanju da zauzmu glavni grad te afričke zemlje.

1999- Avioni NATO bombardovanjem su onesposobili termoelektranu "Kolubara" u Velikim Crljenima, ranivši tom prilikom 12 radnika elektrane.

1999- Najmanje sedam pripadnika tzv. OVK poginulo je na severu Albanije, u blizini granice Srbije (SRJ), od bombi izbačenih iz NATO aviona. U središtu NATO u Briselu incident je opisan kao "slučajna greška", jer su piloti mislili da gađaju "srpske položaje".

2003- Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija usvojio je američki nacrt rezolucije kojom su posle 12 godina ukinute stroge sankcije protiv Iraka. Rezolucijom 1.483 data su široka ovlašćenja SAD i Velikoj Britaniji u upravljanju Irakom i iračkom naftnom industrijom.

2004- Ekonomista i reformator Manmohan Sing postao je 13. predsednik vlade Indije, prvi Sik na tom položaju.

2004- Prestolonaslednik Španije princ od Asturije Felipe Burbonski i bivša najpopularnija španska televizijska novinarka Letisija Ortis venčali su se u Madridu, a ceromoniju prvog kraljevskog venčanja na tlu Španije posle 98 godina, obezbeđivale su izuzetno jake snage policije i vojske, uključujući snage NATO.

2007- Umro je srpski akademik Zoran Konstantinović, teoretičar književnosti. Drugi svetski rat, kao oficir Kraljevine Jugoslavije proveo je u zarobljeništvu. Radeći kao nastavnik u Višoj vojnoj akademiji posle rata, Konstantinović je uporedo studirao strane jezike i književnost i diplomirao je 1953, a doktorirao tri godine docnije, da bi zatim prešao na Filozofski fakultet. Prihvatio je 1970. poziv da u Insbruku osnuje prvu katedru za komparativnu književnost u Austriji kojom je rukovodio do 1990. Bio je član Komisije za literaturu Austrijske akademije nauka, potpredsednik međunarodne Asocijacije za uporednu književnost, Evropske akademije nauka i umetnosti u Salcburgu. Kao gostujući profesor predavao je na nizu univerziteta Evrope, SAD, Australije, Japana. Za srpsku nauku poseban značaj imaju njegovi radovi posvećeni vezama srpske i nemačke književnosti i kulture.

2010- U nesreći putničkog aviona kompanije "Er Indija ekspres" koji se zapalio prilikom sletanja na aerodrom u Mangaloru, na jugu Indije, poginulo je 158 osoba.

2010- Poljski astronom Nikola Kopernik, čiju je heliocentričnu teoriju Rimokatolička crkva osudila kao jeretičku, ponovo je svečano sahranjen u katedrali u Fromborku, u kojoj je svojevremeno služio kao sveštenik. Posle smrti 1543. njegovi ostaci počivali su u neobeleženoj grobnici, a pronađeni su 2005. Reč je o simboličnom činu izmirenja Crkve s Kopernikom.

2016- Umro je Velimir Bata Živojinović, glumac s najviše odigranih uloga na prostoru negdašnje Jugoslavije. Već kao petnaestogodšnjak radio je kao scenski radnik i statista u pozorištu "Branko Krsmanović". Pohađao je srednje glumačke škole u Nišu i Novom Sadu, a potom Pozorišnu akademiju u Beogradu. Na filmu je debitovao je 1955. u "Pesmi sa Kumbare" Radoša Novakovića. Ukupno, igrao je u više od 340 filmova i TV serija, a najviše je upamćen po ulogama u partizanskim filmovima šezdesetih i sedamdesetih.

Dobitnik je nagrade za životno delo "Slavica", u dva navrata "Zlatne arene" Jugoslovenskog filmskog festivala u Puli i niza drugih priznanja.

Izuzetnu popularnost uživao je i u Kini, zbog uloge u filmu "Valter brani Sarajevo".

2016- U Rusiji, u oblasti Jaroslav, započeo je s radom koncept "Junarmija". Ministarstvo odbrane Rusije time je oživelo model koje je ranije postojao, u okviru kojeg se učenici podučavaju negovanju vojnih i patriotskih tradicija i upoznaju s osnovama vojne veštine.

2017 - U samoubilačkom bombaškom napadu tokom koncerta američke pevačice Arijane Grande u Mančester areni u Mančesteru, Britanija, poginule su 23 a povređeno 512 osoba. Napad je izveo islamski ekstremista Salman Ramadan Abedi, libijskog porekla ali rođen u Britaniji.

2017 - Patrijarh srpski Irinej, u prisusutvu više velikodostojnika Srpske crkve, položio je prvi kamen mozaika kompozicije Vaznesenja Gospodnjeg u cetralnoj kupoli hrama Svetog Save na Vračaru u Beogradu. Ovim svečanim gestom obeležen je početak unutrašnjeg ukrašavanja centralne kupole hrama Svetog Save.

2020 - Prilikom pada aviona pakistanske nacionalne avio-kompanije PIA, sa 99 putnika i članova posade, na stambenu četvrt u Karačiju, poginulo je 97 osoba, od cega jedna na zemlji, a 9 osoba je teško povređeno. Letelica tipa Erbas A320, kretala se od Lahora ka Karačiju.

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 23.05.

1430- Burgunđani su u Stogodišnjem ratu u Kompijenju zarobili francusku nacionalnu junakinju Jovanku Orleanku i predali je Englezima, koji su je potom izveli na crkveni sud i 1431. osudili na smrt pod optužbom da je jeretik i veštica. Na osnovu ove presude Jovanka Orleanka je spaljena na lomači.

1498- Na lomači je spaljen italijanski dominikanski kaluđer Đirolamo Hijeronimus Savonarola, crkveni reformator koji je napadao moralnu iskvarenost rimske kurije, posebno pape AleksandraVI.Podstakao je i vodio ustanak u Firenci 1494, proterao porodicu Mediči i ustanovio neku vrstu teokratske republike. Papske trupe su ga uhvatile u borbi i on je spaljen na lomači u Firenci. Dela: "Propovedi", "Ispitivanje savesti".

1533- Kenterberijski nadbiskup Tomas Krenmer objavio je da je poništen brak engleskog kralja Henrija VIII sa Katarinom Aragonskom te da je zakonito njegovo venčanje sa Anom Bolen zaključeno januara 1533. Reakcija Vatikana bila je veoma oštra i nepomirljiva.

1618- Pobunom Čeha protiv Habzburške monarhije, u Pragu, izbio je Tridesetogodišnji rat. Razljućeni građani su, poput slične situacije tokom pobune Husita u Pragu protiv rimokatolika 1419. - izbacili kroz prozor Gradske većnice namesnike cara Ferdinanda II Austrijskog, zbog rušenja dve protestantske crkve nedaleko od Praga. U ratu koji je izbio protiv Habzburga, protestantskim Česima u pomoć su priskočile Danska, docnije Švedska, Engleska, pa i Francuska (iz političkih razloga, iako većinski katolička). Rat je obeležen masovnim pustošenjima i krajnjim svirepostima. Gubici su bili ogromni - stanovništvo Nemačke svedeno je na manje od polovine, a same Češke na petinu predratnog broja. Rat je okončan Vestfalskim mirom 1648, kojim je Francuska dobila od Nemačke Alzas i delove Lorene, Švedska Istočnu Pomeraniju i posede na ušćima velikih nemačkih reka, Holandiji i Švajcarskoj je priznata nezavisnost, nemačke zemlje su postale gotovo potpuno suverene, a rimsko-nemački carevi iz dinastije Habzburg izgubili su svaku stvarnu vlast, osim na starim Habzburškim posedima.

1707- Rođen je švedski prirodnjak Karl fon Line, osnivač moderne sistematike u biologiji, koji je prvi postavio principe definisanja rodova i vrsta i uveo binarnu (dvojnu) nomenklaturu, tako da svaka biljka i životinja ima dva imena - roda i specije (vrste). Osnivač je i prvi predsednik Švedske akademije nauka i Prirodnjačkog muzeja. Njegova sistematika biljaka prema polnim organima važi i sada. Dela: "Systemanaturae", "Philosophia botanica", "Genera plantarum", "Species plantarum".

1848- Rođen je nemački inženjer i pronalazač Oto Lilijental, jedan od pionira avijacije. Studirajući let ptica usavršio je jedrilicu i dokazao superiornost zakrivljenih nad ravnim krilima. Konstruisao je 1896. prvi planer dvokrilac i iste godine je poginuo prilikom probnog leta.

1883- Rođen je američki glumac Daglas Elton Ulman, poznat kao Daglas Ferbanks, veoma popularan u periodu nemog filma, jedan od najpoznatijih pustolova u istoriji kinematografije. Filmovi: "U znaku Zoroa", "Tri musketara", "Crni pirat", "Robin Hud", "Bagdadski lopov".

1906- Umro je norveški pisac Henrik Ibzen, jedan od najvećih u istoriji drame, bespoštedan kritičar građanskog društva. Mnogo je putovao po Evropi, izučavajući dramaturgiju i pišući. Nakon 20 godina vratio se u Norvešku i postao upravnik nacionalnog teatra u Oslu. Njegove drame pogađaju bit građanskog društva koje počiva na neiskrenosti. Dela: drame "Pretendenti na presto", "Brand", "Per Gint", "Savez mladih", "Stubovi društva", "Lutkin dom", "Aveti", "Narodni neprijatelj", "Divlja patka", "Rosmersholm", "Gospođa s mora", "Heda Gabler", "Graditelj Sulnes", "Mali Ejulf", "Jun Gabrijel Borkman", "Kad se mi mrtvi probudimo", poezija "Pesme".

1908- Rođen je američki fizičar Džon Bardin, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1956. i 1972. Istraživao je poluprovodnike i superprovodljivost, a s Vilijamom Šoklijem pronašao je tranzistor.

1915- Italijanske trupe započele su napad na austrijske položaje na Soči, čime je Italija ušla u Prvi svetski rat na strani sila Antante. Italijanski doprinos pobedi saveznika bio je objektivno veoma mali, ali njeni dobici nisu bili zanemarljivi. Pripojila je Južni Tirol, Trst, Furlaniju, Istru, delove Dalmacije, kao i neke teritorije u severnoj i istočnoj Africi.

1920- Osnovana je Komunistička partija Indonezije, prva takva politička organizacija u Aziji.

1939- Adolf Hitler obelodanio je nameru da započne svetski rat obraćajući se najvišim nemačkim vojnim komandantima: "Ovoga puta nema mnogo da se raspravlja. Imaćemo rat. Odlučio sam da zbrišem Poljsku. Od uspeha ovog poduhvata zavisi uspeh svega što posle toga dolazi. Mi sada odlučujemo o sudbini Nemačke za hiljadu godina". Drugi svetski rat počeo je invazijom na Poljsku 1. septembra 1939.

1939- Britanski parlament usvojio je plan o stvaranju nezavisne palestinske države do 1949. u kojoj bi zajedno živeli Arapi i Jevreji.

1945- Samoubistvo je izvršio nemački ratni zločinac Hajnrih Himler, šef zloglasne nacističke policije Gestapo od 1936. Jedan od najbižih saradnika vođe Trećeg rajha Adolfa Hitlera ubio se dan pošto su ga Britanci zarobili.

1949- Osnovana je Savezna Republika Nemačka, s Bonom kao glavnim gradom.

1951- Rođen je ruski velemajstor Anatolij Jevgenjevič Karpov, jedan od najuspešnijih u istoriji šaha. Kao izazivač šampiona 1975. postao je prvak sveta bez borbe, pošto je Fišer odbio da igra meč pod uslovima koje je propisala FIDE. Odbranio je titulu u mečevima s Korčnojem 1978. i 1981, a izgubio je krajem 1985. u meču s Garijem Kasparovom. Tome je prethodio meč istih rivala početkom 1985, igran na šest dobijenih partija, koji je predsednik FIDE - prekršivši pravilnik - prekinuo pri rezultatu 5:3 za Karpova, uz 40 remija.

1960- Izrael je saopštio da je u Argentini uhvaćen nemački nacista Adolf Ajhman i da će mu u Izraelu biti suđeno kao teškom ratnom zločincu, krivcu za smrt miliona Jevreja i pripadnika drugih naroda.

1971- U zemljotresu koji je razorio grad Bingol u istočnoj Turskoj poginulo je najmanje hiljadu ljudi.

1992- Generalna skupština Ujedinjenih nacija primila je u članstvo UN Sloveniju, Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu.

1995- Izrael je suspendovao plan o konfiskaciji arapske zemlje u istočnom Jerusalimu.

1997- Predsedničke izbore u Iranu uverljivo je dobio predvodnik umerene političke struje Muhamed Hatami.

1999- NATO avioni pogodili su razornim projektilima najveće razvodno postrojenje i trafo-stanicu u termoelektrani "Nikola Tesla" A kod Obrenovca i postrojenja Elektroprivrede Srbije za prenos električne energije u Nišu, Novom Sadu i Drmnu kod Kostolca, zbog čega je 70 odsto potrošača u Srbiji ostalo bez struje.

2000- Izrael je povukao poslednje vojnike iz južnog Libana.

2003- Predstavom "Rodoljupci" Jovana Sterije Popovića u režiji Dejana Mijača, svečano je otvoreno renovirano zdanje Jugoslovenskog dramskog pozorišta. "Novo ruho" pozorišta osnovanog 1947. i stradalog u požaru oktobra 1997. - arhitektonsko rešenje Zorana Radojičića, Dejana Miljkovića i Ivana Milenkovića višestruko je nagrađivano.

2004- Horst Keler, bivši direktor Međunarodnog monetarnog fonda i predsednik Evropske banke za obnovu i razvoj, izabran je za devetog posleratnog predsednika Nemačke s petogodišnjim mandatom.

2004- Najmanje 34 ljudi je poginulo u sukobima američkih okupacionih snaga i sledbenika šiitskog radikalnog vođe Moktade el Sadra u iračkim gradovima Kufa i Nadžaf.

2007- Izrečena je presuda dvanaestorici optuženih za ubistvo predsednika vlade Srbije Zorana Đinđića. Osuđeni su na ukupno 378 godina zatvora.

2012- Pakistanac Šakil Afridi koji je pomagao američkoj Centralnoobaveštajnoj službi (CIA) da uđe u trag Osami bin Ladenu, osuđen je od strane suda u Pešavaru na 33 godine robije, zbog izdaje. Afridi, po zanimanju lekar, koristio je lažnu kampanju vakcinacije kako bi pomogao CIA i prikupljao DNK dokaze.

2013 - Most koji povezuje Sijetl u SAD sa Kanadom, odnosno Vankuverom, srušio se, pri čemu je u reku palo više vozila. Preko mosta izgrađenog 1955. prelazio je autoput s četiri trake. Incident je pokrenuo niz pitanja o problematičnoj infrastrukturi u SAD.

Udruženje civilnih inženjera SAD navelo je da je više od četvrtine od ukupno 7.840 mostova u državi Vašington strukturno neadekvatno ili funkcionalno zastarelo.

2017 - Filipinski predsednik Rodrigo Duterte proglasio je vanredno stanje na ostrvu Mindanao u sklopu borbe protiv islamističke grupe Maute, ekstremističke organizacije povezane sa tzv. Islamskom državom.

2017 - Umro je Rodžer Mur, britanski glumac, upamćen po ulogama Džejmsa Bonda. Rođen u Londonu, posle profesije manekena početkom pedesetih, počeo je da se bavi glumom. Posle Šona Konerija i Džordža Lezenbija, bio je treći Džejms Bond, u ukupno sedam filmova. Bio je posvećen humanitarnom radu, od 1991. i kao Unicefov ambasador dobre volje. Zvanje viteza britanska kruna dodelila mu je 2003.

2018 - Nikola Gruevski, predsednik vlade Makedonije od 2006. do 2016, osuđen je na dve godine zatvora, u odsustvu, s obrazloženjem da je nezakonito uticao na zvaničnike ministarstva unutrašnjih poslova 2012. godine, prilikom kupovine luksuznog blindiranog automobila.

Presudu je opozicija ocenila kao politički motivisanu, a Gruevski je novembra 2018. dobio politički azil u Mađarskoj.

2021 - Prilikom pada žičare koja se kretala od Strese na obali jezera Mađore ka planini Motarone, Pijemont, Italija, poginulo je 14 osoba.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 24.05.

Dogodilo se na današnji dan - Page 6 Nicola10

Na današnji dan 1543. godine umro je poljski astronom Nikola Kopernik, tvorac heliocentričnog sistema, jedne od najvećih prekretnica u istoriji nauke. Umesto ptolomejskog geocentričnog sistema, prema kojem je Zemlja centar vasione, on je posle istraživanja koja je obavio po povratku sa višegodišnjih studija u Italiji - polazeći od teorije grčkih astronoma koji su smatrali da je Sunce centar sveta oko kojeg kruže Zemlja i druge planete - uspostavio heliocentrični sistem. Prema tom učenju, Zemlja i planete se kreću po putanjama u čijem je centru Sunce, a prividno kretanje nebeske sfere posledica je kretanja Zemlje. Time je udario temelje moderne astronomije i osnove za otkrića Johanesa Keplera i Isaka Njutna o kretanju nebeskih tela, ali je njegova teorija imala dalekosežne posledice i za ostale prirodne nauke i celokupan duhovni razvoj čovečanstva. Njegovo učenje je, uz mnoštvo sledbenika, imalo i mučenike - Đordana Bruna sud rimokatoličke inkvizicije poslao je na lomaču, a Galilea Galileja pod pretnjom smrti primorao da učenje proglasi za zabludu. Rimokatolička crkva je 1616. zabranila sva dela koja su za osnovu imala Kopernikovo učenje. Dela: "Narratio prima", "De Revolutionibus Orbium Coelestium" (O kruženju nebeskih tela).

Danas je sreda, 24. maj, 144. dan 2023. Do kraja godine ima 221 dana.

1544- Rođen je engleski lekar i fizičar Vilijam Gilbert, nazvan "otac elektriciteta", lični lekar kraljice ElizabeteI. Proslavio se, kao fizičar, delom "O magnetima" iako mu je ta oblast bila samo neka vrsta hobija. Dokazao je da je Zemlja veliki loptasti magnet i da se igla na kompasu ne upravlja prema nebu, kako se do tada verovalo, nego prema magnetnim polovima planete. Shvatanjima magnetizma nebeskih tela i elektriciteta snažno je uticao na razvoj nauke u 17. veku.

1686- Rođen je nemački fizičar Gabrijel Danijel Farenhajt, koji je 1726. izradio prvi termometar sa živom. Takođe je stvorio skalu za merenje temperature od 180 stepeni, nazvanu njegovim imenom, na kojoj je tačka smrzavanja na 32. stepenu, a ne na nuli kao kod Celzijusove skale. Farenhajtova skala u upotrebi je u SAD, ranije i u Velikoj Britaniji.

1743- Rođen je francuski lekar i novinar Žan Pol Mara, jedan od vođa Francuske revolucije i lider montanjara. U listu "Prijatelj naroda", koji je pokrenuo, zastupao je interese gradske sirotinje i seljaka i bespoštedno napadao aristokratiju. Zalagao se za ukidanje represije, smrtne kazne, kao i za slobodu štampe. Sukobio se 1793. sa žirondincima, koji su ga optužili za izdaju, ali ga je sud oslobodio. Predvodio je od 31. maja do 2. juna 1793. jakobinski ustanak protiv vlasti žirondinaca, posle kojeg je uvedena jakobinska diktatura. Ubila ga je žirondinka Šarlota Korde u julu 1793. Dela: "Filozofski esej o čoveku", "Okovi ropstva".

1819- Rođena je britanska princeza Aleksandrina Viktorija, koja je kao kraljica ViktorijaIbila na prestolu od 1837. do 1901. Tokom njene vladavine u Velikoj Britaniji je izvedena industrijska revolucija, kapitalistička privreda se naglo razvila, a britansko kolonijalno carstvo se raširilo po čitavoj planeti. Kada je umrla jedna trećina površine planete nalazila se u ovoj ili onoj formi pod britanskim suverenitetom. Period njene vladavine je doba najveće moći i ugleda Engleske u istoriji i najčešće se naziva "Viktorijanskom epohom".

1822- Trupe pod komandom Antonija Hosea de Sukrea potukle su Špance u bici kod Pićinće, čime je Ekvador obezbedio nezavisnost od Španije.

1844- Pronalazač telegrafa Semjuel Morze poslao je iz Vašingtona u 65 kilometara udaljeni Baltimor prvu telegrafsku poruku u istoriji, koja je glasila: "Šta je to Bog uradio?". Linija Vašington-Baltimor postavljena je za šest sedmica, pošto je prethodno Kongres SAD odobrio 30.000 dolara za njenu gradnju.

1875- Rođen je srpski teoretičar prava Teodor Taranovski. Bio je član Srpske kraljevske akademije i profesor univerziteta u Varšavi, Petrogradu, Harkovu i Beogradu. U Srbiju je došao nakon revolucije u Rusiji. Najviše se bavio istorijom slovenskih prava. Veoma plodan autor. Dela: "Enciklopedija prava", "Uvod u istoriju slovenskih prava", "Dušanov zakonik i Dušanovo carstvo", "Majestas Carolinai Dušanov zakonik, prilog za istoriju staleške države u srednjevekovnoj Evropi".

1896- U Beogradu je u okviru beogradskog Gimnastičkog društva "Soko" osnovana Loptačka sekcija. Osnovao ju je Hugo Buli koji je prvu fudbalsku loptu doneo u Beograd sa školovanja u Nemačkoj. Bio je to začetak fudbala u tadašnjoj Kraljevini Srbiji.

1899- Rođen je srpski arhitekta Branislav Kojić, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti, projektant Umetničkog paviljona na Kalemegdanu (Cvijeta Zuzorić) i palate lista "Vreme" - današnja "Borba" (osim sprata koji je dozidan docnije). Jedan je od osnivača Grupe arhitekata modernog pravca posle Prvog svetskog rata, čiji je bio dugogodišnji predsednik. Dela: "Poljoprivredne zgrade", "Industrijska arhitektura", "Stara gradska i seoska arhitektura u Srbiji", "Seoska arhitektura i rurizam".

1926- Otvorena je Univerzitetska biblioteka u Beogradu, čija gradnja je uz pomoć Karnegijeve zadužbine započeta 1921. a završena 1924. Bila je to prva zgrada u Srbiji namenski građena za biblioteku. Naziv Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković" dobila je 1946.

1941- Na izlazu iz Danskog prolaza, nemački ratni brod "Bizmark", koji se zaputio u Atlantik s ciljem potapanja britanskih konvoja, pogodio je britansku krstaricu "Hud". Od 1.422 mornara, koliko se nalazilo na britanskoj krstarici, preživela su samo trojica. Britanci su "Bizmark" nakon potere, potopili 27. maja 1941. u francuskim vodama, poslavši pri tom, na dno okeana 2.300 Nemaca.

1941- Rođen je Bob Dilan, legendarni američki muzičar, pevač, kompozitor, pisac, jedan od najpopularnijih muzičara 20. veka. Popularisao je folk-rok muziku, komponovao i spevao i mnoštvo balada, protestnih, kantri i folk pesama, svirajući pri tom na nizu instrumenata, poput usne harmonike, gitare, klavira.

1964- U nemirima na fudbalskoj utakmici u prestonici Perua Limi, izazvanim odlukom sudije da poništi gol domaće ekipe, poginulo je više od 300 ljudi. Bila je to najgora nesreća u istoriji fudbala.

1974- Umro je američki pijanista, kompozitor i šef orkestra afroameričkog porekla Edvard Kenedi "Đuk" Elington, jedan od najznačajnijih muzičara u istoriji džeza. Orkestar koji je on osnovao 1926. postao je uzor orkestrima džez muzike širom sveta. Napisao je oko 2.000 kompozicija.

1977- Predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza Nikolaj Podgorni isključen je iz Politbiroa vladajuće Komunističke partije.

1981- Kao žrtve terorista, predsednik Ekvadora Haime Roldos Agilera i još sedam ljudi poginulo je u avionskoj nesreći na Andima, nedaleko od peruanske granice.

1992- Osnovane su "Železnice Republike Srpske". Vlada Srpske Republike BiH donela je tada odluku o formiranju Železnica Republike Srpske. Prvobitni naziv bio je: "Srpske železnice BiH".

1993- Eritreja je stekla nezavisna od Etiopije nakon tri decenije građanskog rata.

1994- U stampedu muslimanskih hodočasnika u Meki, u Saudijskoj Arabiji, poginulo je 270 ljudi.

1995- Ministarstvo spoljnih poslova Rumunije saopštilo je da su Grčka, Bugarska, Moldavija, Rumunija i Ukrajina, u skladu s članom 50 Povelje Ujedinjenih nacija, podnele Savetu bezbednosti zahtev za hitno obeštećenje zbog štete koju trpe usled sankcija protiv Savezne Republike Jugoslavije.

1995- Umro je engleski državnik i publicista Džejms Harold Vilson, vođa Laburističke stranke, premijer Velike Britanije od 1964. do 1970. i od 1974. do 1976. Dela: "Nju dil za ugalj", "Rat protiv siromaštva u svetu".

2000- Apelacioni sud u Santjagu oduzeo je imunitet Augustu Pinočeu, čime je otklonjena prepreka za podizanje optužnice protiv bivšeg čileanskog diktatora zbog kršenja ljudskih prava.

2006- Oko 60 talibanskih boraca i četiri vojnika avganistanske vlade poginulo je, u međusobnom obračunu, u pokrajini Uruzgan na jugu Avganistana.

2007- U eksploziji metana u rudniku uglja "Jubilejnaja" u Kemerovskoj oblasti u zapadnom Sibiru poginulo je 38 rudara. Eksplozija se desila na 520 metara dubine, kada se pod zemljom nalazilo 217 rudara.

2007- Umro je pijanista Ben Vajsman koji je napisao ili bio koautor oko 60 pesama Elvisa Prislija. "Ludi profesor", kako ga je Prisli nazivao, komponovao je i muziku za filmove u kojima je glumio "kralj rokenrola" kao što su "Jailhouse Rock", "Gl Blues" i "Blue Hawaii". Pisao je i za mnoge druge zvezde poput Barbare Strejsend, Džonija Matisa i Bobija Vija.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 25.05.

Na današnji dan 1892.rođen je Josip Broz Tito, dugogodišnji predsednik Jugoslavije, na čijem čelu se nalazio 35 godina. Tačan datum njegovog rođenja nije poznat, ali je rođendanom smatran 25. maj 1892, što je proslavljano u skladu s jakim kultom ličnosti. Kao austrougarski vojni obveznik učestvovao je u Prvom svetskom ratu, između ostalog i na srpskom frontu. Ranjen je i zarobljen u Rusiji 1915. U Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca došao je krajem 1920. Godine 1937. postao je generalni sekretar KPJ, posle smenjivanja i streljanja Milana Gorkića. Kao vođa KPJ predvodio je u Drugom svetskom ratu Partizanski pokret (Narodnooslobodilačka vojska). Iz rata je izašao kao legendarni vođa. Osim borbe protiv okupatora jedinice pod njegovom komandom sprovele su komunističku revoluciju, tokom i nakon rata. Odbio je Staljinov pritisak 1948, nakon čega je godinam dobijao značajnu pomoć od SAD. Bio je jedan je od osnivača Pokreta nesvrstavanja, što je u tadašnjim međunarodnim okolnostima imalo veliki značaj. U unutrašnjoj politici, ostavio je ustrojstvo koje je na kraju razorilo Jugoslaviju - ustav iz 1974. godine.

Dogodilo se na današnji dan - Page 6 Captur11

Danas je četvrtak, 25. maj, 145. dan 2023. Do kraja godine ima 220 dana.

1803 - Rođen američki pisac i filozof Ralf Valdo Emerson, osnivač "Kluba transcendentalista". Kao sin pastora prihvatio je sveštenički poziv, ali ga je docnije napustio. U knjigama i predavanjima izražavao je panteističku ljubav prema prirodi. Imao je romantičnu viziju socijalne pravde, etičke ispravnosti i odgovornosti. Dela: "Priroda", "Ogledi", "Uzorni ljudi", "Vođ života", "Društvo i usamljenost", "Poeme".

1804 - Postavljena je prva đumrukana (carinarnica) Karađorđeve Srbije, na Savi kod Ostružnice, o čemu svedoče zapisi Petra Jokića, Karađorđevog buljubaše. Datum postavljanja prve carinarnice novovekovne srpske države, prihvaćen je kao Dan carinske službe Srbije.

1810 - U Rio de la Plati (sadašnja Argentina) počela je pobuna protiv španskog kolonijalnog režima i vlast je preuzela privremena vlada. Taj dan je docnije prihvaćen kao Dan nezavisnosti Argentine, mada je suverenost formalno proglašena tek u julu 1816.

1856 - Rođen je francuski maršal Luj Feliks Fransoa Franše Depere, istaknuti vojskovođa u Prvom svetskom ratu i počasni vojvoda Srpske vojske. U junu 1918. preuzeo je vrhovnu komandu nad savezničkim snagama na Solunskom frontu. Njegova je bila odluka da srpska vojska, kao najzainteresovaniji i najborbeniji deo savezničkih snaga na tom ratištu, treba prva da krene u proboj fronta. Procena se pokazala tačnom, pošto je srpska vojska, posle zapovesti za proboj fronta, brzo porazila Bugare i prisilila ih na kapitulaciju, a zatim i austrijske i nemačke trupe na tom potezu, što je bilo odlučujuće za slom Centralnih sila i okončanje Prvog svetskog rata.

1873 - Umro je Konstantin Danil, jedan od najvećih srpskih slikara 19. veka, predstavnik srpskog bidermajera. Stilom i tehnikom blizak bečkim klasicistima, izradio je niz ikonostasa, među kojima su najznačajniji u Uspenskoj crkvi u Pančevu i u eparhijskoj crkvi u Temišvaru, kao i portrete, mrtvu prirodu, kompozicije. Dostizao je pravo majstorstvo kao portretista, ispoljavajući znatnu umetničku snagu i plemenitost kolorita. Dela: "Gospođa Vajgling", "Umetnikova žena", "Gospođa Teteši", "Prvendar". Za remek dela srpskog slikarstva smatraju se njegov "Pavle Kengelac" kao i "Sveti Arhangel Gavrilo".

1887 - Rođen je Dragiša Brašovan, srpski arhitekta. Po okončanju školovanja u rodnom Vršcu studirao je na Tehničkom fakultetu u Budimpešti gde, posle diplomiranja 1912. radi u arhitektonskom ateljeu "Teri i Poganj". U Beogradu je 1920. sa M. Sekulićem, osnovao projektantski atelje "Arhitekt" a potom projektantsko preduzeće "D. Brašovan" 1925. Autor je brojnih reprezantativnih zdanja širom Srbije, među kojima su najpoznatija: Sokolski dom u Zrenjaninu, 1924; crkva u Orlovatu, 1927; Vila Genčić (danas Muzej Nikole Tesle), Beograd, 1929; Komanda vazduhoplovstva, Zemun, 1935; Palata Dunavske banovine, Novi Sad, 1935 - 1940; Palata Državne štamparije Kraljevine Jugoslavije (danas BIGZ), Beograd, 1940. Bio je počasni član Kraljevskog instituta britanskih arhitekata od 1953. a za dopisnog člana SANU izabran je 1961.

1889 - Rođen je rusko američki konstruktor aviona i helikoptera Igor Ivanovič Sikorski, jedan od najznačajnijih pionira avijacije. Helikopter je konstruisao još 1908, a 1913. prvi je izgradio avion s više motora. Njegove velike letelice su ga proslavile u Prvom svetskom ratu, posebno avion "Ilja Muromec" s četiri motora po 55 konjskih snaga. Posle boljševičke revolucije emigrirao je u SAD, gde je nastavio da izrađuje višemotorne avione, a izradi helikoptera se vratio 1939, usavršavajući ih tokom Drugog svetskog rata i posle njega.

1911 - Predsednik Meksika Porfirio Dijaz dao je ostavku posle pobede revolucionarnih snaga nad trupama vlade u građanskom ratu.

1922 - Rođen je italijanski političar Enriko Berlinguer, generalni sekretar Komunističke partije Italije od 1972. do smrti 1984, jedan od najistaknutijih pobornika "evrokomunizma" (odustajanje od ideje revolucionarnog dolaska na vlast i prihvatanje institucija parlamentarizma) i tvorac strategije "istorijskog kompromisa" s građanskim strankama, pre svega s demohrišćanima, i "demokratske alternative". U ranoj mladosti postao je komunista i 1944. uhapšen je kao sekretar komunističke omladine u rodnom Sasariju na Sardiniji. U Centralni komitet partije ušao je 1945, član Politbiroa postao je 1959, a zamenik generalnog sekretara 1969. Kao lider partije potpuno je suzbio sovjetski uticaj u najvećoj komunističkoj partiji na Zapadu.

1923 - Velika Britanija je priznala nezavisnost Transjordanije pod emirom Abdulahom. Istog dana 1946. novim sporazumom priznat je suverenitet te bliskoistočne države pod nazivom Jordan s Abdulahom kao kraljem.

1929 - U Narodnom pozorištu u Beogradu izvedena je premijera "Gospođe ministarke" Branislava Nušića u kojoj je naslovnu rolu tumačila Žanka Stokić, kojoj je Nušić unapred namenio ulogu.

1944 - Pod šifrom "Konjički skok" nemačke jedinice pod komandom Ota Skorcenija, koji nije učestvovao neposredno u napadu, izvršile su vazdušni desant na Drvar, u nameri da unište Vrhovni štab NOV i POJ. Varošica je žestoko bombardovana, potom su padobranske jedinice izvršile desant a ka Drvaru su nadirale jake nemačke snage od Knina, Bihaća, Banja Luke, Jajca i Livna. Jedinice oko Vrhovnog štaba, uključujući Šestu ličku brigadu, koja je u Drvar stigla ubrzanim maršem, pružile su snažan otpor, nanele padobrancima znatne gubitke i omogućile izvlačenje Vrhovnog štaba, a Prvi proleterski i Peti korpus poremetili su bočnim udarima nemačku operaciju.

1962 - Umrla je srpska slikarka Zora Petrović, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Slikarstvo je učila kod Ljube Ivanovića, Mila Milunovića i vajara Đorđa Jovanovića, potom usavršavala u Pešti i Parizu. Njena dela odišu snažnim temperamentom i jakim koloritom. Pretežno je slikala aktove i žene iz naroda.

1963 - Samit afričkih država u Adis Abebi okončan je sporazumom o osnivanju Organizacije afričkog jedinstva.

1969 - U Sudanu je državnim udarom bez prolivanja krvi vlast preuzeo pukovnik Džafer Muhamed el Nimeiri, koji je oborio demokratski izabranu civilnu vladu i odmah se proglasio general-majorom.

1979 - Jednu od najtežih nesreća u istoriji civilnog vazduhoplovstva SAD, prilikom pada aviona tipa DC-10 na čikaški aerodrom "O'Hara" pošto mu je prethodno otpao jedan motor, nije preživeo niko od 273 osobe, koliko se nalazilo u letelici.

1983 - U požarima koji su zahvatili tri broda na reci Nil u južnom Egiptu poginulo je više od 300 lica.

1991 - Tokom dvodnevnog "vazdušnog mosta", Izraelci su prebacili 15.000 etiopskih Jevreja iz Adis Abebe u Izrael.

1993 - Rezolucijom 827 Saveta bezbednosti UN osnovan je Haški tribunal za bivšu Jugoslaviju.

1995 - Četiri časa pre isteka ultimatuma, kojim je zaprećeno bombardovanjem ukoliko ne prestanu borbe oko Sarajeva, NATO avioni su bombardovali širu okolinu Pala.

1997 - Vojska je vojnim udarom zbacila civilnu vladu Sijera Leonea i prinudila predsednika Ahmada Tedžana Kabaha da napusti tu zapadnoafričku zemlju.

2010 - Umro je srpski književnik Erih Koš, član SANU, prevodilac, diplomata. Rođen je u Sarajevu 1913. a diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu 1935. Bio je pripadnik NOP-a od 1941. Dela: "Dosije Hrabak", "U potrazi za Mesijom", "Pisac govora", "Taj prokleti zanat spisateljski", "Uzgredne zabeleške". 2014 - Umro je Vojćeh Jaruzelski, predsednik Poljske, i čelnik vojne uprave u toj zemlji 1981-1983. General Jaruzelski državnim udarom došao je na vlast decembra 1981. kako bi smirio prilike u zemlji suočenoj s haosom koji je proizveo opozicioni sindikat Solidarnost, čime je predupredio verovatnu sovjetsku vojnu intervenciju. Jaruzelski je 1989. inicirao razgovore koji su vodili legalizaciji Solidarnosti i prvim delimično slobodnim izborima u zemljama sovjetskog bloka.

2014 - Petro Porošenko izabran je za predsednika Ukrajine, osvojivši u prvom izbornom krugu više od polovine glasova. Porošenko, poznat kao "kralj čokolade", predstavio je svoju pobedu kao pokazatelj sigurnog puta te zemlje "ka Evropi", odnosno kao "ujedinjenje Ukrajine"

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 26.05.

Danas je petak, 26. maj, 146. dan 2023. Do kraja godine ima 219 dana.

735 - Umro je Sveti Bid, monah, crkveni istoričar, literata, autor prve istorije Britanije (u srpskoj istoriografiji poznat kao Beda Venerabilis). Njegova "Crkvena istorija engleskog naroda" (Historia Ečlesiastica Gentis Anglorum), pisana na latinskom, najvažniji je izvor anglosaksonske istorije između prvog i šestog veka. Pisao je dosta i na engleskom, posebno pesme, ali je sačuvana jedino njegova "Posmrtna pesma".

1623 - Rođen je engleski ekonomista Vilijam Peti, tvorac teorije radne vrednosti, koji je, prema Karlu Marksu, postavio temelj političke ekonomije kao nauke. Smatrao je da vrednost robe - prema njegovoj terminologiji - prirodnu cenu, određuje količina rada utrošena za proizvodnju. Za razliku od merkantilista, video je osnovu privrednih pojava u proizvodnji. Dela: "Nešto o novcu", "Traktat o porezima i dažbinama", "Politička anatomija Irske", "Politička aritmetika".

1805 - Francuski car Napoleon I je u katedrali u Milanu krunisan za kralja Italije.

1822 - Rođen je francuski pisac Edmon Luj Antoan de Gonkur, tvorac naturalizma i impresionizma u francuskoj književnosti. Zajedno s bratom Žilom Alfredom, pisao je romane, drame i studije iz istorije i umetnosti 18. veka. Zaveštanjem posle njegove smrti 1896. osnovana je "Akademija Gonkur" od deset članova, koja od 1903. svake godine nagrađuje najbolji roman francuske literature. Dela: romani "Sestra Filomena", "Žermini Laserte", studije "Intimni portreti XVIII veka", "Umetnost XVIII veka", "Istorija francuskog društva za vreme revolucije", "Memoari o savremenicima" (dnevnik Gonkurovih).

1851 - U Londonu je počeo prvi moderni međunarodni šahovski turnir, koji je 15. jula 1851, u konkurenciji 16 igrača, okončan trijumfom nemačkog majstora Adolfa Andersena. Organizator takmičenja, nezvanični prvak sveta Englez Hauard Staunton je zauzeo četvrto mesto, posle čega se razočaran povukao iz šaha. Na turniru nije igrao verovatno najjači šahista tog vremena, nepobedivi ruski majstor Aleksandar Petrov, koji je odbijao da se takmiči izvan Rusije.

1854 - Francuska i Velika Britanija su okupirale grčku luku Pirej posle objave blokade Grčke zbog pokušaja napada na Tursku.

1865 - Predajom generala Kirbija Smita u Šrevenportu kod Nju Orleansa u Luizijani, prestao je i poslednji oružani otpor južnjačke vojske u četvorogodišnjem Američkom građanskom ratu, mesec i po dana pošto je Konfederacija južnih (robovlasničkih) država potpisala kapitulaciju.

1876 - Umro je češki istoričar i političar František Palacki, vođa češkog preporoda u 19. veku. Kao lider Federalističke stranke zalagao se za federalno preuređenje Austrije, i kasnije Austro-Ugarske (austroslavizam). Bio je organizator i predsednik Sveslovenskog kongresa 1848, jedan od osnivača "Matice češke", sekretar Učenog društva, pokretač i urednik "Časopisa Češkog muzeja". Dela: "Istorija češkog naroda", "Počeci češke poezije" (s Pavlom Šafarikom).

1896 - Krunisan je Nikolaj II Romanov, poslednji vladar carske Rusije, pošto njegov brat Mihailo nije preuzeo krunu nakon abdikacije Nikolaja II 1917. godine.

1905 - Osnovano je "Udruženje književnika Srbije". Prvobitni naziv bio je "Srpsko književničko društvo". U prostorijama "Srpske književne zadruge" u prisustvu dvadesetjednog pisca, pod predsedništvom Milana Milićevića donesena je odluka o osnivanju Društva. Prvu upravu Srpskog književničkog društva sačinjavali su: Simo Matavulj, Jovan Skerlić, Dobrosav Ružić, Živojin Dačić i Rista Odavić, a među osnivačima su bili i Aleksandar Belić, Jovan Skerlić, Lujo Vojnović, Milovan Glišić, Nikola Vulić, Pavle Popović, Radoje Domanović, Simo Matavulj, Stanoje Stanojević. Nakon Prvog svetskog rata i nastanka Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Društvo je decembra 1920. preimenovano u "Udruženje srpskih književnika".

1907 - Rođen je američki filmski glumac Marion Majkl Morison, poznat kao Džon Vejn, koji je igrao uglavnom u vesternima, tumačeći likove pravdoljubivih i usamljenih junaka. Filmovi: "Veliko suđenje", "Poštanska kola", "Dugo putovanje kući", "Rio Grande", "Pesak Ivo Džime", "Miran čovek", "Crvena reka", "Tragači", "Čovek koji je ubio Liberti Valansa", "Rio Bravo", "Eldorado", "Alamo".

1912 - Rođen je mađarski državnik Janoš Kadar, komunistički lider Mađarske od 1956. do 1988. U Drugom svetskom ratu je kao sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Mađarske učestvovao u organizovanju slabašnog pokreta otpora snagama nacističke Nemačke. Tokom vladavine Maćaša Rakošija postavljen je za ministra unutrašnjih poslova, ali je uhapšen 1951, u vreme čistki u političkom vrhu posle rezolucije Informbiroa 1948. i optužbi protiv Jugoslavije, nakon čega je u logoru proveo nepune tri godine. Posle pobune protiv Rakošijevog režima 1956. i intervencije sovjetskih trupa, vratio se u politički vrh i zaslužan je za izvlačenje Mađarske iz velike društvene krize.

1923 - Održana je prva trka "24 časa Le Mana".

1942 - Armija nacističke Nemačke je počela napredovanje prema Staljingradu i Kavkazu, što je bio uvod u Staljingradsku bitku, ključnu vojnu operaciju Drugog svetskog rata. Bitka vođena od kraja juna 1942. do početka februara 1943. okončana je potpunim slomom Nemaca i njihovih saveznika Italijana, Mađara, Rumuna i Hrvata.

1942 - U Londonu je potpisan britansko-sovjetski ugovor o punoj saradnji dve zemlje u Drugom svetskom ratu i posle okončanja rata.

1954 - U Egiptu je otkriven pogrebni brod faraona Keopsa.

1955 - U prvu službenu posetu Jugoslaviji predstavnika Sovjetskog Saveza posle 1948. i kampanje Informbiroa, u Beograd je doputovala državno-partijska delegacija s prvim sekretarom Centralnog komiteta sovjetske Komunističke partije Nikitom Hruščovom na čelu. Razgovori u Beogradu i na Brionima završeni su potpisivanjem "Beogradske deklaracije" u kojoj su sadržani principi odnosa dveju država.

1966 - Britanska Gvajana je postala nezavisna država u okviru Britanskog komonvelta pod nazivom Gvajana.

1972 - U Moskvi je potpisan ugovor između Sovjetskog Saveza i SAD o ograničenju strategijskog nuklearnog naoružanja.

1976 - Umro je nemački filozof Martin Hajdeger, jedan od najznačajnijih mislilaca 20. veka, profesor univerziteta u Frajburgu. Bio je zaokupljen smislom bivstvovanja i istraživanjima koja je imenovao izrazom "fundamentalna ontologija". Veoma plodan autor. Dela: "Bitak i vreme", "Kant i problem metafizike", "Šta je metafizika", "Uvod u metafiziku", "Šta znači mišljenje", "Šta je to filozofija", "Niče", "O suštini istine", "Šumske staze", "Kantova teza o bivstvovanju", "Oznake na putu".

1978 - Umrla je ruska balerina Tamara Platonovna Karsavina, jedna od najvećih umetnica klasičnog baleta u prvoj polovini 20. veka. S Anom Pavlovom i Vaclavom Nižinskim bila je među glavnim zvezdama Ruskog baleta Sergeja Đagiljeva, u Imperatorskom baletu u Petrogradu je nastupala kao primabalerina i gostovala je na scenama u Parizu u Londonu, gde je 1928. osnovala baletsku školu. Upamćena je kao nezamenjiva partnerka Nižinskog u baletu "San o ruži" i po sjajnim rolama u baletima "Šeherezada", "Žar ptica", "Petruška", "Fantastični dućan", "Trorogi šešir".

1979 - Izrael je vratio Egiptu sinajsko središte El Ariš, okupirano u ratu 1967.

1991 - Austrijski putnički avion "Boing 767", kompanije bivšeg automobilskog asa Nikija Laude, pao je oko 160 kilometara severno od Bangkoka, što nije preživeo niko od 223 osobe u avionu, uključujući troje Jugoslovena. Javnost je bila šokirana prizorima pljačke poginulih, u kojoj su učestvovale hiljade Tajlanđana, uključujući pojedine policajce i članove spasilačkih ekipa.

1991 - Zvijad Gamsahurdija je izabran za predsednika Gruzije.

1995 - Glavni štab Vojske Republike Srpske je saopštio da je zarobljeno više stotina pripadnika Unprofora zbog napada aviona NATO pakta. Intervencijom predsednika Srbije Miloševića, tokom juna 1995. oslobođena su svi zarobljeni pripadnici Unprofora, ukupno 372 osobe.

1998 - Skupština Srbije je usvojila Zakon o univerzitetu kojim je vlada Srbije ovlašćena da postavlja rektora, dekane, univerzitetske i fakultetske upravne i nadzorne odbore.

1999 - U napadu na Makiš, avijacija NATO pakta je prvi put od početka agresije na Srbiju (SRJ) koristila kasetne bombe na širem području Beograda, u selu Ralja raketa je pogodila jednu kuću, usmrtivši 29-godišnju ženu i njeno dvoje dece od četiri i osam godina, a dva deteta su ubijena i u bombardovanju sela Radoše na Kosovu i Metohiji.

2000 - Planinar Dragan Jaćimović postao je prvi Srbin koji se popeo na najviši svetski vrh Mont Everest.

2006 - Nemački kancelar Angela Merkel otvorila je u Berlinu, uz ogroman laserski spektakl, najmoderniju evropsku železniču stanicu, velikim delom od stakla. Gradnja ovog arhitektonskog čuda trajala je 11 godina, a troškovi su procenjeni na oko 700 miliona evra. Kolosek dug 450 metara, u pravcu istok-zapad, pokriven je staklenom halom dugom 321 metar, i u nju bi mogla da stanu čak tri "Er bas" aviona tipa A340. Stanica je projektovana za oko 300.000 putnika i 1.100 vozova dnevno.

2006 - Eduar Mišlen, direktor francuske kompanije Mišlen, poginuo je u nesreći na moru, u ribarskom čamcu "Sloboda" koji je potonuo pod nerazjašnjenim okolnostima. "Mišlen" zapošljava 130.000 ljudi širom sveta, od kojih 30.000 u Francuskoj.

2006 - Šesnaestogodišnjak iz Berlina ranio je nožem 28 osoba u centru Berlina neposredno posle proslave otvaranja nove železničke stanice Hauptbanhof. Napad se dogodio blizu zgrade Rajhstaga (Skupština) posle proslave kojoj je prisustvovalo oko 500.000 lica. Mladić je počeo nasumice da napada ljude nožem iza zgrade Rajhstaga da bi zatim istrčao na glavnu ulicu u centralnoj četvrti Mite i nastavio s napadima.

2008 - Umro je Sidni Polak, američki filmski režiser, glumac i producent. Autor je filmova "Prokleti posed", "Konje ubijaju, zar ne?", "Džeremaja Džonson", "Devojka koju sam voleo", "Tri Kondorova dana", "Tutsi", "Prevodilac", "Moja Afrika" - za koji je 1985. dobio Oskara.

2013 - U kriptu crkve Svetog Đorđa na Oplencu položeni su posmrtni ostaci poslednjeg jugoslovenskog kralja Petra II Karađorđevića, kraljica Marije i Aleksandre i princa Andreja Karađorđevića. Kralj Petar II prethodno je bio sahranjen u manastirskoj crkvi Svetog Save u Libertvilu, Ilinois, SAD. Njegovoj sahrani novembra 1970. u Libertvilu, pored desetina hiljada tamošnjih Srba i službenih predstavnika SAD, prisustvovalo je i više od 400 američkih pilota spasenih od strane rojalista tokom Drugog svetskog rata u okupiranoj Jugoslaviji. Kraljica Aleksandra prethodno je počivala na kraljevskom groblju Tatoi, Atina, kraljica Marija na kraljevskom groblju pored zamka Vindzor, Britanija, a kraljević Andrej na groblju manastira Nova Gračanica u Ilinoisu.

2016 - U Siriji su, od početka rata tokom pet godina sukoba, poginule ukupno 282.283 osobe, saopštila je opoziciona Sirijska opservatorija za ljudska prava. Pritom, 81.436 su civili, od čega 14.040 deca.

2017 - Prilikom napada na grupu koptskih hrišćana u Minji, Egipat, ubijeno je 29 osoba a 22 su povređene. Ekstremista, povezan sa tzv. Islamskom državom, napao je grupu hrišćana koji su se kretali ka manastiru Svetog Samuela, između Minje i Fajuma.

2017 - Umro je Zbignjev Bžežinski, izuzetno uticajan američki politikolog, poljskog porekla, bivši savetnik za nacionalnu bezbednost SAD. Bžežinski je bio savetnik u administraciji Džimija Kartera od 1977. do 1981. kao i Lindona Džonsona od 1966. do 1968, ali je kao ekspert, član različitih odbora i organizacija i profesor na Univerzitetu Džons Hopkins ostao aktivan i uticajan do kraja života. Važio je za zastupnika tvrde linije u američkoj spoljnoj politici, kao ključni strateg politike SAD prema Istočnoj Evropi i Rusiji.

2020 - U Mineapolisu, Minesta, SAD, počeli su protesti izazvani smrću Džordža Flojda, Afromarikanca koji je stradao prilikom hapšenja. Usledili su protesti širom Sjedinjenih Država.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 27.05.

Na današnji dan 1868 - rođen je pisac Aleksa Šantić, autor antologijskih pesama "Ostajte ovde", "Emina", "Veče na školju". Pripadao je mostarskom krugu oko književnog lista "Zora", koji je pokrenuo s Jovanom Dučićem i Svetozarom Ćorovićem. U Mostaru je osnovao srpsko pevačko društvo "Gusle". U vreme "aneksione krize", izazvane 1908. austrougarskom aneksijom Bosne i Hercegovine pobegao je u Italiju, a posle toga bio je poslanik u Bosanskom saboru. U Prvom svetskom ratu austrougarske vlasti su ga hapsile kao istaknutog srpskog nacionalistu, odnosno uverenog pristalicu Jugoslavije. Bio je u početku pod uticajem srpskih pesnika Branka Radičevića, Jovana Jovanovića Zmaja i Vojislava Ilića, ali je potom izgradio vlastiti pesnički izraz karakterističan po elegičnim motivima i rodoljubivim temama. Pisao je i dramske tekstove i prevodio s nemačkog i češkog. Dela: drame "Hasanaginica", "U magli", "Anđelija", prevod "Lirskog intermeca" Hajnriha Hajnea.

Dogodilo se na današnji dan - Page 6 Last_n21

Danas je subota, 27. maj, 147. dan 2023. Do kraja godine ima 218 dana.

1564 - Umro je švajcarski verski reformator francuskog porekla Žan Kalvin, osnivač kalvinističke protestanske hrišćanske struje, jedne od ključnih u okviru antirimokatoličke reformacije. Od progona se sklonio u Ženevu i tu je osnovao prvu protestantsko-kalvinsku versku zajednicu, a najvažnije verske ideje izložio je 1536. u delu "Ustanove hrišćanske vere". Kalvinova reformacija brzo je stekla mnoštvo pristalica u Francuskoj (Hugenoti), Engleskoj (Puritanci), Škotskoj (Prezbiterijanci), zatim u Holandiji, Češkoj, Slovačkoj, Mađarskoj, Erdelju, današnjoj srpskoj Vojvodini, potom i u Severnoj Americi. Kalvinisti su danas poznati kao Evangelisti helvetskog obreda, dok su Luterovi sledbenici danas znani kao Evangelisti augzburškog obreda.

1679 - Engleski parlament usvojio je "Habeas Corpus Act", zakon kojim je zaštitio građane od nezakonitog hapšenja i utamničenja. Osnovni principi tog zakona kasnije su ugrađeni u ustav SAD.

1703 - Ruski car Petar Veliki osnovao je novu prestonicu Rusije na ušću reke Neve u Baltičko more. Mada su mnogi proricali propast ovog poduhvata, Sankt Peterburg je postao veliki i moderan grad, i bio je prestonica Rusije do 1918. Posle izbijanja Prvog svetskog rata, grad je 1914. preimenovan u Petrograd. Boljševici su ga 1924. posle Oktobarske revolucije, koju su 1917. počeli u tom gradu i pobede u građanskom ratu, preimenovali u Lenjingrad, a 1991. vraćeno mu je, nakon referenduma na kom su ponuđene sve tri mogućnosti, ime Sankt Peterburg. U srpskoj literaturi taj grad je dosledno nazivan Petrograd.

1806 - U strahu od zaposedanja od strane Rusa Dubrovnik se bez otpora predao francuskim trupama. Francuski odred od oko 1.200 vojnika pod zapovedništvom generala Luristona, tada je obmanuo zvaničnike Republike pošto je nakon dužeg perioda okupacije januara 1808. od strane maršala Marmona drevna Dubrovačka republika i formalno ukinuta. Posle sloma Napoleona i Bečkog kongresa 1815. grad je pripojen Austriji. Godine 1918. oslobodila ga je srpska vojska i pripojen je Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Jugoslaviji.

1840 - Umro je italijanski virtuoz na violini i kompozitor Nikolo Paganini, čijoj su veštini savremenici pridavali magične moći. Obeležio je violinsko majstorstvo i literaturu za taj instrument svih epoha. Dosta je komponovao, uključujući šest violinskih koncerata, čuvena 24 kapriča za solo violinu, kamernu muziku.

1860 - Jedinice italijanskog revolucionara Đuzepea Garibaldija, vođe nacionalnooslobodilačkog pokreta za ujedinjenje Italije, zauzele su grad Palermo, ubrzo i celo ostrvo Siciliju, posle čega su prešle na kopno i u septembru 1860. trijumfalno ušle u Napulj.

1871 - Rođen je francuski slikar Žorž Anri Ruo, stvarao je u ekspresionističkom maniru, snažnim koloritom. Glavne teme njegovih slika su arlekini, ljudske maske i religiozni motivi. Rado je slikao na staklu, i ti njegovi radovi asociraju na srednjovekovne vitraže.

1878 - Rođena je američka igračica irskog porekla Isidora Dankan, jedna od najznačajnijih balerina 20. veka, začetnik modernog baletskog pravca. Koreografije je zasnivala na antičkoj grčkoj umetnosti i muzici Frederika Šopena, Riharda Vagnera i Franca Šuberta, koja nije komponovana za balet. Napisala je više članaka i rasprava o baletu i autobiografiju "Moj život".

1909 - Rođen je srpski istoričar umetnosti Svetozar Radojčić, profesor Filozofskog fakulteta u Skoplju do 1941. i Beogradu od 1945, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Autor je niza značajnih radova iz oblasti srpske srednjovekovne umetnosti. Dela: "Portreti srpskih vladara u srednjem veku", "Stare srpske minijature", "Umetnički spomenici manastira Hilandara", "Majstori starog srpskog slikarstva", "Studije o umetnosti XIII veka", "Ikone Srbije i Makedonije", "Mileševa", "Staro srpsko slikarstvo", "Tekstovi i freske", "Uzori i dela starih srpskih umetnika", "Srpski psaltir".

1910 - Umro je nemački bakteriolog Robert Koh, jedan od osnivača bakteriologije, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1905. Otkrio je 1882. bacil tuberkuloze, skinuvši veo tajne sa opake bolesti koja je kosila u 19. veku. Izolovao je i bacil antraksa i pronašao izazivača kolere, epidemijske bolesti koja je u srednjem veku uništavala čitave gradove, ispitivao je afričku spavaću bolest, tifus, malariju i prvi primenio lečenje kininom.

1923 - Rođen je američki diplomata Henri Kisindžer, državni sekretar SAD za inostrane poslove od 1973. do 1977, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1973, jedan od najznačajnijih šefova američke diplomatije u 20. veku. Emigrirao je s roditeljima iz Nemačke 1938. Bio je profesor na Harvardskom univerzitetu, a od 1969. savetnik predsednika Ričarda Niksona za nacionalnu bezbednost. Pripremio je direktne pregovore Niksona i kineskih vođa u februaru 1972, kojima su normalizovani odnosi SAD i Kine, pregovore sa Sovjetskim Savezom, mirovne pregovore s Vijetnamom.

1937 - Posle više od četiri godine gradnje, u San Francisku je pušten u saobraćaj "Golden Gejt", jedan od najvećih mostova u svetu, koji je postao simbol tog američkog grada.

1941 - Nemačko vojno zapovedništvo Srbije objavilo je u naredbu kojom je, pod pretnjom smrću, zabranjeno slušanje stranih radio stanica, izuzev nemačkih.

1941 - Britanski brodovi "Dorsetšajr", "Kralj Džordž V" i "Rodni" i avioni s nosača aviona "Ark rojal", potopili su jedan od najvećih nemačkih ratnih brodova "Bizmark", koji je tri dana ranije poslao na morsko dno, s više od 1.400 ljudi, britansku krstaricu "Hud". S "Bizmarkom" je potonulo 2.300 članova posade na pučini Atlantika naspram francuske obale.

1942 - U okupiranoj Čehoslovačkoj u Drugom svetskom ratu smrtno je ranjen šef nemačke nacističke tajne policije Gestapo Rajnhard Hajdrih. Njegova smrt 4. juna 1942. izazvala je talas represalija protiv stanovništva u Češkoj i Moravskoj. Posebno je stradala pravoslavna crkva u Pragu, pošto je ustanovljeno da je skrivala atentatore.

1964 - Umro je indijski državnik Džavaharlal Nehru, jedan od osnivača pokreta nesvrstanih. Po povratku sa studija u Engleskoj postao je advokat, ali se ubrzo posvetio politici i borbi za nezavisnost Indije, postavši sledbenik arhitekte indijske nezavisnosti Mahatme Gandija. Po sticanju nezavisnosti Indije 1947. postao je prvi predsednik vlade i šef diplomatije. U spoljnoj politici nastojao je da očuva neutralnost Indije i zalagao se za nesvrstanost.

1988 - Sirijske trupe ušle su u južna predgrađa Bejruta i okončale ulične borbe vođene tri sedmice između rivalskih muslimanskih šiitskih milicija.

1991 - Posle Zalivskog rata, vođe opozicije Kuvajta sastale su se s emirom šeikom Džaberom el Ahmadom el Sabahom, zahtevajući demokratizaciju, vraćanje na snagu ustava i okončanje vanrednog stanja.

1992 - U ulici Vase Miskina u Sarajevu, dok su ljudi čekali u redu za hleb, eksplodirale su četiri granate od kojih je 16 lica poginulo, a više od stotinu ranjeno. Za masakr su odmah, bez istrage i dokaza, optuženi Srbi. Istog dana je, kako je navedeno, zbog masakra, delegacija muslimanske Stranke demokratske akcije napustila konferenciju u Lisabonu. Savet bezbednosti UN je 30. maja usvojio rezoluciju kojom su nametnute sankcije tadašnjoj SR Jugoslaviji, pod optužbom da je najodgovornija za građanski rat u BiH. Četiri meseca kasnije u Londonu se pojavio izveštaj UN koji je doveo u pitanje verziju prema kojoj su za tragediju odgovorne jedinice bosanskih Srba.

1993 - U eksploziji automobila - bombe, koju je ispred firentinske palate Ufici iz 16. veka podmetnula italijanska mafija, poginulo je pet osoba i ozbiljno je oštećena jedna od najbogatijih zbirki italijanskog slikarstva, antičkih skulptura i tapiserija.

1994 - Ruski pisac Aleksandar Solženjicin vratio se u otadžbinu posle dve decenije u izbeglištvu.

1996 - Rusija je potpisala sporazum s vođstvom čečenskih separatista o okončanju borbi u Čečeniji od 1. juna 1996, što je ruski predsednik Boris Jeljcin nazvao istorijskim trenutkom, ali je taj sporazum čečenska strana ubrzo prekršila.

1997 - NATO i Rusija potpisali su "Osnivački akt o međusobnoj saradnji", kojim je stvoren zajednički Stalni savet NATO-Rusija za konsultacije o evropskoj bezbednosti, ali je NATO pogazio taj dokument prilikom agresije na SRJ u proleće 1999.

1999 - Haški tribunal potvrdio je tokom agresije NATO na Srbiju (SRJ) da je podigao optužnicu protiv Slobodana Miloševića, predsednika SRJ, kao i više njegovih saradnika.

2002 - Ustavnom reformom u Tunisu predsedniku Zin el Abidinu Ben Aliju omogućeno da je tom arapskom zemljom vlada praktično doživotno.

2004 - Direktor i glavni i odgovorni urednik opozicionog podgoričkog dnevnika "Dan" Duško Jovanović ubijen je na ulici u Podgorici. Detalji i pozadina ovog ubistva nisu nikada rasvetljeni.

2005 - Umro je Dragoslav Andrić, srpski književni prevodilac, pisac, leksikograf, dramaturg. Sa engleskog, francuskog, nemačkog i ruskog preveo oko 130 knjiga poezije, proze kao i dramskih dela. Posebno se ističu njegove antologije klasične kineske poezije, tradicionalne japanske poezije, kanadske poezije i američke humorističke poezije. Priređivač je i prevodilac "Antologije svetske poezije", "Leksikona viceva", "Rečnika žargona" i više šahovskih knjiga.

2006 - Dogodio se zemljotres u Indoneziji, u oblasti Bantul, oko 400 kilometara istočno od Džakarte, u centralnom delu ostrva Java. Poginulo je 4.611 osoba, a oko 20.000 je povređeno. Između 100.000 i 200.000 ostalo je bez domova.

2011 - Posada američkog spejs šatla Endevor obavila je poslednju od četiri planirane šetnje, čime je probijena granica od 1.000 sati provedenih u radu izvan Međunarodne svemirske stanice. Ovu 159. po redu svemirsku šetnju od početka misije Međunarodne svemirske stanice obavili su američki astronauti Majk Finki i Greg Čamitof.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 28.05.

Na današnji dan 1879. godine rođen je srpski matematičar, astronom i geofizičar Milutin Milanković, naučnik svetskog ugleda, tvorac najsavršenijeg kalendara, osnivač katedre nebeske mehanike na Beogradskom univerzitetu, potpredsednik Srpske akademije nauka. Milanković je uz Teslu i Pupina najveće ime srpske nauke uopšte. Građevinsku tehniku studirao je u Beču, gde je i doktorirao. Bio je profesor teorijske fizike, a bavio se i kosmičkom fizikom i geofizikom. U prvom delu objavljenom na francuskom jeziku "Matematička teorija termičkih pojava izazvanih Sunčevom radijacijom" izložio je novu teoriju rasporeda Sunčevih radijacija na površini planeta i toka klimatskih promena u geološkoj prošlosti Zemlje. Njegova reforma kalendara prihvaćena je na Svepravoslavnom kongresu crkava u Carigradu 1923. Tvorac je i teorije o pomeranju Zemljinih polova. Dela: "Kanon osunčanja", "Nebeska mehanika", "Osnovi nebeske mehanike", "Sekularna pomeranja Zemljinih polova", "Istorija astronomske nauke", "Kroz vasionu i vekove", "Uspomene, doživljaji, saznanja".

Dogodilo se na današnji dan - Page 6 Miluti10

Danas je nedelja, 28. maj, 148. dan 2023. Do kraja godine ima 217 dana.

1660 - Rođen je Engleski kralj Džordž I, prvi vladar Engleske, Škotske i Irske iz Hanoverske dinastije, nemačkog porekla. Tokom njegove vladavine od 1714. do smrti 1727. položaj premijera iskristalisao se kao ključni u izvršnoj vlasti.

1738 - Rođen je francuski lekar Žozef Injas Gijotin, koji je u Narodnoj skupštini Francuske u vreme Francuske revolucije predložio izvršavanje smrtne kazne novom metodom - napravom za odsecanje glava. Ona je nazvana "Giljotina", prema njegovom prezimenu, ubrzo pošto je njome 25. aprila 1792 u Parizu odsečena glava prvoj žrtvi, drumskom razbojniku Žaku Peletjeu. Giljotina je u Italiji bila poznata još u 13. veku pod nazivom "Manaja", docnije u srednjem veku i u Škotskoj, gde su je nazivali "Mejdn", u Engleskoj, gde je izvršenje kazne tim načinom bilo poznato kao "Džibet lo" i u Nemačkoj gde su je nazivali "Dile", "Hobel" ili "Dolabra". U Francuskoj su je, pre nego što je javno upotrebljena, u vreme dok su njome eksperimentisali na leševima, ispitujući "najbezbolniji način izvršenja smrtne kazne", kako je tvrdio dr Gijotin, nazivali "Luzet" ili "Peti Luizon". List "Žurnal de revolusion d Pari" joj je, samo tri dana posle pogubljenja Peletjea, dao naziv "Gijotin".

1759 - Rođen je engleski državnik Vilijam Pit Mlađi, koji je 1783. postao najmlađi premijer u istoriji Velike Britanije. U vreme dok je bio na položaju šefa vlade do 1801. i od 1804. do 1806. vodio je ekspanzivnu kolonijalnu politiku, a u Indiji je učvrstio britansku vlast reformišući administraciju. Kao zakleti neprijatelj Francuske revolucije, bio je glavni organizator evropskih koalicija protiv revolucionarne i Napoleonove Francuske.

1805 - Umro je italijanski kompozitor Luiđi Rodolfo Bokerini, virtuoz na violončelu, koji je uticao na razvoj gudačkih kvarteta kao muzičke forme i prvi komponovao muziku za gudačke kvintete kao i gudačke kvintete i klavir. Stvorio je oko 500 dela u stilu rokokoa, uključujući simfonije, koncerte za violončelo, kamernu i crkvenu muziku.

1812 - U Bukureštu su Rusija i Turska potpisale ugovor o miru, okončavši šestogodišnji rat. Rusija je dobila Besarabiju i neke oblasti na Kavkazu, a Turci su zadržali Vlašku i Moldaviju. Ugovor je bio nepovoljan za Srbiju, koja je učestvovala u ratu na strani Rusije, jer je morala da vrati gradove Turcima, kojima je dato pravo da u njima drže vojsku. Turska je obavezana da amnestira učesnike Prvog srpskog ustanka i Srbima da povlastice, ali su Turci iskoristili zauzetost Rusije u ratu s francuskim carom Napoleonom I i 1813. slomili ustanak i uništili Karađorđevu Srbiju.

1834 - Uveden je srpski jezik kao službeni u prepisci s turskim vlastima, koja je do tada vođena isključivo na turskom jeziku. Knjaz Miloš Obrenović vratio je tada jedno pismo turskog vezira s porukom: "Evo vam šaljem pismo natrag i preporučujem da ga otvorite i na srpski prevedete, pa da mi onda ovamo pošaljete".

Posle toga prepiska s turskim vlastima obavljana je na srpskom.

1843 - Umro je američki filolog i leksikograf Noa Vebster, simbol leksikografske tradicije u SAD. Objavio je 1806. svoj prvi rečnik engleskog jezika "Compendious Dictionary of the English Language", a 1828. rečnik koji i sada nosi njegovo ime. Izuzetno obimni "potomci" Vebsterovih rečnika smatraju se najboljim rečnicima savremenog engleskog jezika.

1849 - Umrla je engleska književnica irskog porekla Ana Bronte, najmlađa od triju sestara spisateljica, autor romana "Agnes Grej", "Stanarka Vajldfel Hola".

1864 - Austrijski nadvojvoda Ferdinand Maksimilijan Jozef Habzburg stigao je u meksičku luku Vera Kruz i ubrzo je krunisan za cara Meksika. Njegova vladavina, koju je nametnuo francuski car Napoleon III, trajala je do 1867. kad su se francuske plaćeničke trupe povukle iz Meksika, popustivši pod udarcima meksičkih rodoljuba s Benitom Huaresom na čelu, a samozvani car zarobljen je i streljan.

1871 - Vojska versajske vlade ugušila je Parisku komunu koja je postojala 72 dana. U poslednjoj "krvavoj sedmici" ubijeno je oko 30.000 komunara. Pariska komuna ukinula je stajaću vojsku, uvela izbornost svih predstavnika u organima vlasti, prosveti i sudstvu, besplatno školstvo, kao i odvajanje države i prosvete od crkve.

1884 - Rođen je češki državnik Eduard Beneš, predsednik Čehoslovačke od 1936. do 1938. i od 1945. do 1948. Bio je vođa Narodne stranke i najbliži saradnik prvog predsednika Čehoslovačke Tomaša Masarika. Tokom Prvog svetskog rata radio je na stvaranju slobodne Čehoslovačke i Male Antante (savez s Jugoslavijom i Rumunijom). Od osnivanja države 1918. do 1936. bio je šef diplomatije, a posle Minhenskog sporazuma 1938, kojim je Zapad predao Čehoslovačku na milost i nemilost Nemačkoj, otišao je u izbeglištvo u London. Posle Drugog svetskog rata bio je ponovo šef države, ali je dao ostavku 1948. pošto su komunisti prigrabili svu vlast i iste godine je umro.

1908 - Rođen je britanski pisac i novinar Jan Lankaster Fleming, tvorac Džejmsa Bonda. Bio je obaveštajni oficir britanske ratne mornarice. Posle Drugog svetskog rata povukao se na Jamajku, tada britansku koloniju, i tamo je pedesetih počeo da piše seriju priča o Džejmsu Bondu, na osnovu kojih je nastao niz filmova. Lik Džejmsa Bonda Fleming je ustrojio, između ostalog i po uzoru na Srbina Duška Popova, rođenog u Titelu u Bačkoj, koji je bio agent Kraljevine Jugoslavije i Britanije (lažno i Nemačke). Dela: "Kazino rojal", "Dijamanti su večni", "Iz Rusije s ljubavlju", "Samo za tvoje oči".

1928 - Studenti Beogradskog univerziteta organizovali su velike demonstracije protiv namere Narodne skupštine da ratifikuje Netunske konvencije zaključene 1925. između Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i Italije. Prilikom intervencije policije povređeno je dvadesetak studenata.

1934 - Kanađanka Oliva Dion rodila je u Kalenderu u kanadskoj državi Ontario pet devojčica, nazvanih "Dionove petorke", prve petorke u svetu za koje se zna da su preživele.

1937 - Vođa Konzervativne stranke Nevil Čemberlen je posle povlačenja Stenlija Boldvina postao premijer Velike Britanije. Upamćen je po Minhenskom sporazumu koji je, u uzaludnom naporu da izbegne vojni sukob s Nemačkom, 1938. potpisao s vođom Trećeg rajha Hitlerom, dopustivši Nemačkoj da raskomada Čehoslovačku.

1937 - Umro je austrijski psihijatar Alfred Adler, jedan od pionira psihoanalize, osnivač pravca tzv. individualne psihologije, kojom se odvojio od tvorca psihoanalize Sigmunda Frojda. Smatrao je da je težnja ka moći pokretačka snaga psihičkog života svakog pojedinca, što može da izazove preteranu težnju ka afirmaciji ili unutrašnji otpor osećanju manje vrednosti i time neurotična oboljenja. Dela: "Praksa i teorija individualne psihologije", "Poznavanje čoveka", "O nervoznom karakteru".

1940 - Počela je masovna evakuacija poraženih savezničih snaga iz francuske luke Denkerk u Drugom svetskom ratu. Do noći 2. juna, u operaciji nazvanoj "Dinamo", 850 brodova prebacilo je u Veliku Britaniju 224.585 britanskih i 112.546 francuskih i belgijskih vojnika, koji su se našli u bezizlaznom položaju posle munjevitog prodora nemačkih tenkovskih divizija kroz Francusku do Lamanša.

1940 - Belgijski kralj Leopold III potpisao je u Drugom svetskom ratu kapitulaciju pred naletom nemačkih jedinica. Vlada Belgije nije priznala taj akt i povukla se u Francusku.

1944 - Umro je Tihomir Đorđević, srpski etnolog i folklorist, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Posle završene beogradske Velike škole i doktorata u Minhenu 1902. radio je kao gimnazijski i univerzitetski profesor. Njegovo delo ostavilo je veliki trag u srpskoj kulturi, objavio je oko 700 studija, putopisa, beležaka i komentara o srpskim narodnim običajima. Osnovao je i uređivao stručne časopise: "Karadžić", "Etnografski zbornik Srpske kraljevske akademije". Dela: "Iz Srbije kneza Miloša", "Naš narodni život", "Priroda u verovanju i predanju našeg naroda", "Srbija pre sto godina", "Makedonija", "O esnafima".

1961 - Posle 78 godina na liniji Pariz-Istanbul, prestao je da saobraća voz "Orijent-ekspres".

1971 - Sovjetski Savez je lansirao kosmički brod u pravcu Marsa.

1972 - Umro je britanski vojvoda od Vindzora, koji je kao kralj Edvard VIII stupio na presto Velike Britanije 1936, ali ga se iste godine pod pritiskom vlade i parlamenta, zbog ženidbe s Amerikankom Volis Simpson, dvaput razvedenom, odrekao u korist mlađeg brata Džordža VI. Potom je do smrti živeo u inostranstvu pod imenom vojvoda od Vindzora.

1976 - Puštena je u redovan saobraćaj železnička pruga Beograd-Bar, čija je gradnja trajala s prekidima od 1952, čime je ostvarena ideja začeta još u 19. veku.

1976 - Sovjetski Savez i SAD potpisali su ugovor o ograničenju podzemnih nuklearnih proba.

1984 - Iranski predsednik Ali Hamnei upozorio je arapske zemlje Persijskog zaliva da ostanu po strani u ratu Irana i Iraka ili će "snositi posledice".

1986 - Dvojica sovjetskih kosmonauta izašla su iz orbitalne stanice "Saljut 7" i provela nepuna četiri časa u "kosmičkoj šetnji".

1987 - Umro je srpski geolog Kosta Petković, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti, upravnik Geološkog zavoda i Geološkog instituta, urednik "Geoloških anala Balkanskog poluostrva", "Zbornika" i "Glasnika Geološkog instituta SANU". Objavio je više od 200 naučnih radova i izradio prvu geološku kartu Jugoslavije prema internacionalnoj normi.

1995 - Na filmskom festivalu u Kanu film "Podzemlje - bila jednom jedna zemlja" srpskog režisera Emira Kusturice dobio je "Zlatnu palmu", drugu glavnu festivalsku nagradu u Kusturičinoj karijeri.

1995 - U zemljotresu koji je pogodio ruski grad Neftegorsk na ostrvu Sahalin poginulo je najmanje 1.989 osoba.

1997 - Rusija i Ukrajina protpisale su ugovor kojim je ruskoj Crnomorskoj floti omogućeno da 20 godina koristi pomorsku bazu u luci Sevastopolj na poluostrvu Krim.

1998 - Pakistan je zvanično postao nuklearna sila, izvršivši pet nuklearnih probnih eksplozija.

2002 - Libijska vlada ponudila je da sa ukupno 2,7 milijardi dolara obešteti porodice 270 žrtava prilikom eksplozije aviona američke kompanije "Pan Am" 1988. iznad mesta Lokerbi u Škotskoj, za šta je optužen zvanični Tripoli, u zamenu za ukidanje sankcija koje su Libiji nametnuli SAD i Ujedinjene nacije.

2008 - U Nepalu je ukinuta monarhija pošto je konstitutivna skupština u Katmanduu izglasala uspostavljanje republike. Dinastija koja je tom zemljom vladala 240 godina uklonjena je pošto su drevnom himalajskom monarhijom ovladali maoisti.

2009 - Preminuo je Lambros Papantoniu, grčki novinar, doajen dopisničkog kora u Vašingonu i veliki prijatelj srpskog naroda. Više od trideset godina bio je diplomatski dopisnik grčkog dnevnika "Elefteros Tipos", Radija Tesaloniki (Solun) i američkog nedeljnika "Grčke vesti". Upamćen je, kao dugogodišnji izveštač iz Stejt departmenta, po upornim i neretko "nezgodnim" pitanjima o američkoj politici prema Srbiji i Balkanu. Završio je prava na Univerzitetu u Solunu a magistrirao i doktorirao na Univerzitetu Berkli u Kaliforniji. Novinarstvom je počeo da se bavi 1975. posle turske invazije na Kipar i tokom dugogodišnje karijere postao je prema opštem mišljenju jedan od vodećih stručnjaka za američku spoljnu politiku prema Grčkoj, Kipru, Turskoj i Balkanu.

2019 - Pripadnici specijalnih formacija policije Prištine Rosu, upali su na prostor četiri većinski srpske opštine na severu Kosova i Metohije. Tokom brutalne manifestacije sile uhapšeno je 28 osoba, 19 policajaca i devet civila.

2019 - U Kavasakiju, na južnom obodu Tokija, Japan, ubijene su dve učenice a 18 je povređeno. Sredovečni muškarac iznenada je noževima napao devojčice koje su stajale na stanici u blizini parka. Napadač Rjuiči Ivasaki potom je izvršio samoubistvo

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 29.05.

1176 - Vojska udruženih italijanskih gradova Lombardijske lige nanela je u bici kod Lenjana odlučujući poraz trupama nemačkog cara Fridriha I Barbarose, koji se posle poraza pokajnički izmirio s papom i preuzeo vođstvo Trećeg krstaškog rata.

1500 - Portugalski moreplovac Bartolomeo Dijas utopio se u blizini Rta Dobre Nade na krajnjem jugu Afrike, koji je on i otkrio 1486. prozvavši ga rt Oluja, pošto je njegova ekspedicija na tom mestu tada doživela veliko nevreme. Iste vode bile su, za njega, kobne četiri godine docnije, pošto je ekspediciju od 13 brodova, koju je predvodio s Pedrom Alverešom Kabralom, na putu ka Indiji, tada zadesilo olujno nevreme. Preostali brodovi su se tada zaputili ka zapadu i Kabral je otkrio Brazil, proglasivši ga posedom Portugalske krune.

1630 - Rođen je engleski kralj Čarls II Stjuart, sin Čarlsa I pogubljenog u građanskom ratu 1649. Postao je vladar 1660. nakon ukidanja republike uspostavljene 1653. strahovladom Olivera Kromvela. Stupajući na presto obavezao se na poštovanje prava Parlamenta kao i ličnih sloboda građana. Stranka vigovaca (liberali) i Parlament su ga je 1679. primorali da potpiše "Habeas Corpus Act" kojim su ozakonjene izvesne građanske slobode, a građani zaštićeni od nezakonitog hapšenja i utamničenja.

1807 - Turskog sultana Selima III, koji je na presto došao 1789, slabog vladara kome nije uspevalo da izađe na kraj sa samovoljom janičara u Beogradskom i Vidinskom pašaluku, oborio je Mustafa IV.

1875 - Rođen je srpski pisac Svetozar Ćorović, jedan od intelektualnih prvaka bosanskohercegovačkih Srba u vreme austrougarske okupacije. S Aleksom Šantićem i Jovanom Dučićem pokrenuo je u Mostaru 1896. list "Zora". Tokom Prvog svetskog rata interniran je u teškim uslovima od čega neizlečivo oboleo. U pripovetkama, dramama i romanima opisivao je život u rodnoj Hercegovini, neposrednim stilom, živopisno i s lakoćom. Dela: romani "Stojan Mutikaša", "Ženidba Pere Karantana", "Majčina Sultanija", zbirke pripovedaka "U časovima odmora", "Moji poznanici", "Brđani", drame "Zulumćar", "On", "Adam-beg", "Ajša".

1879 - Rođen je srpski pisac Kosta Abrašević. Politički angažovan pesnik. Njegovi umetnički nedorađeni stihovi, što valja pripisati činjenici da je stvarao izuzetno mlad, umro je u 19. godini, prožeti su empatijom prema socijalno obespravljenima. Pesme: "Zviždi vetre", "Svet je nama otadžbina", "Bratstvo", "Crvena".

1894 - Rođen je američki filmski režiser austrijskog porekla Džozef fon Šternberg, vizuelni perfekcionista, majstor osvetljenja i kontrasta. Pođednako je upečatljiv u epskim scenama i u krupnim planovima izrazite plastičnosti i senzibiliteta, što je umnogome rezultat sjajne saradnje s glumicom Marlen Ditrih. Filmovi: "Podzemlje", "Plavi anđeo", "Maroko", "Jedna američka tragedija", "Šangaj ekspres", "Plava venera", "Crvena kraljica", "Đavo je žena", "Šangajsko podzemlje", "Makao".

1910 - Umro je ruski kompozitor, pijanista i dirigent Milij Aleksijevič Balakirjev, pokretač i idejni vođa kompozitorske grupe, po njemu nazvane Balakirjevljev kružook ili "Velika petorica". Grupu su sačinjavali još Cezar Kjuj, Modest Musorgski, Nikolaj Rimski-Korsakov i Aleksandar Borodin. Nadovezujući se na ruskog kompozitora Mihaila Glinku, izgradio je mužički stil na elementima folklora, prvenstvno ruskog i orijentalnog. Dela: simfonijske poeme "Rusija", "Tamara", muzika za "Kralja Lira", klavirske kompozicije, uključujući fantaziju "Islamej".

1914 - U sudaru putničkog broda "Carica Irske" i norveškog teretnjaka "Storstat" na reci Sent Lorens u Kanadi poginulo je najmanje 1.012 osoba.

1917 - Srpski pisac Vladislav Petković Dis, jedan od najtalentovanijih pesnika srpske književnosti, utopio se u Jonskom moru kod Krfa pošto je brod na kojem se nalazio torpedovala nemačka podmornica. Posle završene gimnazije bio je učitelj u selu Prliti, potom carinski činovnik u Beogradu. S piscem Simom Pandurovićem, jednim od osnivača srpske moderne, uređivao je časopis "Književna nedelja". U Prvom svetskom ratu povukao se sa srpskom vojskom preko Albanije, posle čega odlazi u Francusku. Njegova lirika je samosvojna, veoma senzibilna, muzikalna u ritmu i emocijama, okrenuta unutrašnjem životu, maštanju i halucinacijama, pesimistična. Njegova pesma "Možda spava" spada u najizrazitija lirska ostvarenja simbolizma u srpskoj poeziji. Dela: zbirke pesama "Utopljene duše", "Mi čekamo cara".

1917 - Rođen je američki državnik Džon Ficdžerald Kenedi, koji je 1960. u 43. godini života postao najmlađi šef države u istoriji SAD. U Drugom svetskom ratu služio je u mornarici, a potom kratko bio novinar. U Kongres je izabran 1947, a 1952. postaje senator. Za predsednika SAD izabran je kao kandidat Demokratske stranke. Ubijen je u Dalasu 22. novembra 1963. Kao atentator zvanično je označen Li Osvald koji je pod sumnjivim okolnostima i sam ubijen dva dana potom u policijskoj stanici u Dalasu. Njegova smrt i danas je predmet različitih tumačenja.

1919 - U jeku građanskog rata u Rusiji, Britanija, Francuska, SAD i Italija priznale su vladu carskog generala Aleksandra Kolčaka, predvodnika "belogardejaca", koji su u početku, uz podršku zapadnih sila, imali znatne uspehe protiv slabije naoružane Crvene armije. Njegove jedinice su razbijene u januaru 1920, a on je uhapšen na železničkoj stanici u Irkutsku i ubrzo streljan.

1923 - Rođen je srpski pozorišni, filmski i TV glumac Milutin Mića Tatić. Posebno je upamćen kao junak TV serije za decu "Na slovo, na slovo", kao i po glasu pozajmljenom Peri detliću, Popaju, patku Dači. Najmlađe slušaoce Radio Beograda godinama je budio emisijom "Dobro jutro, deco".

1942 - Umro je američki filmski i pozorišni glumac Džon Barimor, poznat po ulogama ljubavnika u doba nemog filma. Filmovi: "Romeo i Julija", "Dr Džekil i mister Hajd", "Raspućin i carica", "Marija Antoaneta".

1953 - Novozelanđanin Edmund Hilari i Nepalac Namgjal Vangdi, poznat kao Tenzing Norgaj, postali su prvi ljudi koji su osvojili "krov sveta" Mont Everest, 8.848 metara visok vrh planinskog masiva Himalaji.

1966 - Budistička kaluđerica spalila se u vijetnamskom gradu Hue u znak protesta protiv proameričke marionetske vojne vlade Južnog Vijetnama.

1972 - Generalni sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije i predsednik Prezidijuma Vrhovnog Sovjeta Sovjetskog Saveza Leonid Brežnjev i predsednik SAD Ričard Nikson potpisali su u Moskvi dokument pod nazivom "Osnova za međusobne odnose Sovjetskog Saveza i SAD" kojim je otvorena era boljih odnosa dveju tadašnjih velesila.

1978 - Šef kineske diplomatije Huang Hua označio je u Ujedinjenim nacijama Sovjetski Savez kao najopasniji izvor izbijanja novog svetskog rata.

1979 - Umrla je američka filmska glumica kanadskog porekla Meri Pikford, zvezda nemog filma. S Čarlijem Čaplinom, Daglasom Ferbanksom i Dejvidom Grifitom osnovala je 1919. filmsku kompaniju "Junajted Artist Korporejšn". Filmovi: "Dobri mali đavo", "Devojka od juče", "Jedna mala bogata devojka", "Polijana", "Mali lord Fontelroj", "Gaučo", "Koketa".

1985 - Na stadionu "Hejsel" u Briselu u neredima pred finalni meč evropskog Kupa šampiona između italijanskog prvaka "Juventusa" i engleskog "Liverpula" pogunulo je 39 i povređeno više od 400 ljudi, uglavnom italijanskih navijača.

1989 - Japanski sud odlučio je da lekari u Japanu nisu dužni da pacijentima obolelim od raka saopšte istinu.

1990 - Za prvog predsednika Rusije izabran je Boris Jeljcin.

1994 - U izbeglištvu u Čileu umro je bivši istočnonemački lider Erih Honeker, od 1976. do 1989. predsednik Nemačke Demokratske Republike, kad je oboren s vlasti na talasu masovnih antirežimskih protesta. Kao član Komunističke partije Nemačke, uhapšen je od strane nacista 1935. i u koncentracionim logorima bio je do 1945. U Politbiro vladajuće Jedinstvene socijalističke partije Nemačke (komunisti) izabran je 1958, prvi sekretar postao je 1971. a generalni sekretar 1976. Izgradio je 1961. Berlinski zid, simbol "hladnog rata".

1997 - Loran Kabila preuzeo je dužnost predsednika Demokratske Republike Kongo (bivši Zair), 12 dana pošto su njegove snage porazile u sedmomesečnom građanskom ratu armiju lojalnu diktatoru Mobutuu Sese Seku.

1999 - Američki "Diskaveri" postao je prvi "spejs šatl" koji je pristao na Međunarodnu kosmičku stanicu.

2002 - Odlazeći predsednik Malija Alfa Omar Konare pomilovao je bivšeg diktatora te afričke zemlje Musu Traorea i njegovu suprugu Marijam, uhapšene posle Traoreovog zbacivanja s vlasti 1991.

2005 - Francuski glasači odbacili su na referendumu Predlog Ustava Evropske unije.

2014 - Rusija, Kazahstan i Belorusija oformili su Evroazijsku uniju. Sporazumom o formiranju Evroazijske unije, potpisanim u Astani u Kazahstanu, garantovan je slobodan tranzit roba, usluga, kapitala i radne snage, kao i međusobna koordinacija s namerom da se dodatno prodube bliski odnosi tih zemalja.

2015 - Sjedinjene Američke Države uklonile su Kubu sa "crne liste" na kojoj se nalaze zemlje osumnjičene za sponzorisanje terorizma.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 30.05.

Danas je utorak, 30. maj, 150. dan 2023. Do kraja godine ima 215 dana.

1431 - Na lomači je spaljena Jovanka Orleanka, nacionalna heroina Francuske, posle procesa pred englesko-burgundskim crkvenim sudom u Ruanu. Osuđena je pod optužbom da je jeretik, kao i za veštičarenje, pri čemu se držala izuzetno hrabro. Tokom Stogodišnjeg rata pridobila je francuskog kralja Šarla VII, ubedivši ga da su joj "glasovi s neba" naredili da spase Francusku, da krene u oslobađanje Orleana, i 1429. je na čelu odreda od oko 800 ljudi naterala Engleze da obustave opsadu grada. Potukla ih je i kod Poatjea, a Šarla VII odvela u Rems, gde je krunisan. Burgunđani su je zarobili u maju 1430. i predali Englezima. Bes Francuza zbog njenog mučeništva i patriotsko oduševljenje koje je probudila omogućili su proterivanje Engleza iz Francuske i 1453. završetak Stogodišnjeg rata.

1434 - Koaliciona armija Svetog Rimskog carstva porazila je u bici kod Lipana vojsku taborita, borbenog dela husitskog pokreta, čime je poražena ideja husitske crkvene reforme u Češkoj. Jan Hus, verski reformator i rektor Univerziteta u Pragu, koji se borio protiv zloupotreba i bogaćenja vrhova rimokatoličke crkve kao i nemačkog uticaja u Češkoj, spaljen je 1415. na lomači pod optužbom da je jeretik.

1498 - Španski moreplovac italijanskog porekla Kristifor Kolumbo isplovio je sa šest brodova iz španske luke Sanlukar na treće putovanje u Novi svet, tokom kojeg je otkrio Trinidad i obale Južne Amerike (ušće reke Orinoko u Atlantski okean).

1536 - Engleski kralj Henri VIII venčao se s trećom ženom Džejn Sejmor, samo 11 dana pošto je na gubilište poslao drugu suprugu Anu Bolen.

1574 - Umro je francuski kralj Šarl IX, posle čijeg su dolaska na presto 1560. počeli verski ratovi rimokatolika i hugenota (francuski protestanti kalvinisti). Na nagovor majke Katarine Mediči, koja je delovala u dogovoru s papom Grgurom XIII, odobrio je 1572. pokolj hugenota u Vartolomejskoj noći.

1593 - Engleski pisac Kristofer Marlo, koji je usavršio pisanje u jambskom desetercu i izuzetno uticao na Vilijama Šekspira, ubijen je na misteriozan način u jednoj londonskoj taverni. Njegove tragedije prikazuju žudnju za vlašću, odlikuju se zvučnom retorikom i na mahove poetskim žarom. Dela: "Tamerlan Veliki", "Dr Faustus", "Jevrejin sa Malte", "Edvard II".

1640 - Umro je flamanski slikar Peter Paul Rubens, jedan od najvećih majstora baroka. Sjedinio je najbolje tradicije severnjačkog i italijanskog slikarstva. Stvarao je dela puna dramatike, čulnosti, raskoši kostima i sjaja boja. Radio je istorijske, verske i mitološke kompozicije, seoske i galantne scene, portrete i pejzaže. Živeo je pretežno u Antverpenu, ali je radio i u Francuskoj i Španiji, gde je uticao na španskog slikara Velaskesa. Pošto je imao brojne porudžbine, neretko dela velih dimenzija, deo posla prepuštao je učenicima, među kojima su najznačajniji flamanski slikari Anton van Dajk i Jakov Jordans.

1744 - Umro je engleski pisac Aleksander Poup, predstavnik klasicizma u engleskoj poeziji, koji je na engleski preveo grčke epove "Ilijadu" i "Odiseju". Dela: poeme "Esej o čoveku", spev "O kritici", satirični ep "O gluposti" (Duncijada), komično-herojski spev "Otmica uvojka".

1778 - Umro je francuski filozof, pisac i istoričar Fransoa Volter, prosvetitelj i jedan od najslobodoumnijih duhova Evrope 18. veka, veliki protivnik klerikalizma, ali ne i ateista, saradnik čuvene "Enciklopedije". Dugo je živeo u izgnanstvu, izvesno vreme i na dvoru pruskog kralja Fridriha II Velikog, potom u Ferneju u Švajcarskoj. Dela: filozofski romani "Kandid", "Zadig", "Mikromegas", epopeje "Anrijada", "Devica Orleanska", istorijska dela "Vek Luja XIV", "Ogled o običajima i duhu nacija", "Istorija Karla XII", tragedije "Edip", "Brut", "Zaira", "Cezar", "Meropa", "Tankred", komedije "Senjorsko pravo", "Nanina", filozofski spisi "Traktat o metafizici", "Rasprava o čoveku", "Filozofski rečnik", "Filozofska pisma".

1814 - Rođen je ruski revolucionar Mihail Aleksandrovič Bakunjin, najznačajniji mislilac anarhizma. Posle vojne akademije služio je dve godine u gardi, a zatim je od 1841. do 1847. putovao po Nemačkoj, Francuskoj i Švajcarskoj, istupajući protiv carskog samodržavlja i kmetstva u Rusiji. Carska vlada mu je naložila da se vrati u zemlju, a kad je to odbio lišila ga je plemićke titule i oduzela mu svu imovinu. U revoluciji 1848. učestvovao je u praškom ustanku, a 1849. rukovodio je ustankom u Drezdenu. Posle propasti ustanka uhapšen je i osuđen na smrt, ali mu je kazna zamenjena doživotnom robijom, posle čega je izručen ruskim vlastima i prognan u Sibir. Odatle je uspeo da pobegne i u Zapadnoj Evropi se povezao s tajnom organizacijom ruskih revolucionarnih demokrata "Zemlja i sloboda", a 1869. osnovao je tajnu organizaciju "Alijansa socijalističke demokratije". Na Haškom kongresu 1872. isključen je iz Prve internacionale. Dela: "Državnost i anarhija", "Knutogermanska imperija i socijalna revolucija".

1848 - SAD i Meksiko ratifikovali su sporazum, potpisan u februaru 1848. posle poraza Meksikanaca u Američko-meksičkom ratu, prema kojem su, uz naknadu od 15 miliona dolara, pod vlast SAD dospele do tada meksičke teritorije Novi Meksiko, Kalifornija, delovi Nevade, Jute, Arizone i Kolorada.

1876 - Zbačen je turski sultan Abdul Azis, a na presto je stupio njegov nećak sultan Murat V.

1909 - Rođen je američki klarinetista i kompozitor Bendžamin Dejvid Gudmen, poznat kao Beni Gudmen, jedan od prvih belih muzičara koji se usprotivio rasnoj segregaciji. Osnovao je 1934. džez orkestar u koji je pozvao i crne muzičare. Snimio je desetak filmova, a bavio se i klasičnom muzikom - snimio je koncert za klarinet Vofganga Amadeusa Mocarta i svirao sa simfonijskim orkestrima.

1912 - Umro je američki pilot i konstruktor aviona Vilbur Rajt, pionir avijacije, koji je 1903. s bratom Orvilom, u avionu njihove izrade, izveo prvi let u istoriji vazduhoplovstva. Let je trajao 59 sekundi i avion je preleteo 285 metara. Braća Rajt su već 1905. konstruisala avion koji je preleteo 39 kilometara. Osnovali su 1909. "Ameriken Rajt kompani" za proizvodnju aviona i iste godine vojsci SAD isporučili prvi borbeni avion "Signal Korps I".

1913 - U Londonu je potpisan mirovni ugovor poražene Turske sa Srbijom, Grčkom, Bugarskom i Crnom Gorom, čime je okončan Prvi balkanski rat. Srbija je tada oslobodila Staru Srbiju (otprilike današnje Kosovo i Metohija) i Južnu Srbiju (danas Makedonija). Bugarska je pripojila Pirinsku, a Grčka Egejsku Makedoniju. Ustanovljena je i jedna nova država - Albanija, koja nikada ranije u nije postojala. Austrija je nametnula osnivanje Albanije kako bi onemogućila izlaz Srbije na more.

1918 - Umro je ruski filozof i estetičar Georgij Valentinovič Plehanov, jedan od osnivača prve ruske socijaldemokratske organizacije i Druge internacionale. Dela: "Razvitak monističkog pogleda na svet", "Naša razmimoilaženja", "Anarhizam i socijalizam", "Prilozi istoriji materijalizma", "O ulozi ličnosti u istoriji", "Osnovna pitanja marksizma", "Pisma bez adrese", "Umetnost i društveni život", "Književni pogledi V. G. Belinskog", "Estetska teorija N. D. Černiševskog", "Dobroljubov i Ostrovski", "Karl Marks i Lav Tolstoj".

1942 - Britansko ratno vazduhoplovstvo je sa 1.047 aviona bombardovalo nemački grad Keln, što je bio prvi bombarderski napad RAF-a s više od hiljadu letelica u Drugom svetskom ratu.

1944 - Britanska vlada je u Drugom svetskom ratu i zvanično obustavila (deklarativnu) pomoć četnicima Draže Mihailovića, ocenivši da se u Jugoslaviji protiv nacista efikasno bore samo partizani.

1956 - Jugoslovenska državno-partijska delegacija s Josipom Brozom na čelu doputovala je u Sovjetski Savez i tokom posete su u razgovorima sa sovjetskim rukovodstvom potvrđena načela Beogradske deklaracije iz 1955, kojom je premošćen raskol dveju zemalja započet 1948. napadima na KPJ (njeno rukovodstvo) a time i rukovodstvo Jugoslavije. U Moskovskoj deklaraciji o odnosima SK Jugoslavije i KP Sovjetskog Saveza istaknuto je da će biti nastavljena saradnja dveju vladajućih partija, u skladu s načelom o različitim putevima socijalističkog razvoja i utvrđeno je da se saradnja mora zasnivati na dobrovoljnosti i ravnopravnosti.

1960 - Umro je ruski pisac Boris Leonidovič Pasternak, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1958. oštar kritičar boljševizma. Odrastao je u intelektualnoj sredini, uprkos bliskosti futuristima nije prihvatio njihovu revolucionarnu angažovanost. Bio je opčinjen Hristovim putem stradanja i žrtve, ali i temama prve i druge ruske revolucije. Zbirke pesama "Iznad barijera" i "Brat moj - život" donele su mu svrstavanje među klasike evropske poezije 20. veka. Najveći uspeh kod publike i književne kritike doneo mu je roman "Doktor Živago", objavljen u inostranstvu, posle čega su ga izbacili iz ruskog Saveza pisaca. U Sovjetskom Savezu je "Doktor Živago" štampan tek 1988. Iskazao se i kao teoretičar književnosti i sjajan prevodilac Šekspira, Getea, Petefija i gruzijskih pesnika. Njegova filozofska lirika snažno je uticala na brojne ruske, evropske i američke pesnike. Ostala dela: roman u stihovima "Spektorski", zbirke pesama i poeme "Blizanac u oblacima", "Teme i varijacije", "Poručnik Šmit", "Devetstotina peta godina", "Uzvišena bolest", "Drugo rođenje", "Kad se razvedri", "Umetnik", pripovetke "Detinjstvo Liversove", "Povest", autobiografije "Zaštitna povelja", "Ljudi i situacije", drama "Slepa lepotica".

1961 - U zasedi blizu Siudad Truhilja ubijen je dominikanski diktator generalisimus Rafael Leonidas Truhiljo Molina. Dominikanskom Republikom je kao štićenik SAD, oštro gušeći opoziciju, vladao od 1930.

1973 - Zapadna Nemačka i Čehoslovačka postigle su dogovor o normalizaciji odnosa, okončavši 32-godišnje neprijateljstvo.

1981 - U Bangladešu je u pokušaju državnog udara ubijen predsednik Ziaur Rahman. Zaverenike je predvodio general Muhamed Abdul Manzur, ali je pokušaj udara suzbijen 1. juna, Manzur je uhapšen i ubijen pod misterioznim okolnostima, a dužnost šefa države preuzeo je potpredsednik Abdus Satar.

1987 - Gomila razbesnelih seljaka, pripadnika niže kaste, masakrirala je najmanje 42 člana porodica zemljoposedničke više kaste u indijskoj istočnoj državi Bihar.

1992 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija usvojio je rezoluciju kojom su nametnute sankcije Saveznoj Republici Jugoslaviji, na osnovu tvrdnje da snosi najveću odgovornost za građanski rat u Bosni i Hercegovini.

1994 - Umro je srpski fizičar i hemičar Pavle Savić, jedan od pronalazača procesa nuklearne fisije (cepanje atomskog jezgra), profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1971. do 1981. Svetski poznat naučnik postao je kad je sa Irenom Žolio Kiri 1937. i 1938. otkrio izotope poznatih elemenata bombardovanjem atoma urana sporim neutronima. Rezultat je bio neočekivan i epohalan - otkriveni su i elementi srednje atomske mase (lantan i drugi), a ne samo tzv. transuranski elementi kako se očekivalo, a drugi naučnici su ponavljanjem tog eksperimenta ustanovili da je bombardovanje neutronima proizvelo cepanje jezgra atoma urana. U Drugom svetskom ratu bio je od početka aktivni pristalica Partizanskog pokreta i 1942. je izabran za potpredsednika na Prvom zasedanju AVNOJ-a, a nakon rata organizovao je Institut za nuklearne nauke u Vinči nedaleko od Beograda.

1994 - Izrael je oslobodio stotine palestinskih zatvorenika, što je bio deo sporazuma s PLO o palestinskoj autonomiji.

1995 - Rusija je formalizovala odnose s NATO, ali je ponovila upozorenje da bi širenje zapadnog vojnog saveza na istok moglo da podeli Evropu.

1998 - U severnoj avganistanskoj provinciji Tahar u zemljotresu je poginulo najmanje 3.000 osoba.

1999 - Avioni NATO su kod Varvarina s četiri projektila, ispaljena za manje od pet minuta, srušili most preko Velike Morave i ubili najmanje 11 civila, među kojima Sanju Milenković (16), jednog od najtalentovanijih mladih matematičara u svetu. Napad je otpočeo u 13.25 časova, pri vedrom vremenu, a most je zbog pijačnog dana u Varvarinu bio pun ljudi. U istom napadu ubijen je i protojerej stavrofor Milivoj Ćirić, prva žrtva NATO agresije među sveštenstvom Srpske pravoslave crkve, koji je usmrćen na pragu obližnjeg hrama Uspenja Presvete Bogorodice.

1999 - U napadu NATO avijacije na konvoj britanskih, italijanskih i portugalskih novinara na putu Prizren-Brezovica ubijen je vozač Nebojša Radojević, a dvoje ljudi je ranjeno.

1999 - U Minsku su poginule 54 osobe u stampedu nekoliko hiljada mahom mladih žitelja glavnog grada Belorusije, koji su po okončanju koncerta rok muzike jurnuli u ulaz stanice podzemne železnice da se zaštite od iznenadne provale oblaka.

2002 - Utakmicom svetskog šampiona Francuske protiv reprezentacije Senegala, koju je širom planete posmatralo najmanje 500 miliona televizijskih gledalaca, u Seulu je otvoreno prvo svetsko fudbalsko prvenstvo na tlu Azije, koje su zajednički organizovali Južna Koreja i Japan. Senegal je priredio prvorazredno iznenađenje pobedivši rezultatom 1:0.

2007 - Umro je francuski glumac i režiser Žan-Klod Brijali. Smatran je jednim od stubova francuske kinematografije u rangu s Filipom Noareom. Rodom iz Alžira, Brijali je 1959. skrenuo pažnju na sebe ulogom u "Lepom Seržu" Kloda Šabrola. Tokom bogate karijere glumio je u više od 200 filmova, koje su, između ostalih režirali i Trifo, Romero, Leluš, Žan Klod Godar. Bio je vlasnik i direktor pariskog pozorišta "Le Buf". Režirao je i sam nekoliko filmova, od kojih je poslednji "Gospodin Maks", snimljen 2006.

2020 - Broj zaraženih korona virusom u svetu premašio je šest miliona. Virusom je do tog dana bilo zaraženo 6.009.148 osoba a 366.039 je preminulo.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 31.05.

- Na današnji dan 1809. godine poginuo je srpski nacionalni junak Stevan Sinđelić, resavski vojvoda, ispalivši iz kubure hitac u skladište municije u šancu na uzvišenju Čegar kod Niša, u jeku borbe s brojno nadmoćnim Turcima u Prvom srpskom ustanku. Eksplozija je digla šanac u vazduh, usmrtivši i branioce i oko 6.000 Turaka koji su upali u utvrđenje. Sinđelić se u maju 1809. sa 3.000 Resavaca pridružio ustanicima koji su nameravali da oslobode Niš. Na Čegru je bio u najisturenijem od šest srpskih šančeva i na njega je napad usmerio komandant niške tvrđave Kuršid paša, ali su ustanici odbili više turskih juriša. Pošto je uvideo da branioci, uprkos neviđenom herojstvu, ne mogu da odole turskoj sili, zapalio je skladište municije. Posle bitke paša je, da bi zastrašio Srbe, naredio da se od glava poginulih ustanika ozida kula, koja je dobila naziv Ćele-kula. Prvobitno su na njoj bile 952 lobanje, a sada je ostalo nekoliko desetina. Sinđelić je učestvovao u svim borbama u Pomoravlju od početka ustanka 1804. i istakao se u bojevima na Ivankovcu 1805, kad je za pokazanu hrabrost dobio čin vojvode, i na Deligradu 1806. pod komandom Petra Dobrnjca.

Danas je sreda, 31. maj, 151. dan 2023. godine.

1594 - Umro je italijanski slikar Tintreto, jedan od najvećih majstora 16. veka. S lakoćom je slikao kompozicije ogromnih dimenzija, koje odlikuje upotreba dramatičnih svetlosnih efekata, pri čemu je očuvao osećanje i za najmanje pojedinosti. Smatra se pretečom baroka. Radio je u rodnoj Veneciji, u kojoj su i sačuvana glavna njegova dela: "Raj" u Duždevoj palati, "Tajna večera" u crkvi San Đorđo Mađore, "Raspeće" u Skuoli di San Roko.

1793 - U Francuskoj je potpunim preuzimanjem vlasti od strane Jakobinaca započela faza revolucionarnog terora.

1809 - Umro je austrijski kompozitor Jozef Hajdn, predstavnik "bečkih klasičara", tri decenije kapelmajstor na dvoru mađarske magnatske porodice grofova Esterhazi. Prilikom dva boravka u Engleskoj stekao je svetsku slavu i komponovao najzrelija dela. Inspirisao se austrijskim, mađarskim, nemačkim, francuskim, ruskim folklorom. Napisao je više od 100 simfonija, komponovao je gudačke kvartete, klavirske sonate, crkvenu muziku, a prema njegovom "Carskom kvartetu" nastala je himna Austrije. Dela: simfonije "Jutro", "Podne", "Veče", "Oproštajna", "Marija Terezija", "Oksfordska", "Medved", "Kokoška", "Kraljica", "Vojna", "Časovnik", gudački kvarteti "Sunčevi kvarteti", "Ruski kvarteti", oratorijumi "Stvaranje sveta", "Godišnja doba", opera "Apotekar".

1819 - Rođen je američki pisac Volt Vitmen, pesnik slobode i demokratičnosti. Bio je štamparski radnik, drvodelja i učitelj. Osnovu njegovih pesama, napisanih u nekonvencionalnoj formi slobodnog stiha, čini opšti panhumanizam. Snažno je uticao na modernu peziju, posebno najvažnijom zbirkom pesama "Vlati trave".

1842 - U Beogradu je osnovano Društvo srbske slovesnosti, posle priprema koje su započele septembra 1841. Osnivači su bili Jovan Sterija-Popović i Atanasije Nikolić. Prvi članovi Društva bili su: Dimitrije Isailović, Stefan Marković, Jovan Stejić, Dimitrije Tirol, Sima Milutinović i Isidor Stojanović. Društvo je suspendovano u januaru 1864. godine zato što je za članove izabralo Đuzepea Garibaldija, Nikolaja Černiševskog i Aleksandra Hercena. Rad Društva obnovljen je u julu 1864. pod nazivom Srbsko učeno družtvo, od novembra 1886. Kralj Milan ga preimenuje i diže na viši nivo kao Kraljevsko srbsku akademiju (od 1887. Srpska kraljevska akademija) a posle Drugog svetskog rata Srpska akademija nauka. Naziv Srpska akademija nauka i umetnosti ustanovljen je 1960.

1859 - Počeo je da radi veliki sat, nazvan "Big Ben" na kuli britanskog Parlamenta u Londonu.

1896 - Održana je prva fudbalska utakmica u Beogradu (i u tadašnjoj Kraljevini Srbiji). Utakmica je održana u donjem gradu kod kule Nebojša, a igrali su članovi Loptačke sekcije Gimnastičkog društva "Soko". Prvu fudbalsku loptu u Beograd doneo je te godine Hugo Buli sa školovanja u Nemačkoj.

1902 - Mirom u Verenigingu, južno od Johanesburga, kojim je završen Britansko-burski rat, Buri su prisiljeni da priznaju vrhovnu vlast Velike Britanije. Istog dana 1910. ujedinjene su britanske kolonije Natal i Kepland i do rata slobodne burske države Transval i Oranje i oformljena je Južnoafrička unija sa statusom britanskog dominiona. Godine 1961. istupanjem iz Komonvelta ona postaje Južnoafrička republika.

1924 - Kina je priznala Sovjetski Savez.

1929 - Rođen je srpski pozorišni, filmski i televizijski glumac Ljubomir Ljuba Tadić. Debitovao je na sceni kragujevačkog teatra "Joakim Vujić" 1944. Studirao je na glumačkoj akademiji u Beogradu. Širokog dijapazona, snažne emotivnosti i temperamenta, odigrao je stotine uloga. Osvojio je sva nacionalna pozorišna i filmska priznanja, među kojima i dve nagrade za životno delo - "Dobričin prsten" u oblasti teatra i "Pavle Vuisić" za filmsku umetnost.

1930 - Rođen je američki filmski glumac, režiser i producent Klint Istvud, koji karijeru počeo ulogama u italijanskim "špageti-vesternima" Serđa Leonea, posle čega je sarađivao s nizom značajnih američkih sineasta, posebno s Donom Zigelom. Filmovi: "Za šaku dolara", "Za nekoliko dolara više", "Dobar, ružan, zao", "Šerif u Njujorku", "Prljavi Hari", "Bekstvo iz Alkatraza", "Noć jeze", "Neočekivani spasilac", "Kazna na planini Ejger", "Odmetnik Džesi Vols", "Bronko Bil", "Crvena lisica", "Iznenadni sudar".

1931 - U Bahreinu je pronađena nafta i to je prva zalivska zemlja u kojoj su utvrđena takva nalazišta.

1961 - Južna Afrika proglašena je republikom s predsednikom Čarlsom Robertsom Svartom i napustila je Britanski komonvelt.

1962 - U Izraelu je obešen nemački ratni zločinac Adolf Ajhman, tokom Drugog svetskog rata glavni egzekutor zamisli Adolfa Hitlera o "konačnom rešenju" jevrejskog pitanja. U sudskom procesu je utvrđeno da je kriv za smrt šest miliona ljudi.

1970 - U zemljotresu u Peruu poginulo je više od 70.000 osoba, 20.000 je nestalo i 200.000 povređeno, a gradovi Jungaj, Huares i Čimbote potpuno su razoreni.

1991 - U Lisabonu je potpisan mirovni sporazum o Angoli, kojim je posle skoro 16 godina okončan građanski rat u toj afričkoj zemlji.

1992 - Održani su prvi višestranački izbori za Veće građana Skupštine Savezne Republike Jugoslavije.

1994 - U Bosni i Hercegovini je za prvog predsednika muslimansko-hrvatske federalne jedinice izabran Krešimir Zubak.

1999 - Dvadesetak projektila ispaljenih iz aviona NATO na stambene zgrade u centru Novog Pazara usmrtilo je 23 civila, uključujući dvogodišnjeg Marka Simića. U Surdulici su direktno pogođene i razorene Specijalna bolnica za plućne bolesti i Dom staraca, pri čemu je ubijeno 20 civila. Civilni ciljevi gađani su i u drugim mestima širom Srbije, poput visokonaponskih postrojenja Elektroprivrede Srbije u Nišu, Novom Sadu i Beogradu, postrojenja u termoelektrani "Nikola Tesla" u Obrenovcu i dalekovod između Obrenovca i Beograda, posle čega je više miliona ljudi ostalo bez struje.

2000 - Hongkong je zatvorio poslednji vijetnamski kamp, okončavši tako četvrtvekovnu sagu ljudi iz čamaca na teritoriji te južne kineske provincije.

2005 - Mark Felt, penzionisani visoki funkcioner američkog Federalnog istražnog biroa (FBI), saopštio da je bio "Duboko grlo" - glavni izvor informacija novinarima "Vašington posta" u otkrivanju afere Votergejt (provala u kancelariju Demokratske stranke u zgradi Votergejt u Vašingtonu 1974.) zbog koje je američki predsednik Ričard Nikson primoran da podnese ostavku.

2006 - U Bagdadu su pronađena 42 tela, s vidnim tragovima mučenja. Prema povredama, većina žrtava ubijenih vatrenim oružjem, prethodno je bila vezana.

2006 - Vlada Republike Srbije konstatovala je da Republika Srbija preuzima državno - pravni kontinuitet i postaje sledbenik Državne zajednice Srbija i Crna Gora. Republička referendumska komisija, zvanično je, istog dana u Podgorici potvrdila da je referendum o državnom statusu, održan 21. maja u Crnoj Gori, ispunio uslov Evropske unije, odnosno da je 55 odsto birača izašlih na glasanje podržalo nezavisnost.

2012 - Preminuo je Radovan Bigović, teolog i filozof, profesor, u dva navrata i dekan, Bogoslovskog fakulteta u Beogradu.

2017 - Pobednik predsedničkih izbora Aleksandar Vučić, tokom svečane sednice Skupštine položio je zakletvu, čime je i formalno postao predsednik Srbije.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 01.06.

Danas je četvrtak, 1. jun, 152. dan 2023. Do kraja godine ima 213 dana.

1479 - Osnovan je univerzitet u Kopenhagenu.

1780 - Rođen je pruski general Karl Marija fon Klauzevic, vojni teoretičar, koji je glavne ideje o ratnoj strategiji i taktici izložio u delu "O ratu". Njegova knjiga smatra se klasičnim delom na temu veštine ratovanja. Zbog neslaganja s politikom vodećih krugova Pruske prema Napoleonu I, protiv kojeg se borio u više bitaka, od 1812. do 1814. nalazio se u službi Rusije.

1804 - Rođen je ruski kompozitor Mihail Ivanovič Glinka, tvorac ruskog nacionalnog stila. Autor je prve ruske nacionalne opere "Život za cara". Prvobitni naziv je navodno bio "Ivan Susanjin", ali je, prema želji cara Nikolaja I preimenovana. Prema istoimenoj poemi Aleksandra Puškina, napisao je libreto za operu "Ruslan i Ljudmila". Ostala dela: fantazija "Kamarinskaja" (na teme iz ruskih narodnih pesama), španske uvertire "Aragonska hota", "Noć u Madridu", kamerna muzika, romanse, crkvena muzika, solo pesme.

1878 - Rođen je engleski pisac Džon Mejsfild. Suptilan poeta koji je često prikazivao grubost i sirovost života. Pisao je i dramska dela u rimovanom dvostihu. Dela: pesme "Balade s mora", "Soneti", "Večno milosrđe", "Polja zelenkada", "Lis Rejnard", drame "Veliki petak", "Kralj Filip".

1879 - Knez Milan Obrenović doneo je ukaz o uspostavljanju počasnog konzulata Srbije u Njujorku. Za počasnog konzula imenovan je tada Gerhard Jansen. Kao datum uspostavljanja potpunih diplomatskih odnosa između Srbije i SAD uzima se 1. februar 1881. Tog dana je američki diplomata Džon Kason odgovorio srpskom ministru Hristiću da je njegova vlada "sa velikim zadovoljstvom prihvatila kao izraz prijateljskih osećanja Vlade Srbije njenu želju da u Beogradu ima predstavnika Sjedinjenih Američkih Država".

1880 - U SAD je instalirana prva javna telefonska kabina u svetu, u zgradi "Jejl banke" u Nju Hejvnu.

1892 - Srpski naučnik Nikola Tesla doputovao je iz SAD u jedinu posetu Beogradu, gde mu je na železničkoj stanici priređen doček. Sa ministrom prosvete Androm Mitrovićem primljen je u audijenciju kod kralja Aleksandra Obrenovića. Posetio je i Narodni muzej i Veliku školu (Univerzitet), gde je o svom radu govorio studentima i profesorima, a sa srpskim fizičarem Đorđem Stanojevićem razgovarao je o započetoj gradnji prve električne centrale u Beogradu.

1911 - Fudbalska reprezentacija Kraljevine Srbije održala je prvu međunarodnu utakmicu. Reprezentacija je tada poražena od zagrebačkog kluba HAŠK.

1926 - Rođena je američka filmska glumica Norma Džin Mortenson, poznata kao Merilin Monro, jedan od najvećih erotskih simbola u istoriji filma. Holivudska filmska industrija on nje je stvorila mit. Godine 1962. okončala je život samoubistvom. Filmovi: "Džungla na asfaltu", "Nijagara", "Majmunska posla", "Autobuska stanica", "Muškarci vole plavuše", "Reka bez povratka", "Sedam godina vernosti", "Neki to vole vruće".

1935 - Rođen Vladislav Lalicki, srpski scenograf i kostimograf. Kao scenograf započeo je 1958. u šabačkom Narodnom pozorištu, a od 1961. radio je u Ateljeu 212 gde je izradio scenografiju za više kultnih predstava: "Dragi moj lažljivče", "Kartoteka", "Arsenik i stare čipke", "Kralj Ibi", "Kafanica, sudnica, ludnica", "Kosa", "Purpurno ostrvo", "Čudo u Šarganu". Lalicki je bio scenograf i kostimograf za preko 500 pozorišnih predstava, 200 filmova i serija i ilustrator više od 500 knjiga. Od 1984. do 2002. godine živeo je u Johanesburgu, gde je takođe imao zapaženu karijeru.

1936 - Rođen je Bekim Fehmiu, glumac koji je u Jugoslaviji 60-ih i 70-ih uživao veliku popularnost. Proslavio se crno-talasnom filmom "Skupljači perja" Saše Petrovića 1967. Upamćen je po ulozi vaspitača Žarka u "Specijalnom vaspitanju" Gorana Markovića. Često je igrao u evropskim produkcijama. Ostvario je oko 45 filmskih i tv uloga. Objavio je knjigu uspomena: "Blistavo i strašno".

1941 - Nemci su osvojili Krit i zarobili 13.000 britanskih vojnika, čime su obezbedili važnu bazu za operacije na Bliskom Istoku i u Severnoj Africi. Osnovna namera nemačkog vojnog vrha bila je da se onemogući nesmetana kontrola Sredozemlja od strane Britanaca.

1943 - Nemački lovci su oborili britanski avion, usmrtivši sve putnike, uključujući engleskog pozorišnog i filmskog glumca i reditelja Leslija Hauarda, dvojnika britanskog premijera Vinstona Čerčila. Nemci su bili uvereni da je u avionu oborenom iznad Biskajskog zaliva, na letu od Lisabona ka Irskoj, bio Čerčil. Hauard je bio poznat po izuzetno suptilnoj glumi. Filmovi: "Romeo i Julija", "Pigmalion", "Prohujalo sa vihorom", "Intermeco".

1944 - Jugoslovenski kralj Petar II Karađorđević je, pod pritiskom britanskog premijera Vinstona Čerčila, odstranio iz izbegličke vlade sa središtem u Londonu vođu četnika (Jugoslovenska vojska u Otadžbini) Dražu Mihailovića i potpisao ukaz o imenovanju za predsednika vlade Ivana Šubašića, bana Hrvatske. Time je otvoren put za stvaranje jugoslovenske koalicione vlade, na osnovu sporazuma Josipa Broza Tita i Ivana Šubašića.

1946 - Pogubljen je rumunski diktator Jon Antonesku, tokom Drugog svetskog rata saveznik nacističke Nemačke. Po dolasku na vlast 1940. prisilio je na abdikaciju rumunskog kralja Karola II Hoencolerna, koji je 1938. takođe zaveo profašističku diktaturu i priključio zemlju Trojnom paktu.

1969 - Kandidat degolista Žorž Pompidu pobedio je na predsedničkim izborima u Francuskoj posle ostavke Šarla de Gola.

1973 - Grčki predsednik vlade Georgios Papadopulos proglasio je i formalno republiku. Poslednji grčki kralj Konstantin II, koji se nalazio na čelu Grčke od 1964. do 1967. napustio je zemlju 1967, nekoliko meseci posle uvođenja vojne uprave, i proglašenje republike 1973. je više bio formalni čin. Vojna vlada u Grčkoj smatrala je kralja odgovornim za veliku krizu u kojoj se nalazila zemlja, tako da je monarhiju u Grčkoj ukinula jedna izrazito desna vojna uprava.

1973 - Britanski Honduras promenio je naziv u Belize.

1987 - U eksploziji bombe podmetnute u helikopter kojim se prevozio iz Bejruta u Tripoli ubijen je libanski premijer Rašid Karami.

1990 - Predsednici Sovjetskog Saveza i Sjedinjenih Država Mihail Gorbačov i Džordž Buš potpisali su sporazum o okončanju proizvodnje hemijskog oružja i uništavanju stokova tog oružja do kraja 1992.

1994 - Armando Kalderon Sol postao je prvi predsednik Salvadora posle okončanja građanskog rata koji je više od decenije potresao tu centralnoameričku zemlju.

1996 - Ukrajina je, odlukom predsednika Leonida Kučme i nacionalnog parlamenta, postala zemlja bez nuklearnog oružja, pošto je prebacila poslednje rakete s nuklearnim glavama u Rusiju.

1999 - Poginuo je general-pukovnik Vojske Jugoslavije pilot Ljubiša Veličković, pomoćnik načelnika Štaba Vrhovne komande Ratnog vazduhoplovstva i Protivvazdušne odbrane, u trenutku dok je obilazio jedinice na prvoj liniji odbrane, tokom agresije NATO pakta na Srbiju (SRJ). Obavljao je sve letačke i najodgovornije komandne dužnosti u RV i PVO JNA i VJ.

2001 - Prema zvaničnoj verziji, nepalskog kralja Birendru, kraljicu Aišvarju i šest drugih članova kraljevske porodice ubio je u kraljevskoj palati prestolonaslednik Dipendra, koji je potom izvršio samoubistvo.

2004 - Ijad Alavi, inače šiit, imenovan je za predsednika prelazne vlade u okupiranom Iraku.

2005 - Holandski glasači odbacili su na referendumu Predlog Ustava Evropske unije.

2007 - Svih 30 putnika utopilo se nakon što se prevrnuo brod koji se kretao ka ostrvu Kjati na jezeru Viktorija u Ugandi.

2008 - Umro je Tomi (Josef) Lapid, bivši izraelski ministar pravde i novinar. Rođen je u Srbiji, u Novom Sadu, 1931. kao Tomislav Lampel. Bio je novinar u tiražnom "Maarivu", a docnije postaje direktor nacionalne izraelske RTV, od 1979. do 1984. Lapid je bio ministar pravde u vladi Arijela Šarona, ali je njegova partija napustila vladajuću koaliciju 2004. zbog protivljenja povećanom finansiranju verskih institucija. Predsedavao je bordom direktora Memorijalnog centra Jad Vašem. Pisao je i literarna i dramska dela, pa i kuvare i vodiče za turiste.

2008 - Umro je Iv Sen Loran, jedna od najistaknutijih ličnosti sveta mode. Imao je samo 21 godinu kada je izabran, nakon smrti Kristijana Diora 1957. za njegovog naslednika, što je bila posledica prethodne uspešne saradnje. Početkom 60-tih 20 v. osniva sopstvenu kuću visoke mode. Loran je bio prvi dizajner koji je, 1966. plasirao nov koncept luksuzne ženske konfekcije ("Leva obala") namenjene širem tržištu.

2010 - Preminuo je Andrej Voznesenski, ruski literata, pesnik i prozaista. Pripadao je pesničkoj avangardi "generacije šezdesetih". Bio je dopisni član francuske Akademije Malarme, počasni akademik nekoliko međunarodnih akademija, potpredsednik PEN centra Rusije. Dela:"Parabola", "Mozaik", "Antisvetovi", "Ahilovo srce", "Pogled", "Iskušenje", "Kazino Rusija".

2013 - Preminula je Jelena Genčić, velikan srpskog sporta, reprezentativka u rukometu i tenisu i jedan od najboljih srpskih trenera uopšte. Imala je izuzetnog uspeha u otkrivanju i podučavanju potonjih velikih teniskih šampiona, poput Monike Seleš i Novaka Đokovića.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 02.06.

1624 - Rođen je poljski kralj Jan III Sobjeski, koji je tokom vladavine od 1674. do smrti 1696. onemogućio dublji prodor Turaka u Evropu. Prilikom druge opsade Beča 1683. vojska pod njegovom komandom potukla je Turke i oslobodila grad opsade. Njegova pobeda nad Turcima pod Bečom 1683. smatra se presudnim trenutkom u odbrani Evrope. Usledilo je uzmicanje Turske iz Evrope koje je trajalo do 20. veka.

1740 - Rođen je francuski pisac Donasjen Alfons Fransoa de Sad, poznat kao Markiz de Sad. Bio je čuven po raskalašnom životu i raznim nastranostima, pa je od njegovog prezimena skovan termin sadizam. Manje je poznata njegova politička uloga, bio je veliki pristalica revolucije i krajnje isključivi neprijatelj hrišćanstva. Francuski car Napoleon I naredio je da ga zatvore u šarantonsku bolnicu kao duševno obolelog. Dela: romani "Justina", "Žilijeta", "120 dana Sodome".

1771 - Rusija je u vreme vladavine carice Katarine II Velike okončala zauzimanje crnomorskog poluostrva Krim. Turska je ponovo Kučuk-Kanardžijskim mirom 1774. zakratko povratilo poluostrvo, ustupivši Rusiji celu severnu obalu Crnog Mora, osim Krima i dela Ukrajine između Buga i Dnjepra, ali je Katarina 1783. konačno anektirala Krim.

1790 - U Novom Sadu je otvorena prva knjižara, čiji je vlasnik Emanuel Janković nabavljao u Pragu knjige najznačajnijih svetskih pisaca, na nemačkom i francuskom jeziku. U svojoj štampariji u Novom Sadu štampao je katalog knjiga, prvi te vrste kod Srba.

1831 - U Beograd je dopremljena štamparija, koju su 1830. u Sankt Peterburgu kupili Avram Petronijević i Cvetko Rajović. Prva štamparija u oslobođenoj Srbiji počela je da radi u septembru 1831. i najviše je izrađivala materijale za potrebe administracije. Nazvana je Knjaževsko-srbska pečatnja. Zvanično ime je docnije više puta menjano.

1832 - Umro je Atanasije Stojković srpski pisac i naučnik, član ruske Carske akademije nauka, profesor i rektor univerziteta u Harkovu. Jedan je od učenih Srba koje je carska Rusija pozvala da budu profesori na tom univerzitetu, uz Gligorija Trlajića, Savu Petrovića, Đorđa Koritara. Bio je i rektor i osnivač harkovskog Učenog društva. Jedan je od nosilaca prosvetiteljstva kod Srba, uz Dositeja i Pavla Solarića, i bio je među najvećim protivnicima jezičke reforme Vuka Karadžića.

U Budimu je 1801/3 (na podsticaj Dositeja Obradovića) objavio trotomno delo: "Fisika, prostim jezikom spisana za rod slaveno-serbskij". Autor je i prvog originalnog srpskog romana: "Aristid i Natalija" na tradicijama tzv. sentimentalnih romana 18. v. iako se začecima beletristike kod Srba, smatra prerada Marmontelovog "Velizarija" Pavla Julinca (1730-1785). Po uzoru na Volterov "Kandid" napisao je: "Kandor ili otkrivanje egipetskih tain", filozofsko poučno delo. Autor je i dela: "O vazdušnom kamenju i njihovom poreklu", navodno prvog te vrste uopšte. U Istočnom Sibiru, gde je 30. juna 1908. godine pao meteorit i izazvao ogromna razaranja, postoji brežuljak nazvan "Stojkovićevo brdo" po ovom naučniku.

1840 - Rođen je engleski pisac Tomas Hardi, slikar sela i provincijske varošice, koji je prvi u engleskoj literaturi stvorio tzv. pokrajinski roman i pripovetku. Dela: romani "Pod zelenim drvetom", "Daleko od razuzdane gomile", "Povratak urođenika", "Tesa od D'Arbervilovih", "Neznani Džud", zbirke pripovedaka "Priče iz Vaseksa", "Životne male ironije", "Plemenite gospe", "Promenjeni čovek", epska drama "Dinasti", više zbirki pesama.

1857 - Rođen je engleski kompozitor i violinista Edvard Vilijam Elgar, stvarao je u kasnoromantičarskom maniru. Dela: oratorijum "Gerontijusov san", koncertne uvertire "Cockaigne", "Na jugu", "Enigma varijacije", "Falstaf", dve simfonije, koncerti za violinu i violončelo.

1882 - Umro je italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi, vođa pokreta za ujedinjenje Italije. Pristupio je 1831. tajnom društvu "Mlada Italija" Đuzepa Macinija, a posle propasti ustanka u Savoji 1834. emigrirao je u Južnu Ameriku, gde se borio u Brazilu i Urugvaju. Vratio se u otadžbinu 1848. i učestvovao je u borbama protiv Austrije, 1849. u borbi za Rimsku republiku, posle čijeg pada je pošao u pomoć Veneciji sa 4.000 dobrovoljaca, ali su ga monarhisti uhapsili i oterali u progonstvo u kojem je ostao do 1854. Kada je 1859. izbio rat između Francuske i Pijemonta (Savoje) ponovo je okupio dobrovoljce. Izveo je 1860. legendarni pohod na Siciliju i sa hiljadu "crvenokošuljaša" zauzeo je ostrvo, a 7. septembra 1860. trijumfalno je ušao u Napulj (čime je svrgnuta lokalna dinastija Burbona i Napuljsko kraljevstvo je prestalo da postoji). Pokušao je 1862. i 1867. da oslobodi Rim papske vlasti, ali je oba puta uhapšen. Učestvovao je sa svojim dobrovoljcima 1870. na strani Francuza u Francusko-pruskom ratu. Kasnije se povukao iz politike, nezadovoljan razvojem događaja u Italiji posle ujedinjenja. Društvo Srpske slovesnosti, preteča Srpske kraljevske akademije (danas SANU) izabralo ga je za člana 1864.

1904 - Rođen je američki sportista i filmski glumac Džoni Vajsmiler, prvi čovek koji je preplivao 100 metara brže od minuta, tumač naslovne uloge u nizu filmova o Tarzanu. Osvojio je tri zlatne medalje na Olimpijskim igrama 1924. i dve 1928. Filmovi: "Tarzan u izgnanstvu", "Tarzanov povratak", "Tarzan i njegova družina", "Tarzan i njegov sin".

1922 - Rođen je Vivešvar Dut Saklani, čovek koji je zasadio stotine hiljada stabala. Rođen u Utarakandu, na severu Indije, Saklani je život posvetio svakodnevnom sađenju mladica, najčešće himalajskog hrasta i guave. Sam, nezavisno od ma kakvih institucija, svakodnevno je sadio mladice stabala, u prvo vreme čak i uz brojna negodovanja. Prva stabla posadio je kao dete da bi docnije to postala njegova glavna preokupacija. Sam je za sebe govorio da je posadio pet miliona mladica, ali nesumnjivo je pošumio stotine hektara. Godine 1986. dobio je nagradu za očuvanje okoline, docnije su usledila i druga priznanja pa i neka vrsta šire popularnosti.

1924 - Američki Kongres priznao je državljanstvo svim preostalim Indijancima, starosedeocima na teritoriji na kojoj su stvorene SAD.

1940 - Rođen je grčki kralj Kostantin II, poslednji monarh Grčke, koji je vladao od 1964. do 1967, kada je nekoliko meseci posle vojnog udara zbog sukoba s vojnom upravom primoran da napusti zemlju. U Grčkoj je vojni režim formalno ukinuo monarhiju 1973.

1946 - Italijani su se na referendumu izjasnili za republikansko uređenje, odbacivši monarhiju. Savojska dinastija je prethodno izgubila popularnost pošto je decenijama podržavala Musolinijev režim, a time i poraz Italije u ratu i, kao posledicu, gubitak kolonijalnog carstva.

1949 - Arapska bliskoistočna država Transjordanija promenila je ime u Hašemitska kraljevina Jordan.

1953 - Britanska kraljica Elizabeta II krunisana je u Vestminsterskoj katedrali u Londonu i to je bila prva takva ceremonija u istoriji koju je prenosila televizija.

1955 - Jugoslovenski i sovjetski lideri Josip Broz i Nikita Hruščov potpisali su Beogradsku deklaraciju kojom su normalizovani odnosi Jugoslavije i Sovjetskog Saveza, narušeni rezolucijom Informbiroa iz 1948. Dve zemlje su izrazile privrženost principima miroljubive koegzistencije i razvijanju svestrane saradnje na ravnopravnim osnovama.

1965 - U eksploziji mine u japanskom rudniku uglja blizu Fukuoke poginulo je 200 rudara.

1969 - U sudaru australijskog nosača aviona "Melburn" i američkog razarača "Frenk E. Evans" u Južnokineskom moru poginula su 74 američka mornara.

1974 - Krunisan je kralj Butana Đig Singi Vangčuk (18). Ovim činom on je postao najmlađi monarh u svetu.

1983 - Sovjetski Savez je sa satelita u orbiti Zemlje lansirao novu vasionsku sondu za istraživanje planete Venere.

1987 - Umro je španski gitarista Andres Segovija, najveći majstor tog instrumenta u 20. veku. Već sa sedam godina počeo je da priređuje koncerte širom sveta, izvanredno tumačeći dela klasičnih majstora, čime je gitaru uvrstio u koncertne instrumente ozbiljne muzike. Transkribovao je za gitaru niz kompozicija Johana Sebastijana Baha. Mnogi kompozitori posvetili su mu dela koja su komponovali za gitaru.

1993 - Na prvim slobodnim izborima u Burundiju izazivač Melhior Ndadaje pobedio je vojnog predsednika Pjera Bujoju, čime je u toj afričkoj zemlji prvi put šef države postao pripadnik većinskog plemena Hutu.

1994 - U Škotskoj se srušio britanski vojni helikopter, što nije preživeo niko od 29 osoba u njemu.

1995 - Protivvazdušna odbrana Vojske Republike Srpske oborila je u severozapadnoj Bosni američki lovac F-16, čiji se pilot Skot O'Grejdi spasao katapultiranjem.

1997 - Sud je prihvatio sve tačke optužnice protiv američkog ratnog veterana Timotija Mekveja, optuženog za podmetanje eksploziva 1995. u federalnu zgradu u Oklahoma Sitiju, kad je poginulo 168 osoba. Mekvej je 11 dana docnije osuđen na smrt.

1999 - U Japanu je, posle višedecenijske polemike, legalizovana upotreba sredstava za kontracepciju.

2001 - Kolumbijska vlada i pobunjenički pokret FARC potpisali su sporazum kojim je posle 37 godina građanskog rata u toj zemlji prvi put omogućena razmena zarobljenika.

2004 - MUP BJR Makedonije doneo je odluku o zabrani arhijerejima i sveštenstvu Srpske pravoslavne crkve da ulaze u tu zemlju, kao i da prelaze preko njene teritorije. Zvanično, odluka je doneta na zahtev kanonski nepriznate Makedonske crkve.

2006 - Preminuo je ruski vajar Vjačeslav Klikov. Narodni umetnik Rusije Klikov je autor čuvenih radova među kojima je spomenik maršalu Žukovu na Manježu u Moskvi, Ćirilu i Metodiju na Slovenskom trgu u ruskoj prestonici i Vasiliju Šukšinu u jednom altajskom selu. Klikov je jedan od inicijatora i organizatora Dana slovenske pismenosti i kulture, a bio je i predsednik Međunarodnog fonda slovenske pismenosti i kulture.

2007 - Brod koji je prelazio reku Helmand, u istoimenoj južnoj avganistanskoj provinciji, potonuo je i tom prilikom udavilo se 60 osoba.

2008 - Umro je američki muzičar Bo Didli, gitarista, jedan od pionira rokenrola. Autor niza nezaboravnih pesama, među kojima su "Say Man", "Shave and a Haircut", Uncle John", "Who Do You Love?". Bio je pionir električne gitare i bitno je uticao na pojedine velike muzičare poput Badi Holija, Rolingstounsa, grupe "Who", Brusa Springstina ili Elvisa Kostela. Godine 1999. dobio je nagradu "Gremi" za životno delo.

2008 - Umro je američki glumac režiser i producent Mel Ferer. Najpoznatiji je po ulogama u filmovima "Rat i mir", "Lili" i "Sunce se ponovo rađa". Režirao je i producirao filmove u kojima je glumila njegova supruga Odri Hepbern, kao što je triler "Sama u tami" iz 1967.

2014 - Španski kralj Huan Karlos najavio je abdikaciju, posle gotovo četiri decenije na tronu, u korist sina princa od Asturije, koji je na presto Španije stupio pod imenom Felipe VI.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 03.06.

Na današnji dan 1924. godine umro je češki pisac jevrejskog porekla Franc Kafka. Pošto za života gotovo i nije objavljivao svoje radove bio je do 1945. nepoznat. Glavninu spisa, uključujući pisma i "Dnevnike", izdao je njegov prijatelj Maks Brod, uprkos Kafkine izričite instrukcije da budu spaljeni. Njegovo delo, najvećim delom, je prikaz apsolutne nezaštićenosti pojedinca u savremenom društvu, u kom je čovek neretko suočen sa potpuno nevidljivim i neprepoznatljivim silama i motivima. Dela: romani "Proces", "Zamak", "Amerika", pripovetke "Presuda", "Preobražaj", "U kažnjeničkoj koloniji", "Seoski lekar", "Umetnik u gladovanju".

Dogodilo se na današnji dan - Page 6 Franz-10

Danas je subota 3. jun, 154. dan 2023. Do kraja godine ima 211 dana.

1098 - Posle petomesečne opsade u Prvom krstaškom ratu, krstaši su zauzeli grad Antiohiju (danas Antakija na jugu Turske).

1657 - Umro je engleski lekar Vilijam Harvi, osnivač moderne fiziologije, koji je otkrio prirodu cirkulacije krvi i srca kao pumpe. Naučno tumačenje o radu srca i fiziologiji krvotoka ustanovio je eksperimentima na životinjama.

1808 - Rođen je američki državnik Džeferson Dejvis, predsednik Konfederacije Država Amerike (11 južnih država SAD) tokom građanskog rata od 1861. do 1865. Kao senator Misisipija od 1847. do 1851. i ministar rata od 1853. do 1857. podržavao je tradicionalni poredak (robovlasništvo) u južnim državama, kao i posebnost pojedinih država članica u odnosu na centralnu vlast SAD. Posle poraza Konfederacije u građanskom ratu uhapšen je, ali je 1867. pušten iz zatvora bez suđenja.

1875 - Umro je francuski kompozitor Žorž Bize, autor opere "Karmen", remek dela francuskog muzičkog realizma, jedan od najoriginalnijih i najsugestivnijih operskih kompozitora. Ostala dela: opera "Lovci bisera", scenska muzika za "Arlezijanku" Alfonsa Dodea, "Simfonija u C-duru".

1886 - Rođen je srpski socijalista i publicista Kosta Novaković, jedan od prvaka Srpske socijaldemokratske partije, koji je na osnivačkom kongresu Komunističke partije Jugoslavije 1919. izabran za člana Izvršnog odbora Centralnog partijskog veća. Između dva svetska rata uređivao je više partijskih listova, biran je u Centralni komitet i bio delegat KPJ na Četvrtom i Šestom kongresu Kominterne. Zbog revolucionarne delatnosti 1924. osuđen je na šest meseci, a 1926. na pet godina robije. Iz zatvora je pobegao 1927. i emigrirao u Sovjetski Savez, gde je 1937. uhapšen u staljinističkim čistkama i likvidiran, pretpostavlja se 1938.

1896 - U Moskvi je potpisan ugovor Rusije i Kine o nenapadanju u sledećih 15 godina, a Kina je odobrila Rusiji da koristi železnicu u severnoj Mandžuriji.

1899 - Umro je austrijski kompozitor, violinista i dirigent Johan Štraus Mlađi, tvorac bečke operete. Komponovao je i valcere, polke, mazurke, marševe. Sa svojim zabavnim orkestrom nastupao je širom sveta, uključujući Beograd. Štraus je pokazivao interesovanje za srpsku muzičku baštinu i po srpskim motivima je napisao operetu "Jabuka" čijim koncertnim izvođenjem je veliki kompozitor 1894. u Beču obeležio pola veka umetničkog rada. Dela: operete "Slepi miš", "Ciganin baron", "Noć u Veneciji", "Jabuka", valceri "Na lepom plavom Dunavu", "Priče iz bečke šume", "Bečka krv", "Beč, žene i pesme".

1906 - Rođena je francuska pevačica i igračica afroameričkog porekla Žozefina Beker, koja se u Drugom svetskom ratu uključila u pokret otpora protiv nemačkih nacista, za šta je odlikovana najvišim francuskim ordenima. Svetsku slavu stekla je posle 1925, kad je počela da nastupa u pariskim kabareima "Foli Beržer" i "Kazino d Pari". Pevala je šansone, obogativši te tipično francuske pesme elementima džeza. Kao istaknuti borac protiv rasizma, s čijom se neljudskošću suočila u ranoj mladosti, usvojila je mnoštvo siročadi, različitih rasa.

1917 - Proglašena je "nezavisnost" Albanije pod italijanskom zaštitom. Albanija je prethodno ustanovljena kao država nakon Balkanskih ratova, prvi put u istoriji, najviše pod uticajem Austro-Ugarske, da Srbiji ne bi bio dozvoljen izlaz na more.

1926 - Rođen je američki pisac Alen Ginzberg, jedan od duhovnih predvodnika "bit" generacije. Više puta je hapšen tokom antiratnih demonstracija. Njegova zbirka poezije "Urlik i druge pesme", objavljena 1956, smatra se najznačajnijim poetskim delom bit pokreta pedesetih godina 20. veka. Ostala dela: "Kadiš", "Prazno ogledalo", "Indijski dnevnici", "Sendviči stvarnosti", "Planetarne vesti", "Pad Amerike".

1937 - Vojvoda od Vindzora, bivši britanski kralj Edvard VIII, u Francuskoj se venčao sa, prethodno dva puta razvedenom, Amerikankom Volis Simpson, zbog koje je abdicirao u decembru 1936.

1940 - Okončana je evakuacija savezničkih snaga iz Francuske u Drugom svetskom ratu, koje nisu bile u stanju da se odupru nemačkim trupama. U operaciji nazvanoj "Dinamo", iz luke Denkerk brodovima je evakuisano više od 337.000 britanskih, francuskih i belgijskih vojnika.

1963 - Umro je rimski papa italijanskog porekla Jovan XXIII poglavar rimokatoličke crkve od 1958, vođa reformatorske crkvene struje. Sazvao je 1962. Drugi ekumenski koncil (sabor) kada su nagoveštene dalekosežne reforme unutar rimokatoličke crkve, koje su docnije i sprovedene.

1965 - Američki astronaut Edvard Vajt izašao je iz svemirskog broda "Džemini 4" koji je kružio oko Zemlje i tako postao prvi Amerikanac koji je "šetao" kosmosom, tri i po meseca posle ruskog kosmonauta Alekseja Leonova.

1968 - U Beogradu su se nemiri započeti prethodne večeri pretvorili u masovne studentske demonstracije, najveće u socijalističkoj Jugoslaviji od Drugog svetskog rata. Demonstracije na tragu velikih studentskih protesta održavanih tada širom Evrope, na ulicama Beograda rasturene su silom, a zatim su nastavljene unutar univerzitetskih zgrada, najviše na Filozofskom fakultetu (Kapetan Mišino zdanje). Sedmog dana protesta predsednik Josip Broz Tito obratio se javnosti podržavši, deklarativno, većinu studentskih zahteva, što je za posledicu imalo prestanak nemira. U narednom periodu nekolicina nastavnika Filozofskog fakulteta, koji su okarakterisani kao inspiratori, odstranjeni su iz nastave.

1973 - Sovjetski supersonični avion "Tupoljev 144" srušio se u blizini Pariza tokom pariske vazduhoplovne izložbe, usmrtivši svih šest članova posade i sedam francuskih seljaka.

1976 - Bivši predsednik Bolivije Huan Hose Tores pronađen je ubijen u Argentini.

1989 - Umro je iranski verski vođa ajatolah Ruholah Homeini, koji se 1979, posle zbacivanja šaha (cara) Mohameda Reze Pahlavija, vratio u Iran iz izbeglištva i preuzeo vlast. Uspostavio je neku vrstu teokratske autokratije. Proklamovao je ideju izvoza islamske revolucije, sto je dovelo do podrške raznim oružanim grupacijama širom sveta, pa i teroristima.

1995 - Ministri odbrane zemalja NATO doneli su odluku o stvaranju Snaga za brzo reagovanje u BiH.

1997 - Vođa Socijalističke partije Lionel Žospen postao je predsednik vlade Francuske posle ubedljive pobede levice na parlamentarnim izborima.

1998 - Prilikom izletanja sa koloseka putničkog voza u u blizini Esedea, 60 kilometara severoistočno od Hanovera, Nemačka, pošto je super-brzi voz Intersiti-ekspres (ICE) naleteo na automobil pri brzini od oko 200 kilometara na čas, poginula je 101 osoba, a oko stotinu je povređeno.

1999 - Predsednik Savezne Republike Jugoslavije Slobodan Milošević prihvatio je mirovni predlog koji su u Beograd doneli međunarodni posrednici Marti Ahtisari i Viktor Černomirdin. Odmah potom Skupština Srbije je na vanrednoj sednici usvojila Dokument za postizanje mira, odnosno plan SAD, Evropske unije i Rusije o dolasku međunarodnih snaga, pod mandatom Ujedinjenih nacija, na Kosovo i Metohiju. Prihvatanje ovog dokumenta bilo je preduslov da se prekine agresija NATO na SRJ.

1999 - Sazvano je zasedanje nove skupštine Nigerije, čime je posle više od 15 godina okončana vladavina vojnim dekretima u najmnogoljudnijoj afričkoj zemlji.

2005 - Umro je španski političar Jon Idigoras, osnivač i istorijski lider baskijske partije Heri Batasuna.

2006 - Poginulo je 28 osoba, a 68 je ranjeno u eksploziji automobila-bombe na glavnoj pijaci u Basri, na jugu Iraka.

2006 - Skupština Crne Gore usvojila je Odluku o proglašenju nezavisnosti Republike Crne Gore, prema kojoj je ona nezavisna država sa punim međunarodno pravnim subjektivitetom.

2009 - Organizacija američkih država (OAD) je na skupštini u Hondurasu jednoglasno ukinula suspenziju Kube iz 1962. posle 47 godina. Ovu regionalnu organizaciju sačinjavaju 34 države američkog kontinenta. Kuba je, međutim, više puta isticala da nema interesa da se vrati u organizaciju koja je instrument politike SAD.

2009 - Umrla je američka pevačica Koko Tejlor, poznata "kraljica bluza". Crnoputa pevačica, čiji je karakterističan reski glas inspirisao mnoge, poput Dženis Džoplin i Boni Rajat, rođena je u Memfisu kao Kora Volton. Njen prvi veliki hit "Wang Dang Doodle" iz 1967. prodat je u više od milion primeraka. Dobitnica je brojnih priznanja, među kojima je i jedan Gremi (1984).

2016 - Umro je Muhamed Ali, izvorno Kasijus Klej, bivši bokserski prvak sveta u teškoj kategoriji. Boksom se aktivno bavio tri decenije a karijeru je završio rekordnim skorom od 56 pobeda, od čega 37 nokauta i pet poraza. Bio je prvi kojem je uspelo da u tri navrata osvoji titulu šampiona sveta u teškoj kategoriji. Zbog odbijanja regrutacije tokom rata u Vijetnamu, oduzeta mu je titula i tri godine je bio onemogućen da se takmiči. Bio je poznati društveni aktivista i borac za prava Afroamerikanaca.

2017 - U terorističkom napadu u Londonu 11 osoba je poginulo a 48 je povređeno. Trojica napadača, motivisani islamskim ekstremizmom, naleteli su kombijem na prolaznike na Londonskom mostu, da bi napad nastavili hladnim oružjem.

- Danas je hrišćanski praznik Sveti car Konstantin i carica Jelena. Car Konstantin I Veliki, Milanskim ediktom 313. dopustio je hrišćanima slobodu ispovedanja vere. Presudno je pomogao Crkvi i na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. u borbi protiv arijanizma. Grad Niš ovaj praznik obeležava kao gradsku slavu.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 04.06.

Danas je nedelja, 4. jun, 155. dan 2023. Do kraja godine ima 210 dana.

1798 - Umro je italijanski avanturista Đakomo Đirolamo Kazanova, jedna od najslikovitijih ličnosti Evrope 18. veka, čije je ime postalo sinonim za latinskog ljubavnika. Tokom burnog života bio je učenik verske škole, sekretar kardinala, venecijanski pomorski oficir, opat, kockar, alhemičar, violinista, špijun, bibliotekar. Njegovi "Memoari" su dragocena slika evropskog društva epohe u kojoj je živeo.

1831 - Rođen je (Ripanj kod Beograda) Milan Milićević, srpski književnik, predsednik Srpske kraljevske akademije, istoričar, etnograf, folklorista, pedagog, prevodilac. Bio je član Srpske kraljevske akademije od njenog osnivanja i njen predsednik od 1896. do 1899. Po osnovnom obrazovanju bogoslov, decenijama je bio visoki činovnik Ministarstva prosvete, bibliotekar Narodne biblioteke i državni savetnik. Napisao je niz etnografsko-geografsko-istorijskih radova. Glavna dela: "Kneževina Srbija", "Kraljevina Srbija", "Knez Miloš u pričama", "Karađorđe u govoru i tvoru", "Pomenik znamenitih ljudi srpskog naroda novijega doba", "Život Srba seljaka", "Uspomene". Literarna dela: "Zimnje večeri", "Letnje večeri", "Međudnevnica".

1867 - Rođen je finski maršal i državnik Karl Gustav Emil fon Manerhajm, predsednik Finske od 1944. do 1946. Kao konjički oficir ruske vojske učestvovao je u Rusko-japanskom ratu i u Prvom svetskom ratu, od 1917. predvodio je kotrarevolucionarne snage u Finskoj i bio regent Finske 1918. i 1919. Tokom Drugog svetskog rata bio je vrhovni komandant finske armije. Odbrambena utvrđena linija prema Sovjetskom Savezu, izgrađena pre Drugog svetskog rata na Karelijskoj prevlaci prema njegovoj zamisli, nazvana je "Manerhajmova linija".

1878 - Velika Britanija je sa Turskom sklopila tajni sporazum protiv Rusije, na osnovu kojeg je Britanija okupirala Kipar, a zauzvrat se obavezala da pomogne Turcima u slučaju ruskog napada.

1884 - Rođen je srpski pisac Milutin Uskoković, autor u čijim su delima prisutni i romantizam i moderno shvatanje sveta. Završio je prava u Beogradu i doktorirao u Ženevi. Prilikom povlačenja srpske vojske tokom Prvog svetskog rata 1915. izvršio je samoubistvo. Pokušao je da stvori beogradski društveni roman, ulazeći u dramatične sudare ličnosti s gradskom sredinom, ali je više prikazivao unutrašnje dileme intelektualaca nego kompleksnu sliku vremena. Dela: romani "Došljaci", "Čedomir Ilić", zbirka pripovedaka "Kad ruže cvetaju", crtice "Pod životom", "Vitae fragmenta".

1911 - Rođen je Milovan Đilas, revolucionar, političar, publicista. Od 1937. do 1954. bio je član najužeg rukovodstva KPJ i jedan od najbližih saradnika Josipa Broza Tita, posle rata i predsednik Skupštine Jugoslavije. Odlukom Plenuma CK KPJ u januaru 1954. posle nekoliko tekstova objavljenih u mesečniku "Nova misao" i "Borbi" označen je kao "revizionista" i smenjen sa svih funkcija. Njegovo najpoznatije delo "Nova klasa", u duhu potreba propagandne mašinerije tzv hladnog rata, imalo je ogromne tiraže u zapadnim zemljama.

1916 - Kod Lvova (tada Lemberg) je u tokom Prvog svetskog rata počela ruska ofanziva protiv austrougarske armije, nazvana "Brusilovljeva ofanziva" prema komandantu Jugozapadnog fronta generalu Alekseju Brusilovu, koja je olakšala položaj saveznika na zapadnom frontu i u Italiji. Austrijanci su izgubili oko 250.000 vojnika i nisu se oporavili do kraja rata. Kad su Rusi stigli do Karpata, Rumunija je ušla u rat na strani sila Antante.

1920 - U dvorcu Trijanon kod Pariza sile Antante su posle Prvog svetskog rata potpisale mirovni ugovor s poraženom Mađarskom i oduzele joj neke teritorije koje su se u okvirima Austrougarske nalazile u sastavu Ugarske. Čehoslovačkoj su pripale Slovačka (Gornja Ugarska) i prikarpatska Ukrajina, Rumuniji Transilvanija (Erdelj) i istočni Banat kao i neke druge teritorije, a Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca - Slavonija, Srem, Hrvatska, Međumurje, Prekmurje, delovi Baranje, Banata i veći deo Bačke. Oko 3 miliona Mađara ostalo je van matične zemlje, najviše u Rumuniji (preko 2 miliona), a desetak miliona dotadasnjih građana Ugarske - nemađara, više se nije nalazilo pod mađarskom vlašću.

1939 - Umro je srpski književni istoričar i kritičar Pavle Popović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Objavio je niz književno-istorijskih studija i više istorija književnosti. Dela: "Jugoslovenska književnost", "Pregled srpske književnosti", "Iz književnosti" (četiri knjige eseja i studija), "O Gorskom vijencu", "Srpska drama u XIX veku", "Francuski moralisti".

1941 - Nacistička Nemačka i takozvana Nezavisna Država Hrvatska su se na sastanku u Zagrebu tokom Drugog svetskog rata, dogovorile o iseljavanju u Srbiju oko 200.000 Srba, u duhu rasističke težnje da prekrštavanjem i prisilnim iseljavanjem Srba i fizičkom likvidacijom Srba od NDH bude stvorena, "rasno čista" Hrvatska.

1941 - Umro je bivši nemački car i pruski kralj Fridrih Vilhelm II Viktor Albert, promoter politike prodora na istok i izazivač niza vojno-diplomatskih kriza, uključujući objavu rata Srbiji 1914, čime je započeo Prvi svetski rat. Na presto Nemačkog carstva stupio je 1888, a 1918. je, posle poraza Nemačke, primoran da abdicira. Pobegao je u Holandiju, koja je odbila da ga izruči saveznicima radi suđenja za ratne zločine.

1942 - Počela je četvorodnevna bitka za pacifička ostrva Midvej, u kojoj su Amerikanci naneli prvi ozbiljan poraz Japancima u Drugom svetskom ratu.

1943 - Vojska je zbacila s vlasti predsednika Argentine Ramona Kastilja.

1944 - Osma britanska i Peta američka armija ušle su u Rim u Drugom svetskom ratu. Nemački komandant u Italiji feldmaršal Albert Keserling odustao je od odbrane Rima, ali savezničke armije nisu iskoristile trenutak da nastave napredovanje i zadaju odlučujući udarac nemačkim trupama.

1946 - General Huan Peron izabran je prvi put za predsednika Argentine.

1970 - Pacifička kraljevina Tonga, do tada britanski protektorat, postala je nezavisna država, ali je ostala članica Komonvelta.

1971 - Umro je mađarski filozof Đerđ Lukač, protagonista "zapadnog marksizma". U mladosti je u "nemarksističkom periodu" napisao "Istoriju razvoja moderne drame" i eseje "Duša i oblici". Član Komunističke partije Mađarske postao je 1918, a u vreme Sovjetske Republike Mađarske 1919. komesar za prosvetu. Iz tog perioda potiču ogledi sabrani pod naslovom "Istorija i klasna svest", koji su znatno uticali na obnovu marksističke misli u zapadnoj Evropi posle Drugog svetskog rata. Posle poraza mađarske revolucije emigrirao je u Austriju, a 1929. u Sovjetski Savez, gde je do 1931. radio u Institutu Marks-Engels. Do 1933. u Nemačkoj je predvodio književnu grupu pisaca komunista, posle čega je do 1945. ponovo bio u Moskvi, gde je napisao studiju "Mladi Hegel". Po povratku u otadžbinu bio je profesor Budimpeštanskog univerziteta, a 1956. ministar u vladi Imre Nađa, posle čijeg pada je lišen profesije, uklonjen iz Akademije nauka i interniran. Od 1957. do smrti 1971. povukao se iz javnog života. Ostala dela: "Teorija romana", "Razaranje uma", "Egzistencijalizam ili marksizam", "Estetika", "Ontologija društvenog bića".

1989 - Tjenanmen centralni trg Pekinga, na kojem su nedeljama ranije demonstrirale hiljade građana, zahtevajući političke promene, bio je u ranu zoru poporište vojno policijske akcije čime su skršeni protesti koji su se događali na tom mestu. Prema tadašnjim izveštajima zapadnih medija tokom akcije bilo je, po jednima stotine, po drugima hiljade žrtava. Kineske vlasti to su negirale. Dve decenije docnije obelodanjena diplomatska prepiska potvrdila je tvrdnje zvaničnog Pekinga.

1989 - Gasovod pored Tranšibirske pruge je eksplodirao i zapalio dva putnička voza, u kojima je poginulo 575 ljudi.

1993 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija proglasio je rezolucijom Sarajevo, Goražde, Tuzlu, Bihać, Srebrenicu i Žepu za zaštićene zone u Bosni i Hercegovini. Snage UN su ovlašćene da upotrebe silu radi njihove odbrane.

1996 - Evropska raketa "Arijana 5" eksplodirala je 40 sekundi posle lansiranja.

2000 - U zemljotresu na indonežanskom ostrvu Sumatra poginulo je više od 100 osoba.

2011 - Umro je Lorens Iglberger, istaknuti američki diplomata. Obavljao je niz važnih funkcija u američkoj diplomatiji, među kojima i dužnost državnog sekretara. Od 1977. do 1980, bio je ambasador SAD u Beogradu. Suprotstavljao se američkoj vojnoj intervenciji tokom jugoslovenskih ratova devedesetih, ali i invaziji Iraka 2006.

2012 - Preminuo je Ljubiša Rajić, skandinavist, profesor Filološkog fakulteta u Beogradu, vrhunski prevodilac.

2016 - Novoizabrani predsednik Filipina Rodrigo Duterte pozvao je građane da mu pomognu u borbi protiv kriminala, čak apelujući da građani posednici oružja fizičku uklanjaju dilere narkotika. Poziv je izrečen pred brojnim pristalicama, prilikom proslave izborne pobede. Ponudio je i velike nagrade onima koji uhvate trgovce drogom "žive ili mrtve".

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 05.06.

Danas je ponedeljak, 5. jun, 156. dan 2023. Do kraja godine ima 209 dana.

1819 - Rođen je engleski astronom i matematičar Džon Kauč Adams, profesor Univerziteta u Kembridžu, koji je 1845, na osnovu nepravilnosti u kretanju Urana, prvi odredio putanju i približan položaj do tada nepoznate planete Neptun. Otkriće nije blagovremeno objavio, pa je slava za otkriće Neptuna 1846. pripala francuskom astronomu Irbenu Leverjeu.

1826 - Umro je nemački kompozitor Karl Marija Fridrih Ernst fon Veber, tvorac nemačke romantične opere. Komponovao je i orkestarske kompozicije, kamernu muziku, kantate, horsku muziku. Vodio je opere u Pragu i Drezdenu, a radio je i u Londonu, gde je umro. Dela: opere "Čarobni strelac", "Eurijante", "Ribecal" (nedovršena), "Silvana", "Abu Hasan", "Oberon", koncerti, "Koncertni komad za klavir i orkestar", klavirski "Poziv na igru", "Koncertino za klarinet i orkestar".

1827 - Turske snage su zauzele Akropolj i ušle u Atinu.

1873 - Pod pritiskom Britanaca, sultan Zanzibara Said bin Bargaš zatvorio je zanzibarsko tržište robova.

1878 - Rođen je meksički revolucionar Fransisko Pančo Vilja, koji je predvodio seljački pokret u Meksičkoj revoluciji od 1910. do 1917. Ubili su ga 1923. politički protivnici u mestu Idalgo del Paral u meksičkoj državi Čivava. Proglašen je 1966. za meksičkog nacionalnog junaka.

1883 - Rođen je engleski ekonomista Džon Majnard Kejnz, najznačajniji makroekonomista 20. veka. Zastupao je ekonomsku politiku državnog intervencionizma, odnosno odgovarajuće fiskalne i monetarne mere, uveren da tržišni mehanizam ne vodi punoj zaposlenosti. Delom "Opšta teorija zaposlenosti, kamate i novca" uzdrmao je tradicionalnu ekonomsku teoriju. Ostala dela: "Ekonomska posledica mira", "Rasprava o novcu", "Revizija mirovnog ugovora", "Traktat o novčanoj reformi", "Sredstva ka prosperitetu".

1898 - Rođen je španski pisac, muzičar i slikar Federiko Garsija Lorka, jedan od najvećih liričara 20. veka. Pisao je duboko samosvojnim jezikom po formi bliskom nadrealističkom maniru. Višestruko obdaren, bio je omiljen za života, a posle tragične smrti, pošto su ga streljali frankisti 1936. u Visnaru kod Granade, postao je najčitaniji svetski pesnik. Dela: zbirke pesama "Ciganski romansero", "Pesnik u Njujorku", "Knjiga pesama", "Pesme", "Tamaritski divan", poema "Kante Hondo", tužbalica "Plač za Ignasijom Sanćesom Mehijasom", drame "Leptirove čarolije", "Marijana Pineda", "Čudesna obućarka", "Don Kristobalovo malo pozorište", "Ljubav don Perlimplina", "Belise u njihovom vrtu", "Donja Rosita neudata", "Krvava svadba", "Jerma", "Dom Bernarda Albe".

1916 - Britanski feldmaršal irskog porekla Horejšo Herbert Kičiner, ministar vojske Velike Britanije u Prvom svetskom ratu, nestao je u moru, pošto je brod u kom se nalazio, naleteo na minu pored Orknijskih ostrva na severu Škotske. Kao komandant britanske vojske u Egiptu ugušio je 1898. sudanski ustanak. U Burskom ratu od 1899. do 1902. kao vrhovni komandant britanskih trupa bezobzirno je pustošio zauzetu teritoriju u Južnoj Africi, što je izazvalo talas kritika u svetu.

1928 - Rođen je engleski filmski i pozorišni režiser Toni Ričardson. Zaslužan je za nove tendencije u režiji u britanskom teatru. Kao filmski autor blizak je takozvanom "slobodnom filmu" početka šezdesetih 20. veka, čija su preokupacija bile socijalne teme. Uspešno je adaptirao za film književna dela. Filmovi: "Osvrni se u gnevu", "Zabavljač, "Svetilište", "Ukus meda", "Usamljenost trkača na duge staze", "Tom Džons" (Oskar), "Gospođica", "Mornar iz Gibraltara", "Juriš lake konjice, "Hamlet", "Ned Keli".

1941 - U Smederevu se dogodila strahovita eksplozija. U drevnu tvrđavu Despota Đurđa nemačke okupacione vlasti smestile su skladište oružja i municije bivše jugoslovenske vojske, koje je odletelo u vazduh u 14.14. Broj žrtava bio je ogroman, oko 5000 osoba. Pošto je bio pazarni dan u gradu se nalazilo mnoštvo sveta iz okoline a u stanici pored same tvrđave se u trenutku eksplozije nalazila kompozicija voza koja je potpuno razorena. Sam grad je strahovito stradao, od 2393 kuće tadašnjeg Smedereva samo 25 je ostalo neoštećeno. Nedićeva vlada obrazovala je Komisiju za obnovu koja je ogromnim naporima postupno obnovila grad, uz masovan rad dobrovoljaca iz cele Srbije. Do 1943. grad je obnovljen. Uzrok eksplozije nikada nije rasvetljen.

1945 - Opunomoćenici vlada Sovjetskog Saveza, SAD, Velike Britanije i Francuske potpisali su u Berlinu Deklaraciju o preuzimanju vrhovne komande nad poraženom Nemačkom u Drugom svetskom ratu i njenoj podeli na četiri okupacione zone. Istočni deo kontrolisala je sovjetska armija, jug i centralni deo SAD, deo središnje Nemacke i sever Britanci, a francuska vojska nadzirala je pojas uz Rajnu, Baden i Sar, i mali mostobran na desnoj obali Rajne prema Koblencu. Berlin je takođe podeljen na četiri dela kojima su upravljali saveznički generali, a na sličan način određene su okupacione zone i u Austriji i gradu Beču.

1947 - Državni sekretar SAD Džorž Maršal saopštio je plan o finansijskoj pomoći Evropi razorenoj u Drugom svetskom ratu. "Maršalovim planom" obuhvaćeno je 16 zemalja, a ukupna suma pomoći od 1948. do 1952. iznosila je 15 milijardi dolara, od čega najviše Velikoj Britaniji, Nemačkoj, Francuskoj, Italiji, Austriji i Turskoj. Plan je uz ekonomsku imao i političko-vojnu ulogu, i bio je jedan od bitnih elemenata NATO osnovanog 1949.

1954 - Umro je srpski inženjer ruskog porekla Vladimir Farmakovski, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka, prvi mašinski inženjer akademik kod nas. Objavio je više od 50 naučnih i stručnih radova, uglavnom iz oblasti železnica. Dela: "Prilog teoriji isticanja vode iz reakcionih turbina", "Promena stanja u cilindru parne mašine za vreme punjenja cilindra", "Raspored grejne površine lokomotivskog kotla na peć i cevi", "Prstenasti pregrejači pare lokomotivskih kotlova".

1965 - Stejt department je prvi put javno priznao da kopnene snage SAD učestvuju u borbama u Južnom Vijetnamu.

1967 - Počeo je Šestodnevni rat Izraela s arapskim zemljama u kojem su Egipat, Sirija i Jordan do nogu potučeni. Izrael je zauzeo ceo Jerusalim, zapadnu obalu Jordana, strateški važnu Golansku visoravan, pojas Gaze i čitavo Sinajsko poluostrvo sa obalom Sueckog kanala i bogatim nalazištima nafte.

1968 - Američkog senatora Roberta Kenedija, koji je sutradan podlegao povredama, u Los Anđelesu je hicima iz revolvera smrtno ranio Palestinac Sirhan Sirhan.

1972 - U Stokholmu je počela prva konferencija Ujedinjenih nacija posvećena problemima zaštite i unapređenja čovekove okoline. Na predlog jugoslovenske delegacije, 5. jun je proglašen Svetskim danom čovekove okoline.

1975 - Suecki kanal je ponovo otvoren za međunarodni saobraćaj.

1980 - Umro je italijanski političar Đorđo Amendola, član najužeg rukovodstva Komunističke partije Italije. Osuđen je 1932. na pet godina progonstva, koje je proveo u Tunisu uređujući jedan antifašistički list. S prvacima ostalih većih italijanskih partija potpisao je 1941. u Marselju antifašistički pakt koji je postao osnova Komiteta za nacionalno oslobođenje Italije u kojem je bio predstavnik komunista. Sa Alesandrom Pertinijem rukovodio je u Drugom svetskom ratu pokretom otpora. Jedan je od ideologa evrokomunizma i pobornik "istorijskog kompromisa" komunista i demokratskih snaga. Dela: "Demokratija u Mesođornu", "Radnička klasa i demokratski program".

1993 - U Liberiji je masakrirano 600 izbeglica, za šta su optužene vladine snage.

1995 - Sin nemačkog ratnog zločinca Adolfa Ajhmana izjavio je, prekinuvši ćutanje porodice, da je vešanje njegovog oca u Izraelu 1962. bilo opravdano, u svetlu patnji koje je izazvao kao neimar nacističkog genocida u Drugom svetskom ratu u kojem je ubijeno šest miliona Jevreja.

1999 - Minobacačkom vatrom sa teritorije Albanije na teritoriju Srbije ubijeno je petoro radnika Zdravstvenog centra u Prizrenu, jedna žena i četiri muškarca, čije je vozilo pogođeno nadomak sela Planeja gde su se uputili s ciljem pružanja hitne medicinske pomoći povređenima.

2000 - Predsednik Sjedinjenih Američkih Država Bil Klinton se kao prvi lider neke od značajnijih zapadnih zemalja obratio poslanicima ruske Državne dume (Skupštine).

2002 - Islamski terorista samoubica ubio je na severu Izraela najmanje 17 osoba, uključujući 13 izraelskih vojnika.

2003 - U poslednjem izveštaju Savetu bezbednosti Ujedinjenih nacija pre nego što se povukao s funkcije šefa tima svetske organizacije u Iraku, Hans Bliks je saopštio da nisu pronađeni dokazi da je Irak obnovio programe za proizvodnju oružja za masovno uništenje.

2004 - Umro je američki državnik Ronald Regan, predsednik SAD od 1981. do 1989, u mladosti filmski glumac. Kao 40. američki predsednik doprineo je okončanju ere tzv. hladnog rata.

2005 - Građani Švajcarske su na dva referenduma prihvatili pristupanje Šengenskom sporazumu, kojim su praktično ukinute granice među zemljama članicama Evropske unije i obezbeđen slobodan protok ljudi i robe. Tada je podržan i predlog zakona o "registrovanom partnerstvu" homoseksualnih parova.

2006 - Skupština Srbije konstatovala je da je Srbija, na osnovu Ustavne povelje, sledbenik Državne zajednice SCG i da prema tome nasleđuje njen međunarodno pravni subjektivitet.

2006 - Sa zgrade Skupštine Srbije skinuta je zastava državne zajednice SCG, pošto je prethodno Skupština usvojila odluku o preuzimanju nadležnosti te Državne zajednice. Na zgradi Skupštine Srbije ostale su dve heraldičke verzije zastave Srbije. Državna zastava, s grbom, koja se ističe na svim državnim institucijama i druga takozvana narodna zastava, bez grba.

2008 - Ustavni sud Turske odbio je da ukine zabranu nošenja islamskih marama na univerzitetu. Zakonske reforme koje je kroz skupštinu progurala islamistička "Partija pravde i razvoja" (AKP) - su neustavne - stav je Ustavnog suda Turske. Za takvu odluku suda glasalo je devet sudija dok je dvoje bilo protiv. Vladina odluka da dozvoli nošenje marama na univerzitetima doživljena je kao dokaz da AKP nastoji da u Turskoj ukine sekularnu državu.

2013 - Šest osoba je poginulo a 14 je povređeno pošto se srušila četvorospratna zgrada u Filadelfiji, SAD. Zgrada, ranije već predviđena za rušenje, nalazila su u užem centru, između finansijsko-poslovnog dela grada i železničke stanice.

2016 - Novak Đoković osvojio je Rolan Garos, što je sam opisao kao "verovatno najveći trenutak u karijeri". Ovom pobedom Đoković je ušao u istoriju tenisa pošto je ostvario niz od čak 28. uzastopnih pobeda.

2017 - Crna Gora je zvanično postala članica NATO pakta. 2017 - Katar se iznenada našao u svojevrsnoj diplomatskoj izolaciji pošto je više zemalja iz okruženja raskinulo diplomatske odnose. Bahrein, Saudijska Arabija, Ujedinjeni Arapski Emirati, kao i udaljenije - Egipat, Jemen, Libija, Maldivi saopštili su da povlače svoje diplomatske predstavnike iz Katara i da proteruju katarske diplomate sa svoje teritorije. Katar je optužen da podržava ekstremističke grupe iza kojih stoji Iran.

2022 - Patrijarh Srpske pravoslavne crkve Porfirije uručio je, u Sabornoj crkvi u Beogradu, arhiepiskopu Stefanu, tomos o priznanju autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve odnosno Ohridske arhiepiskopije.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 06.06.

1599 - Rođen je španski slikar Dijego Rodriges de Silva i Velaskes, jedan od najvećih u istoriji slikarstva, dvorski slikar španskog kralja Filipa IV. Dela poput "Predaje Brede", "Prelje", "Dvorske dame", portreta članova kraljevske porodice, dvorskih luda, ljudi iz naroda, svedočanstvo su njegove umetničke genijalnosti, ali i vremena i društva u kojem je živeo. Njegove slike odlikuje oštrina posmatranja, pronicljiva analiza, traganje za psihološkim tipovima, majstorstvo forme, izuzetna vrednost boje. Začetnik je ponovnog otkrivanja prirode u slikarstvu.

1606 - Rođen je francuski pisac Pjer Kornej, tvorac klasične francuske tragedije. Dela: tragedije "Sid", "Horacije", "Sina", "Poliekt", "Rodogin", "Nikomed", komedija "Lažljivac".

1654 - Švedska kraljica Kristina Augusta, koja je 1644. okončala rat s Danskom i 1648. pobedonosno Tridesetogodišnji rat, posle čega je Švedska postala velika sila a Baltičko more praktično "švedsko more" morala je da abdicira zbog naturanja nepopularnog rimokatolicizma.

1683 - U engleskom gradu Oksfordu otvoren je "Ešmolien", prvi javni muzej u svetu.

1799 - Rođen je ruski pisac Aleksandar Sergejevič Puškin, začetnik ruskog realizma, jedan od najvećih liričara svetske književnosti. Bio je inovator u pogledu jezika, stila i sadržaja. Poreklom iz stare, ali osiromašene plemićke porodice, pesnik buntovnog duha, često na udaru cenzora, zbog čega je bio prognan iz prestonice na jug Rusije. Umro je u 38. godini od rana zadobijenih u dvoboju s jednim francuskim avanturistom, čemu su prethodile brojne spletke visokih krugova ruskog društva. Dela: romani u stihovima "Evgenije Onjegin", "Grof Nulin", "Kućica u Kolomni", drame "Boris Godunov", "Rusalka", prozna dela "Pikova dama", "Kapetanova kći", "Egipatske noći", "Pripovetke pokojnog Ivana Petroviča Belkina", male tragedije u stihovima "Gozba za vreme kuge", "Vitez-tvrdica", "Kameni gost", "Mocart i Salijeri", poeme "Cigani", "Poltava", "Bronzani konjanik", "Gavrilijada", "Ruslan i Ljudmila", "Kavkaski zarobljenik", bajke u stihovima "Bajka o caru Saltanu", "Bajka o ribaru i ribici", "Bajka o popu i sluzi njegovom Baldi".

1861 - Umro je italijanski grof Kamilo Benso Kavur, zaslužan za oslobođenje Italije od Austrije i njeno ujedinjenje pod Savojskom dinastijom. U savezu s francuskim carem Napoleonom III 1859. ratovao je protiv Austrije koja je kao poražena tada izgubila Lombardiju. Istovremeno je pomagao italijanske rodoljube u srednjoj Italiji i akciju Đuzepea Garibaldija u južnoj Italiji, čime je doprineo da ti delovi zemlje, izuzimajući papsku državu koja je pripojena kasnije, budu prisajedinjeni italijanskoj kraljevini.

1868 - Rođen je engleski polarni istraživač, pomorski kapetan Robert Falkon Skot, šef ekspedicije koja je u januaru 1912. stigla na Južni pol, četiri sedmice posle norveškog istraživača Ruala Amundsena, koji je prvi izveo takav podvig. On i ostala četiri člana ekspedicije umrla su pri povratku i detalji tragičnog putovanja rekonstruisani su zahvaljujući njegovom dnevniku "Skotova poslednja ekspedicija". Izveštaj o prvoj britanskoj ekspediciji na Antartiku od 1901. do 1904. - tokom koje je otkrio Zemlju Edvarda VII - opisao je u knjizi "Putovanje brodom 'Diskaveri'".

1871 - Posle poraza Francuske u Francusko-pruskom ratu, Nemačka je anektirala Alzas i Lorenu (Lotaringiju).

1875 - Rođen je nemački pisac Tomas Man, predstavnik psihološkog romana, najznačajniji nemački prozni stvaralac u 20. veku, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1929. Posle dolaska nacista na vlast u Nemačkoj 1933. emigrirao je u Švajcarsku, a 1939. u SAD. Stvarao je pod uticajem Getea, Šopenhauera, Ničea i velikih ruskih pisaca 19. veka. Dela: romani "Budenbrokovi", "Čarobni breg", "Kraljevsko visočanstvo", "Lota u Vajmaru", "Doktor Faustus", "Ispovesti varalice Feliksa Krula", "Izabranik", tetralogija "Josif i njegova braća", pripovetke i novele "Smrt u Veneciji", "Tonio Kreger", "Mario i mađioničar", "Zamenjene glave", "Zakon", "Prevarena", eseji "Duhovno plemstvo", "Staro i novo", kulturno-filozofske i istorijske studije "Fridrih i velika koalicija", "Razmatranja jednog nepolitičara".

1901 - Rođen je indonežanski državnik Ahmed Sukarno, prvi predsednik Indonezije, pod čijim je rukovodstvom zemlja stekla nezavisnost, jedan od lidera Pokreta nesvrstanih. Osnovao je 1927. Nacionalnu partiju Indonezije. Kolonijalne holandske vlasti uhapsile su ga 1929. zbog nacionalističke politike i zabranile partiju, koju je nastavio da vodi 1931. po izlasku s robije. Ponovo je uhapšen 1933. i bio je interniran do japanske okupacije Indonezije (Holandske Istočne Indije) tokom Drugog svetskog rata 1942, posle čega je, u interesu nacionalnooslobodilačkog pokreta, bio lojalan japanskim vlastima. Postao je šef države posle proglašenja Indonežanske republike 1945. Holandija, koja je vojno intervenisala, nije priznala tu vladu i uhapsila ga je krajem 1948, a na vlast se vratio posle potpisivanja indonežansko-holandskog sporazuma u junu 1949. (kojim je i stvarno Indonezija postala nezavisna - osim Zapadnog Irijana koji je oslobođen šezdesetih). Doživotnim predsednikom proglašen je 1963. ali je lišen svih funkcija 1967, dve godine posle vojnog udara generala Suharta.

1903 - Rođen je jermenski kompozitor Aram Iljič Hačaturijan, autor blistave "Igre sabalja", čije je stvaralštvo zasnovano na jermenskoj narodnoj muzici. Njegovo delo krase bogata ritmika i raskošne instrumentalne boje. Dela: baleti "Gajane", "Spartak", koncerti za klavir, koncerti za violinu, simfonije, kamerna muzika.

1909 - Rođen je Isaija Berlin, britanski filozof, politikolog i istoričar ideja. Rođen je u Rigi, Letonija, tada carska Rusija, a u Britaniju je dospeo 1921. Berlinova dela svojevrsna su odbrana zapadnog liberalizma od raznih vidova totalitarizma. Posebno se bavio misliocima poput Đambatista Vika (1668-1774), Johana Gotfrida Herdera (1744-1803) ili Aleksandra Hercena (1812-1870). Osnov Berlinove filozofije je verovanje u moralni pluralizam odnosno uverenje da je sukob vrednosti sastavni deo ljudskih života. Najpoznatije delo: "Četiri ogleda o slobodi" (1958).

1944 - Iskrcavanjem savezničkih snaga u Normandiji, u najvećem pomorskom desantu u istoriji, otvoren je drugi front u Drugom svetskom ratu, u kojem je, do tada, najveći deo tereta borbe protiv nacističke Nemačke iznela sovjetska Rusija.

1946 - Umro je nemački pisac Gerhart Hauptman, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1912. Njegova lirika ima idealističku notu, a u dramama preovlađuje socijalna problematika najčešće na temu života malih ljudi njegove rodne Šlezije. Napisao je mnoštvo drama, eseja, aforizama, novela, putopisnih i autobiografskih knjiga. Dela: "Tkači", "Pred zoru", "Luda u Hristu Emanuel Kvint", "Dabrovo krzno", "Ifigenija u Delfima", "Zimska balada", "Crveni petao", "Agamemnonova smrt", "Elektra", ", "Prevoznik Henšel", "Usamljeni ljudi", "Svečanost mira", "Kolega Krampton", "Potopljeno zvono", "A Pipa igra", "Roza Bernd", "Pacovi", "Čuvar pruge Til".

1948 - Umro je franucuski hemičar i industrijalac Luj Limijer, pionir svetske kinematografije, koji je s bratom Ogistom napravio prvu filmsku kameru i osnovao u Lionu fabriku za izradu fotografskog materijala. Braća su izumela postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani "Gran kafe" priredila 28. decembra 1895. prvu filmsku predstavu u svetu ("Ulazak voza u stanicu", "Radnici izlaze iz fabrike").

1956 - Rođen je švedski teniser Bjorn Borg, petostruki pobednik turnira u Vimbldonu, najprestižnijeg teniskog "grend slem" takmičenja.

1961 - Umro je švajcarski psihijatar Karl Gustav Jung. Posle odvajanja od Sigmunda Frojda, čiji je bio učenik, i odbacivanja njegovog koncepta "psihoanalize" počeo je s razradom sopstvenog sistema. Osnivač je "analitičke" ili "kompleksne" psihologije. Originalno je razradio koncepciju o psihološkim tipovima, teoriju o arhetipovima, o kolektivo-nesvesnom. Bio je neobično plodan i svestran autor, po mnogima jedan od najbitnijih umova dvadesetog veka, unekoliko i mistik. Dela: "Psihološki tipovi", "Psihologija i religija", "Simbolika duha", "Studija o arhetipovima", "Aion", "Alhemijske studije", "Mysterium coniunctionis","Simboli preobražaja".

1967 - Egipat je zatvorio Suecki kanal, dan posle izbijanja Šestodnevnog izraelsko-arapskog rata.

1968 - Umro je američki senator Robert Frensis Kenedi, na koga je dan ranije pucao palestinski terorista Sirhan Sirhan. Nepunih pet godina pre toga, takođe u atentatu, ubijen je Robertov stariji brat, predsednik SAD Džon Kenedi. Od 1951. radio je u Kriminalističkom uredu Ministarstva pravde, a 1954. postao je član Stalnog senatskog istražnog potkomiteta. Od 1961. do 1964. bio je ministar pravde, posle čega je u državi Njujork izabran za senatora.

1972 - U eksploziji u rudniku uglja u Rodeziji poginuo je 431 rudar.

1981 - U najtežoj nesreći u istoriji železnice poginulo je najmanje 800 ljudi pošto je sedam vagona pretrpanog putničkog voza iskliznulo iz šina i palo u reku Kosi u državi Bihar u Indiji.

1982 - Izrael je počeo invaziju Libana u nastojanju da iskoreni izvorišta palestinskog terorizma.

1984 - Prilikom intervencije indijske vojske protiv ekstremističkih Sika zabarikadiranih u kompleksu "Zlatnog hrama" u Amricaru, prema indijskim vojnim izvorima poginulo je najmanje 250 Sika i 47 vojnika. Pojedini mediji procenjivali su da je tada poginulo oko 1.000 ljudi.

1985 - Izrael je posle trogodišnje okupacije povukao glavninu snaga iz Libana, ali je zadržao granični pojas unutar te zemlje radi zaštite severnog Izraela od arapskih napada.

1994 - Prilikom pada kineskog aviona koji je leteo na unutrašnjoj liniji iz turističkog centra Sijan, poginulo je svih 160 putnika i članova posade, u najtežoj nesreći u vazdušnom saobraćaju u Kini.

1994 - U Kolumbiji je snežna lavina aktivirana zemljotresom zatrpala najmanje 100 ljudi.

1995 - U Južnoj Africi je ukinuta smrtna kazna.

2004 - Obeležena je 60. godišnjica iskrcavanja saveznika u Normandiji, a proslavi Dana D uz državnike zemalja antinacističke koalicije prvi put od završetka Drugog svetskog rata prisustvovao je i jedan nemački kancelar.

2005 - Umrla je američka glumica En Benkroft, koja je 1962. godine dobila "Oskara" za ulogu učiteljice slepe i gluve Helen Keler u filmu "Čudotvorka". Svetsku slavu glumica, međutim, nije stekla tim filmom snimljenim po istinitim događajima, već pet godina kasnije, ulogom gospođe Robinson, zavodnice verenika svoje kćerke u hit-filmu "Diplomac".

2006 - Umro je Bili Preston, američki muzičar afroameričkog porekla, poznat kao "peti Bitls" zbog saradnje na snimanju poslednjih albuma slavnih "Buba". Pijanista i kompozitor, Preston je sa Bitlsima sarađivao na snimanju albuma "Let It Be" i "Abbey Road". Autor je pesme "You are so beautiful", koja je u interpretaciji Džoa Kokera postala svetski hit. Nastupao je sa najvećim imenima svetske rok scene: Rolingstonsi, Erik Klepton, Bob Dilan, Areta Frenklin, Kvinsi Džons.

2012 - Dogodila su se poslednja dva u seriji jakih zemljotresa u Italiji, počev od 20. maja 2012. u oblasti Emilija-Romanja, pri čemu je ukupno stradalo 26 osoba i pričinjena je ogromna šteta. Poslednji, najslabiji zemljotres dogodio se 12 juna. 2013 - Umrla je Ester Vilijams, američka glumica i šampionka u plivanju. Svetsku slavu donela joj je uloga u mjuziklu "Bal na vodi". Bila je zvezda 1940-ih i 1950-ih i jedno od najpoznatijih imena Holivuda uopšte.

2018 - Sa kosmodroma Bajkonur, Kazahstan, poleteo je ruski svemirski brod "Sojuz MS-09", s troje astronauta iz Rusije, SAD i Evropske svemirske agencije (ESA). Potom su im se priključili i dvoje kolega iz NASA-e i jedan iz Roskosmosa. Program misije podrazumeva 250 eksperimenata iz oblasti biologije, nauke o Zemlji, antropologije, fizike, tehnologije.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 07.06.

Na današnji dan 1840. godine Aktom Ministarstva unutrašnjih poslova (Popečiteljstvo vnutrenih dela) u Srbiji je počela da radi poštanska služba ustrojena po savremenim standardima tadašnje Evrope. U Srbiji je i ranije postojala poštanska služba, ali organizovana po turskim merilima - "Tatarsko-menzulanski" sistem. Još je Karađorđev "Kriminalni zakon" iz 1810. propisivao pojedine odredbe vezane za poštansku službu. Centrala pošte bila je smeštena na Kalemegdanu u zdanju stare "Menzulane".

Danas je sreda, 7. jun, 159. dan 2022. Do kraja godine ima 206 dana.

1494 - Portugal i Španija potpisale su u Tordesiljasu sporazum o podeli novootkrivenih zemalja, prema kojem su teritorije istočno od 50. stepena geografske dužine pripale Portugalu a zapadno od te linije Španiji. Granicu je povukao inicijator sporazuma papa Aleksandar VI, da bi sprečio sukobe dve katoličke zemlje u novom svetu. Mlađe kolonijalne sile, Engleska (od početka 18. veka Ujedinjeno Kraljevstvo), Holandija, Francuska i druge nisu poštovale ovu teritorijalnu podelu.

1502 - Rođen je italijanski rimokatolički sveštenik Ugo Buonkompanjo, papa Grgur XIII od 1572. do 1585, koji je podsticao francuske rimokatolike na isključivost i blagoslovio pokolj Hugenota (francuskih Kalvinista) u Vartolomejskoj noći 1572. Podržavao je španskog kralja Filipa II, vatrenog pristalicu inkvizicije, u borbi protiv protestantske Engleske. Prema savetu astronoma 1582. reformisao je kalendar, nazvan Gregorijanski, pošto je stari kalendar - Julijanski, bitno astronomski odstupao od stvarnog stanja. Gregorijanski kalendar u prvo vreme su prihvatile samo rimokatoličke zemlje, vekovima docnije protestanske, a tek posle Prvog svetskog rata i pravoslavne zemlje. Neke pravoslavne crkve i danas koriste Julijanski kalendar, poput Srpske i Ruske crkve.

1523 - Posle pobede nad Dancima, Gustav Vasa proglašen je kraljem Švedske pod imenom Gustav I.

1848 - Rođen je francuski slikar i vajar Pol Gogen, čiji je umetnički pogled izgrađen na protivstavu impresionističkom shvatanju slikarstva. Njegov postupak karakterišu pojednostavljeni oblici, jaki kontrasti boja, ukidanje perspektive, a najčesća tema je egzotičan svet domorodaca tahićanskog ostrva Fatu-Iva, među kojima je i umro. Najznačajnije slike uradio je tokom dva boravka na Tahitiju, gde je pobegao od civilizacije - "Ćeretanje", "Dve devojke s Tahitija", "Materinstvo", "Beli konj", "Plemkinja".

1848 - Umro je ruski književni kritičar i filozof Visarion Grigorjevič Belinski, osnivač ruske realističke estetike. Formulisao je teorijsku osnovu novog pravca u ruskoj književnosti nazvanog "naturalna škola". Nastojeći da kritici stvori filozofsku osnovu, proučavao je nemačku filozofiju. Napisao je kritička tumačenja dela Puškina, Ljermontova, Gogolja a njegovo "Pismo Gogolju" obrazac je preciznosti i oštrine kritičke misli. Dela: "O ruskoj povesti i o povestima Gogolja", "Književne maštarije", "Junak naših dana", "Pesme M. Ljermontova", "Deoba poezije na rodove i vidove", "Reč o kritici", "Putovanja Čičikova ili Mrtve duše", "I.A.Krilov", "Dela Aleksandra Puškina".

1861 - U američkom gradu Nju Orleans izvedena je prva predstava striptiza u kojoj se jedna balerina svlačila uz oskudno osvetljenje.

1862 - SAD i Velika Britanija potpisale su sporazum o suzbijanju trgovine robljem.

1867 - Rođen je australijski pisac Henri Arčibald Loson. Živeo je i radio kao mornar. Pisao je uglavnom na socijalne teme. Dela: "Kratke priče u prozi i stihu", "Zemlja iz koje sam došao", "Deca prašume", "Kad sam bio kralj i druge priče", "Zvezda Australije".

1882 - Umro je srpski pisac Konstantin Pejčić. Medicinu je završio i doktorirao u Pešti. Bio je upravnik Tekelijanuma (zavoda za obrazovanje srpske dece u Pešti - zadužbine grofa Save Tekelije). Bio je aktivan u političkom i javnom životu Srba u Vojvodini i tadašnjoj Ugarskoj uopšte. Jedan je od prvih saradnika Letopisa Matice Srpske (časopis je osnovan pod imenom "Serbski letopis" - iz kruga njegovih saradnika je i nastala Matica srpska). Sarađivao je u "Serbskim novinama". Bio je izraziti sledbenik Dositeja Obradovića i propagator njegovih ideja. Izdavao je u Pančevu popularno-medicinski časopis "Domaći lekar". Dela: "Žitije Teodora Pavlovića", "Građa za istoriju srpskog pokreta u Ugarskoj".

1896 - Rođen je mađarski državnik Imre Nađ, šef vlade od 1953. do oktobra 1956, kad je u Mađarskoj izbila antikomunistička pobuna. Kao mobilisani austrougarski vojnik zarobljen je 1917. u Rusiji i potom je učestvovao u borbama za učvršćenje sovjetske vlasti. Komunista je postao 1918. i po povratku u Mađarsku 1921. borio se protiv izrazito reakcionarnog režima regenta Mikloša Hortija. Uhapšen je 1927. i emigrirao je 1928. u Austriju a 1930. u Sovjetski Savez. Krajem 1944. se vratio sa Crvenom armijom i kao predstavnik Komunističke partije Mađarske u Privremenoj vladi postao je ministar poljoprivrede. Od 1945. do 1947. bio je ministar unutrašnjih poslova, posle čega je do 1953. obavljao više funkcija. Bavio se i naučnim radom iz oblasti poljoprivrede i agrarne politike i bio je član Mađarske akademije nauka. Kad su sovjetske trupe skršile pobunu 1956. za koju je Moskva krivila Nađa, sklonio se u ambasadu Jugoslavije, ali je kasnije izručen, posle čega mu je na tajnom procesu izrečena smrtna kazna i 1958. je obešen.

1905 - Norveški Storting (Skupština) doneo je odluku o odvajanju Norveške od Švedske. Norveška je pripojena Švedskoj (u statusu samostalnog kraljevstva pod istom krunom) posle Napoleonovih ratova, kao naknada za gubitak Finske koja je tada prisajedinjena Rusiji, takođe kao posebno veliko vojvodstvo. Od 1397. do 1814. Norveška se nalazila pod danskom krunom.

1917 - Rođen je američki filmski glumac, pevač i zabavljač Dino Pol Kročeti, poznat kao Din Martin, koji je početnu slavu stekao u tandemu s komičarem Džerijem Luisom, s kojim je snimio 18 filmova. Igrao je i u mnogim vesternima i kriminalističkim filmovima. Filmovi: "Artisti i modeli", "Holivud ili propast", "Rio Bravo", "Četvoro za Teksas".

1920 - Rođen je francuski političar i publicista Žorž Marše, generalni sekretar Francuske Komunističke partije od 1972. do 1994. Osamdesetih godina 20. veka se, pod uticajem italijanskih komunističkih reformista, zvanično opredelio za politiku "evrokomunizma". Dela: "Šta je Francuska Komunistička partija?", "Demokratski izazov", "Politika Francuske Komunističke partije", "Govorimo otvoreno", "Odgovori", "Nada u sadašnjost".

1928 - Rođen je američki filmski režiser Džejms Ajvori, koji je tokom većeg dela karijere snimao u Indiji, ostavši veran tematici vezanoj za tu zemlju i posle prelaska u Evropu. Filmovi: "Kućevlasnik", "Šekspir-Valah", "Guru", "Divlji", "Kvartet", "Vrelina i prašina".

1935 - Umro je ruski biolog Ivan Vladimirovič Mičurin, koji se bavio poboljšanjem sorti voćaka, eksperimentišući s aklimatizacijom biljaka na hladne zime. Različitim postupcima, hibridizacijom, selekcijom i kalemljenjem, odgajio je niz otpornih sorti trešanja, kajsija, vinove loze i višanja.

1938 - Studenti Beogradskog univerziteta organizovali su akademiju posvećenu odbrani Čehoslovačke od Nemačke, pod parolom "Vernost za vernost". Prijavile su se hiljade dobrovoljaca, ali nikada nisu angažovani, a Čehoslovačku su saveznici prepustili nacističkoj Nemačkoj.

1939 - Kralj Džordž VI postao je prvi britanski monarh koji je stupio na tlo SAD, bivše kolonije Ujedinjenog Kraljevstva.

1940 - Nemačka je u Drugom svetskom ratu dovršila zaposedanje Norveške.

1942 - Posle niza ogorčenih bitaka, u Drugom svetskom ratu je počeo završni nemački napad na Krim radi zauzimanja Kerča i Sevastopolja. Sovjetske snage su pružile žestok otpor neprijatelju neuporedivo nadmoćnijem u tenkovima i avionima, ali su posle mesec dana delom uništene, a delom evakuisane s poluostrva. Sevastopolj je pao posle 250 dana herojske odbrane.

1942 - Okončana je četvorodnevna bitka za pacifička ostrva Midvej, u kojoj su Amerikanci naneli prvi ozbiljan poraz Japancima u Drugom svetskom ratu.

1942 - U Jajincima je streljan srpski slikar jevrejskog porekla Bora Baruh, zarobljen kao učesnik Partizanskog pokreta u Drugom svetskom ratu. Izlagao je u Parizu, Londonu i Beogradu. Na njegovim slikama preovlađuju pejzaži Pariza i Beograda, mora, zatim mrtva priroda, portreti, kompozicije. U poslednjim godinama života slikao je motive iz rata i logora.

1944 - Vrhovni štab Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije stigao je na ostrvo Vis. Posle neuspelog nemačkog vazdušnog desanta na Drvar 25. maja 1944, deo Vrhovnog štaba prebačen je sovjetskim avionom u Bari, a zatim britanskim ratnim brodom na Vis.

1948 - Predsednik Čehoslovačke Eduard Beneš podneo je ostavku, ne želeći da potpiše novi ustav prema kojem je zemlja postala komunisticka država.

1967 - Trećeg dana Šestodnevnog izraelsko-arapskog rata izraelske snage izbile su na Suecki kanal.

1970 - Umro je engleski pisac Edvard Morgan Forster, oštrouman posmatrač i analitičar, duhovit i ironičan. Živeo je u Italiji i Grčkoj i neka dela su tematski vezana za te zemlje. Dela: romani "Gde se anđeli plaše da kroče", "Soba sa izgledom", "Jedno putovanje u Indiju", "Najduže putovanje", priče "Nebeski omnibus", "Večni trenutak", studija "Vidovi romana".

1971 - Sovjetski vasionski brod "Sojuz II" spojio se u orbiti oko Zemlje sa svemirskom stanicom "Saljut".

1973 - Kancelar Zapadne Nemačke Vili Brant doputovao je u Izrael, kao prvi zapadnonemački lider koji je posetio jevrejsku državu.

1974 - U Ivanjici je puštena u rad prva zemaljska satelitska stanica u Jugoslaviji za međukontinentalne telefonske linije i TV programe. Stanica je potpuno razorena bombardovanjima iz vazduha u proleće 1999. tokom agresije NATO na Srbiju (SRJ).

1980 - Umro je američki pisac Henri Miler. Zabranjivana kao pornografska i opscena, njegova dela sadrže stranice vrhunske lepote i lucidne esejističke i filozofske digresije. Bavio se i slikarstvom. Dela: romani "Crno proleće", "Jarčeva obratnica", "Rakova obratnica", "Mirni dani u Klišiju", trilogija "Ružičasto raspeće" ("Pleksus", "Neksus", "Seksus"), putopis "Kolos iz Marusija", meditativno-kritička proza "Kosmološko oko", "Mudrost srca", "Nedelja posle rata", "Knjige mog života".

1981 - Izraelski avioni su razorili irački nuklearni reaktor "Osirak" blizu Bagdada.

1988 - U Bangladešu je usvajanjem ustavnog amandmana islam proglašen državnom religijom.

1990 - Predstavnički dom parlamenta SAD izglasao je zabranu prodaje računara i telekomunikacione opreme Sovjetskom Savezu dok Moskva ne otpočne pregovore o nezavisnosti Litvanije.

1995 - Predsednik Tajvana Li Teng Hui stigao je u Kaliforniju kao prvi šef te zemlje koji je stupio na tlo SAD. Ova poseta, mada zvanično samo privatnog karaktera, izazvala je oštru osudu zvaničnog Pekinga, pošto Kina Tajvan smatra integralnim delom svoje teritorije. Tajvan (Formoza) istorijski jeste sastavni deo Kine, mada je od kraja 19. veka bio japanska kolonija. Poražene snage kineskih nacionalista (antikomunista) nakon revolucije u Kini izbegle su na Tajvan 1949.

1996 - Vojna hunta Mjanmara (ranije Burma) donela je zakon kojim je ućutkala Nacionalnu ligu za demokratiju, glavnu opozicionu partiju pod vođstvom Aung San Su Ći, dobitnice Nobelove nagrade za mir.

1999 - U napadu avijacije NATO, sa sedam projektila je uništena farma ovaca u selu Podgorac kod Boljevca, na kojoj je ubijeno troje civila, među kojima dve žene, a u napadu na novosadsku rafineriju nafte, na koju je izbačeno više od 100 bombi, u obližnjem naselju "Šangaj" na kućom pragu je ubijen radnik "Novkabela" Milan Bajić. Avioni NATO napali su tog dana i ciljeve u Pančevu, Beogradu, Vrdniku, Rumi, Kraljevu, Jagodini, Ćupriji, Gornjem Milanovcu, Sjenici, Podujevu, Peći, Suvoj Reci, Prištini, Štrpcu, Kosovskoj Vitini, Gnjilanu, Dečanima, Prizrenu, Đakovici, Vučitrnu, Štimlju, Dragašu.

2004 - Sud u Ruandi osudio je bivšeg predsednika te afričke zemlje Pastera Bizimunua na 15 godina zatvora, pod optužbom da je stvorio naoružanu miliciju, proneverio državni novac i podsticao etnički motivisano nasilje.

2006 - Ubijen je lider Al Kaide u Iraku Abu Musab el Zarkavi u zajedničkoj akciji američke i iračke vojske u Bakubi, severno od Bagdada. Al Zarkavi je bio lider grupe "Tavid el džihad" (Versko ujedinjenje i sveti rat), ogranka "Al Kaide",i smatran je simbolom iračke pobune, glava mu je bila ucenjena na 25 miliona dolara.

2008 - Srpska teniserka Ana Ivanović pobedila je na Otvorenom prvenstvu Francuske u tenisu (Rolan Garos), pošto je u finalnom meču pobedila Ruskinju Dinaru Safinu sa 6:4, 6:3.

2008 - Umro je italijanski režiser Dino Rizi, jedan od velikana italijanske komedije. Postao je slavan pedesetih 20. veka serijom filmova "Hleb, ljubav i...". Jedan od njegovih poznatih filmova je "Miris žene" iz 1974. s Vitoriom Gasmanom u glavnoj ulozi. Na međunarodnom filmskom festivalu u Veneciji 2002. dobio je Zlatnog lava za životno delo.

2011 - Umro je Horhe Semprun, španski književnik, i bivši ministar kulture. Veći deo života proveo je, kao ubeđeni komunista, van rodne Španije. Dela: "Federiko Sančez vas pozdavlja", "Autobiografija Federika Sančeza", "Druga smrt Ramona Merkadera", "Dvadeset godina i jedan dan", "Pisanje i život". Pisao je scenarija za film, uključujući filmove Alena Renea i Koste Gravasa: "Rat je gotov", "Staviski", "Z", "Priznanje".

2017 - U dva paralelna teroristička napada u Teheranu, Iran, ubijene su 23 osobe, među njima 5 napadača, a 52 osobe su povređene. Napadnuta je skupština te zemlje kao i Homeinijev mauzolej. Takozvana Islamska država preuzela je odgovornost.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 08.06.

Na današnji dan 2012. preminuo je Čedomir Popov, srpski istoričar, akademik. Rođen u Melencima, Banat, bio je profesor Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, na predmetu Opšta istorija novog veka. Doktorirao je 1970. tezom "Stav Francuske prema Srbiji od Frankfurtskog mira 1871. do Berlinskog kongresa 1878. godine". Bio je redovni član SANU od 1992. kao i predsednik Matice srpske. Objavio 14 knjiga i više od 450 naučnih i publicističkih radova, kao i 8 knjiga arhivske građe. Njegovo verovatno najpoznatije delo je "Građanska Evropa I-III".

Danas je četvrtak, 8. jun, 159. dan 2023. Do kraja godine ima 206 dana.

632 - Umro je osnivač islama Muhamed.

1695 - Umro je holandski astronom, matematičar i teorijski fizičar Kristijan Hajgens, koji je 1655. otkrio tajnu izgleda Saturnovog prstena posmatranog sa Zemlje i objasnio promene tog izgleda tokom heliocentričnog kretanja Saturna. Otkrio je i Saturnov satelit Titan i tačno odredio trajanje njegove revolucije. Zaključio je da su meridijani Zemlje eliptični, spljošteni na polovima, kao posledica rotacije planete. Pronašao je zakone sudara tela, postavio zakon centrifugalne sile, zasnovao undulacionu teoriju svetlosti, objasnio način prostiranja svetlosti ("Hajgensov princip"). Konstruisao je 1657. časovnik sa sekundarnim klatnom (Horologium oscillatorium)i uveo ga za merenje vremena pri astronomskim posmatranjima. U saradnji s bratom konstruisao je više astronomskih durbina velikih žižnih daljina.

1809 - Umro je engleski političar i pisac Tomas Pejn, otac američke nezavisnosti. Otišao je u Ameriku 1774. i u narednih desetak godina objavio je niz spisa, uključujući "Zdrav razum" i "Krizu", kojima je podsticao borbu američkih kolonista protiv britanske kolonijalne uprave. Po povratku u Englesku početkom devedesetih godina 18. veka objavio je delo "Prava čoveka", kao odgovor na osporavanje Francuske revolucije. Progonjen, sklonio se u Francusku i postao član Konventa (Skupština). Jedva je izbegao giljotinu pošto se usprotivio pogubljenju francuskog kralja Luja XVI. U SAD se vratio 1802, ali je postao nepopularan zbog opozicije prvom američkom predsedniku Džordžu Vašingtonu.

1810 - Rođen je nemački kompozitor i muzički pisac Robert Aleksander Šuman, jedan od najznačajnijih predstavnika romantizma. Istakao se kao liričar i autor klavirskih minijatura. Osnovao je časopis "Neue Zeitschrift fur Musik" u kojem se odlučno borio protiv konzervativizma u muzici. Njegovi koncerti su obrazac ranoromantičarske muzike, orkestarska muzika je produhovljena i ekspresivna, a solo pesme odlikuje jedinstvo tona i reči. Dela: simfonije, "Koncert u a-molu za klavir i orkestar", koncerti za klavir, koncerti za violončelo, ciklusi solo pesama "Pesnikova ljubav", "Ljubav i život žene", klavirske kompozicije "Karneval", "Simfonijske etide", "Dečje scene".

1814 - Rođen je engleski pisac Čarls Rid, čiji je obimni istorijski roman "Manastir i ognjište" nadahnut spisima i životom holandskog humaniste Erazma Roterdamskog. Napisao je više romana s "tezom", u kojima je podvrgao oštroj kritici engleski kazneni sistem i zloupotrebe u ludnicama. Ostala dela: romani "Nikad nije isuviše kasno", "U gotovu", "Grifit Gont".

1869 - Rođen je američki arhitekta Frenk Lojd Rajt, jedan od tvoraca moderne funkcionalne arhitekture. Prvi je u SAD upotrebio armirani beton i industrijski građevinski materijal i snažno je uticao na savremenu arhitekturu. Konstruisao je niz građevina, uključujući Gugenhajmov muzej u Njujorku i hotel "Imperijal" u Tokiju.

1871 - Austrougarski vladar Franc Jozef objavio je odluku o razvojačenju Vojne granice, što je konačno dovršeno 1873.

1876 - Umrla je francuska književnica Žorž Sand, preteča feminizma, autor sentimentalnih, socijalnih i seoskih romana i priča. Ostavila je obimnu prepisku kao i memoare. Dela: "Indijana", "Lelija", "Konsuelo", "Đavolja bara", "Nahoče Fransoa", "Mala Fadeta", "Ona i on", "Markiz d'Vimer", "Majstori trubači", "Povest mog života".

1883 - Francuska je uspostavila potpunu kontrolu nad Tunisom, njenim protektoratom od 1881.

1916 - Rođen je engleski biohemičar Frensis Henri Kompton Krik, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1962. Razjasnio je strukturu i oblik molekula dezoksiribonukleinskih kiselina i njihovu ulogu u prenošenju naslednih osobina.

1921 - Rođen je predsednik Indonezije Suharto. General Suharto, kojeg su simpatizeri nazvali "ocem razvoja", vodio je svoju zemlju 32 godine. Na političku scenu dospeo je 1965. vojnim udarom. Kao izraziti antikomunista, uživao je podršku SAD i uspeo je da obezbedi dug period privrednog uspona, ali i konsolidaciju mnogonacionalne Indonezije. S druge strane, optuživan je za brutalnost prema neistomišljenicima, kao i za korupciju i zloupotrebe. Svrgnut je s vlasti 21. maja 1998. u jeku velike ekonomske krize i masovnih protesta u Džakarti.

1929 - Margaret Bondfild je postavljena za ministra rada, postavši prva žena član vlade u britanskoj istoriji.

1937 - U Beogradu su održane antinemačke demonstracije prokomunističkih radnika i studenata povodom dolaska šefa nemačkediplomatije Konstantina fon Nojrata. Nojrat je tada posetio Mađarsku, Jugoslaviju i Bugarsku.

1940 - Nemačke krstarice "Šarnhorst" i "Gnajsenau" u Drugom svetskom ratu su u moru naspram severnih obala Norveške potopile britanski nosač aviona "Glorijus" i razarače "Ardent" i "Akasta", usmrtivši više od 1.500 ljudi.

1941 - Britanske snage i jedinice Slobodne Francuske izvršile su invaziju Sirije da bi sprečile osnivanje baza Sila osovine. U borbama s trupama francuskog višijevskog predsednika vlade generala Petena, iz stroja je izbačeno 4.600 Britanaca, ali je odbrana Sueckog kanala pomerena za oko 400 kilometara na sever.

1942 - Japanske podmornice su u Drugom svetskom ratu bombardovale najveći australijski grad Sidnej.

1943 - Umro je srpski matematičar Mihajlo Petrović, poznat kao Mika Alas, osnivač beogradske matematičke škole, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije i niza inostranih akademija. Kao dečak naučio je ribarski zanat, koji je neobično voleo, i položio majstorski ispit ribarskog esnafa, otuda nadimak "Mika Alas". Napisao je više od 400 radova iz teorijske i primenjene matematike, matematičke fizike i hemije, mehanike, geometrije i opšte fenomenologije. Tvorac je matematičke fenomenologije, teorije matematičkih spektara koja je praktično primenjena u astronomskim, statističkim i drugim izračunavanjima i veoma je doprineo matematičkoj analizi, posebno teoriji diferencijalnih jednačina i teoriji funkcija. Dela: "Kvalitativna integracija diferencijalnih jednačina", "Elementi matematičke fenomenologije", "Fenomenološko preslikavanje", "Predavanja o matematičkim spektrima", putopisi "Kroz polarnu oblast", "U carstvu gusara", naučna publicistika "Jegulje".

1965 - Armija SAD u Južnom Vijetnamu ovlašćena je da preduzima ofanzivne operacije.

1972 - Fotograf agencije "Asošijeted Pres" Nik Ut, u selu Trang Bang, zasutom američkim napalm bombama, snimio je vijetnamsku devojčicu koja zahvaćena plamenom trči raširenih ruku. Potresna fotografija devetogodišnje Fan Ti Kim Fuk, obišla je svet i postala jedan od simbola užasa rata u Vijetnamu. Njen autor nagrađen je Pulicerovom nagradom.

1973 - Francisko Franko predao je položaj predsednika vlade Španije admiralu Luisu Kareru Blanku, zadržavši funkciju šefa države. Karero Blanko, za kojeg se verovalo da će biti Frankov naslednik, ubrzo je stradao u spektakularnom atentatu koji je izvela ETA.

1986 - Uprkos medijskih podsećanja da je bio nacistički oficir, koji se isticao, tokom Drugog svetskog rata u okupiranoj Jugoslaviji i Grčkoj, bivši generalni sekretar UN Kurt Valdhajm izabran je za predsednika Austrije.

1991 - Zvanično je saopšteno da je u Zalivskom ratu poginulo 100.000 Iračana i 203 vojnika međunarodnih snaga, od kojih 144 Amerikanca.

1993 - Bežeći pred velikom muslimanskom ofanzivom na području Travnika, oko 8.000 Hrvata, ogromnom većinom civila, našlo je utočište na planini Vlašić, koja se nalazila pod kontrolom Srba.

1993 - U svom pariskom stanu ubijen je Rene Buske, šef francuske policije tokom nacističke okupacije zemlje u Drugom svetskom ratu.

1995 - Američki marinci evakuisali su kapetana Skota O'Grejdija, pilota aviona F-16, kojeg je šest dana ranije u severozapadnoj Bosni oborila protivvazdušna odbrana Vojske Republike Srpske.

1998 - Umro je nigerijski general Sani Abača, čime je posle više od četiri godine okončana njegova vladavina, a vlast je preuzeo deveti vojni upravljač u istoriji najmnogoljudnije afričke zemlje general Abdulsalam Abubakar.

2003 - Poljaci su ogromnom većinom na referendumu glasali za priključenje zemlje Evropskoj uniji.

2006 - U Ujedinjenim nacijama, u Njujorku, podignuta je zastava Srbije. U prisustvu predsednika Srbije Borisa Tadića, zastava Državne zajednice SCG zamenjena je državnom zastavom Republike Srbije, čime je ozvaničen kontinuitet članstva Srbije u Svetskoj organizaciji.

2008 - Umro je Šaban Bajramović, romski muzičar iz Niša, svetskog ugleda. Autor je više od 350 originalnih pesama i izvršio je veliki uticaj na savremenu "World music".

2008 - Umro je srpski književnik Moma Dimić. Rođen je u Beogradu, gde je diplomirao filozofiju na Filozofskom fakultetu. Imao samo 22 godine kada je napisao roman o Tolu Manojloviću, koji je doživeo stotine izvođenja pa i TV adaptaciju. Autor je scenarija za film "Kako sam sistematski uništen od idiota". Objavio je oko 40 knjiga, a sa švedskogje preveo desetak naslova. Prevodio je i sa engleskog. Bio je dugogodišnji umetnički direktor Beogradskih međunarodnih susreta pisaca.

2012 - Vuk Jeremić, dugogodišnji ministar spoljnih poslova Srbije, izabran je za predsednika Generalne skupštine UN. Od 193 zemlje članice UN, za Jeremića je na Ist riveru glasalo 99, dok je njegovog protivkandidata, litvanskog ambasadora u UN Dalijusa Čekulisa, podržalo 85 zemalja. Mandat predsedavanja Generalnom skupštinom UN traje godinu dana, počev od septembra.

2014 - Na aerodromu u Karačiju, Pakistan, dogodio se teroristički napad u kojem je poginulo 26 osoba, među kojima i 10 napadača kao i četiri radnika aerodroma. Grupa lokalnih talibanskih ekstremista izvršila je napad kao odmazdu zbog smrti njihovog lidera Hakimulaha Mehsuda koji je ubijen u napadu američke bespilotne letelice novembra 2013. godine.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 09.06.

Na današnji dan 68. godine nove ere rimski car Neron (Klaudije Cezar Avgust Germanik) jedan od najkontroverznijih vladara u istoriji Rimskog carstva, ubio se, prestravljen pobunom pretorijanske garde i erupcijom nezadovoljstva. Na presto ga je 54. dovela majka Julija Agripina Mlađa, koja je prethodno otrovala cara Klaudija, čija je bila četvrta žena. Sužavao je ovlašćenja Senata i vladao brutalno, uklonivši niz uglednih Rimljana, kojima je konfiskovao imovinu. Pogubio je čak i majku i vaspitača, filozofa Seneku. Bolesno ambiciozan, podražavajući Aleksandra Velikog, vodio je skupe ratove i uzalud pokušavao da osvoji Jermeniju, severnu obalu Crnog mora i Etiopiju. Trošio je ogromna sredstva na cirkuske igre (što je bio način za zabavu svetine u Rimu). Uobražavajući da je veliki umetnik, pojavljivao se u pozorištu i cirkuskoj areni kao glumac, pevač, svirač (što je bio skandal pošto su to bila robovska zanimanja) i učesnik u trci dvokolica. Povećanjem poreza izazvao je niz ustanaka u Britaniji, Španiji, Galiji i Judeji. Nezadovoljstvo, pojačano posle požara koji je 64. uništio veliki deo Rima, glasine da je zapalio prestonicu, kako bi izgradio novi Rim, i učestale pobune u vojsci, na kraju su ga koštale i vlasti i glave.

Danas je petak 9. jun, 160. dan 2023. Do kraja godine ima 205 dana.

1661- Rođen je ruski car Fjodor III Aleksejevič Romanov, kojeg je posle smrti 1682. na prestolu nasledio polubrat Petar Veliki. Car je postao 1676, ali maloletan i bolešljiv, nije bio u stanju da samostalno vlada, pa su zemljom praktično upravljali njegovi ujaci, boljari Miloslavski. Tokom njegove vladavine Rusija je učvrstila vlast na ogromnim novoosvojenim teritorijama u Povoložju, Sibiru i Istočnoj Ukrajini i omogućen je opšti napredak privrede.

1672- Rođen je ruski car Petar I Aleksejevič Romanov, poznat kao Petar Veliki. Učinio je rusku državu svetskom silom prvog reda. Proglašen je carem kao dete 1682. a vlast je preuzeo 1689. uklonivši regenta, polusestru Sofiju. Zapadnu Evropu je proputovao 1697. i 1698. Sproveo je dalekosežne reforme, izvodeći Rusiju iz zaostalosti. Umesto stare vojske - strelaca, čiju je pobunu ugušio, uveo je modernu stajaću vojsku. Izgradio je snažnu flotu, osnovao Akademiju nauka, pokrenuo prve novine, reformisao kalendar, pomagao razvoj privrede otvarajući rudnike i manufakture. Reorganizovao je državnu upravu i uveo je novu admistrativnu podelu Rusije na gubernije. Bio je uspešan ratni zapovednik, dva puta je s uspehom ratovao protiv Turske, porazio je Švedsku koja je tada važila za vojnu silu prvog reda. Mirom u Ništadu 1721. osigurao je izlaz Rusije na Baltičko more, gde je na obali Ingermanlanda, na ušću Neve 1703. podigao novu prestonicu Sankt Peterburg (Srbi su taj grad tradicionalno nazivali Petrograd). Pobedom nad Persijom obezbedio je izlaz na zapadne i južne obale Kaspijskog mora.

1781- Rođen je engleski inženjer i pronalazač Džordž Stivenson "otac železnice", koji je 1814. konstruisao prvu upotrebljivu parnu lokomotivu. Projektovao je 1825. prvu javnu železničku prugu Stokton-Darlington i uveo čelične šine umesto drvenih, a 1829. izgradio i prugu Liverpul-Mančester, na kojoj je njegova lokomotiva "Rokit" postigla tada rekordnu brzinu od 56 kilometara na čas. U Njukastlu je 1823. osnovao prvu fabriku lokomotiva.

1815- Završen je Bečki kongres, koji je zasedao od septembra 1814., kad su ga sazvale velike sile posle prvog pada francuskog cara Napoleona I. Predstavnici malih zemalja pozvani su samo da potpišu "Završni akt", diktat "Komisije četvorice" - Rusije, Britanije, Austrije i Pruske. Britaniji su pripali prekomorski posedi osvojeni u ratu s Napoleonom - Malta i Jonska ostrva u Evropi, kao i Cejlon u Aziji, Gvajana u Južnoj Americi, Kepland u Africi. Rusiji je priznato prisajedinjenje Finske i Besarabije, a dobila je i najveći deo Velikog Varšavskog vojvodstva (Poljska). Austrija se odrekla Belgije (Austrijska Nizozemska), ali je pripojila Veneciju sa svim njenim posedima i Dubrovnik (Napoleon je Dubrovačku republiku ukinuo 1808.), kao i Lombardiju u Sev. Italiji. Pruska je dobila delove Saksonije, Prednju Pomeraniju, Poznanj, Dancig (sadašnji Gdanjsk) i posede na Rajni. Francuska je svedena na granice pre revolucije, a 360 nemačkih državica prekrojeno je u 35 monarhija i četiri slobodna grada, čime je osnovan Nemački Savez. Švedska i Norveška (do Napoleona danska krunska zemlja) spojene su u jednu državu, današnja Belgija, Holandija i Luksemburg u Kraljevinu Nizozemsku, a Švajcarskoj je garantovan neutralni status. Srpski izaslanik prota Mateja Nenadović pokušao je da zainteresuje Bečki kongres za srpsko pitanje posle sloma Prvog srpskog ustanka, ali nije uspeo, jer su velike sile smatrale Tursku legitimnim posednikom Balkana, a Srbe buntovnicima.

1870- Umro je engleski pisac Čarls Džon Hafem Dikens, osnivač socijalnog romana, tipičan predstavnik realizma. Prikazivao je srednje i niže građanstvo i izneo je na videlo strahovitu nepravičnost viktorijanskog društva, čime je uzburkao javno mnjenje, a parlament nagnao da sprovede izvesne socijalne reforme. Tegobno lično iskustvo je stekao kada je zbog porodičnih dugova, kao dečak, bio prinuđen da radi u fabrici za proizvodnju paste za obuću. Napisao je dvadesetak dela, uglavnom romana. Dela: romani "Dejvid Koperfild", "Oliver Tvist", "Pikvikov klub", "Mala Dorit", "Nikolas Niklbi", "Velika očekivanja", "Stara prodavnica retkosti", "Sumorna kuća", "Martin Čazlvit", pripovetke "Tri duha", "Cvrčak na ognjištu", "Bitka života".

1874- Umro je indijanski vojskovođa Kočiz, poglavica apačkog plemena Čirikahua, koji je predvodio otpor Indijanaca belim naseljenicima i američkoj vojsci na jugozapadu SAD.

1892- Rođen je američki kompozitor Kol Porter, autor popularnih šlagera, muzičkih komedija i brodvejskih mjuzikla koji su preneti i na film. Pisao je i filmsku muziku, a jedno od njegovih najboljih dela muzička je verzija "Ukroćene goropadi" Vilijama Šekspira.

1898- Sporazumom Londona i Pekinga, Kina je Velikoj Britaniji ustupila Hongkong (britanski naziv bio je Viktorija) na 99 godina.

1914- U Beogradu je svečano otkriven spomenik srpskom prosvetitelju Dositeju Obradoviću, rad vajara Rudolfa Valdeca. Priloge za spomenik prikupljala je Srpska književna zadruga, a znatno su pomogli i Vlada Kraljevine Srbije i Beogradska opština. Spomenik je postavljen na ulaz u Kalemegdan, a posle Prvog svetskog rata prenet je u park na Studentskom trgu, gde je i sada.

1916- Rođen je Robert Maknamara, arhitekta vijetnamskog rata. Maknamara je više nego bilo ko drugi, kao državni sekretar za odbranu, izuzev možda predsednika SAD Lindona Džonsona, bio simbol američke intervencije u Vijetnamu, pojedini kritičari su taj rat čak nazivali "Maknamarinim ratom". Docnije je izvesno vreme bio predsednik Svetske banke.

1917- Rođen je Erik Hobsbaum, istoričar i istaknuti mislilac. Rođen u Aleksandriji kao sin Britanca i Bečlijke, školovao se u Beču. Živeo je u Nemačkoj a zatim je emigrirao u Britaniju. Predavao je u londonskom Birkbek koledžu, a kao gostujući profesor širom sveta. Najpoznatiji je po višestruko nagrađivanoj knjizi "Vreme ekstrema" prevedenoj na čak 40 jezika, čija je tema istorija 20.veka. Svetsku slavu stekao je trotomnom istorijom 19. veka: "The Age of Revolution: Europe 1789-1848", "The Age of Capital: 1848-1875" i "The Age of Empire: 1875-1914". Kao zaljubljenik u džez, pored svega drugog, redovno je pisao džez kritike za časopis "Nju Stejtsmen", pod pseudonimom.

1923- U profašističkom prevratu oborena je vlada vođe Zemljoradničkog narodnog saveza Bugarske Aleksandra Stamboliskog. Zbog agrarne i poreske reforme, nacionalizacije nekih banaka i nastojanja da menja unutrašnju i spoljnu politiku dinastije Koburg, zalažući se za prijateljstvo s Kraljevinom Srba, Hrvata i Slovenaca, tokom trogodišnje vladavine stekao je znatnu popularnost. Nekoliko dana posle prevrata, Stamboliski i njegovi saradnici su ubijeni na izuzetno brutalan način.

1928- Medicinski glasnik Britanske kraljevske akademije objavio je da je mikrobiolog Aleksandar Fleming pronašao prvi antibiotik penicilin, izolovan iz gljive Penicilium notatum, koji može uspešno da uništava bakterije. Do Drugog svetskog rata otkriće je bilo neiskorišćeno, kad su se za njega zainteresovali australijski lekar Hauard Flori i britanski fiziolog i biohemičar Ernst Čejn i ubrzo je počela masovna upotreba penicilina u suzbijanju infekcija. Fleming, Flori i Čejn su 1954. podelili Nobelovu nagradu za medicinu.

1934- Rođen je Paja Patak, jedan od najpoznatijih i najpopularnijih crtanih likova Volta Diznija. Paja Patak prvi put se pojavio 09.06.1934. u kratkometražnom filmu serije "Silly Symphonies", da bi tri godine potom postao junak crtanih filmova u punom smislu. Dizni je simpatičnog bundžiju Paju Patka stvorio kao protivtežu Mikiju Mausu, liku bez mane. Paja Patak je brzo dobio na popularnosti i postao čak i veća zvezda od samog Mikija Mausa.

1945- Predsedništvo AVNOJ-a donelo je Zakon o konfiskaciji imovine i izvršenju konfiskacije, na osnovu kojeg je država preuzela svu imovinu Trećeg rajha, imovinu Nemaca koji su u Drugom svetskom ratu sarađivali s neprijateljem i imovinu ratnih zločinaca i saradnika okupatora. Zakon je bio pravna osnova za promenu imovinske strukture u Jugoslaviji, a pod odrednicu "saradnja sa okupatorom" stavljani su neretko i građani kojima je trebalo nešto oduzeti.

1945- Jugoslavija je sa Britanijom i SAD postigla sporazum kojim je Slobodna zona Trsta podeljena na dve zone - "A" i "B". Prva je potpala pod savezničku, druga pod jugoslovensku vojnu upravu.

1967- Egipatski predsednik Gamal Abdel Naser je, dan pre okončanja Šestodnevnog izraelsko-arapskog rata podneo ostavku zbog ponižavajućeg ratnog poraza Egipta, ali su docnije, na referendumu, Egipćani glasali da on ostane šef države.

1991- Amerikanci su počeli evakuaciju vazduhoplovne baze na Filipinima, koja je bila ugrožena silovitom erupcijom vulkana na obližnjoj planini Pinatubo, koji je mirovao 600 godina. Samo zahvaljujući blagovremenom upozorenju, broj poginulih Filipinaca nije bio veći od stotinak, ali je četvrt miliona ljudi ostalo bez krova nad glavom.

1998- Poslednji američki astronaut napustio je "Mir", čime je okončana rusko-američka saradnja na toj ruskoj kosmičkoj stanici.

1999- Štab civilne zaštite teritorijalne uprave Niš saopštio je da je tokom NATO agresije u Nišu i okolini tog grada, pri čemu su korišćene i zabranjene kasetne bombe, ubijeno 35 i ranjeno više od 500 civila, a da je civilnim objektima, uključujući porodične kuće, fabrike, saobraćajnice, školske i zdravstvene ustanove, nanesena materijalna šteta od oko 1,5 milijardi dolara.1999 - Generali VJ Svetozar Marjanović i Obrad Stevanović i general Majk Džekson potpisali su, u Kumanovu, Vojno-tehnički sporazum kojim je određen rok od 11 dana za povlačenje snaga VJ i policije Srbije sa Kosova i Metohije, umesto kojih su u južnu srpsku pokrajinu došle jedinice Kfora, većinom iz zemalja NATO. Narednog dana agresija NATO na Srbiju (SRJ) je prekinuta i usvojena je rezolucije 1244 Saveta bezbednosti UN.

2008- Srpska teniserka Ana Ivanović je sa 4.222 poena, nakon pobedne na Otvorenom prvenstvu Francuske u Rolan Garosu, i zvanično dospela na prvo mesto na listi najboljih igračica sveta (WTA)

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 10.06.

Na današnji dan 1874. godine umro je srpski državnik Ilija Garašanin, čije je delo "Načertanije" (prvu verziju je napisao Franja Zah), predviđalo oslobađanje svih Srba i Južnih Slovena. Zalagao se za Savez balkanskih naroda kako bi se zajedno oduprli Turskoj. Sin je trgovca Milutina Savića iz sela Garaši kod Kragujevca i prezime je uzeo prema nazivu rodnog mesta. Karijeru je započeo kao oficir 1837. i bio je prvi starešina vojske knjaza Miloša Obrenovića, ali je posle abdiciranja knjaza Miloša 1839. morao u izbeglištvo. Po povratku u otadžbinu od 1843. do 1852. bio je ministar unutrašnjih dela, do 1853. ministar spoljnih poslova, ali je smenjen pod pritiskom Rusije, iako se protivio austrofilskoj politici kneza Aleksandra Karađorđevića i smatrao da Srbija treba da se osloni na Rusiju i Francusku. Ponovo je postao ministar unutrašnjih dela 1858. i odluka Svetoandrejske skupštine o zbacivanju dinastije Karađorđević je najviše njegova zasluga. Na poziv kneza Mihaila Obrenovića, 1861. postao je šef vlade i diplomatije. Prihvatio je njegovu ideju o savezu sa Grčkom i Rumunijom u pripremanju ustanka protiv Turaka, takođe je vodio tajne pregovore o ustanku sa prvacima Srba u Bosni, ali je otpušten 1867. zbog protivljenja kneževoj ženidbi s Katarinom Konstantinović.

Dogodilo se na današnji dan - Page 6 Ilija-10

Danas je subota, 10. jun, 161. dan 2023. Do kraja godine ima 204 dana.

1190- Nemački car Fridrih I Barbarosa udavio se u reci Salef u Maloj Aziji u Trećem krstaškom ratu. Na presto je stupio 1152, posle čega je vodio više ratova u Italiji u pokušaju da potčini lombardske gradove i primora papu na pokornost. Posle poraza 1176. u bici kod Lenjana pokajnički se izmirio s papom. Predvodeći krstaše na putu ka Jerusalimu 1189. prošao je kroz Srbiju i sastao se u Nišu sa velikim županom Srbije Stefanom Nemanjom.

1610- Prvi holandski iseljenici u Americi iskrcali su se na ostrvo Menhetn, sada centralni deo Njujorka.

1793- Prvi javni zoološki vrt - "Žarden de plant" - otvoren je u Parizu.

1819- Rođen je francuski slikar Gistav Kurbe. Opor i snažan, odbacio je romantične pejzaže i idealizovanje ljudi i prizora, izvršivši ogroman uticaj na evropsko slikarstvo sredinom 19. veka. Glavna dela: "Atelje", "Tucači kamena", "Talas", "Pogreb u Ornanu".

1832- Rođen je nemački inženjer Nikolaus August Oto, koji je 1861. napravio prvi benzinski motor, a 1876. izumeo četvorotaktni motor sa unutrašnjim sagorevanjem, poznat kao "Oto motor", što je omogućilo razvoj automobilizma.

1836- Umro je francuski fizičar i matematičar Andre Mari Amper, osnivač elektrodinamike. Zasnovao je teoriju magnetizma u nerazdvojivoj vezi s elektricitetom i pronašao i proučio uzajamno dejstvo električnih struja. Napisao je više dela iz fizike, matematike i filozofije. Njemu u čast jedinica za jačinu struje nazvana je amper (skraćeno A), jedinica za naelektrisanje (količinu elektriciteta) ampersekunda (skraćeno As) i amperčas (skraćeno Ah), a instrument za merenje jačine struje ampermetar.

1868- Prilikom šetnje Košutnjakom (koji je tada bio privatno lovište Obrenovića) ubijen je srpski knez Mihailo Obrenović. Na prestolu Srbije bio je od 1839. do 1842. i od 1860. do smrti. Zbog bune koju je 1842. podigao Toma Vučić Perišić morao je da pobegne u Austriju, posle čega je na presto Srbije doveden knez Aleksandar Karađorđević. Boraveći van zemlje, pomagao je mnoge srpske kulturne radnike i pisce, uključujući Vuka Karadžića, Đuru Daničića, Branka Radičevića. Kada se njegov otac knez Miloš Obrenović vratio na vlast 1858. preuzeo je komandu nad vojskom, a ubrzo posle očeve smrti 1860. zaveo je autoritarnu vladavinu, pretvorivši Skupštinu u savetodavni organ. Ustanovio je 1861. narodnu vojsku od oko 50.000 ljudi i snabdeo je modernim naoružanjem. Iskoristio je tursko bombardovanje Beograda 1862. (Čukur česma) da nakon obimne diplomatske akcije 1867. primora Tursku da povuče garnizone iz utvrđenih gradova Srbije.

1875- Umro je srpski pisac Jovan Grčić Milenko, sledbenik Branka Radičevića, romantičarski pesnik poznat kao "fruškogorski slavuj". Sebi je dodao ime Milenko, po devojci Mileni u koju je bio zaljubljen. Gimnaziju je učio u Novom Sadu, Segedinu i Požunu (sadašnja Bratislava). Kao stipendista Matice srpske studirao je medicinu u Beču, ali se razboleo od tuberkuloze, vratio u rodni Čerević u Sremu, i u 29. godini umro u manastiru Beočin. U lirskim pesmama, lakih melodičnih stihova, izrazio je neposredan doživljaj prirode. U osećanjima je romantičarski čedan i sentimentalan, ali je napisao i više tzv. "prostih pesama", po kojima se smatra pretečom realizma u srpskoj poeziji. U Beču je 1869. objavio "Pesme". Pisao je i pripovetke i prevodio je Šilera, Getea, Hajnea.

1915- Rođen je američki pisac Sol Belou, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1976, u čijem delu je središnja tema moderan čovek, zaokupljen sumnjama i razočarenjima. Dela: romani "Henderson, kralj kiše", "Čovek na klackalici", "Žrtva", "Ne propusti dan", "Pustolovine Ogija Marča", "Hercog", "Planeta gospodina Semlera", "Humboltov dar", "Dekanov decembar", priče "Mozbijeva sećanja", drame "Poslednja analiza", "Guka", putopis "Do Jerusalima i nazad".

1922- Rođena je američka filmska glumica i pevačica Frensis Gam, poznata kao Džudi Garland, koja se proslavila već kao devojčica ulogom u filmu "Čarobnjak iz Oza" za koju je dobila Oskara. Izvrsno je tumačila uloge i u filmovima Vinsenta Minelija, jednog od pet njenih muževa - njihova kćerka Lajza Mineli takođe je ostvarila sjajnu pevačku i glumačku karijeru. Ostali filmovi: "Bebe u vojsci", "Osnujmo orkestar", "Bebe na Brodveju", "Mala Neli Keli", "Sretni me u Sent Luisu", "Časovnik", "Zigfildove ludosti", "Pirat", "Zvezda je rođena".

1923- Rođen je britanski medijski magnat češkog porekla Jan Ludvik Hoh, poznat kao Jan Robert Maksvel.

1923- Umro je francuski pisac Pjer Loti, koji je zbog napisa o okrutnostima kolonijalnih trupa u Indokini otpušten iz vojne službe. Kao pomorski oficir mnogo je putovao i dela mu obiluju egzotikom. Kao turkofil, u Prvom balkanskom ratu izražavao je simpatije za Tursku, ali je posle bugarskog prepada na srpsku vojsku u Drugom balkanskom ratu i kasnije u Prvom svetskom ratu, pohvalno i s neskrivenim divljenjem pisao o Srbima. Ostala dela: "U haremu", "Lotijeva ženidba", "Mornar", "Islandski ribar", "Gospođa hrizantema", "Roman jednog spahije".

1924- Vođu italijanskih socijalista Đanđakoma Mateotija oteli su i ubili fašisti. Mateoti je tog dana u Skupštini održao govor u kom je neobično oštro kritikovao ponašanje Musolinijevih sledbenika. Poticao je iz bogate porodice, završio je prava i veoma mlad postao vatreni socijalista. Posle istupanja iz Socijalističke partije Italije u oktobru 1922, postao je generalni sekretar novostvorene Socijalističke unitarističke partije. Njegovo ime postalo je vremenom simbol antifašističke borbe i tokom Drugog svetskog rata ga je nosilo više jedinica Pokreta otpora.

1930- Rođen je Branimir Živojinović, prevodilac, književnik. Rođen je u Beogradu, u porodici istaknutih intelektualaca. Bio je profesor na Filološkom fakultetu (Odsek za germanistiku) i urednik u Srpskoj književnoj zadruzi. Jedan je od osnivača Udruženja književnih prevodilaca Srbije i prvi dobitnik najuglednije prevodilačke nagrade "Miloš N. Đurić" za 1968. Objavio je četiri pesničke zbirke i šest antologija nemačke i svetske lirike. Sa nemačkog, engleskog, francuskog i ruskog prevodio je Getea, Šekspira, Šilera, Novalisa, Hajnea, Rilkea, Ničea, Miltona, Ljermontova, Bodlera, Celana, Ahmatovu, Kafku, Muzila, Hesea, Mana, Kanetija... Zadužio je srpsku kulturu i prevodima velikih teorijskih dela iz istoriografije, sociologije, teorije prava, psihologije, teorije književnosti. Odlikovan je najvišim državnim i stručnim nagradama, pa i Krstom SR Nemačke za zasluge.

1934- Umro je engleski kompozitor Frederik Delijus, impresionista poznat po simfonijama ("Pariz - pesma velikog grada", "Brigg Fair"). Komponovao je i opere i koncerte, uključujući "Misu života", inspirisanu delom nemačkog filozofa Fridriha Ničea "Tako je govorio Zaratustra".

1940- Fašistička Italija ušla je u Drugi svetski rat kao saveznik nacističke Nemačke, objavivši rat Francuskoj i Velikoj Britaniji.

1942 - Počela je ofanziva na Kozaru u Drugom svetskom ratu, u kojoj je oko 40.000 nemačkih i hrvatskih vojnika zatvorilo obruč oko slobodne teritorije u području te planine u Bosni. U opkoljenom području zbeg sa oko 80.000 srpskih civila je branilo 3.500 boraca Drugog krajiškog partizanskog odreda. Posle 50 dana teških borbi mestimično je probijen obruč i spaseno je nešto više od 15.000 civila. Spaljena su i uništena sva sela a oko 60.000 srpskih civila oterano je u logore, mahom u Jasenovac.

1942- Nemci su u Drugom svetskom ratu u rudarskom selu Lidice u Češkoj, koje su prethodno spalili, streljali sve muškarce (oko 200), žene odveli u koncentracione logore, a decu u zavode za "prevaspitavanje", kao odmazdu zbog ubistva nemačkog protektora Češke i Moravske i šefa nacističke tajne policije Gestapo - Rajnharda Hajdriha, 27. maja 1942. Selo je obnovljeno 1946. i u njemu je podignut spomenik žrtvama.

1942- U borbi s Nemcima kod Male Remete u Sremu, u Drugom svetskom ratu poginuo je Boško Palkovljević-Pinki, jedan od prvih partizana Fruške gore, koji je kao kurir iz Srema obavestio Vrhovni štab o narodnooslobodilačkoj borbi u Vojvodini. Bio je jedan od organizatora bekstva 32 robijaša iz sremskomitrovačkog zatvora 1941.

1945- Komandantu zapadnih savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu američkom generalu Dvajtu Ajzenhaueru je uručeno jedno od najviših sovjetskih odlikovanja - Orden pobede.

1946- Umro je američki bokser afričkog porekla Džek Džonson, prvi crnac koji je osvojio titulu svetskog prvaka u teškoj kategoriji.

1967- Izrael je prihvatio zahtev UN o prekidu vatre u ratu sa Egiptom (Šestodnevnom), u kojem su Izraelci - protiv kojih su ratovali i Sirija i Jordan - za samo šest dana zauzeli teritoriju četiri puta prostraniju od Izraela.

1967- Sovjetski Savez je prekinuo diplomatske odnose sa Izraelom i zapretio sankcijama ukoliko izraelska armija ne obustavi napredovanje prema glavnom gradu Sirije Damasku.

1967- Umro je američki filmski glumac Spenser Trejsi, izuzetan tumač niza karakternih uloga, prvi glumac koji je dve godine uzastopno dobio Oskara - za filmove "Hrabri kapetan" 1937. i "Grad dečaka" 1938. Ostali filmovi: "Bes", "Sedmi krst", "Citadela", "Starac i more", "Nirnberški proces", "Pogodi ko dolazi na večeru".

1970- U Jordanu je najmanje 100 ljudi ubijeno u sukobu vladinih snaga s palestinskim gerilcima.

1971- SAD su posle 21 godine ukinule embargo na trgovinu s Kinom.

1989- Narodna republika Kina i Tajvan uspostavili su direktne telefonske veze.

1990- Na prvim slobodnim izborima u Bugarskoj posle Drugog svetskog rata pobedila je Bugarska socijalistička partija (bivša Komunistička partija) koja je dobila 47 odsto glasova, dok je desničarski Savez demokratskih snaga osvojio 36 odsto.

1990- Predsedničke izbore u Peruu dobio je peruanski političar japanskog porekla Alberto Fudžimori, porazivši na njima pisca Marija Vargasa Ljosu.

1992- Dogodio se masakr u selu Čemerno, kada su 32 srpska civila, najviše žene, dece i starci, meštani tog sela u blizini Sarajeva, pobijeni u praskozorje, od strane lokalnih muslimanskih ekstremista.

1995- Bivši predsednik vlade Švedske Karl Bilt naimenovan je umesto lorda Dejvida Ovena za kopredsednika Međunarodne konferencije o prethodnoj Jugoslaviji, saopštio je predsedavajući Evropske unije francuski predsednik Žak Širak.

1996- Čečenski islamski separatisti i zvaničnici Rusije potpisali su dokumente kojima je predviđeno okončanje 18-mesečnog rata u Čečeniji.

1997- Prema naređenju vođe kambodžanske maoističke gerilske frakcije "Crvenih Kmera" Pol Pota, ubijen je jedan od njegovih najbližih saradnika Son Sen i 11 članova njegove porodice.

1999- Poslednji projektili NATO - 79. dana agresije na Srbiju (SRJ) - pali su nešto posle 13 časova u području sela Kololeč kod Kosovske Kamenice, a ubrzo potom generalni sekretar NATO Havijer Solana saopštio je da bombardovanje prestaje. Prve jedinice Vojske Jugoslavije su, na osnovu Vojno-tehničkog sporazuma potpisanog dan ranije u Kumanovu, počele povlačenje sa Kosova i Metohije, a kasnije istog dana Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija je, uz uzdržan glas NR Kine, usvojio rezoluciju 1244 kojom je legalizovan dolazak međunarodnih vojnih snaga u južnu srpsku pokrajinu.

1999- Predsednik SRJ Slobodan Milošević je saopštio da je tokom agresije NATO poginulo 462 pripadnika Vojske Jugoslavije i 114 policajaca, kao i "da je zemlja odbranjena i da je sačuvan njen suverenitet i teritorijalni integritet".

2000- Umro je sirijski predsednik Hafez el Asad, koji je na vlast došao državnim udarom u novembru 1970. da bi već sledećeg marta bio izabran za šefa države. Bio je jedan od najuticajnijih državnika Bliskog istoka, na mestu predsednika nasledio ga je sin.

2002- U blizini beogradskog hotela "Jugoslavija" iz zasede je ubijen srpski policijski general Boško Buha, zamenik šefa resora javne bezbednosti u Ministarstvu unutrašnjih poslova Srbije.

2004- Umro je američki muzičar afroameričkog porekla Rej Čarls, "otac soula", koji je uspeo da savlada i siromaštvo i nedostatak vida i zavisnost od heroina i postane jedan od najpopularnijih i najplodnijih muzičara 20. veka. Tokom 58 godina izdao je 250 albuma i održao oko 10.000 koncerata. Međunarodnu slavu stekao je 1954. pesmom "Našao sam ženu", a nezaboravna pesma "Džordžija u mojim mislima" svrstala ga je 1960. godine među svetske zvezde, što je sledeće godine potvrdio hitovima "Zbriši drumom Džek" i "Ne mogu da prestanem da te volim".

2010- Umro je Vlaho Orlić, jedan od najboljih domaćih vaterpolo stručnjaka. Rođen u Kotoru, detinjstvo je proveo u Italiji i Dubrovniku, a kao mladić uspešno se bavio veslanjem. Od 1958. nalazio se u beogradskom Partizanu, kao igrač i potom trener. Smatra se najzaslužnijim za napredak tog kluba koji je sedamdesetih vladao Evropom i bio je jedan od najboljih vaterpolo klubova na kontinentu. Početkom devedesetih učestvovao je u stvaranju uspešnih timova Zvezde i Bečeja.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

Adminka Bedž : Broj poruka : 279572 Datum upisa : 30.03.2020

Dogodilo se na današnji dan, 11.06.

Na današnji dan 1903. godine oficiri zaverenici su ubili u rano jutro u Beogradu kralja Aleksandra Obrenovića i kraljicu Dragu. Kralj Aleksandar na vlast je došao 1889. posle abdikacije oca, kralja Milana, ali su zemljom zbog maloletstva vladara upravljali namesnici. Preuzeo je vlast državnim udarom 1893. Zbog ženidbe 1900. dvorskom damom Dragom, sukobio se sa ocem i navukao na sebe opšte nezadovoljstvo. Zaverenici, među kojima je bilo istaknutih političara i oficira koji su ga ubili u "Majskom prevratu" (prema Julijanskom kalendaru, tada važećem u Srbiji, kraljevski par je ubijen 29. maja) na presto su potom doveli dinastiju Karađorđević.

Dogodilo se na današnji dan - Page 6 Draga-10

Danas je nedelja, 11. jun, 162. dan 2023. Do kraja godine ima 203 dana.

1509 - Engleski kralj Henri VIII oženio se prvom od šest žena, Katarinom Aragonskom.

1572 - Rođen je engleski pisac Bendžamin Džonson, koji je realistički prikazivao ljudske nastranosti i strasti. Dela: komedije "Ljudi i ćudi", "Volpone", "Vartolomejski vašar", proza "Građa, ili otkrića o ljudima i stvarima".

1727 - Umro je britanski vladar nemačkog porekla Džordž I, prvi monarh Velike Britanije iz hanoverske dinastije, a na prestolu ga je nasledio sin Džordž II. Tokom njegove vladavine od 1714. do smrti položaj premijera se iskristalisao kao ključni u izvršnoj vlasti.

1776 - Rođen je engleski slikar Džon Kanstebl, jedan od tvoraca modernog pejzaža u evropskom slikarstvu. Njegova platna odlikuje jednostavnost motiva, slobodan potez i prozračnost atmosfere, čime je znatno uticao na francuske impresioniste.

1859 - Umro je austrijski knez Klemens Meternih, koji je kao ministar inostranih poslova i kancelar četiri decenije krojio spoljnu i unutrašnju politiku Austrije, umnogome i sudbinu Evrope. Šef diplomatije bio je od 1809. do 1821, a kancelar od 1821. do 1848. Zbačen u martovskoj Bečkoj revoluciji emigrirao je u Englesku. Predvodio je 1813. koaliciju protiv Francuske, odnosno, Napoleona I. U međunarodnoj politici bio je stub reakcionarnog saveza evropskih vladara "Svete alijanse", stvorene radi gušenja revolucionarnih tendencija u Evropi. Dve godine posle zbacivanja s vlasti vratio se u Austriju.

1864 - Rođen je nemački kompozitor i dirigent Rihard Štraus, dugogodišnji direktor Bečke opere. Počeo je da stvara u maniru kasnog romantizma i dospeo do ekspresionizma, ali je uvek ispoljavao visoko majstorstvo orkestracije. Jedan je od najboljih operskih kompozitora uopšte. Komponovao je i operete, balete, solo pesme, kamernu muziku. Dela: simfonijske poeme "Don Huan", "Til Ojlenšpigel", "Simfonija Alpa", "Sinfonia domestica", "Život junaka", opere "Saloma", "Elektra", "Kavaljer s ružom", "Egipatska Helena", "Arabela", "Danajina ljubav".

1880 - Rođena je američka pacifistkinja Dženet Renkin, prva žena koja je postala član Kongresa SAD. Kao ubeđeni antimilitarista, u Kongresu jedina je glasala protiv objave rata Japanu posle bombardovanja Perl Harbura 1941.

1891 - Velika Britanija i Portugal potpisale su konvenciju o podeli interesnih sfera severno i južno od reke Zambezi u Africi, kojom je Njasa (sadašnji Malavi) postao britanski protektorat.

1895 - Rođen je sovjetski državnik Nikolaj Aleksandrovič Bulganjin, predsednik vlade Sovjetskog Saveza od 1955. do 1958, učesnik Oktobarske revolucije. Boljševicima se priključio 1917. uoči revolucije i do 1922. radio je u ČEKI (politička policija). Član Centralnog komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza postao je 1934. a Politbiroa 1948. Tokom Drugog svetskog rata bio je u vojnim savetima Zapadnog, Drugog pribaltičkog i Prvog beloruskog fronta, potom zamenik ministra odbrane, a posle rata ministar oružanih snaga i zamenik predsednika vlade, pre nego što je postao šef vlade.

1910 - Rođen je francuski okeanograf Žak Iv Kusto, član Francuske akademije, veliki borac za zaštitu čovekove okoline. Za podvodna snimanja zainteresovao se u Indokini tridesetih godina 20. veka kao mornarički oficir, posle završene Pomorske akademije u Brestu. Prvi dokumentarni film "Deset hiljada metara pod morem" snimio je 1943. i od tada je napravio mnoštvo dokumentarnih filmova i televizijskih serija o životu u morima i okeanima, krstareći svetom svojim brodom-laboratorijom "Kalipso". Za film "Svet tišine", koji je snimio s francuskim režiserom Lujom Malom, 1956. je na festivalu u Kanu dobio "Zlatnu palmu". Dobitnik je tri Oskara. Napisao je više knjiga, uključujući "Putovanje 'Kalipsa'" i "Kroz 18 metara vode". Ostali filmovi: "Svet bez sunca", "Zlatna riba".

1918 - Italijanski borbeni čamci potopili su u Prvom svetskom ratu u Jadranskom moru, oko 70 kilometara severozapadno od Zadra, veliki austrougarski bojni brod "Sent Ištvan", posle čega je komandant austrougarske mornarice admiral Mikloš Horti, potonji regent Mađarske, morao da obustavi operaciju razbijanja blokade na ulazu u Jadran. Horti je planirao da čitava austrougarska flota, uz pomoć avijacije, kod Otrantskih vrata razbije blokadu sila Antante.

1936 - U Moskvi je saopšteno da je uhapšeno, osuđeno na tajnom suđenju i potom pogubljeno osam visokih sovjetskih vojnih rukovodilaca, uključujući maršala i vojnog teoretičara Mihaila Tuhačevskog, što je označilo početak masovne čistke i likvidacija unutar vojske. Tuhačevski je bio jedan od najistaknutijih komandanata Crvene armije tokom građanskog rata posle Oktobarske revolucije. Kao komandant Zapadnog fronta 1920. u ratu protiv Poljske dopro je do Varšave, 1922. postao je načelnik Vojne akademije, 1925. član Revolucionarnog vojnog saveta Sovjetskog Saveza, a 1931. zamenik predsednika tog tela i zamenik ministra odbrane. Dela: "Rat klasa", "Pitanja savremene strategije".

1942 - Stupio je na snagu sporazum vlada Sovjetskog Saveza i SAD u Drugom svetskom ratu, o principima uzajamne pomoći i vođenju rata protiv Sila osovine, poznat kao "Sporazum o zajmu i najmu". SAD su se obavezale da snabdevaju Sovjetski Savez, koji će sarađivati u odbrani SAD i dostavljati materijale i informacije. Dogovorene su i koordinirane akcije radi povećanja proizvodnje, razmene i potrošnje i uklanjanja trgovinskih i carinskih barijera.

1949 - Ubijen je albanski revolucionar i rukovodilac Koči Dzodze, odmah posle izricanja smrtne presude na montiranom tajnom procesu. Prethodno je smenjen sa svih položaja i uhapšen pošto se nije složio s rezolucijom Informiroa 1948, protiv Jugoslavije. U zatvoru se odrekao stava da je politika Moskve prema Beogradu pogrešna. Bio je 1941. glavni inicijator osnivanja KP Albanije i njen organizacioni sekretar, organizator komunističkog pokreta u Albaniji i član Vrhovnog štaba NV Albanije. Od 1945. bio je potpredsednik vlade i ministar unutrašnjih poslova, a 1946. postao je predsednik "Demokratskog fronta Albanije". Zalagao se za blisku saradnju Albanije i Jugoslavije.

1955 - Na automobilskoj trci "24 sata Le Mana" poginulo je 80 i povređeno više od 100 posmatrača posle sudara tri automobila koji su uleteli u gledalište.

1962 - Dogodilo se spektakularno bekstvo trojice zatvorenika sa ostrvskog zatvora Alkatraz u zalivu San Francisko. Frenk Moris i braća Klarens i Džon Englin, inače osuđeni zbog pljačke banke, nestali su tokom noći, i nikada nije razjašnjena njihova sudbina. Alkatraz je potom zatvoren, ali istraga nije zaključena.

1963 - Vijetnamski budistički kaluđer Kvang Duk spalio se u Sajgonu (sadašnji Ho Ši Min), u znak protesta protiv tretmana kojem je vlada Južnog Vijetnama podvrgla budiste.

1970 - Umro je ruski državnik Aleksandar Fjodorovič Kerenski, član a potom predsednik Privremene vlade posle Februarske revolucije 1917. u Rusiji. Oboren je u Oktobarskoj revoluciji 1917. Emigrirao je 1918. i od 1940. živeo je u SAD, gde je i umro.

1970 - Poslednji američki vojnik je napustio vazduhoplovnu bazu "Vilus" u Libiji, na zahtev pukovnika Moamera el Gadafija, koji je 1. septembra 1969. oborio režim kralja Idriza I iz dinastije Senusi.

1970 - Posle sedmice žestokih okršaja u Jordanu, palestinski gerilci i jordanska armija potpisali su primirje.

1979 - Umro je američki filmski glumac Džon Vejn, koji je igrao uglavnom u vesternima, tumačeći likove pravdoljubivih i usamljenih junaka. Filmovi: "Veliko suđenje", "Poštanska kola", "Dugo putovanje kući", "Rio Grande", "Pesak Ivo Džime", "Miran čovek", "Crvena reka", "Tragači", "Čovek koji je ubio Liberti Valansa", "Rio Bravo", "Eldorado", "Alamo".

1981 - U zemljotresu u jugoistočnoj iranskoj provinciji Kerman poginulo je 1.500 osoba.

1984 - Umro je italijanski političar Enriko Berlinguer, generalni sekretar Komunističke partije Italije od 1972. do smrti, jedan od najistaknutijih pobornika "evrokomunizma" (spoj demokratije i socijalizma) i tvorac strategija "istorijskog kompromisa" (s građanskim strankama, pre svega s demohrišćanima) i "demokratske alternative". U ranoj mladosti je postao komunista i 1944. je uhapšen kao sekretar komunističke omladine u rodnom Sasariju na Sardiniji. U Centralni komitet partije ušao je 1945, član Politbiroa postao je 1959, a zamenik generalnog sekretara 1969.

1988 - Umro je italijanski državnik Đuzepe Saragat, bivši predsednik Italije, osnivač italijanske Socijaldemokratske partije. Posle dolaska na vlast fašističkog režima Benita Musolinija emigrirao je sa ostalim rukovodiocima Socijalističke partije, u kojoj je bio član Direkcije, a u zemlju se vratio 1943. posle kapitulacije Italije u Drugom svetskom ratu. Nemci su ga ubrzo uhapsili, ali je uspeo da pobegne iz zatvora. Iz Socijalističke partije je istupio 1947. a 1952. osnovao je Socijaldemokratsku partiju. Bio je ministar u prvoj posleratnoj italijanskoj vladi, potom do 1957. potpredsednik vlade. Šef diplomatije postao je 1963. a na čelu države bio je od 1964. do 1971.

1990 - Umro je srpski istoričar, akademik Vasa Čubrilović, aktivni član "Mlade Bosne", profesor Beogradskog univerziteta. Kao učenik pristupio je nacionalno-revolucionarnoj organizaciji "Mlada Bosna", a kao učesnik Sarajevskog atentata osuđen je na 16 godina robije i do sloma Austro-Ugarske 1918. bio je u zatvoru. Studirao je filozofiju na Beogradskom univerzitetu, gde je doktorirao 1927. Između dva svetska rata pripadao je levom krilu Zemljoradničke stranke. Posle Drugog svetskog rata izvesno vreme bio je ministar, zatim profesor Univerziteta a po obnovi predratnog Balkanološkog instituta (izvorno "Balkanski institut") postaje njegov direktor. Autor je oko 70 istorijskih knjiga i studija. Dela: "Bosanski ustanak 1875-1878", "Poreklo muslimanskog plemstva u Bosni i Hercegovini", "Prvi srpski ustanak i bosanski Srbi", "Politička prošlost Hrvata", "Istorija političke misli u Srbiji XIX veka", "Odabrani istorijski radovi".

1995 - U eksploziji bombe podmetnutoj u kolumbijskom gradu Medeljin u vreme održavanja muzičkog festivala, poginulo je 28 osoba i povređeno više od 200.

1996 - U eksploziji u trgovinskom centru u brazilskom gradu Sao Paolo poginulo je 39 i povređeno više od 500 lica.

1999 - Komandant Treće armije Vojske Jugoslavije general Nebojša Pavković obelodanio je da je Treća armija tokom 79 dana agresije NATO na Srbiju (SRJ), iako najisturenija (teritorija Kosova i Metohije), izgubila 161 pripadnika i da je uništeno 13 tenkova, šest oklopnih transportera, osam artiljerijskih oruđa, 19 protivavionskih topova i jedan radar. To je nesumnjiv uspeh, imajući u vidu ogromnu nesrazmeru zaraćenih strana.

1999 - Ruski bataljon s 23 kamiona, 16 oklopnih transportera, pet džipova i jednim vozilom veze prešao je iz Bosne i Hercegovine na teritoriju Srbije (SRJ) tokom prepodneva i uveče je prispeo na Kosovo i Metohiju kao prva jedinica iz sastava Kfora, zaposevši potom aerodrom Slatina kod Prištine.

2001 - Pogubljen je američki ratni veteran Timoti Mekvej, šest godina pošto je aktivirao kamion-bombu ispred jedne federalne zgrade u Oklahoma sitiju, pri čemu je poginulo 168 ljudi.

2003 - U samoubilačkom bombaškom napadu islamskog teroriste u autobusu u centru Jerusalima poginulo je 17 ljudi.

2005 - Ministri finansija sedam najrazvijenijih zemalja sveta i Rusije, tzv. Grupa osam (G8), postigli su u Londonu istorijski sporazum da najsiromašnijim zemljama sveta bude otpisano 40 milijardi duga.

2005 - Umro je bivši portugalski predsednik vlade general Vasko Gonsalveš, jedan od vođa portugalske "Revolucije karanfila" 1974. godine, kada je zbačen sa vlasti režim koji je svojevremeno utemeljio Antonio Salazar.

2008 - Svrgnuti kralj Nepala Gjanendra napustio je svoju palatu u Katmanduu i započeo život običnog građanina Nepala. Dinastija koja je tom zemljom vladala 240 godina uklonjena je pošto su drevnom himalajskom monarhijom ovladali maoisti.

2009 - Svetska zdravstvena organizacija (SZO) proglasila je, posle više od 40 godina, pandemiju novog gripa, pošto je ocenjeno da se virus H1N1 globalno proširio. Na kraju se ispostavilo da je opšta panika koja je potom usledila bila suvišna i da novi grip nije ozbiljna opasnost.

2015 - U Španiji je, uz vojne počasti, sahranjen Migel de Servantes, četiri veka nakon njegove smrti, otkrivanjem spomenika u madridskom manastiru bosonogih trinitaraca koji je sačuvao njegove posmrtne ostatke. Migel de Servantes, poeta, dramaturg i prozni pisac, autor prvog modernog romana "Don Kihot", bio je i veteran španske vojske i učesnik čuvene bitke kod Lepanta 1571. kojom je zaustavljena turska ekspanzija u Mediteranu.

"Ne sanjamo svi jednako i to nikome ne smeta. A zašto svima smetamo kad smo drugačije budni?"

» Vremeplov-Na današnji dan