Dogodilo se na današnji dan

First topic message reminder :


Dogodilo se na današnji dan, 11.02.

1650. - Umro Rene Dekart, francuski filozof, matematičar i fizičar
(La Aj, 31. 03. 1596 - Stokholm, 11. 02. 1650)

1817. - Rođen Jovan Subotić, književnik i političar, urednik "Letopisa Matice srpske"(Dobrinci, 11. 02. 1817 - Zemun, 28. 01. 1886)

1847. - Rođen Tomas Alva Edison, američki fizičar i pronalazač
(Milan, 11. 02. 1847 - Njujork, 18. 10. 1931)

1852. - Pomorac Ivo Visin krenuo na put oko sveta

1868. - Umro Žan Bernar Leon Fuko, francuski fizičar
(Pariz, 18. 09. 1819 - Pariz, 11. 02. 1868)

1876. - Rođena Draga Spasić, pozorišna glumica i operska pevačica
(Valjevo, 11. 02. 1876 - Beograd, 29. 07. 1938)

Draga Spasić je učiteljsku školu završila u Beogradu. Član Narodnog pozorišta u Beogradu postala je 1896, a već sledeće godine prešla je u Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu. Solo pevanje je usavršavala kod profesora Filipa Forstena. U Srpskom narodnom pozorištu nosila je najvažniji pevački repertoar i stekla umetničku slavu, kao jedna od najomiljenijih pevačica i glumica u Vojvodini. Na sceni Opere Narodnog pozorišta u Beogradu tumačila je glavne sopranske partije u "Kavaleriji rustikani", "Prodanoj nevesti", "Verteru", "Toski" i "Boemima", a među njenim najuspelijim ulogama je "Koštana" iz istoimenog Stankovićevog dela, za čije izvođenje je prilikom proslave 25-godišnjice rada, od autora u znak priznanja dobila lovorov venac.

1879. - Umro Onore Domije, francuski slikar, grafičar i vajar, najveći karikaturista 19. veka (Marsej, 26. 02. 1808 - Valmondiaz, 11. 02. 1879)

1901. - Umro Milan Obrenović, knez i kralj
(Manasija, Vlaška, 22. 08. 1854 - Beč, 11. 02. 1901)

1903. - Rođen Dušan Timotijević, novinar i filmski kritičar
(Beograd, 11. 02. 1903 - Beograd, 23. 12. 1967)

1906. - Ustanovljena seizmološka služba u Beogradu

1907. - Rođen Blagoje Nešković, lekar i političar
(Kragujevac, 11. 02. 1907 - Beograd, 11. 11. 1984)

1909. - Rođen Džozef Leo Mankijevič, američki režiser, scenarista i producent, dobitnik "Oskar"-a (Vilkis Ber, 11. 02. 1909 - Bedford, 05. 02. 1993)

1913. - Rođen Rifat Burdžović Tršo, revolucionar, narodni heroj
(Bijelo Polje, 11. 02. 1913 - Trnovo, 02. 10. 1942)

1917. - Rođen Đuzepe de Santis, italijanski reditelj i scenarista (Fondi, 11. 02. 1917 - Rim, 16. 05. 1997)

1917. - Rođen Sidni Šeldon (Šehtel), američki književnik, dobitnik "Oskar"-a (Čikago, 11. 02. 1917 - Rančo Miraž, 30. 01. 2007)

1920. - Operom "Madam Baterflaj" Đakoma Pučinija, otvorena Opera Narodnog pozorišta u Beogradu

1926. - U Beogradu osnovan Centralni veterinarski bakteriološki zavod, preteča Naučnog instituta za veterinarstvo

1929. - "Lateranskim sporazumom" Italije i Svete stolice osnovana država Vatikan

1931. - Umro Čarls Parsons, engleski inženjer, pronalazač turbine
(London, 13. 06. 1854 - Kingston, 11. 02. 1931)

1935. - Rođen Džin Vinsent (Vinsent Eugen Kradok), američki muzičar, pionir rokenrola (Norfolk, 11. 02. 1935 - Njuhol, 12. 10. 1971)

1935. - Rođen Dragan Rumenčić, arhitekta, karikaturista lista "Jež" (Zemun, 11. 02. 1935)

1947. - Rođen Irinej (Mirko) Bulović, episkop bački, portparol Srpske pravoslavne crkve, administrator Eparhije austrijsko-švajcarske (Stanišić, 11. 02. 1947)

1948. - Umro Sergej Mihajlovič Ejzenštajn, ruski filmski reditelj, profesor Filmske akademije u Moskvi (Riga, 23. 01. 1898 - Moskva, 11. 02. 1948)

1953. - Umro Uroš Predić, slikar, akademik
(Orlovat, 07. 12. 1857 - Beograd, 11. 02. 1953)

1954. - Rođena Zlata Petković, pozorišna, filmska i TV glumica
(Svrljig, 11. 02. 1954 - Beograd, 03. 12. 2012)

1967. - Umro Milo Mulunović, slikar, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, akademik (Cetinje, 06. 08. 1897 - Beograd, 11. 02. 1967)

1990. - Nelson Mandela oslobođen posle 27 godina robije u južnoafričkim zatvorima

1993. - Umrla Desanka Maksimović, književnica, akademik
(Rabrovica, 16. 05. 1898 - Beograd, 11. 02. 1993)

1996. - Umrla Neda Depolo, dramaturg, urednik Dramskog programa Radio Beograda (Brčko, 01. 04. 1922 - Beograd, 11. 02. 1996)

1997. - Umrla Ksenija Cicvarić, pevačica
(Podgorica, 1926 - Beograd, 11. 02. 1997)

2000. - Umro Rože Vadim (Rože Plemjanikov), francuski filmski glumac i reditelj (Pariz, 28. 01. 1928 - Pariz, 11. 02. 2000)

2002. - Umro Stojan D. Vujičić, književnik, istoričar književnosti i prevodilac (Pomaz, 15. 05. 1933 - Rim, 11. 02. 2002)

2004. - Počeo sa radom španski kulturni centar - Institut "Servantes" u Beogradu

2004. - Umro Jozef Lenart, predsednik vlade Čehoslovačke, prvi sekretar Komunističke partije Slovačke (Liptovska Porubka, 03. 04. 1923 - Prag, 11. 02. 2004)

2006. - Umro Piter Benčli, američki književnik
(Njujork, 08. 05. 1940 - Prinston, 11. 02. 2006)

2010. - Umro Li Aleksandar Mekvin, britanski modni dizajner
(London, 17. 03. 1969 - London, 11. 02. 2010)

2010. - Umrla Irina Arhipova, ruska operska pevačica, solista "Boljšoj teatra" (Moskva, 02. 12. 1925 - Moskva, 11. 02. 2010)

2010. - Umro Nikola Bugarčić, sportski radnik, predsednik Fudbalskog kluba "Crvena zvezda"( 25. 02. 1921 - Beograd, 11. 02. 2010)

2012. - Umrla Vera Tomanović Obradović, filmska i TV glumica
(Prizren, 10. 06.1933 - Beograd, 11. 02. 2012)

2012. - Umrla Vitni Hjuston, američka pevačica i glumica
(Nju Džersi, 09. 08. 1963 - Los Anđeles, 11. 02. 2012)

2016. - Umro dr Bora Stanimirović, profesor i prvi dekan Učiteljskog fakulteta u Vranju (1938 - 11. 02. 2016)

2018. - Umro Peter Kelbel, jedan od osnivača "Blica", šef programa Televizije Kneževine Lihtenštajn ( - Beč, 11. 02. 2018)

Dogodilo se na današnji dan, 13.07.

Na današnji dan 1878. godine završen je Berlinski kongres, na kojem je revidiran Sanstefanski mirovni ugovor. Odlukama Berlinskog kongresa Srbiji su priključene oslobođene teritorije na jugu od kojih su obrazovani Niški, Pirotski, Toplički i Vranjski okrug, takođe, priznata joj je potpuna suverenost. Austro-Ugarskoj je dato pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu i da stacionira svoj garnizon u Raškoj oblasti (Novopazarski sandžak), a Britaniji da okupira Kipar. Rumunija je postala nezavisna. Bugarska je formirana kao kneževina pod suverenitetom turskog sultana, dok je Istočna Rumelija je ostala u sastavu Turske u autonomnom statusu. Rusija je dobila proširenja na Kavkazu.



Danas je četvrtak, 13. jul, 194. dan 2023. Do kraja godine ima 171 dan.

100. p. n. e. - Rođen je rimski vojskovođa, pisac i državnik Gaj Julije Cezar, jedna od najmarkantnijih ličnosti antičke istorije. Republikanski zaverenici ubili su ga 44. p.n.e. na dan martovskih ida, ali time nisu uspeli da spasu republiku - što je bio njihov cilj. U početku karijere bio je pristalica stranke populista, rimskih republikanskih demokrata, uz čiju je pomoć 68. počeo da se penje lestvicama moći, postavši kvestor, zatim edil, pretor i prokonzul u Španiji. Ambiciozan i bezobziran, okrenuo je leđa populistima i 60. sklapa Prvi trijumvirat o podeli vlasti s Gnejem Pompejem i Markom Licinijem Krasom. Vojnički se proslavio osvajanjem Galije (grubo, danas Francuska i Belgija). Posle Krasove smrti ušao je vojskom na teritoriju Rima - za prelazak granične rečice Rubikon vezuje se znamenita njegova izjava: "Kocka je bačena" (na teritoriji samog Rima nisu smele da se nalaze naoružane trupe - prelazak Rubikona značio je građanski rat). Potukao je Pompejeve snage 48. u bici kod Farsale u Tesaliji. Pripojio je Egipat, iz kog je doveo grčkog astronoma Sosigena koji mu je pomogao da reformiše računanje vremena i sačini Julijanski kalendar. Dosta je pisao i bio je dobar stilista, ali su izgubljene njegove pesme i gramatički spis "O analogiji". Ostala dela: "Komentari o građanskom ratu", "Komentari o Galskom ratu".

1793 - Francuskog lekara i novinara Žana Pola Maraa, jednog od vođa Francuske revolucije i lidera montanjarske grupe, u Parizu je ubila žirondinka Šarlota Korde. Mara se zalagao za ukidanje torture i smrtne kazne i za slobodu štampe, a u listu "Prijatelj naroda", koji je pokrenuo, zastupao je interese gradskih donjih slojeva i bio je potpuno isključiv prema aristokratiji.

1837 - Kraljica Viktorija I se kao prvi britanski monarh preselila u Bakingemsku palatu u Londonu.

1839 - U Beogradu su prvi put održani izbori za Opštinu grada Beograda. Ukazom o "Ustrojaniju obština" sve opštine u Srbiji su podeljene u tri reda: prvoj je pripadao Beograd, drugoj okružne i druge varoši, a trećoj seoske opštine. U Beogradu su birana 32 člana gradske opštine - "najčestitija, najrazumnija i najpravdoljubivija". Svi članovi gradske opštine svoju dužnost su obavljali besplatno.

1930 - U glavnom gradu Urugvaja Montevideu počelo je Prvo svetsko fudbalsko prvenstvo, na kojem je u konkurenciji 13 ekipa pobedila reprezentacija zemlje domaćina. Kraljevina Jugoslavija (koju su bojkotovali klubovi iz Zagreba, Sarajeva i Subotice) je kao najbolje plasirana reprezentacija izvan Amerike podelila treće i četvrto mesto, ali je FIFA, zbog gol-razlike rangirala SAD kao trećeplasiranu.

1943 - Četnici su u Drugom svetskom ratu tokom bitke na Sutjesci, u obračunu s partizanima kod sela Vrbnice u fočanskom kraju, zarobili i ubili pisca Ivana Gorana Kovačića i profesora Medicinskog fakulteta u Beogradu dr Simu Miloševića. Kovačić je autor potresne poeme "Jama" o zločinima hrvatskih ustaša nad Srbima, kao i dela "Štrajk u fabrici štrebera", "Humoreske i satire", "Par nas s Parnasa" a Milošević više radova iz oblasti parazitologije, mikrologije i bakteriologije.

1943 - Pobedom sovjetske armije, u Drugom svetskom ratu je posle samo osam dana okončana ključna faza Kurske bitke, najvećeg tenkovskog okršaja u istoriji ratova, u kojoj je učestvovalo oko 6.000 tenkova sa obe strane. Nemci su angažovali 50 divizija, od kojih 14 oklopnih i dve motorizovane, sa oko 2.900 tenkova, ali su pretrpeli poraz. Tokom borbi koje su trajale do 23. avgusta 1943. uz gotovo sve tenkove, iz stroja je izbačeno pola miliona nemačkih vojnika, a 30 njihovih divizija je uništeno.

1951 - Umro je austrijski kompozitor Arnold Šenberg, osnivač i teoretičar modernog muzičkog ekspresionizma, profesor muzičkih akademija u Beču, Berlinu, Bostonu i Los Anđelesu. U ranim kompozicijama bio je sledbenik romantizma, ali je kasnije napustio tonalni sistem i komponovao atonalno, pri čemu je uveo nov dvanaestotonski način komponovanja, nevezan za usvojena harmonska pravila. Napisao je "Nauku o harmoniji" i nedovršeni "Priručnik za kontrapunkt" i "Teoriju kompozicije". Muzička dela: opera "Mojsije i Aron", simfonijska poema "Peleas i Melisandra", kantate "Gurelider", "Preživeli iz Varšave", melodrama "Pierrot lunaire", monodrama "Očekivanja".

1955 - Rut Elis, osuđena na smrt zbog ubistva ljubavnika, postala je poslednja žena obešena u Velikoj Britaniji.

1971 - Pod optužbom da su pokušali da obore kralja Hasana, u Maroku je streljano 10 oficira armije te severnoafričke zemlje.

1985 - Na londonskom stadionu "Vembli" i na stadionu "Džon Kenedi" u Filadelfiji su istovremeno održani veliki humanitarni koncerti pod nazivom "Lajv ejd". U akciji pomoći gladnima u Africi, koju je organizovao Bob Geldof, najpoznatiji rok i pop muzičari sveta, prikupili su 60 miliona dolara, a TV prenos koncerata je pratilo oko milijardu i po gledalaca širom sveta.

1985 - Sovjetski atletičar Sergej Bubka preskočio je motkom u Parizu, prvi u istoriji atletike, "magičnu granicu" od šest metara.

1992 - Preuzimajući dužnost predsednika vlade Izraela, Jicak Rabin je najavio da će posetiti prestonice arapskih zemalja radi postizanja mira na Bliskom istoku.

1993 - Hapšenjem stotina muslimanskih civila, Hrvati su u Mostaru otpočeli nov talas etničkih čišćenja.

1994 - Firme iz SR Jugoslavije i Danske povukle su osoblje iz Alžira, ugroženo napadima islamskih terorista.

2000 - Vijetnam je potpisao trgovinski ugovor sa SAD, što je označilo normalizaciju trgovinskih odnosa dveju zemalja, prvi put od okončanja Vijetnamskog rata četvrt veka ranije.

2005 - U udesu tri putnička voza u Gotki, 400 kilometara severoistočno od Karačija, na jugu Pakistana, poginulo je oko 200 ljudi a više stotina ih je povređeno.

2005 - U eksploziji automobila bombe u Bagdadu poginula su 32 deteta, pošto je eksplozivna naprava aktivirana dok je američka patrola delila deci slatkiše. Poginuo je i jedan američki vojnik.

2006 - Otvoren je naftovod Baku-Tbilisi-Džejhan, dugačak 1.774 kilometra a u njegovu izgradnju uloženo je četiri milijarde dolara. Naftovodom Baku-Tbilisi-Džejhan nafta se transportuje od Kaspijskog mora do sredozemne turske luke Džejhan, zaobilazeći i Rusiju i Iran. Ovaj naftovod, prema rečima turskog predsednika vlade Redžepa Tajipa Erdogana, predstavlja "put svile 21. veka". 2014 - Preminula je Nadin Gordimer, južnoafrički pisac, nobelovac. U svojim delima bavila se pitanjima morala i rasizma, posebno u kontekstu aparthejda u Južnoj Africi. Do tada apolitična, posle masakra u Šarpvilu 1960. postala je aktivan borac protiv aparthejda. Na srpski su prevedeni njeni romani: "Priča moga sina", "Slučajni susret" i "Dođi sebi". Nobelovu nagradu za književnost dobila je 1991. godine.

2014 - Najmanje šest osoba je poginulo a 25 ranjeno u žestokim borbama suprotstavljenih libijskih milicija kod aerodroma u Tripoliju, u najžešćim sukobima u glavnom gradu te zemlje otkako je svrgnut i ubijen dugogodišnji lider Muamer Gadafi 2011. godine. Sukobljene naoružane milicije, koje su učestvovale u svrgavanju Gadafija, nastavile su međusobne obračune i posle promene režima.

2019 - Rusko nemačka astrofizička opservatorija Spektr-RG, lansirana je s kosmodroma Bajkonur, Kazahstan. Spektr-RG je nastavak projeta Spektr-R, lansiranog 2011. godine. Reč je o visokoenergetskom satelitskom teleskopu.
(izvor, rtv.rs)

Dogodilo se na današnji dan, 14.07.

Na današnji dan 1965. godine umro je Pavle Beljanski srpski pravnik i diplomata, kolekcionar koji je sakupio najcelovitiju zbirku umetničkih dela srpskog (i jugoslovenskog) slikarstva prve polovine 20.veka. Školovao se u Beogradu i Parizu. Kao diplomata Kraljevine Jugoslavije boravio je u Stokholmu, Varšavi, Berlinu, Beču, Parizu, Rimu. Isprva zainteresovan za evropsku, najviše renesansnu umetnost, uviđa da su mu vrhunska dela nedostupna, pa je sakupljačku strast usmerio ka savremenoj umetnosti. Postupno, njegova zbirka slika, skulptura, tapiserija i crteža prerasta u jedinstvenu kolekciju vrhunskih umetničkih dela. Tragična pogibija sedmoro članova njegove porodice prilikom bombardovanja 1944. dovela je Beljanskog do odluke da dragocenu kolekciju zavešta srpskom narodu, time je postao jedan od njegovih najvećih darodavaca. Spomen-zbirka Pavla Beljanskog nalazi se Novom Sadu i otvorena je za javnost od oktobra 1961.

Danas je petak, 14. jul 2023. godine.

1223 - Umro je francuski kralj Filip II Avgust, koji je tokom vladavine od 1179. uspešno ratovao protiv Engleza, otevši im posede u Zapadnoj Francuskoj. S kraljem Engleske Ričardom ("Lavlje srce") i nemačkim carem Fridrihom I Barbarosom predvodio je krstaše u Trećem krstaškom ratu. Osnovao je 1208. univerzitet u Parizu i podigao veliki deo čuvene pariske Bogorodičine crkve (katedrala Notr-Dam).

1602 - Rođen je francuski kardinal italijanskog porekla Đulio Rajmondo Macarini, poznat kao Žil Mazaren, prvi ministar u vladama kraljeva Luja XIII i Luja XIV. Kao jedan od najveštijih diplomata svoga vremena postavio je temelje na kojima je Luj XIV gradio hegemonističku politiku Francuske u Evropi. Okončao je 1648. Tridesetogodišnji rat, posle kojeg je Vestfalskim mirom Francuska od Nemačkog carstva preuzela Alzas i neke gradove Lorene (Lotaringije). Francuska je u tom ratu učestvovala na strani koalicije protestantskih država iako sama izrazito katolička. Uspešno je savladao pobunu plemstva, poznatu pod imenom - Fronda.

1789 - Narod Pariza zauzeo je zatvor Bastilju. Taj događaj dobio je značenje simbola Francuske revolucije. Podignuta u 14. veku, tvrđava Bastilja je do prve polovine 17. veka služila za odbranu Pariza, a kao zatvor je počela da se koristi za vreme kardinala Rišeljea u vreme vladavine kralja Luja XIII. Bila je predviđena za zatvorenike višeg društvenog statusa, u njoj je bio zatočen i markiz De Sad.

1795 - Revolucionarna koračnica - Marseljeza, zvanično je prihvaćena kao državna himna Francuske.

1817 - Umrla je francuska književnica Madam de Stal, čija je knjiga "O Nemačkoj" znatno uticala na razvoj romantizma. Kao protivnik francuskog cara Napoleona I emigrirala je iz Francuske i potom je živela u Nemačkoj, Italiji, Rusiji i Švedskoj. Ostala dela: romani "Delfina", "Korina".

1867 - Švedski naučnik Alfred Nobel prvi put je demonstrirao svoj izum dinamit u kamenolomu kod engleskog grada Redhila.

1887 - Umro je nemački industrijalac Alfred Krup, nazvan "kralj topova", pod čijom je upravom metalurški koncern "Krup" postao simbol uspešne ratne industrije najvišeg ranga. Fabrike "Krup" su tokom oba svetska rata proizvodile teško naoružanje za nemačku vojsku.

1889 - Na stogodišnjicu pada Bastilje u Parizu je, u prisustvu 395 delegata iz evropskih zemalja i Amerike, počeo prvi kongres Druge internacionale. Na kongresu je usvojena odluka o proslavi 1. maja kao dana međunarodne solidarnosti radnika.

1901 - U Beogradu je svečano otvoreno prvo radničko pozorište u Srbiji. Predstave su izvođene u kafani "Radnička
kasina" na uglu Dečanske i Skopljanske ulice (sada Nušićeva).

1902 - U Sarajevu je, radi širenja prosvete i nacionalne svesti Srba u Bosni i Hercegovini, osnovano srpsko kulturno-prosvetno društvo "Prosvjeta", koje je imalo veliki broj članova i donatora i raspolagalo je znatnom imovinom. Zahvaljujući potpori "Prosvjete", prve generacije srpskih đaka i studenata iz BiH su masovnije počele da se školuju prema tadašnjim evropskim standardima. Društvo je otvorilo brojne čitaonice, štampalo niz knjiga, a u Sarajevu je otvorilo veliku Centralnu biblioteku. U "Prosvjeti" su bili aktivni mnogi značajni Srbi iz BiH, uključujući Aleksu Šantića, Petra Kočića, Vasilja i Šćepana Grđića, Đorđa Pejanovića, Peru Slijepčevića.

1904 - Rođen je jevrejski pisac Isak Baševis Singer, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1978, čija su dela inspirisana tradicijom i folklorom Jevreja u Istočnoj Evropi, većinom Galiciji. Oblast koja je istorijski pripadala Poljskoj, potom Austriji, danas je podeljena između Poljske i Ukrajine. Jevrejska zajednica u tom kraju imala je brojne specifičnosti, i one su najčešća tema njegovih dela. Preselio se u SAD 1935. Dela: romani "Satana u Goraju", "Moskatovi", "Mađioničar iz Lublina", "Rob", "Imanje", "Posed", "Neprijatelji: ljubavna priča", "Šoša", zbirke priča "Gimpel luda", "Spinoza iz Pijačne ulice", "Kratki petak", "Seansa i druge priče", "Strasti", "Stara ljubav", memoarske knjige "U sudnici mog oca", "Dečak u traganju za Bogom", "Mladić u traganju za ljubavlju", "Izgubljen u Americi".

1913 - Rođen je američki državnik Lesli Linč King, poznat kao Džerald Ford, predsednik SAD od 1974. do 1977.

1918 - Rođen je švedski filmski režiser i scenarista Ingmar Ernst Bergman, trostruki dobitnik Oskara. Filmovi: "Leto sa Monikom", "Noć klovnova", "Osmeh letnje noći", "Sedmi pečat", "Divlje jagode", "Zimsko svetlo", "Lice", "Devičanski izvor", "Đavolje oko", "Tišina", "Persona", "Krici i šaputanja", "Licem u lice", "Zmijsko jaje", "Svet marioneta", "Fani i Aleksander".

1918 - Nemačka podmornica potopila je u Mediteranu u Prvom svetskom ratu francuski brod "Đemna", koji je prevozio vojnike, usmrtivši 442 osobe.

1933 - U Nemačkoj su zabranjene sve političke partije, osim nacističke (Nacionalsocijalistička radnička partija Nemačke).

1958 - U Iraku je ubijen kralj Fejsal, nakon vojnog udara. Pučisti su ukinuli monarhiju u Iraku i uspostavljen je republikanski režim. Oficiri-pučisti ubili su i prestolonaslednika Abdula Ilaha kao i predsednika vlade Arapske federacije Iraka i Jordana generala Nurija el Saida, a vlast je preuzeo general Abdul Karim Kasem. Irakom je, kao i Jordanom vladala dinastija Hašemita.

1965 - Američki satelit "Mariner 4", lansiran 1964, napravio je prve fotografije Marsa.

1971 - Sud u Stokholmu osudio je na doživotnu robiju dvojicu hrvatskih terorista, zbog ubistva jugoslovenskog ambasadora u Švedskoj Vladimira Rolovića.

1976 - Kina je u Africi okončala gradnju železničke pruge "Tanzam", koja je povezala Zambiju i luku Dar es Salam u Tanzaniji.

1988 - Iran je u Ujedinjenim nacijama optužio SAD za "varvarski zločin" zbog obaranja iranskog putničkog aviona u
Persijskom zalivu.

1992 - Savezna Skupština SR Jugoslavije je za prvog predsednika vlade SRJ izabrala američkog poslovnog čoveka srpskog porekla Milana Panića.

1998 - Na Tajvan je kao učesnik seminara o naučnim i tehnološkim dostignućima doputovao kineski ministar Džu Lilan, postavši prvi član vlade NR Kine koji je stupio na tlo tog ostrva.

2000 - Sud u Majamiju naložio je najvećim američkim proizvođačima cigareta, proglasivši ih odgovornim za narušavanje zdravlja pušača u američkoj državi Florida, da plate kaznu od 145 milijardi dolara.

2006 - Skupština Srbije usvojila je zakon o ratifikaciji Ugovora o osnivanju energetske zajednice sa Evropskom unijom, čime je Srbija postala deo povezanog evropskog energetskog sistema.

2008 - U Parizu, drugog dana osnivačkog skupa Unije mediteranskih zemalja usvojena je Osnivačka deklaracija Mediteranske unije, u prisustvu predstavnika 43 zemlje. Osim članica Evropske unije, prisutni su bili i predstavnici niza drugih sredozemnih zemalja.

2008 - Tužilaštvo Međunarodnog krivičnog suda u Hagu podiglo je optužnicu protiv predsednika Sudana Omara Hasana al Bašira, navodno zbog genocida, zločina protiv čovečnosti i ratnih zločina počinjenih u Darfuru.

2010 - Umro je Ivan Jagodić, srpski pozorišni, filmski i televizijski glumac. Posebno je bio angažovan kao dramski glumac. Upamćen je, između ostalog, po karakterističnoj boji glasa i vrhunskoj dikciji.

2016 - Dogodio se masakr u Nici, Francuska. Napadač, stanovnik Nice rodom iz Tunisa, islamski ekstremista, uleteo je u masu okupljenu povodom obeležavanja nacionalnog praznika Francuske - Dana Bastilje. Ukupno je poginulo 87 osoba a 458 je povređeno, odnosno ranjeno. Terorista je prvo upotrebljavao vatreno oružje a potom je uletanjem kamionom u gusto zbijenu masu izazvao masakr obarajući ljude poput domina. Kamion težak 19 tona, u velikoj brzini, gazio je ljude na putanji dugoj dva kilometra duž poznatog šetališta uz more Promenad dez Angle.

2019 - Novak Đoković odbranio je titulu na Vimbldonu, pošto je u finalu pobedio Švajcarca Rodžera Federera. Trijumfom u meču koji je trajao pet časova, Đoković je došao do svoje 16. gren slem titule u karijeri, a pete na Vimbldonu. Prethodno je ovaj turnir osvajao 2011, 2014, 2015. i 2018. godine. Bilo je to najduže finale u istoriji Vimbldona.

Dogodilo se na današnji dan, 15.07.

Na današnji dan 1904. godine umro je ruski pisac Anton Pavlovič Čehov, čiji stil se odlikuje jednostavnošću, izvanrednim darom zapažanja i specifičnom atmosferom, bliskom impresionističkom postupku. Pozorištu je otvorio nove puteve i sam je stvorio novi dramski oblik "lirsku dramu". Izvršio je ogroman uticaj na svetsku literaturu, posebno dramu. Dela: drame "Galeb", "Tri sestre", "Ujka Vanja", "Višnjik", novele i pripovetke "Čovek u futroli", "Arhijerej", "Kuća na sprat", "Dušica", "Tri godine", "Ogrozd", "Paviljon broj 6", "Stepa", "Seljaci", "Činovnikova smrt", "U uvali", zbirke humoreski "Melpomenine bajke", "Šarene priče".



Danas je subota, 15. jul, 196. dan 2023. Do kraja godine ima 169 dana.

1099 - Krstaši su u Prvom krstaškom ratu zauzeli Jerusalim.

1291 - Umro je Rudolf I, osnivač dinastije Habzburg. Vladao je od 1273. do smrti 1291. U bici na Moravskom polju 1278. pobedio je češkog kralja Otakara II Pšemisla i od njega je preoteo Austriju, Kranjsku i Štajersku koje su, sa kasnije pripojenom Koruškom, postale jezgro naslednih habzburških zemalja, čime je udaren temelj Habzburške monarhije (Austrije).

1410 - Vojska poljskog kralja Vladislava II Jagela, uz pomoć čeških plaćenika, do nogu je potukla nemačke tevtonske vitezove u bici kod Tanenberga.

1606 - Rođen je holandski slikar Harmens van Rajn Rembrant, jedan od najvećih u istoriji slikarstva. Uradio je oko 650 uljanih slika, oko 300 gravira i oko 2.000 crteža, uključujući remek dela kao što su "Noćna straža", "Izgubljeni sin", "Čas anatomije doktora Tulpa", "Hristos kao baštovan", "Dobri Samarićanin", "Hodočasnici u Emausu", "Suknari", "Vitsavej", "Jakov blagosilja unuke", "Venera i Kupidon", "Verenici", "Flora", "Danaja", "Starica", "Jevrejska nevesta", "Porodični portret", "Predeo s vetrenjačom", više od 60 autoportreta, portrete svoje žene Saskije fan Ojlenburh, sina Tita, prijatelja Jana Siksa.

1663 - Rođen je je srpski pomorac i matematičar Marko Martinović. Rodom je bio iz Perasta u Boki Kotorskoj. Postao je ruski knez, stručnjak za hidrogradnju i brodogradnju. Kao nastavnik Pomorske akademije u Veneciji podučavao je i mladiće iz Rusije primljene na molbu cara Petra Velikog. U rodnom mestu je rukovodio jednom od najstarijih pomorskih škola na Jadranu. Autor je jedne rasprave o gradnji brodova, koja je bila posvećena Martinovićevom učeniku Dmitriju Galicinu.

1869 - Francuz Ipolit Mež Muris patentirao je margarin.

1881 - Kralj Milan Obrenović (tada knez) je srebrnim budakom udario temelj Srpskim državnim železnicama. Ovaj događaj zbio se pored mosta na Mokroluškoj rečici u blizini tadašnjeg Topčiderskog puta - nedaleko od današnje "Gazele". Time su započeti radovi na železničkoj mreži tadašnje Srbije. Prvi svečani voz na relaciji Beograd-Niš prošao je 4.septembra 1884. Najstarija pruga na teritoriji današnje Srbije puštena je u saobraćaj 20. avgusta 1854. i povezivala je Belu Crkvu s delom Banata koji je danas u Rumuniji.

1918 - Nemački general Erih Ludendorf naredio je sveopštu ofanzivu, čime je počela druga bitka na Marni u Prvom svetskom ratu. Bio je to poslednji pokušaj Nemačke da nadvlada savezničke snage na zapadnom frontu, ali je 4. avgusta 1918. okončan porazom nemačke armije, kao i u bici na Marni od 6. do 9. septembra 1914.

1929 - Umro je austrijski pisac Hugo fon Hofmanstal. Sarađivao je s Rihardom Štrausom, za čije je kompozicije pisao libreta. Dela: drame "Ticijanova smrt", "Luda i smrt", "Malo svetsko pozorje", "Bela lepeza", "Elektra", "Edip i Sfinga", "Čovek", "Salcburško veliko svetsko pozorje", "Kula", "Ćudljiv gospodin", libreta "Kavaljer s ružom","Arijadna na Naksu", "Žena bez senke", pripovetka "Bajka 672.noći", esej "Pismo lorda Čendosa".

1937 - Pušten je u eksploataciju kanal Moskva-Volga dug 128 kilometara, dubok 5,5 a širok 85 metara.

1942 - Posle tridesetak dana ogorčenih borbi Nemačke i Hrvatske jedinice su zauzele planinu Kozara u severozapadnoj Bosni, na kojoj je 3.500 boraca Drugog krajiškog partizanskog odreda branilo zbeg sa oko 80.000 srpskih civila pred ofanzivom 40.000 nemačkih, hrvatskih ustaških i domobranskih vojnika. Spaljena su sva srpska sela, pobijen veliki deo stanovništva, uključujući 540 ranjenika, a oko 60.000 civila oterano je u koncentracione logore, mahom u Jasenovac.

1945 - Italija je u Drugom svetskom ratu formalno objavila rat doskorašnjem savezniku Japanu.

1958 - Američke snage su se iskrcale u Libanu i intervenisale na zahtev predsednika Kamija Šamuna, omogućivši mu da se ponovo kandiduje za šefa države.

1968 - Putnički avioni "Aerofota" i "Pan Amerikena" počeli su redovno da lete na liniji Moskva-Njujork, što su bili prvi direktni letovi između Sovjetskog Saveza i SAD.

1974 - Na Kipru su oficiri iz Grčke i pripadnici kiparske Nacionalne garde, na podsticaj vojne vlade Grčke, u državnom udaru oborili predsednika, arhiepiskopa Makariosa III, koji je uspeo da izađe iz opkoljene predsedničke palate i privremeno napusti Kipar. Udar je izazvao veliku međunarodnu napetost i zaoštrio odnose Grčke i Turske, što je Ankara iskoristila da već 20. jula 1974. pod izgovorom "zaštite" turske zajednice na tom mediteranskom ostrvu, iskrca trupe koje su okupirale trećinu Kipra.

1975 - Sovjetski i američki vasionski brodovi "Sojuz 19" i "Apolo 18" lansirani su u orbitu oko Zemlje s namerom da se spoje u svemiru.

1983 - U napadu jermenskih terorista na prostorije turske vazduhoplovne kompanije na pariskom aerodromu "Orli", šest lica je poginulo.

1987 - Tajvan je posle 38 godina ukinuo vanredno stanje da bi usledili višepartijski izbori.

1995 - Vojska Šri Lanke okončala je najveću ofanzivu od 1987. protiv tamilskih pobunjenika, tokom koje je poginulo oko 300 osoba.

1996 - Prilikom pada holandskog vojnog teretnog aviona u vazduhoplovnoj bazi u Ajndhovenu poginule su 32 osobe.

1997 - Italijanski modni kreator Đani Versaće, jedan od najuticajnijih modnih kreatora krajem 20. veka, ubijen je u Majami Biču na Floridi, SAD.

1999 - Snage Južne Koreje potopile su severnokorejsku topovnjaču i oštetile nekoliko drugih ratnih brodova, u prvom pomorskom sukobu u Žutom moru od okončanja Korejskog rata 1953.

2006 - "Tviter" je počeo s radom kao javna društvena mreža. Tog dana na "Tviteru" su ostavljene 224 poruke. Jedan od osnivača "Tvitera" DŽek Dorsi poslao je prve poruke 21. marta 2006. a ovaj servis je postao dostupan javnosti nepuna četiri meseca docnije. Inženjeri "Tvitera" na petogodišnjicu tvrdili su da svakodnevno isporučuju po 350 milijardi poruka.

2007 - U napadima pobunjenika, uključujući bombaša samoubicu, na severozapadu Pakistana poginulo je najmanje 40 osoba a 30 je povređeno. Meta napada bili su građani koji su se zbog testiranja i regrutovanja za policiju okupili u gradu Dera Ismail Kan.

2008 - Predsednik Srpske narodne stranke (SNS) u Crnoj Gori, Andrija Mandić uputio je protestno pismo Milu Đukanoviću zbog više slučajeva kršenja ustavnih, građanskih i nacionalnih prava Srba u Crnoj Gori od strane zvaničnih predstavnika vlasti.

2008 - Predstavnici Međunarodnog komiteta Crvenog krsta obelodanili su da se na prostoru bivše Jugoslavije, kao posledica ratnih sukoba u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i na Kosovu i Metohiji od 1992. do 2000. još uvek vodi kao nestalo 17.188 osoba.

2009 - Evropska komisija usvojila je preporuku da Srbiji od početka 2010. budu ukinute vize za putovanja u zemlje EU. 2014 - U nesreći u moskovskom metrou, nedaleko od stanice Slavjanski Bulevar, 24 osobe su poginule a 271 je povređena, pošto je voz iskočio iz šina.

2016 - U Turskoj je pokušan državni udar. Pučisti su zauzeli niz institucija, blokirali oba glavna mosta na Bosforu u Istanbulu, i izdali saopštenje da su preuzeli vlast u zemlji. Pokušaj puča je na kraju propao, a podaci o broju žrtava se razlikuju. Poginulo je do 350 osoba a 2.185 je povređeno. Usledio je žestok obracun s vojskom i drugima koji su okarakterisani kao naklonjeni pučistima. Uhapseno je 15.846 osoba, od čega 10.012 vojnih lica, a čak 48.222 osobe su otpuštene iz drzave službe. Više desetina medija je zatvoreno.

2019 - Predsednik Francuske Emanuel Makron, doputovao je u dvodnevnu zvaničnu posetu Srbiji. Bila je to prva poseta predsednika Francuske Beogradu nakon 18 godina. Okupljenima pored spomenika zahvalnosti Francuskoj, na Kalemegdanu, predsednik Makron obratio se dugim govorom na srpskom jeziku. Poseta je osim političke dimenzije, i podsećanja na negdašnje bliske odnose dve zemlje, bila posvećena i ekonomskoj saradnji.

2021 - U Nemačkoj su se dogodile razorne poplave. Najobilnije padavine tokom poslednjih stotinu godina na zapadu te zemlje dovele su do 196 smrtnih slučajeva. Bila je to najsmrtonosnija prirodna katastrofa u Nemačkoj od poplava Severnog mora 1962. godine. Razorne poplave, tokom desetak dana, izazvale su 243 smrtna slučaja u više evropskih zemalja, najviše u Nemačkoj i Belgiji.

Dogodilo se na današnji dan, 16.07.

Na današnji dan 1858. godine rođen je srpski vojvoda Petar Bojović, oslobodilac Beograda 1918. Kao pitomac Artiljerijske škole učestvovao je u Srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878, a u Srpsko-bugarskom ratu 1885. istakao se hrabrošću u borbama na Vrabči, Slivnici, u Dragomanskom tesnacu, kod Pirota i Caribroda (sadašnji Dimitrovgrad). U Prvom balkanskom ratu 1912. i 1913. kao načelnik Štaba Prve armije izuzetno je doprineo pobedama nad Turcima u Kumanovskoj i Bitoljskoj bici. U Drugom balkanskom ratu 1913. probio je bugarske položaje na Rajčanskom ridu, što je odlučilo ishod i Bregalničke bitke i rata. U Prvom svetskom ratu komandovao je Prvom armijom 1914. u Cerskoj bici i oslobodio Šabac, a dužnost nije napustio ni posle ranjavanja. Posle mučkog napada Bugara 1915, s neuporedivo slabijim snagama sprečio ih je da prodru na Kosovo, što je omogućilo odstupanje srpske vojske. U januaru 1916. je, umesto obolelog vojvode Radomira Putnika, postao načelnik Štaba Vrhovne komande i organizovao je prebacivanje vojske na Krf i u Bizertu, a od septembra do novembra 1916. rukovodio je ofanzivom u kojoj su zauzeti Kajmakčalan i Bitolj. Zbog neslaganja sa savezničkom komandom o širini fronta dodeljenog srpskoj vojsci, u aprilu 1918. je smenjen i postavljen za komandanta Prve armije, koja je posle proboja Solunskog fronta zauzela Veles i Ovče polje, kod Kumanova razoružala Bugare, produžila gonjenje brojčano jače nemačke Druge armije i razbila je južno od Niša bez pomoći saveznika, koji su zaostali 200 kilometara. Na čelu Prve armije 1. novembra 1918. oslobodio je Beograd. Umro je 1945. u Beogradu i sahranjen je bez službenih počasti.

1533 - Prema naredbi španskog osvajača Fransiska Pisara, ubijen je vladar Inka Ataualpa, iako je platio traženi otkup: jednu sobu punu zlata i dve pune srebra.

1661 - Stokholmska banka izdala je prve banknote u Evropi.

1723 - Rođen je engleski slikar Džošua Rejnolds, jedan od najvećih svetskih portretista, osnivač Kraljevske umetničke akademije 1768. i njen prvi predsednik. Snažno je uticao na englesko slikarstvo, ne samo umetničkim delima nego i kao autor zanimljivih rasprava o slikarstvu.

1796 - Rođen je francuski slikar Žan Batist Kamij Koro, autor intimnog pejzaža, sa izuzetno istančanim osećajem za tonove. Njegove ženske figure, obično u enterijeru, odlikuju se retkom delikatnošću strukture. Uradio je oko 2.000 slika, 300 crteža i desetak grafika.

1809 - U Peruu je izbio ustanak protiv španskih kolonijalnih vlasti.

1867 - Žozef Monije patentirao je u Parizu ojačani beton.

1872 - Rođen je norveški polarni istraživač Rual Amundsen, prvi čovek koji je osvojio Južni pol. Poginuo je u junu 1928. u avionskoj nesreći, pokušavajući da pronađe nestalu italijansku ekspediciju koja je krenula ka Severnom polu. Napisao je delo "Južni pol".

1890 - Umro je švajcarski pisac Gotfrid Keler, najveći pripovedač nemačkog govornog područja u Švajcarskoj. Istančanim humorom i sa simpatijama je opisivao svoje sunarodnike. Dela: zbirke pripovedaka "Ljudi iz Zeldvile", "Ciriške novele", "Sedam legendi", "Epigram", romani "Zeleni Hajnrih", "Martin Zalander".

1896 - Rođen je norveški političar Trigve Li, prvi generalni sekretar Ujedinjenih nacija od 1946. do 1952. Pre Drugog svetskog rata bio je sekretar Socijalističke partije Norveške i ministar pravosuđa, a posle nemačke invazije na Norvešku 1940. šef diplomatije u izbegličkoj vladi u Londonu.

1911 - Rođena je američka pozorišna i filmska glumica Virdžinija Katarina Mekmat, poznata kao Džindžer Rodžers, koja je svetsku slavu stekla kao partnerka Freda Astera u brojnim romantičnim mjuziklima, elegantnim i ljupkim igračkim numerama. Filmovi: "Mače po profesiji", "Zvižduk u noći", "Ne kladi se na ljubav", "Veseli razvod", "Ponoćna zvezda", "Hoćemo li plesati", "Priča o Vernon i Ireni Kastl", "Kiti Foil" (Oskar), "Major i Malena", "Roberta".

1917 - Boljševici su pokušali da prigrabe vlast u Rusiji, ali nisu uspeli, posle čega se njihov vođa Lenjin povukao u ilegalu, dok je njegov bliski saradnik Lav Trocki uhapšen.

1921 - Rođen je francuski modni kreator Gi Laroš, jedan od najvećih "modnih diktatora" 20. veka.

1925 - U Bagdadu je počela da zaseda prva izabrana skupština Iraka.

1945 - SAD su u pustinji Novog Meksika izvršile prvu probu atomske bombe, pod šifrovanim nazivom "Triniti", na kojoj je od 1942. pod vođstvom atomskog fizičara Roberta Openhajmera radila "armija" od oko 150.000 stručnjaka raznih profila.

1949 - Kineska oslobodilačka armija pod vođstvom komunista je ovladala celom Kinom, potpuno porazivši trupe vođe Kuomintanga Čang Kaj Šeka (lider nacionalističke Kine), koji se sa ostatkom svoje vojske povukao na ostrvo Tajvan (Formoza).

1950 - Na stadionu "Marakana" u Rio de Žaneiru, Urugvaj je pred 199.000 gledalaca - bio je to najveći broj gledalaca koji je ikad prisustvovao jednoj fudbalskoj utakmici - u finalu svetskog prvenstva pobedio domaćina Brazil sa 2:1, osvojivši drugi put svetski fudbalski šampionat.

1951 - Objavljen je "Lovac u žitu", kultna knjiga Džeroma Dejvida Selindžera. "Lovac u žitu" čija je tema tinejdžerska zbunjenost, bes, otuđenje, seksualnost, je neobično brzo postao kulturološki fenomen, ukupno prodat u više od 65 miliona primeraka.

1969 - U istorijsku misiju ka Mesecu je poleteo američki vasionski brod "Apolo 11" s astronautima Nilom Armstrongom, Edvinom Oldrinom i Majklom Kolinsom, iz kojeg su 20. jula 1969. prvi ljudi kročili na tlo Zemljinog prirodnog satelita - Armstrong i Oldrin.

1979 - Sadam Husein je preuzeo dužnost predsednika Iraka.

1985 - Umro je nemački pisac Hajnrih Teodor Bel, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1972, majstor kratke priče. Najprevođeniji je nemački pisac posle Drugog svetskog rata. Dela: romani "I ne reče ni reči", "Kuća bez čuvara", "Bilijar u pola deset", "Mišljenja jednog klovna", "Grupna slika s damom", zbirke pripovedaka "Putniče, naiđeš li u Spa...", "Sabrano ćutanje doktora Murkea", pripovetke "Voz je bio tačan", "Na kraju službenog puta", "Izgubljena čast Katarine Blum".

1989 - Umro je austrijski dirigent Herbert fon Karajan, jedan od najvećih dirigenata 20. veka, koji je decenijama dominirao svetskom muzičkom scenom, izvodeći žestokom emotivnošću i preciznošću veliki operski i koncertni repertoar. Vrhunski nivo je postigao dirigujući Berlinskom filharmonijom i orkestrom Bečke državne opere. Po majčinoj liniji bio je srpskog porekla.

1990 - Na Filipinima je u zemljotresu poginulo više od 1.600 osoba.

1995 - Umro je engleski pisac Stiven Harold Spender. Počeo je da piše poeziju pod uticajem Španskog građanskog rata u kojem se borio na strani republikanaca. Docnije se odrekao ultralevih uverenja i priklonio se idejama liberalizma, a lirika mu je postala nežnija i romantičnija. Dela: zbirke pesama "Nepokretno središte", "Ruševine i vizije", "Rub bića", "Plemeniti dani", roman "Zaostali sin", zbirka priča "Zapaljeni kaktus", eseji "Razorni element", "Stvaralački element", "Borba modernih", "Tridesete i posle", autobiografski spis "Svet u svetu".

2002 - Irska republikanska armija uputila je javno izvinjenje porodicama civila koji su poginuli tokom njene 30-godišnje borbe za otcepljenje Severne Irske od Britanije. Izvinjenje je stiglo na 30. godišnjicu tzv. krvavog petka 1972. kad je IRA u Belfastu aktivirala 20 bombi i stradalo je sedam civila i dva vojnika. Tokom 30 godina u akcijama IRE stradalo je 1.800 osoba.

2005 - Bombaš samoubica digao je u vazduh kamion cisternu kod šiitske džamije u iračkom gradu Musajebu, usmrtivši 90 lica.

2007 - Umro je Mihail Kanonov, glumac, narodni umetnik Rusije. Posle završetka Pozorišne akademije 1963. godine bio je član moskovskog "Malog teatra" da bi zatim prešao u filmski studio "Maksim Gorki". Kanonov je igrao u više od 50 filmova, debitovao je u filmu Ivana Pirjeva "Zajednički drug", a publika ga je upamtila po filmovima "Početak", "Andrej Rubljov", "Velika promena", "Zbogom i oprosti". Poslednju ulogu odigrao je u televizijskoj seriji "U prvom krugu" snimljenoj prema romanu Aleksandra Solženjicina.

2007 - Najmanje 80 lica ubijeno je a 150 ranjeno u Kirkuku, gradu na severu Iraka, u dva napada automobilima bombama na kancelariju Patriotskog saveza Kurda kao i na jednu pijacu.

2007 - U zemljotresu jačine 6,8 Rihtera s epicentrom u Japanskom moru, koji je pogodio obalu najvećeg japanskog ostrva Honšu poginulo je devet, povređeno blizu 1.000 osoba, dok je više od 12.000 evakuisano.

2008 - Istražni komitet pri Glavnom tužilaštvu Rusije saopštio je da su rezultati analiza uzoraka DNK potvrdili da su posmrtni ostaci pronađeni u jednoj šumi kraj Jekaterinburga pripadali careviću Alekseju i kneginji Mariji Romanov, potomcima poslednjeg ruskog cara Nikolaja II. Carska porodica masakrirana je u noći 16. na 17. jul 1918. u Jekaterinburgu (u sovjetsko vreme Sverdlovsk) na Uralu. 2014 - Okružni sud u Hagu doneo je presudu da je država Holandija odgovorna za smrt više od 300 lica prilikom pada Srebrenice 1995. godine.

2019 - Ursula fon der Lajen izabrana za novu predsednicu Evropske komisije. Nova predsednica EK u političkim smernicama navela je da želi da potvrdi evropsku perspektivu za Zapadni Balkan. Fon der Lajen dolazi iz redova nemačke Hrišćansko demokratske unije (CDU). U političkim vodama nalazi se od 1990, u predsedništvo CDU ulazi 2004. godine, da bi 2010. postala zamenica predsednice partije Angele Merkel. Bila je ministar za porodicu, za rad i socijalna pitanja, a od 2013. do 2019. ministar odbrane Nemačke.

Dogodilo se na današnji dan, 17.07.

Na današnji dan 1946. godine streljan je Dragoljub Draža Mihailović, komandant Jugoslovenske vojske u Otadžbini (četnički pokret). U Drugi svetski rat ušao kao pukovnik a izbeglička vlada mu je dodelila čin generala, kao i mesto ministra vojnog. Učestvovao je u oslobodilačkim ratovima 1912-1918. U međuratnom periodu izvesno vreme bio je vojni ataše u Pragu i Sofiji. Sa grupom istomišljenika odlučio se, nakon kapitulacije 1941. na otpor okupatoru, što je započeo polovinom maja 1941. Brutalne odmazde koje je sprovodio okupator vremenom su ga primorale na taktičniji pristup, što će imati za posledicu da su se Britanci i Amerikanci vremenom (tokom 43. i posebno 44.) odlučili da podrže Partizanski pokret (Narodnooslobodilačka vojska) koji je predvodio Josip Broz Tito. Ulazak Sovjetskih jedinica u Srbiju u jesen 1944. označio je i konačni slom Mihailovićevog pokreta. OZNA (Odeljenje zaštite naroda - politička policija) uhapsila ga je 12. marta 1946. Osuđen je s obrazloženjem da je bio saradnik okupatora i ratni zločinac. Predsednik SAD Hari Truman odlikovao ga je Legijom časti, posthumno 1948. Rehabilitovan je odlukom skupštine Srbije iz 2004. kojom su oba sukobljena pokreta iz Drugog svetskog rata ocenjena kao pokreti otpora.

Danas je ponedeljak, 17. jul 2023. Do kraja godine ima 167 dana.

1453- U bici kod Kastijona Francuzi su potukli Engleze. Ova francuska pobeda označila je kraj Stogodišnjeg rata.

1762- Ubijen je ruski car nemačkog porekla Petar III Fjodorovič Romanov, koji je vladao samo nekoliko meseci. Bio je na prestolu od 5. januara 1762. do 9. jula iste godine, kad je zbačen. Otrovan je prema nalogu supruge, kasnije carice Katarine Velike. Dvorskom prevratu je prethodilo nezadovoljstvo labilnim Petrom III , koje je kulminiralo sramnim okončanjem sedmogodišnjeg rata s Pruskom, kad je pruski uticaj postao presudan u ruskoj unutrašnjoj i spoljnoj politici. Zaverenici su pridobili carsku gardu, Senat i Sveti sinod Ruske pravoslavne crkve i prisilili cara na abdikaciju, potom ga uhapsili i ubili.

1790- Umro je škotski ekonomista Adam Smit, najpoznatiji predstavnik engleske klasične političke ekonomije uz Dejvida Rikarda, čija se teorija o podeli rada u ekonomskoj literaturi smatra klasičnom. Naglašavao je da u etici vlada altruizam, a u ekonomiji egoizam. Detaljno je prikazao istoriju nastanka novca, analizirao vrednost i raspodelu najamnine, profita i rente, akumulaciju kapitala i razliku između proizvodnog i neproizvodnog rada.

1793- Na giljotini je pogubljena žirondinka Šarlota Korde, koja je četiri dana ranije ubila lidera Montanjara (izrazito levo najekstremnije krilo revolucionara) i jednog od vođa Francuske revolucija Žana Pola Maraa.

1804- Beogradsku tvrđavu su napustile i pobegle niz Dunav starešine turskih Janičara - dahije Aganlija, Kučuk Alija, Mula Jusuf i Mehmed Fočih - koji su prethodno tokom seče knezova poubijali najviđenije i najuglednije srpske prvake, što je bio neposredan povod Prvog srpskog ustanka. Namera im je bila da se dočepaju Vidina u današnjoj Bugarskoj, ali ih je pohvatao Milenko Stojković, jedan od vođa Prvog srpskog ustanka.

1874- Ministarstvo prosvete odobrilo je Pravilnik (statut) Srpskog Lekarskog društva. Pored staleških pitanja Društvo se bavilo i stručnim radom vezanim za medicinske, zdravstvene i socijalne prilike u srpskom narodu. Kada je započelo s radom Srpsko Lekarsko društvo imalo je devet redovnih, jednog počasnog i 34 dopisna člana iz unutrašnjosti, kao i 24 člana iz drugih zemalja, većinom slovenskih u skladu sa tadašnjim duhom vremena. Osnivači su bili: Aćim Medović, Jovan Mašin, Đorđe Klinkovski, Jovan Valenta, Panajot Papakostopulos, Josif Holjec, Bernard Bril, Sava Petrović, Julijus Lenk, Marko Polak, Vladan Đorđević, Petar Ostojić i zubni lekar Ilija Ranimir. Ubrzo su im se pridružili i Josif Pančić i Mladen Janković.

1876- Rođen je sovjetski političar i diplomata jevrejskog porekla Meir Valah, poznat kao Maksim Maksimovič Litvinov, šef sovjetske diplomatije od 1930. do 1939. Posle hapšenja 1901. u zatvoru se pridružio pristalicama potonjeg vođe Oktobarske revolucije Lenjina, a 1902. je pobegao s robije i emigrirao u Švajcarsku, gde je 1903. i formalno pristupio boljševicima, istupivši iz "Inostrane lige ruske revolucionarne socijaldemokratije". Od 1918. bio je prvi predstavnik sovjetske vlade u Velikoj Britaniji, a od 1921. zamenik ministra inostranih poslova. Učestvovao je u mnogim pregovorima i često predvodio sovjetske delegacije u inostranstvu, a od 1941. do 1943. bio je ambasador u SAD.

1899- Rođen je američki filmski glumac Džejms Kegni, umetnik nesvakidašnje energije i ekspresivnosti, koji je u žanru kriminalističkog filma bio personifikacija "anđela garava lica", folklornog heroja epohe prohibicije i velike ekonomske krize. Filmovi: "Državni neprijatelj", "Grešnikov odmor", "Prolaz za pakao", "Huk gomile", "Pobednik uzima sve", "Anđeli garava lica", "San letnje noći", "Oklahoma Kid", "Jenki Dudl Dandi" (Oskar), "Krv na suncu", "Belo usijanje", "Cena slave", "Čovek sa hiljadu lica", "Jedan, dva, tri", "Regtajm".

1912- Umro je francuski matematičar, fizičar i filozof Žil Anri Poenkare, koji je pre Alberta Ajnštajna zasnovao specijalnu teoriju relativnosti. Objavio je više od 500 matematičkih radova, izučavao je analitičku i nebesku mehaniku, hidrodinamiku, astronomiju, geodeziju, teorijsku i matematičku fiziku. Stvorio je teoriju automorfnih funkcija, jedan je od osnivača topologije, razvio je elektromagnetsku teoriju svetlosti, elektriciteta i optike Džejmsa Maksvela, matematičke metode u nebeskoj mehanici i astronomiji, dao kritičku analizu kosmogonijskih hipoteza. U filozofiji se bavio teorijom nauke, teorijom saznanja i opštom metodologijom. Objavio je 32 knjige. Dela: "Nauka i hipoteza", "Vrednost nauke", "Nauka i metoda", "Nove metode nebeske mehanike I-III ".

1917 -Na talasu antinemačkih osećanja u Velikoj Britaniji tokom Prvog svetskog rata, britanska kraljevska kuća promenila je ime Saks-Koburg-Gota u Vindzor. Novo ime trebalo je da potisne u drugi plan nemačko poreklo vladarske porodice a ime Vindzor uzeto je po nazivu kraljevske palate u blizini Londona.

1918- Ubijen je ruski car Nikolaj II Romanov, poslednji monarh Rusije. Vladao je od 1894. do abdikacije 1917. Bio je poslednji vladar dinastije Romanov koja je vladala od 1613. i od Rusije je stvorila svetsku silu prvog reda. Sa suprugom, petoro dece i poslugom ubijen je u Jekaterinburgu (u sovjetsko vreme Sverdlovsk), na osnovu naredbe vođe boljševika Lenjina, posle čega su svi iskasapljeni i bačeni u neobeleženu grobnicu. Kanonizovan je od strane Ruske zagranične crkve a docnije i od strane patrijaršije u Moskvi.

1928 -Umro je srpski geolog Svetolik Radovanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor Univerziteta u Beogradu, ministar. Reformisao je srpsko rudarsko i šumarsko zakonodavstvo, a 1892. s geologom Jovanom Žujovićem osnovao je Srpsko geološko društvo. Kao ministar je doneo prva pravila rudarsko-bratinske kase za osiguranje rudara, ustanovio nedeljno-praznične škole za šegrte i izdao prvi godišnjak rudarskog odeljenja ministarstva privrede. Dela: "Uvod u geologiju istočne Srbije", "O trusu", "Podzemne vode", "Lijas kod Rgotine", "Lijas kod Dobre", "Crnajka s naročitim obzirom na njen Doger", "Donjolijaska fauna sa Vrške Čuke", "Kelovej kod Vrške Čuke", " Belemnites ferraginensis nov. spec. iz klauskih slojeva istočne Srbije", "O velikom šarijažu u istočnoj Srbiji".

1928- Rođen je Džo Morelo, američki džez bubnjar, član proslavljenog kvarteta Dejva Brubeka. Morelo je sa Brubekovim kvartetom svirao neka od najznamenitijih džez ostvarenja svih vremena, poput " Take Five" . Njihov album "Time Out " bio je prvi džez album koji je prodat u više od milion primeraka. Bio je proglašen za najboljeg bubnjara u izboru časopisa "Daunbit" (Downbeat).

1936- Pobunom trupa generala Franciska Franka, u Melilji u Španskom Maroku, protiv vlade "Narodnog fronta" Manuela Asanje, pobednika na izborima u februaru 1936, počeo je građanski rat u Španiji u kojem je poginulo oko milion ljudi. Bila je to reakcija tradicionalnih struktura Španije, desnice, aristokratije i crkve na prokomunističke i izrazito anticrkvene poteze Asanjine vlade. Uz pomoć nacističke Nemačke i fašističke Italije monarhisti su vremenom potukli pristalice vlade "Narodnog fronta". U pomoć Republici su priskočili i dobrovoljci (komunisti i anarhisti velikom većinom) iz celog sveta i formirane su internacionalne brigade u kojima je bilo i građana tadašnje Kraljevine Jugoslavije (oko 1.500 ljudi). Franko je pobedio u proleće 1939. Režim koji je on ustrojio, izrazito reakcionaran, trajao je sve do 1975. ali je kralj Huan Karlos koga je on pripremao za preuzimanje vlasti i vaspitavao, ubrzo uveo demokratski poredak.

1945- Konferencija velikih sila pobednica u Drugom svetskom ratu o posleratnoj budućnosti Evrope počela je u bivšoj rezidenciji pruskih kraljeva i nemačkih careva u Potsdamu, pored Berlina. Na skupu okončanom 2. avgusta 1945, sovjetski lider Staljin, predsednik SAD Frenklin Ruzvelt i premijer Velike Britanije Vinston Čerčil, kojeg je 28. jula zamenio novi šef britanske vlade Klement Atli, odlučili su da Nemačka bude potpuno demilitarizovana. Zabranjena je Nacionalsocijalistička partija i propisano je da Nemačka plati ratnu odštetu. Dogovorene su i teritorijalne promene u Istočnoj Evropi, uključujući iseljavanje takozvanih sudetskih Nemaca iz Čehoslovačke, ali i Nemaca iz drugih delova Istočne Evrope, poput Poljske. Uprkos zaklinjanju u trajni mir, ubrzo su duboka razmimoilaženja Istoka i Zapada izazvala hladni rat.

1959- Umrla je američka pevačica Bili Holidej, nazvana "kraljicom džeza i bluza". Prema muzičkim kritičarima, još se ni jedan džez pevač nije približio njenim interpretacijama. Bili Holidej ostala je do danas u mnogo čemu sinonim za te oblasti muzičkog stvaralaštva. Bila je i veliki borac protiv rasne segregacije.

1965- Američki bombarderi "B-52", poznati kao "leteće tvrđave", iz američke pacifičke baze na ostrvu Guam, prvi put su bombardovali ciljeve u Vijetnamu.

1968- Iračku vojnu vladu generala Abdula Rahmana Muhameda Arefa oborio je general Ahmed Hasan el Bakr, koji je postao predsednik Iraka, predsednik vlade i predsedavajući Saveta revolucionarne komande.

1973- U Avganistanu je bivši predsednik vlade Sardar Muhamed Daud Kan državnim udarom zbacio kralja Muhameda Zahira Šaha i proglasio se za predsednika republike, čime je posle 40 godina okončana Šahova vladavina. Ovaj događaj označio je kraj monarhije u Avganistanu.

1975- U orbiti oko Zemlje spojili su se sovjetski i američki vasionski brodovi "Sojuz 19" i "Apolo 18", a komandanti letilica Aleksej Leonov i Tom Staford rukovali su se i razmenili čestitke, pri čemu je Rus govorio engleski a Amerikanac ruski.

1976- Indonezija je pripojila bivšu portugalsku koloniju Istočni Timor i proglasila ga 27. provincijom, uprkos protivljenju matičnog stanovništva koje je, kao posledica vekovne portugalske uprave, izrazito katoličko, dok u Indoneziji preovladava islam. Posle višedecenijskog otpora i brojnih žrtava Istočni Timor je konačno 2002. dobio nezavisnost.

1979- Diktator Nikaragve Anastasio Somosa dao je ostavku i pobegao iz zemlje, a vlast je preuzeo levičarski Sandinistički pokret Danijela Ortege.

1987- Francuska je prekinula diplomatske odnose sa Iranom.

1988- Iran je bezuslovno prihvatio rezoluciju Ujedinjenih nacija o prekidu vatre, čime je okončan osmogodišnji Iračko-iransko rat.

1994- Brazil je na svetskom fudbalskom prvenstvu u SAD osvojio četvrtu šampionsku titulu, što do tada nikome nije uspelo.

1995 -Umro je argentinski automobilski as Huan Manuel Fanđo, petostruki svetski šampion u "Formuli-1". Bio je prvak sveta 1951, 1954, 1955, 1956. i 1957.

1996- Ubrzo posle poletanja iz Njujorka ka Parizu, iznad Atlantskog okeana je eksplodirao američki putnički avion "Boing 747", što nije preživeo niko od 230 ljudi u njemu. Islamska teroristička organizacija "Pokret za islamske promene", koja je prethodno istog meseca podmetnula eksploziju u kojoj je u Saudijskoj Arabiji poginulo 19 američkih vojnika, posredno je preuzela odgovornost, ali višemesečna istraga nije pouzdano utvrdila uzrok eksplozije.

1998 -Džinovski talasi - cunami - izazvani snažnim zemljotresom u pacifičkom podmorju zbrisali su s lica zemlje šest sela na severozapadnoj obali Papue Nove Gvineje, usmrtivši više od 3.000 ljudi.

1998- Na konferenciji u Rimu usvojen je Rimski statut, čime je omogućeno osnivanje Međunarodnog krivičnog suda. Ideja konferencije u Rimu na kojoj je usvojen statut suda bila je da svaka zemlja donese zakone na osnovu kojih bi bilo moguće suditi i političarima i visokim oficirima ukoliko počine zločine. Međunarodni krivični sud u Hagu ustrojen je četiri godine docnije.

2000- Bašar el Asad formalno je proglašen predsednikom Sirije, nasledivši preminulog oca Hafeza koji je tom bliskoistočnom zemljom vladao tri decenije.

2003- U Kinšasi, glavnom gradu Demokratske Republike Kongo (bivši Zair) svečano su položila zakletvu četiri potpredsednika prelazne vlade, uključujući dvojicu vođa dotadašnjih ustaničkih pokreta, čime je okončan petogodišnji građanski rat u kom je stradalo čak tri miliona ljudi.

2005- Vlada u Džakarti i separatistički pobunjenici iz provincije Aće na najzapadnijem indonežanskom ostrvu Sumatri, postigli su sporazum o uspostavljanju mira posle skoro tri decenije sukoba u kojima je poginulo oko 15.000 ljudi

2005 -Umro je bivši premijer Velike Britanije ser Edvard Hit, za čijeg je mandata od 1970. do 1974, Britanija je ušla u Evropsku ekonomsku zajednicu, današnju Evropsku uniju.

2006- Umro je američki pisac Miki Spilejn, autor serije romana o privatnom detektivu Majku Hameru. Rođen je 1918. u Bruklinu, Njujork. Spilejnovo pisanje se nekada smatralo šokantnim i previše slobodnim. Njegove knjige su prodate u više od sto miliona primeraka širom sveta, a na osnovu njih je snimljeno mnoštvo filmova i televizijskih serija.

2006 -Najmanje 55 ljudi je poginulo, a 58 ranjeno u eksploziji automobila bombe na pijaci u iračkom gradu Mahmudiji, 30 kilometara južno od Bagdada.

2006- U Indoneziji je u cunamiju 525 ljudi izgubilo život a 160 se vode kao nestali, dok je oko 54.000 ljudi ostalo bez krova nad glavom. Zemljotres jačine 7,7 stepena Rihterove skale pogodio je indonežansko ostrvo Java, kao i prestonicu Džakarta, ali je pokrenuo i cunami koji je pogodio južne plaže zapadne Jave. Epicentar prvog zemljotresa bio je u Indijskom okeanu, južno od Pangandarana, grada na zapadnom delu Jave, oko 150 kilometara južno od Džakarte.

2007- Umro je glumac Mihail Kanonov, narodni umetnik Rusije. Posle završetka Pozorišne akademije 1963. godine bio je član moskovskog "Malog teatra" da bi zatim prešao u filmski studio "Maksim Gorki". Kanonov je igrao u više od 50 filmova, debitovao je u filmu Ivana Pirjeva "Zajednički drug", a publika ga je upamtila po filmovima "Početak", "Andrej Rubljov", "Velika promena", "Zbogom i oprosti". Poslednju ulogu odigrao je u televizijskoj seriji "U prvom krugu" snimljenoj prema romanu Aleksandra Solženjicina.

2008. - Tužilaštvo za ratne zločine Srbije podnelo je zahtev za sprovođenje istrage protiv Fatmira Ljimaja i još 27 pripadnika terorističke tzv. Oslobodilačke vojske Kosova. Osumnjičeni se terete da su od juna do oktobra 1998. na području opština Lipljan, Štimlje i Glogovac na Kosovu i Metohiji, delujući u sastavu tada formirane 121. brigade tzv. OVK, protivpravno zatvorili 35 civila, od kojih su 22 lišili života. Haški tribunal je krajem 2005. godine oslobodio Fatmira Ljimaja krivice zbog zločina.

2009- Umro je Lešek Kolakovski, poljski filozof. Svetski ugled stekao je radovima iz oblasti istorije filozofije, doktrine liberalizma i istorije religijskih ideja. Studije filozofije je završio na Univerzitetu u Lođu a sa katedre za filozofiju Varšavskog univerziteta izbačen je posle protesta studenata 1968. Od 1970. predavao je na Oksfordskom univerzitetu, a potom i na prestižnim univerzitetima u SAD. Njegova najpoznatija dela su: "Glavni pravci marksizma", "Razgovori sa đavolom" i "Kultura i fetiši". Njegov esej "Teze o nadi i beznađu" bio je svojevrsni manifest poljskih antikomunista.

2009- Umro je Meir Amit, izraelski general, političar, obaveštajac. Predvodio je Mosad od 1963. do 1968. godine i nalazio se na čelu obaveštajne grane izraelske armije. Njemu se pripisuje uspeh obaveštajnog rada koji je doprineo pobedi Izraela u šestodnevnom ratu 1967. kao i niz drugih uspeha poput mirovnog sporazuma sa Egiptom. Nakon vojne službe, bio je ministar transporta i komunikacija.

2009- Umro je Volter Kronkajt američki novinar. Bio jedan od najcenjenijih radio/tv novinara na svetu, dugogodišnji urednik Si-Bi-Es-a, svojevremeno proglašen "čovekom kojem se najviše veruje u Americi".

Dogodilo se na današnji dan, 18.07.

Danas je utorak, 18. jul, 199. dan 2023. Do kraja godine ima 166 dana.

64 - Rim je u požaru, koji je prema legendi podmetnuo car Neron, što istorijski izvori ne potvrđuju, izgoreo gotovo do temelja. Neron je za požar optužio hrišćane i podvrgao ih je surovim represalijama.

1374 - Umro je italijanski pisac Frančesko Petrarka, najznačajniji prethodnik renesanse. U francuskom gradu Avinjon, gde je dugo živeo, sreo je lepu Lauru kojoj je posvetio zbornik od 366 soneta, kancona i madrigala, poznat kao "Kanconijer". U tom intimnom dnevniku pesnički je oblikovao svoja najtananija osećanja. Snažno je uticao na italijansku i svetsku književnost, uključujući dubrovačke poete 15. i 16. veka. Bavio se i istorijom i filozofijom i iz tog opusa se ističe ep "Afrika" u kojem je opisao Drugi punski rat.

1536 - Odlukom Parlamenta u Engleskoj je poništena vlast pape.

1610 - Umro je italijanski slikar Mikelanđelo Merizi da Karavađo, koji je odlučno prekinuo s idealističkim shvatanjem slikarstva i orijentisao se ka naturalizmu. Služio se kontrastima jarkog svetla i dubokih senki. Znatno je uticao na francusko i holandsko slikarstvo 17. veka.

1635 - Rođen je engleski fizičar Robert Huk, sekretar Kraljevskog društva u Londonu. Usavršio je barometar, teleskop i mikroskop i prvi otkrio ćelijsku strukturu biljaka. Dokazao je okretanje Zemlje i gravitaciju nebeskih tela i autor je zakona o istezanju elastičnih tela ("Hukoov zakon").

1721 - Umro je francuski slikar Žan Antoan Vato, tipičan predstavnik rokokoa, čije je slikarstvo odmerenog kolorita i osetljivog crteža uglavnom bilo posvećeno temama iz života aristokratije.

1811 - Rođen je engleski pisac Vilijam Mejkpis Tekeri, oštar kritičar društvenih odnosa u tadašnjoj Engleskoj. Njegova dela su najčešće oblikovana kao biografije ponekad i porodične istorije. Dela: romani "Vašar taštine", "Henri Ezmond", "Istorija Pendenisa", "Njukamovi", "Virdžinijanci", satira "Knjiga o snobovima", književne kritike "Engleski humoristi XVIII veka", istorijsko delo "Četiri Džordža".

1817 - Umrla je engleska književnica Džejn Ostin, koja je u romanima realistički slikala svakodnevni život provincijske Engleske. Zapleti njenih romana protkani su humorom i blagom ironijom. Dijalog je neobično vešto vođen. Dela: romani "Razum i osećajnost", "Gordost i predrasuda", "Mensfild park", "Ema", "Nortagentska opatija", "Nagovaranje".

1868 - Postavljen je kamen temeljac zgrade Narodnog pozorišta u Beogradu, čemu je presudno doprinelo gostovanje u prestonici Srbije glumaca iz Novog Sada 1867. Oduševljen predstavom "Gospođe i husari", knez Srbije Mihailo Obrenović je obećao da će o svom trošku podići zgradu i osnovati stalno pozorište. Kamen temeljac postavio je kralj Milan Obrenović (tada knez). Narodno pozorište je svečano otvoreno u oktobru 1869. prigodnim komadom "Posmrtna slava kneza Mihaila". Prvi upravnik srpskog nacionalnog teatra bio je Jovan Đorđević, profesor, književnik, novinar, vaspitač potonjeg kralja Aleksandra Obrenovića. Đorđević je i autor teksta srpske himne - "Bože pravde". Pretpostavlja se da je autor projekta bio arhitekta Aleksandar Bugarski. Zdanje Narodnog pozorišta bilo je tada, osim Kapetan Mišinog zdanja, najraskošnija građevina u Beogradu.

1872 - Umro je meksički državnik Benito Pablo Huares, nazvan "Vašington Meksika", koji je kao predsednik od 1858. do 1865. i od 1867. do 1872. odvojio crkvu od države i sproveo niz mera značajnih za socijalni i ekonomski razvitak zemlje. Od 1858. u trogodišnjem građanskom ratu predvodio je borbu protiv reakcionarnih krugova koji su oborili zakonitu vladu, a u vreme francuske intervencije od 1861. do 1867. borbu za nezavisnost zemlje, okončanu porazom intervencionista i streljanjem njihovog eksponenta cara Maksimilijana Habzburškog.

1876 - Umro je srpski istoričar Janko Šafarik, osnivač Beogradskog muzeja, profesor Liceja u Beogradu, potpredsednik Društva srpske slovesnosti i predsednik Srpskog učenog društva. Poreklom je bio iz poznate slovačke intelektualne porodice. Osnovno polje njegovog interesovanja bila je istoriografija. Bavio se i arheologijom i numizmatikom, posebno sakupljanjem starog srpskog novca. Dela: "Opisanije sviju dosad poznatih srbskih novaca", "O priloženim grbovima srbskih zemalja i vladatelja", "Srbski spomenici mletačkog arhiva", "Hrisovulja cara Stefana Dušana", "Žitije Stefana Uroša III", "Život despota Stefana Lazarevića".

1877 - Rođen je srpski vizantolog Dragutin Anastasijević, klasični filolog i istoričar. Učenik Karla Krumbahera, klasičar, paleograf, medievist, Anastasijević je osnivač beogradske vizantološke škole. Bio je profesor Univerziteta u Beogradu i član Srpske akademije nauka. Proučavao je vizantijsku kulturu i književnost i srpsko-vizantijske odnose.

1883 - Rođen je ruski revolucionar jevrejskog porekla Lav Borisovič Rozenfeld (Kamenjev), jedan od prvaka Sovjetske Rusije posle Oktobarske revolucije 1917. Od 1918. do 1926. bio je predsednik Moskovskog sovjeta, potom zamenik predsednika Sovjeta narodnih komesara (vlada) i jedan od vođa "nove opozicije". U staljinističkim "čistkama" uhapšen je 1935. i na montiranom procesu osuđen na pet godina robije, a na novom procesu 1936. na smrt pod optužbom da je, kao "neprijatelj naroda", kovao zaveru. Posthumno je rehabilitovan.

1887 - Rođen je vođa norveških nacista Vidkun Kvisling, predsednik okupacione vlade Norveške u Drugom svetskom ratu od 1942. do 1945. Njegovo ime je postalo sinonim za izdajstvo. Osnovao je 1933. nacističku stranku i tokom agresije nacističke Nemačke na Norvešku u aprilu i maju 1940. aktivno je pomagao okupatore. Osuđen je na smrt i streljan u oktobru 1945.

1909 - Rođen je ruski političar Andrej Andrejevič Gromiko, 28 godina sovjetski ministar inostranih poslova. U Drugom svetskom ratu bio je sovjetski ambasador u SAD, zatim u Ujedinjenim nacijama, gde je bio poznat kao "mister njet". Sovjetsku diplomatiju predvodio je od 1957. do 1985. Na članstvo u Politbirou vladajuće Komunističke partije podneo je ostavku 30. septembra 1988. a sutradan i na položaj predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza na kojem se nalazio od 1985.

1918 - Rođen je južnoafrički pravnik i državnik Nelson Rolihlahija Mandela, predsednik Južne Afrike i vođa Afričkog nacionalnog kongresa i borbe protiv aparthejda. Južnoafrički režim ga je 1962. osudio na pet godina, a 1964. na doživotnu robiju. Iz zatvora je, posle ogromnog pritiska svetskog javnog mnjenja kao i javnosti Južne Afrike, pušten 1990. a šef države postao je 1994.

1921 - Rođen je prvi američki astronaut Džon Glen, koji je u kosmičkom brodu "Merkjuri-Atlas 6" 20. februara 1962. tri puta obleteo oko Zemlje.

1925 - Objavljena je knjiga Adolfa Hitlera "Majn Kampf" (1. deo), u kojoj je izložena "teorija" o superiornosti arijevske rase, što po njegovom tumačenju znači Germana. Knjiga sadrži autobiografske momente ali u osnovi je razrada Hitlerovog političkog koncepta. Ova rasistička konstrukcija dobijaće vremenom sve oštrije oblike, sve do realizacije "Konačnog rešenja" tokom Drugog svetskog rata.

1933 - Rođen je ruski pisac Jevgenij Aleksandrovič Jevtušenko, predvodnik pesničke generacije u poststaljinističkoj eri. U početku je na tradicijama Baljmonta, Majakovskog i Jesenjina, pisao angažovanu poeziju. Kasnije se okrenuo čistijoj lirici. Dela: zbirke pesama i poema "Drum Entuzijasta", "Luk i lira", "Jabuka", "Nežnost", "Motorni čamac za vezu", "Hidrocenrala u Bratsku", "Padaju beli snegovi", "Pesnik je u Rusiji više nego pesnik", "Očinji sluh", roman "Jagodnjak", priče "Četvrta Meščanska", "Kokošiji bog", "Ardabiola".

1938 - Rođen je srpski slikar, akademik Radomir Reljić. Gimnaziju je učio u Zrenjaninu, a diplomirao je na Akademiji lepih umetnosti u Beogradu 1961. u klasi profesora Zorana Petrovića. Bio je redovi porofesor na katedri za slikarstvo i crtanje FLU. Dobitnik je više priznanja: nagrada "Politike" 1965. zatim na izložbi u Slovenj Gradecu, prve nagrade na 3. trijenalu jugoslovenske umetnosti 1967. treće nagrade na izložbi u Lajbnicu iste godine. Veliku plaketu Univerziteta umetnosti dobio je 1988. a nagradu 18. Memorijala Nadežde Petrović 1994.

1942 - SAD su objavile rat Bugarskoj, Mađarskoj i Rumuniji, satelitima Nemačke.

1951 - Američki bokser afričkog porekla Džersi Džo Volkot je u 37. godini osvojio titulu svetskog prvaka u teškoj kategoriji, postavši najstariji bokser kojem je to uspelo.

1971 - Šest emirata u Persijskom zalivu - Abu Dabi, Dubai, Šardža, Adžman, Um el Kajvajn i Fudžajra - sklopilo je sporazum o osnivanju zajednice: Ujedinjenih Arapskih Emirata. Sporazum je stupio na snagu u decembru 1971, a u februaru 1972. zajednici se priključio i Ras el Kajma.

1972 - Egipat je zatražio da Sovjetski Savez povuče svih 20.000 vojnih savetnika, optuživši Moskvu da nije poslala obećano oružje, što je označilo početak zaoštravanja odnosa dveju zemalja i približavanja Kaira Vašingtonu.

1991 - Predsedništvo SFRJ donelo je većinom glasova odluku o premeštanju jedinica JNA sa teritorije Slovenije u druge republike.

1992 - Ratni brodovi NATO i Zapadnoevropske unije uplovili su u Jadran radi kontrole sankcija UN protiv SR Jugoslavije, u prvoj takvoj operaciji u Evropi od Drugog svetskog rata.

1994 - U eksploziji u centru jevrejske zajednice u Buenos Ajresu, koju su podmetnuli islamski teroristi, poginulo je 96 osoba.

2003 - Britanska policija je objavila da je pronašla posmrtne ostatke dr Dejvida Kelija, jednog od ključnih svedoka manipulacija o navodnom oružju za masovno uništenje u Iraku. Navedeno je da je izvršio samoubistvo.

2006 - Najmanje 208 lica je poginulo, a šest se vode kao nestali u tropskoj oluji Bilis koja je pogodila jug Kine.

2007 - Najmanje 200 osoba izgubilo je život u avionskoj nesreći u Brazilu. Avion tipa Erbas A320, brazilske kompanije "TAM", sa 176 putnika i članova posade, zapalio se prilikom sletanja na aerodrom Kongonjas u Sao Paolu. Avion je po sletanju produžio kretanje, napustio pistu, probio zid oko aerodroma i prešavši preko trase autoputa udario u benzinsku pumpu i obližnji kargo terminal. Osim putnika u avionu, život je izgubio i veći broj osoba na zemlji.

2019 - U podmetnutom požaru u zgradi studija za animaciju "Kjoto enimejšn", Japan, poginulo je 36 osoba a 34 su povređene. Požar je podmetnula mentalno bolesna osoba.

2020 - Preminuo je Boško Marinko, srpski i jugoslovenski rvač. Sportsku karijeru započeo je u Subotici (Partizan, Spartak). Titulu prvaka Jugoslavije osvajao je osam puta. Za reprezentaciju Jugoslavije nastupao je od 1962. do 1972. godine. U dva navrata je učestvovao na Olimpijskim igrama, 1968. u Meksiku, i 1972, u Nemačkoj, Minhen. Godine 1969. postao je prvak Evrope, u Modeni, Italija. Osvajač je prvog mesta na Mediteranskim igrama 1971. u Izmiru, Turska.

2021 - Preminuo je Nenad Stekić, atletičar. Sedamdesetih 20. veka pet godina u nizu bio je prvi na svetskim rang listama. Stekić je bio prvi beli atletičar koji je u skoku u dalj dospeo do rezultata 8,45 metara. Čak 144 puta preskočio je 8 metara. Osvojio je tri srebrne medalje na evropskim prvenstvima, dve na mediteranskim igrama, kao i zlatnu i srebrnu medalju na univerzijadi.09:46:29

Dogodilo se na današnji dan, 19.07.

Na današnji dan 1427. umro je srpski vladar i pisac Stefan Lazarević, nazvan Stefan Visoki, knez od 1389. do 1402. potom despot, sin kneza Lazara Hrebeljanovića. U prvo vreme vladao je očevim zemljama uz pomoć majke kneginje Milice i do 1402. priznavao je vlast turskog sultana Bajazita I , na čijoj se strani borio u bitkama na Rovinama 1395. kod Nikopolja 1396. i kod Angore 1402. Sultan mu je poklonio oblast Vuka Brankovića sa Prištinom i Peći. Posle poraza Bajazita kod Angore od strane Tamerlana, osamostalio se i približio Ugarskoj od koje je 1403. dobio Mačvu i Beograd koji je proglasio prestonicom a 1421. nasledio je Zetu. Godine 1412. objavio je Rudarski zakonik, važan pravni spomenik koji sadrži i statut grada Novo Brdo (najznačajniji rudnik srednjovekove Srbije). Podigao je manastir Manasiju, okupljao učene ljude i literate, nezavisno od porekla, poput Konstantina Filozofa. Podsticao je prepise i prevode knjiga, i sam se bavio književnošću - napisao je poslanicu "Slovo ljubve", delo neprevaziđene književne vrednosti. Sa grčkog je preveo "(Povest) O budućim vremenima", napisao je "Nadgrobno ridanje nad knezom Lazarom", i "Natpis na kosovskom stubu". Srpska pravoslavna crkva ga je proglasila za svetitelja.

Danas je sreda, 19. jul, 200. dan 2023. Do kraja godine ima 165 dana.

1545 - Brod "Meri Rouz", ponos ratne flote engleskog kralja Henrija VIII , potonuo je u kanalu Solent između obale južne Engleske i ostrva Vajt, odvukavši u smrt više od 700 ljudi.

1814 - Rođen je američki pronalazač Semjuel Kolt, prema čijem je prezimenu nazvan revolver koji je konstruisao.

1819 - Rođen je švajcarski pisac Gotfrid Keler, najveći pripovedač nemačkog govornog područja u Švajcarskoj. Originalnim plastičnim stilom s istančanim humorom i simpatijama je opisivao male ljude njegove rodne Švajcarske, sitne građane, katkad i groteskne likove. Dela: zbirke pripovedaka "Ljudi iz Zeldvile", "Ciriške novele", "Sedam legendi", "Epigram", romani "Zeleni Hajnrih", "Martin Zalander".

1834 - Rođen je francuski slikar, grafičar i vajar Iler Žermen Edgar Dega, virtuozni crtač, slikar kojeg je najviše zanimala živost i raznovrsnost pokreta. U početku realista, kasnije se približio impresionizmu. U uljanoj tehnici izradio je više sjajnih portreta, naročito u mladosti, kasnije se više služio pastelom. U zrelom dobu radio je gotovo isključivo figure (ciklusi "Balerina", "Kupačica", "Pralja") a potkraj života i sitne figure u vosku i glini.

1855 - Rođen je vojvoda srpske vojske Živojin Mišić, učesnik svih ratova Srbije od 1876. do 1918, jedan od najbriljantnijih vojskovođa Prvog svetskog rata. Vojno obrazovanje stekao je na Artiljerijskoj školi u Beogradu i austrijskoj Streljačkoj školi, a na Vojnoj akademiji u Beogradu od 1898. do 1904. predavao je strategiju. U srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878. uspešno je komandovao bataljonom, kao i u Srpsko-bugarskom ratu 1885. a 1904. je penzionisan zbog sumnje da je neprijateljski raspoložen prema oficirima-zaverenicima koji su 1903. ubili kralja Aleksandra Obrenovića. Zbog situacije u kojoj se Srbija našla posle austrougaske aneksije Bosne i Hercegovine aktiviran je 1909. U Prvom balkanskom ratu iskazao se kao sjajan strateg i jedan je od najzaslužnijih za pobedu nad Turcima 1912. u Kumanovskoj bici. U Balkanskim ratovima i na početku Prvog svetskog rata bio je pomoćnik načelnika štaba Vrhovne komande. Na sopstvenu molbu 15. novembra 1914, tokom Kolubarske bitke, postavljen je za komandanta Prve armije koja je zapala u veoma tešku situaciju. Uspeo je izuzetnim taktičkim potezima da zaposedne Suvoborski greben, a potom energičnim dejstvima potpuno razbije austrougarske trupe. Kolubarska bitka, posle koje je Mišić dobio čin vojvode, bila je sukob 300.000 austrougarskih vojnika sa 120.000 srpskih vojnika. Kao načelnik štaba Vrhovne komande srpske vojske rukovodio je 1918. pripremama za proboj Solunskog fronta i potom nezadrživom ofanzivom srpske vojske. Proboj Solunskog fronta koji je izvršila srpska vojska doveo je do kapitulacije prvo Bugarske i Austro-Ugarske, a zatim i drugih, što je dovelo do pobede saveznika u Prvom svetskom ratu. Dela: "Strategija", "Srpsko-turski rat". Preveo je "Taktiku" Vilijema Balka. Posthumno su objavljena njegova sećanja: "Moje uspomene".

1866 - Umro je nemački matematičar Georg Fridrih Bernhard Riman, koji je otvorio nove pravce razvitka matematike i njene primene u fizici i mehanici. Značajno je doprineo matematičkoj analizi, posebno teoriji kompleksnih funkcija, teoriji parcijalnih jednačina, geometriji, teoriji brojeva. Njegovo ime nosi niz matematičkih pojmova: Rimanov integral, Rimanova diferencijalna jednačina, Rimanova površ, Rimanova sfera, Rimanova funkcija, Rimanova geometrija.

1870 - Odgovarajući na uvredljivu depešu kancelara Ota fon Bizmarka, koji je priželjkivao rat u želji da slomi prevlast Francuske u Evropi i ubrza ujedinjenje Nemačke pod vođstvom Pruske, francuski car Napoleon III je Pruskoj objavio rat. Poraz Francuske u ovom ratu označiće kraj takozvanog Drugog carstva i okončanje bonapartističkih tradicija.

1877 - Engleski teniser Spenser Gor pobedio je u finalu prvog turnira u Vimbldonu.

1883 - Na brdu Stražilovo iznad Sremskih Karlovaca sahranjeni su posmrtni ostaci srpskog pisca Branka Radičevića, 30 godina posle njegove smrti u Beču. Bio je to povod za veliku nacionalnu manifestaciju Srba sa teritorije tadašnje Austro-Ugarske monarhije.

1893 - Rođen je ruski pisac Vladimir Vladimirovič Majakovski, utemeljivač ruskog futurizma, koji je uticao na brojne ruske i evropske pesnike. Dela: zbirke pesama i poema "Ja!", "Vladimir Majakovski", "Oblak u pantalonama", "Rat i svet", "Čovek", "Sve što je napisao Vladimir Majakovski", "150.000.000", "Majakovski se smeška", "Majakovski se smeje", "Majakovski se ruga", "Pesme o revoluciji", "O tome", "Vladimir Iljič Lenjin", "Dobro!", drame "Stenica", "Hladan tuš".

1896 - Rođen je škotski pisac Arčibald Džozef Kronin, u čijim je delima, prožetim blagim romantizmom i društvenom kritikom, opisan život rudara i britanske srednje klase. Dela: romani "Šeširdžijin zamak", "Citadela", "Zvezde gledaju s neba", "Španski vrtlar", "Gospođa sa karanfilima", "Tri ljubavi", "Pregršt raži", "Herojske godine", "Judino drvo", drama "Jupiter se smeje", memoari "Pustolovine u dva sveta".

1900 - Otvoren je pariski metro.

1918 - Nemci su počeli povlačenje preko reke Marne, posle propasti ofanzive na Francusku u Prvom svetskom ratu.

1936 - Umro je srpski geolog i političar Jovan Žujović, geolog svetskog glasa, utemeljivač geološke nauke u Srbiji, predsednik Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta, član niza inostranih društava i akademija. Osnovao je Srpsko geološko društvo, Mineraloško-geološki zavod i časopis "Geološki anali Balkanskog poluostrva". Autor je brojnih radova iz oblasti geologije i prve geološke karte Srbije i Jugoslavije. Bio je ministar prosvete i spoljnih poslova Srbije i jedan od osnivača Republikanske demokratske stranke. U politiku je ušao pod uticajem Živojina Žujovića i Svetozara Markovića. Dela: "Geologija Srbije I i II ", "Topografska i petrografska geologija", "Opšta geologija".

1937 - U Beogradu su održane velike demonstracije povodom podnošenja Skupštini na ratifikaciju konkordata između Vatikana i Kraljevine Jugoslavije. U događaju nazvanom kasnije "Krvava litija", žandarmerija je sprečila manifestacije sveštenstva i manje grupe vernika Srpske pravoslavne crkve. Konkordat koji je 1935. sklopila vlada Milana Stojadinovića nije ratifikovan zbog pritiska javnog mnjenja. Prvi takav ugovor poznat kao "Vormski konkordat" sklopili su 1122. papa Kalikst II i car "Svetog Rimskog Carstva" Henrih V . Kraljevina Srbija je potpisala Konkordat sa Vatikanom 1914. Pod tim terminom podrazumevaju se pravni sporazumi pojedinih država sa Rimskom stolicom, kojima se reguliše status Katoličke crkve i njenih vernika.

1943 - U nameri da oslabe italijanski fašistički režim, saveznici su u Drugom svetskom ratu sa 700 aviona zasuli tovarima bombi aerodrome i vojne poligone u blizini Rima, što je imalo strahovite posledice na raspoloženje vojske, moral stanovništva i stav dvora.

1947 - Ubijen je burmanski predsednik vlade Aung San, tvorac moderne Burme (danas Mjanmar). Atentat su organizovali desničari i izveden je tokom sednice vlade, kojom prilikom je ubijeno i šest ministara. Pre Drugog svetskog rata Aung San je bio najistaknutiji vođa nacionalnog pokreta za oslobođenje te zemlje od britanske kolonijalne uprave a 1942. u Tajlandu je osnovao Burmansku armiju nezavisnosti. S Japancima je učestvovao u proterivanju Britanaca, nadajući se nezavisnosti zemlje, ali je ubrzo, uvidevši da će Japan izigrati pokret za nezavisnost, pokušao da organizuje antijapanski pokret otpora. Osnovao je 1944. Antifašističku ligu narodnog oslobođenja, koja je 1945. pomogla saveznicima u oslobođenju Burme. Potom je predvodio širok pokret za dekolonizaciju i u aprilu 1947. sklapa sporazum s britanskom vladom, na osnovu kojeg je Burma šest meseci posle njegove smrti postala nezavisna.

1956 - Lideri Jugoslavije, Indije i Egipta Josip Broz, Džavaharlal Nehru i Gamal Abdel Naser potpisali su tzv. Brionsku deklaraciju kojom su osudili blokovsku podelu sveta, što je bio prvi korak ka stvaranju Pokreta nesvrstanosti.

1965 - Umro je korejski državnik Singman Ri, prvi predsednik Južne Koreje, koji je kao vođa Liberalne partije, posle podele korejskog poluostrva, 1948. postao šef države. S vlasti se povukao 1960. pod pritiskom studentskih protesta širom zemlje zbog izbornih manipulacija.

1974 - Španski diktator Francisko Franko privremeno je zbog bolesti predao vlast princu Huanu Karlosu, koji je 1975. posle Frankove smrti, postao kralj Španije.

1980 - U Moskvi su otvorene 22. Olimpijske igre na kojima je učestvovalo 6.000 sportista iz 80 zemalja, ali se više od 45 država pridružilo SAD u bojkotu zbog sovjetske invazije na Avganistan 1979.

1992 - U eksploziji automobila-bombe u Palermu ubijen je Paolo Borselino, vodeći italijanski sudija u borbi protiv mafije.

1996 - Predsednik Republike Srpske Radovan Karadžić podneo je ostavku na sve javne funkcije.

2006 - U samoubilačkom napadu automobilom-bombom u neposrednoj blizini šiitske džamije Kufa, 160 kilometara južno od Bagdada poginule su 43 a povređene 64 osobe.

2006 - Libanski predsednik vlade Fuad Seniora izjavio je da je 300 lica ubijeno, 1.000 ranjeno, dok je pola miliona raseljeno tokom izraelskog napada na Liban, i da će od izraelske vlade tražiti odštetu zbog nemerljivog gubitka.

2010 - Umro je Dejvid Voren, australijski izumitelj, pronalazač "crne kutije". Voren je počeo da radi na takvom uređaju 1953. nakon učešća u istrazi nesreće jednog aviona. Reč je o napravi za snimanje podataka o letu aviona kao i razgovora u pilotskoj kabini. Prototip koji se pojavio 1956. australijska Uprava za civilno vazduhoplovstvo odbacila je kao bezvredan. "Crna kutija" je danas obavezan, sastavni deo svih aviona.

2014 - Baskijska separatistička grupa ETA saopštila je da je rasfomirala "logističke i operativne strukture" koje je koristila u oružanoj borbi, kao dalji korak ka potpunom razoružanju. Predstavnici ETA-e naglasili su pritom da je njihov cilj "tranzicija od oružane konfrontacije ka demokratskoj". ETA se smatra odgovornom za smrt 829 osoba tokom četiri decenije bombaških i oružanih napada, a prestanak oružanih dejstava ta organizacija objavila je oktobra 2011.

2019 - Ramuš Haradinaj, čelnik vlade privremenih institucija u Prištini, podneo je neopozivu ostavku. Kao razlog ostavke naveo je poziv Specijalnog suda, koji ga je odredio kao osumnjičenog za zločine.

2019 - Umro je Rutger Hauer, holandski filmski glumac. Hauer se globalno proslavio brojnim ulogama u mahom akcionim filmovima, poput filmova "Noćni sokolovi" ili "Bekstvo iz Sobibora" 1988, kada je dobio nagradu "Zlatni globus". Najpoznatiji je po ulozi ubistvenog androida u filmu "Blejd raner".

Dogodilo se na današnji dan, 20.07.

Na današnji dan 1917. godine srpska vlada čiji je prvi ministar tada bio Nikola Pašić i Jugoslavenski odbor hrvatskog političara Ante Trumbića potpisali su na grčkom ostrvu Krf "Krfsku deklaraciju", kojom su južnoslovenski narodi u Austro-Ugarskoj zatražili ujedinjenje sa Kraljevinom Srbijom u zajedničku državu pod nazivom Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca s dinastijom Karađorđević na čelu.

Danas je četvrtak, 20. jul, 201. dan 2023. Do kraja godine ima 164 dana.

1304 - Rođen je italijanski pisac Frančesko Petrarka, najznačajniji prethodnik renesanse. U francuskom gradu Avinjon, gde je dugo živeo, sreo je lepu Lauru kojoj je posvetio zbornik od 366 soneta, kancona i madrigala, poznat kao "Kanconijer". U tom intimnom dnevniku pesnički je oblikovao svoja najtananija osećanja. Snažno je uticao na italijansku i svetsku književnost, uključujući dubrovačku književnost 15. i 16. veka. Bavio se i istorijom i filozofijom i iz tog opusa se ističe ep "Afrika" u kojem je opisao Drugi punski rat.

1402 - Tamerlan, kan Samarkanda koji je vremenom uspeo da stvori ogromno carstvo, je do nogu u bici kod Angore (sadašnja Ankara) potukao vojsku turskog sultana Bajazita I. Turski vladar koji je tada zatočen, umro je 1403. u mongolskom ropstvu, poludevši prethodno, pošto ga je Tamerlan držao u kavezu kako bi ga pokazivao kao trofej. Kao vazal u okviru Bajazitovih trupa učestvovao je i Stefan Lazarević (kasniji despot) sa srpskim odredom. Interesantno je da je Tamerlan posekao zarobljenike, ali ne i Srbe. Zadivljen njihovim junaštvom, posle perioda zatočeništva u Samarkandu pustio ih je nazad u Srbiju. Sačuvan je persijski dokument sa preciznim spiskom njihovih imena, bilo ih je iz raznih krajeva koje su nastanjivali Srbi, od današnje Makedonije ili Skadra do Podunavlja.

1785 - Rođen je turski sultan Mahmud II , koji je tokom vladavine od 1808. do smrti 1839. sproveo niz reformi u nastojanju da centralizuje i modernizuje ustrojstvo Turske. Godine 1826. ukinuo je janičare. Brutalno je gušio srpske, grčke i rumunske pokrete za nacionalno oslobođenje, ali nije uspeo da suzbije težnje Srba, Grka i Rumuna da stvore nezavisne države. Posle Tursko-ruskog rata od 1806. do 1812. Bukureštanskim mirom je amnestirao učesnike Prvog srpskog ustanka i obećao Srbiji izvesnu autonomiju, što je pokušao da izigra. Posle novog Tursko-ruskog rata (od 1828. do 1829.) morao je Jedrenskim mirom da prizna autonomiju Srbiji, Vlaškoj i Moldaviji a Grčkoj potpunu nezavisnost.

1847 - Rođen je nemački slikar i grafičar Maks Liberman, najznačajniji predstavnik nemačkog impresionizma. U početku je realistički obrađivao sentimentalne žanr-scene, a kasnije se priklonio nazorima francuskih impresionista, što je posebno uočljivo u slikama pejzaža.

1866 - Italijanska flota je u Austrijsko-pruskom ratu, u koji je Rim ušao na strani Berlina kako bi oslobodio Veneciju i zagospodario Jadranskim morem, teško poražena u bici kod ostrva Vis od brojčano slabijih austrijskih pomorskih snaga, izgubivši pritom više od 1.100 ljudi. Bitka kod Visa je jedina pobeda austrijske (kasnije Austro-ugarske) flote u 19. i 20. veku, svi drugi ratni okršaju na moru monarhije Habzburga u tom periodu, završeni su porazom.

1903 - Umro je papa Lav XIII . Tokom pontifikata koji je trajao od 1878. svesrdno je podupirao Katoličku akciju, specifičan duhovno intelektualni pokret, koji je ubrzo prerastao u političku snagu značajne težine i ostavio je veliki trag u idejama političke desnice. Upamćen je i po nastojanju da rimokatolička crkva otvorenije prilazi novim naučnim dostignućima.

1919 - Počeo je dvodnevni generalni štrajk radnika na teritoriji Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u znak solidarnosti s revolucijama u Sovjetskoj Rusiji i Mađarskoj, kojim je vlada prisiljena da odustane od učešća u oružanoj intervenciji radi gušenja revolucije Bele Kuna u Mađarskoj. U stvarnosti vlada Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca nije ni imala nameru da se meša u situaciju u susednoj Mađarskoj, tako da joj je ovaj štrajk poslužio kao prigodan izgovor pred vladama Britanije i Francuske koje su insistirale na intervenciji.

1919 - Rođen je Ser Edmund Persival Hilari, novozelandski alpinista i istraživač, prvi osvajač Mont Everesta. Najviši vrh sveta (8.848 metara) osvojio je 29. maja 1953. kao član britanske ekspedicije, zajedno sa Tenzingom Norgajem, pripadnikom nepalskog naroda Šerpa. Avanturističkog duha, Hilari je 1958. predvodio i ekspediciju koja je, pola veka posle legendarne trke između Amundsena i Skota, stigla na Južni pol, a 1977. istraživao je indijsku reku Gang od ušća do izvora. S astronautom Nilom Armstrongom, prvim čovekom koji je stupio na Mesec, Hilari je 1985. godine bio i na Severnom polu. Osim Mont Everesta, između 1956. i 1965. osvojio je još deset himalajskih vrhova. Od 1985. do 1989. obavljao je dužnost novozelandskog ambasadora u Indiji.

1937 - Umro je italijanski elektroinženjer i pronalazač Guljermo Markoni, jedan od pionira bežične telegrafije, koji je 1909. podelio Nobelovu nagradu za fiziku s nemačkim fizičarem Karlom Ferdinandom Braunom. Uspeo je 1901. da prvi preda bežični signal preko Atlantskog okeana i uspešno je usavršavao i primenjivao sopstvene i tuđe pronalaske. Podizao je radio stanice i eksperimentisao u bežičnoj telegrafiji, ali posle eksperimenata srpskog naučnika Nikole Tesle i ruskog fizičara Aleksandra Popova. Jedno vreme smatran je pronalazačem radija, ali mu je presudom Vrhovnog suda SAD oduzet patent, jer je Tesla već patentirao pronalazak u Federalnom uredu SAD za patente.

1938 - Rođena je američka filmska glumica Nataša Gardin, poznata kao Natali Vud, jedna od retkih koja je postala filmska zvezda kao dete ("Čudo na 34. ulici") a karijeru je potom uspešno nastavila. Filmovi: "Buntovnik bez razloga", "Sjaj u travi", "Tragači", "Priča sa zapadne strane".

1944 - U "Vučjoj jami" u Istočnoj Pruskoj nemački pukovnik fon Štaufenberg pokušao je atentat na Adolfa Hitlera, ali je vođa Trećeg rajha u eksploziji samo lakše ranjen. Neuspeli atentat glavom je platilo mnoštvo ljudi uključujući i više nemačkih visokih oficira, poput feldmaršala Ervina Romela koji je prinuđen da izvrši samoubistvo.

1945 - Umro je francuski pisac Pol Valeri, izuzetan stilista, jedan od najvećih evropskih liričara 20. veka, član Francuske akademije, Međunarodnog instituta intelektualne saradnje pri Društvu naroda u Ženevi i počasni doktor više univerziteta. Nastavio je poeziju simbolista, dajući joj nove misaone tonove i strožu formu. Dela: poeme "Mornarsko groblje", "Mlada Parka", eseji "Uvod u metod Leonarda da Vinčija", "O plesu".

1951 - Tokom molitve u jerusalimskoj džamiji El Agsa, jordanskog kralja Abdulaha ubio je palestinski terorista.

1954- U Ženevi je zaključeno primirje u Indokini, kojim je Vijetnam podeljen na dva dela. Francuska se obavezala da se povuče iz Severnog Vijetnama i da poštuje nezavisnost Laosa, Vijetnama i Kambodže.

1969 - Američki kosmonaut Nil Armstrong postao je prvi čovek koji je stupio na Mesec. Prilikom stupanja na tlo meseca po izlasku iz lunarnog modula "Orao" izjavio je, sada već legendarnu rečenicu : "Ovo je mali korak za čoveka, ali veliki za čovečanstvo". Na Mesec je potom kročio Edvin Oldrin, a Majkl Kolins je dotle kružio oko Meseca u svemirskom brodu "Apolo-11", čekajući njihov povratak.

1974 - Turska armija je počela invaziju na Kipar, pod izgovorom zaštite turske nacionalne zajednice, posle koje je na trećini tog mediteranskog ostrva formirana samoproklamovana "Turska Republika Severni Kipar".

1976 - Američki kosmički brod bez ljudske posade "Viking 1" spustio se posle 11 meseci leta na Mars i počeo da šalje na Zemlju jasne snimke te planete.

1982 - U eksplozijama koje su teroristi Irske republikanske armije postavili u "Hajd parku" i "Ridžents parku" u centru Londona poginulo je 10 britanskih vojnika.

1988 - Južna Afrika, Angola i Kuba prihvatile su sporazum o povlačenju stranih trupa iz Angole i priznavanju nezavisnosti Namibije (ranije Jugozapadna Afrika).

1989 - Burmanska vojna hunta stavila je u kućni pritvor vođu opozicije Aung San Su Ći, potonju dobitnicu Nobelove nagrade za mir, zbog njenog protivljenja vojnoj upravi.

1994 - Šef izraelske diplomatije Šimon Peres doputovao je u posetu Jordanu kao najviši izraelski funkcioner koji je do tada posetio tu susednu arapsku zemlju.

1996 - U Burundiju su pobunjenici iz plemena Hutu napali izbeglički logor suparničkog plemena Tutsi, usmrtivši oko 320 ljudi, mahom žena i dece.

2000 - Vijetnam je u Ho Ši Minu (bivši Sajgon) otvorio berzu, što je protumačeno kao odlučujući znak da vlasti te zemlje nameravaju da uspostave kapitalističku tržišnu ekonomiju.

2006 - Preminuo je Žerar Uri, jedan od najpopularnijih francuskih režisera. Bio je poznat po urnebesnim komedijama, snimljenim 60-ih i 70-ih 20. veka, u kojima su igrali legendarni francuski komičari Burvil i Luj de Fin. Njegovu komediju "Velika avantura" videlo je 17 miliona gledalaca u Francuskoj i više od 30 godina bila je najpopularniji film u zemlji, sve do 1998. kada mu je primat oteo "Titanik" Džejmsa Kamerona. Rođen u Parizu 1919. Uri je počeo karijeru kao glumac u čuvenom pozorištu "Komedi fransez" da bi ranih 60-ih počeo da režira. Snimio je ukupno 17 filmova. Urijevih šest najpopularnijih filmova, među kojima su "Mozak" sa Žan-Polom Belmondom i Dejvidom Nivenom i "Pustolovine rabija Jakoba", videlo je više od 50 miliona ljudi.

2008 - Umro je Dinko Šakić, ozloglašeni zapovednik ustaškog logora Jasenovac. Šakića je Argentina 1998. izručila Hrvatskoj, nakon čega je osuđen na 20 godina zbog zločina nad civilnim stanovništvom. Dokazano je da je, između ostalog, i lično ubijao zatočenike.

2011 - Uhapšen je Goran Hadžić, jedan od prvaka Republike Srpska Krajina i od februara 1992. do januara 1994. predsednik RSK. Hadžić je uhapšen na osnovu zahteva Haškog tribunala za bivšu Jugoslaviju.

2012 - U bioskopu u Aurori, predgrađu Denvera, SAD, prilikom premijernog prikazivanja filma o Betmenu, neuračunljivi napadač ubio je 12, a ranio 70 osoba.

Dogodilo se na današnji dan, 21.07.

1542- Papa Pavle III proklamovao je konstitutivni akt inkvizicije, odnosno Kongregacije za doktrinu vere. Osnovna namera bila je borba protiv protestantizma.

1620- Rođen je francuski astronom Žan Pikar, koji je prvi precizno izmerio stepen meridijanskog luka i omogućio tačnije izračunavanje poluprečnika Zemlje. Pokrenuo je 1679. astronomski almanah "Connaissance des Temps" koji i sada izlazi.

1718- Posle pobeda austrijskog feldmaršala Eugena Savojskog nad Turcima, zaključen je Požarevački mir kojim je Austrija pripojila teritoriju Srbije severno od Zapadne Morave, Banat, Jugoistočni Srem i bosansku Posavinu, kao i Malu Vlašku (Oltenia).

1773- Papa Klement XIV izdao je papsku bulu " Dominus ac Redemptor " kojom je raspustio rimokatolički jezuitski red.

1774- Posle šestogodišnjeg rata između Rusije i Turske sklopljen je Kučuk-kainardžijski mir kojim je Rusiji priznato pravo da štiti hrišćane i njihove ustanove u Turskoj, kao i da otvori mrežu konzulata širom Turske. Rusija je dobila i tvrđavu Kinburn na ušću Dnjepra u Crno more, Kerč i Kenikale na Krimu i slobodnu plovidbu trgovačkih brodova Dunavom i Crnim morem.

1798- Posle pobede kod piramida nad armijom Mameluka (konjica, garda egipatskog vladara) francuski general Napoleon Bonaparta zavladao je Egiptom.

1816- Rođen je osnivač britanske novinske agencije Rojter - Paul Julijus fon Rojter. Rođen je u Nemačkoj, pravo ime bilo mu je Izrael Bir Josafat. Izvesno vreme radio je u novinskoj agenciji Avas u Parizu, a zatim je osnovao novinsku agenciju Rojters, koja se i danas zove po njemu. Rojters je posle francuskog Avasa (danas Frans pres) druga najstarija novinska agencija na svetu.

1899- Rođen je američki pisac Ernest Hemingvej, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1954. U Prvom svetskom ratu učestvovao je na italijanskom frontu, što je opisao u romanu "Zbogom oružje", iskustva iz Španskog građanskog rata u romanu "Za kim zvona zvone", a posle putovanja po Africi nastali su "Snegovi Kilimandžara" i "Zeleni bregovi Afrike". Reporterski je beležio činjenice, što je odlika "škole" pisaca koju je predvodio između dva svetska rata. Njegova dela preplavljena su nagonima i strastima na svim nivoima. Ubio se 1961. Ostala dela: romani "Starac i more", "Pokretni praznik", "Prolećne bujice", "Sunce se ponovo rađa", "Smrt u popodnevu", "Imati i nemati", "Preko reke pa u šumu", drama "Peta kolona".

1921- Ministra unutrašnjih poslova Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, prvaka Demokratske stranke, Milorada Draškovića u Delnicama je ubio član terorističke grupe "Crvena pravda" Alija Alijagić, u znak protesta zbog "Obznane" uperene najvećim delom protiv delanja komunista. Vlada je ubrzo posle atentata donela "Zakon o zaštiti države" kojim je Komunistička partija Jugoslavije kao prevratnička teroristička organizacija, koja je u svom programu imala razbijanje jugoslovenske države, stavljena van zakona.

1924- Rođen je srpski glumac Slavko Simić. Debitovao je 1953. na sceni novosadskog SNP-a, kada ga je zapazio Velibor Gligorić, tadašnji upravnik JDP-a. Pored glume, bavio se i pisanjem. Objavio je razgovore sa Ivom Andrićem, portrete šest upravnika JDP-a, kao i pojedinih glumaca. Bio je predsednik Saveza dramskih umetnika Srbije od 1968. do 1973. Dobitnik je Vukove nagrade. Filmovi: "Pod istim nebom", "Bekstva", "Višnja na Tašmajdanu", "Hitler iz našeg sokaka", "Hajdučka vremena", "Paviljon", "Tri letnja dana", serija "Više od igre".

1940- Odlukama skupština Litvanije, Letonije i Estonije uspostavljena je sovjetska vlast u tri do tada samostalne baltičke države. Ovom odlukom te zemlje su i formalno uključene u sastav Sovjetskog Saveza. One su do Prvog svetskog rata bile u sastavu carske Rusije, u međuratnom periodu su bile samostalne, da bi u sklopu sporazuma o podeli Poljske između Sovjetskog Saveza i Nemačke iz 1939. bilo predviđeno i da baltičke zemlje budu vraćene u okrilje, tada sovjetske, Rusije.

1948- U Beogradu je počeo Peti kongres Komunističke partije Jugoslavije na kojem je centralna tema bila je podrška vrhu KPJ i osuda napada Informbiroa.

1960- U Cejlonu (sada Šri Lanka) Sirimavo Bandaranaike postala je prva žena predsednik vlade u svetu, nasledivši supruga Solomona ubijenog u atentatu.

1976 - U eksploziji bombe podmetnute pod njegov automobil, poginuo je britanski ambasador u Irskoj Kristofer Juart-Bigs.

1985- Umro je srpski glumac Zoran Radmilović, neprevaziđeni majstor improvizacije, koji je oduševljavao pozorišnu publiku. Glumačku karijeru počeo je kao student 1960. u Beogradskom dramskom pozorištu a 1964. je prešao u Atelje 212. Legenda za života, upamćen je po nizu uloga poput Kralja Ibija, Radovana III , Trigorina u "Galebu", Laze Kostića u " Santa Maria della Salute ". Igrao je u brojnim filmovima i TV serijama.

1985- Umro je srpski pisac Aleksandar Vučo, pripadnik pokreta nadrealista. Dela: romani "Gluho doba" (s Dušanom Matićem), "Koren vida", "Raspust", "Mrtve javke", "Zasluge", "Poziv na maštanje", "Omame", "I tako dalje omame", "Omame - kraj", poeme "Humor zaspalo", "Nemenikuće - Ćirilo i Metodije", "Mastodonti", zbirke pesama "Krov nad prozorom", "Ako se još jednom setim", "Pesme", "Alge", "Momak i po hoću da budem".

1988- Iranski verski vođa ajatolah Ruholah Homeini izjavio je da je prihvatanje posredovanje UN povodom prekida vatre, posle osam godina rata sa Irakom, "poput ispijanja otrova".

1994- Ruski pisac Aleksandar Solženjicin, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1970. posle dvomesečnog putovanja Rusijom doputovao je u Moskvu, prvi put posle proterivanja iz otadžbine 1974.

2002- Bankrotirao je telekomunikacioni gigant "Vorldkom" zbog finansijskih problema posle otkrića internih računovodstvenih prevara. Bilo je to tada najveće bankrotstvo u istoriji SAD, skoro dvostruko veće od dotadašnjeg "rekordera" kompanije " Enron " koja je propala u decembru 2001. Neku godinu docnije neslavni "rekord" je daleko prevaziđen.

2008- U Beogradu je uhapšen Radovan Karadžić, bivši lider Republike srpske, optužen od strane Međunarodnog krivičnog tribunala za bivšu Jugoslaviju.

2011- Povratkom na Zemlju, posle trinaestodnevnog putovanja, spejs šatla "Atlantis" okončana je jedna era u istoriji svemirskih programa NASA-e. Bio je to 135. i poslednji let američkog šatl programa. Prizemljenje "Atlantisa" usledilo je 30 godina i tri meseca nakon prvog leta jednog spejs šatla. NASA je ukupno imala pet tipova šatla: "Kolumbija", "Čalendžer", "Diskaveri", "Endevor" i "Atlantis".

Dogodilo se na današnji dan, 22.07.

Na današnji dan 1456. godine hrišćanska vojska pod komandom erdeljskog vojvode Janoša Hunjadija, koji je u srpskoj epici poznat kao Sibinjanin Janko, u odlučujućoj bici, u kojoj su se posebno istakli srpski odredi, potukla je Turke koji su opkolili Beograd. Preživeli od oko 150.000 Turaka pod vođstvom sultana Mehmeda II Osvajača su sutradan posle bitke, u kojoj je ranjen i sam sultan, odustali od opsade grada. Beograd su tada uz Srbe branili nemački, ugarski i poljski krstaši.

Danas je subota, 22. jul, 202. dan 2023. Do kraja godine ima 162 dana.

1739- Turci su porazili Austrijance kod Grocke i primorali ih da napuste Srbiju i Beograd. Beogradskim mirom 18. novembra 1739. Beograd i sve teritorije između Zapadne Morave i Dunava su posle 21 godine austrijske uprave ponovo pripojene Turskoj.

1784- Rođen je nemački astronom i matematičar Fridrih Vilhelm Besel, osnivač i prvi direktor Kenigsberške opservatorije, koji je izračunao putanju Halejeve komete i prvi utvrdio promenljivost kretanja Sirijusa i Prokijusa i zaključio da je reč o zvezdama dvojnicima. Na osnovu geodetskih proračuna izveo je nove podatke o obliku i dimenzijama Zemlje. Usavršio je i neke matematičke metode u astronomiji.

1812- U bici kod Salamanke u Španiji britanska vojska pod komandom feldmaršala Artura Velzlija Velingtona porazila je francuske snage kojima je komandovao maršal Ogist Marmon.

1888- Rođen je američki mikrobiolog Selman Ejbraham Vaksman, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1952. Nagradu je dobio za pronalazak streptomicina, prvog antibiotika koji uspešno suzbija tuberkulozu. Pronašao je i neomicin. Napisao je autobiografiju "Moj život sa mikrobima".

1898- Rođen je američki vajar Aleksander Sterling Kalder, negator klasičnog postupka. Njegove rane skulpture imaju karakter duhovitih igračaka, a u prve apstraktne konstrukcije ugrađivao je male motore koji su ih pokretali. Docnije tvorevine - "mobile" - pokretala su vazdušna strujanja. Njegov "mobil" ogromnih razmera postavljen je 1958. ispred palate UNESKO u Parizu. "Stabile" je fiksirao odnosom linija i ploha odmerenih proporcija. Bavio se i ilustracijama, scenografijom, primenjenom umetnošću.

1917- Aleksandar Kerenski je postao predsednik vlade Rusije. Položaj je izgubio zbacivanjem Privremene vlade 7. novembra 1917. (25. oktobra prema Julijanskom kalendaru, tada važećem u Rusiji), prvog dana Oktobarske revolucije. Iz Petrograda je pobegao automobilom američkog poslanstva i 1918. je emigrirao.

1933- Američki pilot Vili Post okončao je prvi samostalni let oko Zemlje, koju je preleteo za sedam dana, 18 časova i 49 minuta.

1934- Američkog pljačkaša banaka i ubicu, "državnog neprijatelja broj jedan" Džona Dilindžera, u Čikagu su posle 13 meseci potere ubili agenti Federalnog istražnog biroa.

1939- Rođena je Mildred Loving, prva crna žena čije je suprotstavljanje zabrani sklapanja međurasnog braka dovela do odluke Vrhovnog suda SAD o poništenju tog zakona. Mildred je, nakon niza hapšenja u njenoj rodnoj Virdžiniji, zbog međurasnog braka sklopljenog 1958, uputila pismo tadašnjem ministru pravde SAD Robertu Kenediju, čime je pokrenut proces koji je 12. juna 1967. doveo do jednoglasne odluke Vrhovnog suda kojom je zakon Virdžinije stavljen van snage. Tim putem poništeni su slični zakoni u još najmanje 16 američkih država.

1943- Savezničke snage su u Drugom svetskom ratu oslobodile italijanski grad Palermo na ostrvu Sicilija.

1944- U Lublinu je u Drugom svetskom ratu grupa poljskih političara, poslata iz Sovjetskog Saveza, formirala Komitet narodnog oslobođenja, koji je Moskva priznala kao privremenu poljsku vladu uprkos postojanju legalne vlade Poljske u Londonu.

1972- Sovjetska kosmička sonda "Venera 8" prva se meko spustila na površinu Venere s koje je 10 minuta emitovala podatke, pre nego što su sagoreli instrumenti.

1981- Turski terorista Mehmet Ali Agdža osuđen je na doživotnu robiju zbog pokušaja da ubije poglavara rimokatoličke crkve papu Jovana Pavla II 13. maja 1981.

1991- Predsedništvo SFRJ je na osnovu ustavnih ovlašćenja naredilo razoružanje i demobilizaciju svih paravojnih jedinica u Hrvatskoj. Ova naredba nije donela nikakve rezultate pošto je rukovodstvo Hrvatske na čelu sa Tuđmanom, uz prikrivenu saglasnost niza zapadnih zemalja, bilo odlučno da izdvoji Hrvatsku iz Jugoslavije svim sredstvima, što će izazvati građanski rat.

1992- Najveći kolumbijski krijumčar droge Pablo Eskobar pobegao je iz zatvora.

1994- Pozivajući se na ekonomsku krizu, predsednik Rafael Kaldera je suspendovao ustavna prava u Venecueli.

2000- U Pakistanu je zbačeni premijer Navaz Šarif osuđen na 14 godina teškog rada i sud mi je, prihvativši optužbu za korupciju, izrekao i zabranu bavljenja politikom 21 godinu.

2003- Američke trupe su u napadu na vilu u Mosulu na severu Iraka ubile Udaja i Kusaja, sinove bivšeg iračkog predsednika Sadama Huseina. Kusaj je bio šef iračkih specijalnih snaga bezbednosti i tajne policije, očevog ličnog obezbeđenja i Republikanske garde a Udaj komandant paramilitarnih elitnih jedinica Fedajina.

2005- Preminuo je Dragoš Kalajić, srpski slikar, publicista i literata. Diplomirao je u Rimu, na Akademiji lepih umetnosti. Bavio se slikarstvom, teorijom umetnosti, ali je posebno upamćen kao publicista i politički mislilac. U domenu likovnog, najvećim delom bio je hiperrealista. Uređivao je časopis "Delo", magazin "Duga" i bio dopisnik agencije Tanjug iz Rima. Kao urednik u izdavaštvu priredio je i objavio dela niza relevantnih autora, poput Plotina, Špenglera, De Ružmona, Julijana Apostate, Berđajeva, Šestova, Vajningera, Konrada Lorenca, Renea Genona, Julijusa Evole. Dela: "Mapa (anti)utopija", "Smak sveta", "Američko zlo", "Izdana Evropa", "Poslednji Evropljani", tv serijal "Ogledalo 20. veka".

2006- Izraelska armija je zauzela selo Marun al-Ras, na jugu Libana, ključno uporište Hezbolaha.

2011- U centru Osla i na ostrvu Utoja, tridesetak kilometara od centra Osla, dogodio se teroristički napad koji je izveo desni ekstremista Andres Brejvik. Ukupno je poginulo 77 osoba.

2016- Deset osoba je ubijeno, a 36 je povređeno u napadu u "Olimpia" tržnom centru u Minhenu. Napadač, 18-godišnjak iranskog porekla, izvršio je samoubistvo. Motivi napada nisu razjašnjeni.

2016- Japanska kompanija "Funai elektrik", poslednji proizvođač video rekordera, objavila je da će proizvesti poslednji komad ovog uređaja, čime on "odlazi u istoriju". "Funai" je počeo da proizvodi video rekordere 1983. i izvesno vreme je prodavao čak 15 miliona godišnje. VCR ili video rekorderi nastali su šezdesetih, a široka popularnost usledila je pošto je "Soni" napravio model pristupačan običnim građanima.

Dogodilo se na današnji dan, 23.07.

Na današnji dan 1914. godine Austro-Ugarska je uputila ultimatum Srbiji, zahtevajući odgovor u roku od 48 časova, okrivivši je za atentat u kojem je 28. juna 1914. u Sarajevu ubijen austrijski prestolonaslednik Franc Ferdinand. Uslovi ultimatuma bili su ponižavajući i unapred se računalo da ih Srbija neće prihvatiti. Uz podršku Nemačke, Beč je odlučio da Srbiju vojno kazni, najviše zbog jačanja njenog autoriteta u južnoslovenskim delovima Austro-Ugarske. U noti je zatraženo objavljivanje izjave u kojoj se indirektno priznaje krivica za atentat, uklanjanje svih oficira protivnika Austro-Ugarske i dozvola srpske vlade da austrougarska policija vodi istragu na teritoriji Srbije. Srpska vlada je formulisala odgovor koji je, čak i prema sudu nemačke diplomatije, bio remek delo. Imajući u vidu krajnju iscrpljenost balkanskim ratovima, srpska vlada je prihvatila sve zahteve osim da austrougarski organi vode istragu u Srbiji. Austro-Ugarska je to iskoristila da 28. jula 1914. Srbiji objavi rat, započevši tako Prvi svetski rat.

Danas je nedelja, 23. jul, 204. dan 2023. Do kraja godine ima 161 dan.

1456 - Turska vojska sultana Mehmeda II Osvajača je, posle teškog poraza u odlučujućoj bici prethodnog dana i ranjavanja sultana, odustala od opsade Beograda. Grad je opsedalo oko 150.000 Turaka sa 200 topova, a branila ga je združena hrišćanska vojska, u kojoj su se uz srpske odrede, koji su se posebno istakli, borili nemački, ugarski i poljski krstaši, pod komandom erdeljskog vojvode Janoša Hunjadija, koji je u srpskoj epici poznat kao Sibinjanin Janko.

1757 - Umro je italijanski kompozitor Domeniko Skarlati, virtuoz na čembalu. Komponovao je više od 500 klavirskih sonata, upotrebljavajući nove tehnike s briljantnim rezultatima. Tvorac je tzv. Skarlatijevog sonatnog oblika - čuvenih sonata za čembalo u jednom stavu. Razvio je bogatu čembalističku tehniku i uticao na klavirske kompozitore, posebno u Španiji i Engleskoj.

1759 - Rusi su u Sedmogodišnjem ratu (naziva se i Pomeranski rat), pod komandom generala Petra Saltikova, do nogu potukli prusku armiju u bici kod Kaja na istoku tadašnje Pruske. U bici je poginulo najmanje 6.000 Prusa.

1875 - Umro je američki pronalazač Ajzak Merit Singer, koji je 1851. razvio prvu šivaću mašinu koja je ušla u masovnu upotrebu.

1885 - Umro je američki general i državnik Julisiz Simpson Grant, vrhovni komandant armije Severa u građanskom ratu od 1861. do 1865. Na položaju predsednika SAD od 1869. do 1877. blistavi vojni strateg bio je igračka u rukama koterija i grupacija sklonih korupciji.

1892 - Rođen je etiopski car (negus) Haile Selasije I, koji je 1928, posle smrti Menelika II, imenovan za regenta, a 1930. je krunisan za cara Etiopije. Iz zemlje je izbegao 1936, godinu dana posle agresije fašističke Italije. Vratio se 1940. Na čelu trupa koje su oslobodile njegovu zemlju od Italijana. Vladao je do 1974, kada je zbačen državnim udarom grupe komunističkih oficira, koji su ga potom ubili.

1916 - Umro je škotski hemičar Vilijam Remzi, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1904. Ispitivao je molekularni sastav čistih tečnosti i otkrio gasove helijum, argon, kripton, neon i ksenon. Dokazao je da se helijum stvara prilikom radioaktivnog raspadanja radijuma.

1931 - Rođen je ruski šahovski velemajstor Viktor Lvovič Korčnoj, jedan od najboljih šahista 20. veka. Emigrirao je iz Sovjetskog Saveza 1976. i potom dvaput bio izazivač svetskog prvaka, ali je izgubio mečeve s ruskim velemajstorom Anatolijem Karpovom - 1978. rezultatom 6:5 uz 21 remi, a 1981. sa 6:2 uz 10 remija.

1943 - Poginuo je srpski pisac Đorđe Jovanović, istaknuti književni kritičar između dva svetska rata. U Beogradu je završio Filozofski fakultet, pre Drugog svetskog rata robijao je kao komunista u Sremskoj Mitrovici a 1941. otišao je u partizane. Napisao je više studija o srpskim piscima, uključujući protu Mateju Nenadovića, Radoja Domanovića, Svetolika Rankovića i Branislava Nušića. Ostala dela: "Studije i kritike", "Protiv obmana", "Realizam kao umetnička istina", roman "Plati pa nosi".

1948 - Umro je američki filmski reditelj Dejvid Vork Grifit, jedan od najznačajnijih filmskih stvaralaca u epohi nemog filma. Zaslužan je za većinu fundamentalnih otkrića filmskog izraza, uključujući krupni plan, ritmičku prirodu montaže i kreativnu upotrebu veštačkog svetla. Filmovi: "Netrpeljivost", "Bekstvo", "Dome, slatki dome", "Rađanje jedne nacije", "Srca sveta", "Velika ljubav", "Slomljeni pupoljci", "Pad Vavilona", "Dve sirotice", "Amerika", "Ejbraham Linkoln".

1951 - U zatvoru je umro francuski maršal Anri Filip Peten, tačno šest godina pošto je izveden na sud pod optužbom da je u Drugom svetskom ratu izdao Francusku. Slavni ratnik iz Prvog svetskog rata predvodio je vladu okupirane Francuske u Drugom svetskom ratu. Bio je osuđen na smrt, ali mu je zbog ranijih zasluga kazna zamenjena doživotnom robijom.

1952 - Egipatski oficiri predvođeni generalom Muhamedom Nagibom izveli su državni udar i prisilili kralja Faruka I da abdicira, čime je oborena monarhija u Egiptu.

1957 - Umro je srpski inženjer Nikola Mirkov, idejni tvorac kanala Dunav-Tisa-Dunav. Godinama je proučavao složeni problem voda u Vojvodini i zaključio da je jedino rešenje izgradnja velikog kanala.

1974 - Grčka vojna vlada je saopštila da će vlast predati civilima i pozvala je Konstantina Karamanlisa da se vrati iz izbeglištva u Parizu i formira vladu, čime je okončana sedmogodišnja vojna uprava u Grčkoj.

1983 - U Šri Lanki je izbio građanski rat pošto su pobunjeni Tamili ubili 13 vojnika. Sinhaleška većina je na to odgovorila ubijanjem hiljada tamilskih civila na jugu te azijske ostrvske zemlje.

1991 - Komunistička partija Sovjetskog Saveza objavila je nacrt platforme kojom je prihvatila privatnu svojinu, integraciju ekonomije u svetsko tržište i slobodu religije.

1995 - Na područje Sarajeva stigle su prve jedinice Snaga za brzo reagovanje, formalno pod komandom UN, koje su se nepuna dva meseca kasnije uključile u borbene operacije muslimana (Bošnjaka) i Hrvata protiv Srba u Bosni i Hercegovini.

1997 - Slobodan Milošević je proglašen predsednikom Savezne Republike Jugoslavije, pošto je prethodno podneo ostavku na položaj predsednika Srbije.

1999 - U večernjim satima, u polju pored sela Staro Gracko, nedaleko od Lipljana, ubijeno je 14 Srba meštana tog sela, dok su sakupljali žito. Ovaj zločin nikada nije rasvetljen.

2002 - U izraelskom vazdušnom napadu na Gazu ubijen je šef oružanog krila radikalnog islamskog pokreta Hamas Salah Šahde.

2005 - U seriji eksplozija u egipatskom letovalištu Šarm el Šeik na Crvenom moru, za koje je odgovornost preuzelo više islamističkih grupa, poginulo je 88 ljudi, a povređeno oko 200.

2006 - U eksploziji automobila-bombe u Bagdadu poginule su 33 osobe a ranjeno 60, u istočnoj šiitskoj četvrti. Bomba je eksplodirala u siromašnoj četvrti Sadr siti.

2006 - Na jarbole ispred zdanja bivše Skupštine Kraljevine Jugoslavije, potonje Jugoslavije i zatim Srbije i Crne Gore, u centru Beograda, uz srpsku himnu "Bože pravde", podignute su zastave Srbije.

2007 - Umro je bivši avganistanski kralj Muhamed Zahir Šah. Na tronu se nalazio formalno od 1933. stvarno od 1953. do 1973. kada ga je svrgnuo rođak, princ Daud. Iz Italije se 2002. vratio u zemlju, gde je živeo kao običan građanin. Izdanak je stare loze paštunskih vladara, period njegove vladavine upamćen je kao jedno od najmirnijih razdoblja u burnoj istoriji Avganistana. Njegovim svrgavanjem 1973. okončana je 200-godišnja vladavina dinastije Durani.

2007 - "Srbijašume" su objavile da su kao posledica nezapamćenih vrućina u periodu od 16. do 22. jula šumski požari zahvatili 47 lokaliteta na teritoriji Srbije. Ukupno je požarima u Srbiji bila zahvaćena površina od 3.513 hektara.

2007 - Umro je ruski režiser Aleksandar Tatarski, autor više stotina animiranih filmova i tvorac prvog ruskog nezavisnog studija "Pilot". Filmovi Tatarskog su nosili autorski pečat i nisu ličili na tradicionalnu školu animacije. Njegova "Vrana od plastelina" i "Padao je prošlogodišnji sneg" na međunarodnim festivalima osvojili su niz nagrada. Autor je projekta "Rusija u animaciji", snimio je seriju "Gora samocveta" kao i čak 52 animirana filma po motivima ruskih bajki.

2012 - Umrla je Seli Rajd, prva Amerikanka koja je letela u svemir. Po obrazovanju fizičar, prijavila se na oglas NASA-e za astronauta 1977. i postala je 18. jula 1983. prva Amerikanka koja je odletela u svemir, u letelici "Čelindžer". Učestvovala je u ukupno dve misije u svemiru, u kojima je provela skoro 350 sati.

2013 - Preminuo je Dragan Babić, novinar, prevodilac i pisac. Najpoznatiji je kao autor i voditelj televizijskih emisija, poput serijala "Dvogled", "Kino-oko", "Umeće življenja". Dragan Babić bio je novinar specifičnog šarma i retke intelektualne snage i ostavio izuzetan trag u istoriji srpskog novinarstva.Objavio je neku vrstu introspektivnih sećanja: "Putovanje na kraj jezika".

2018 - U velikim požarima podstaknutim snažnim vetrovima, na visokim temperaturama, koji su zahvatili borove šume i primorska naselja s obe strane grčke prestonice Atine poginule su 102 osobe, 172 su povređene a čitava naselja su izgorela.

2018 - Prilikom pucanja brane na hidroakumulaciji pored Paksonga, u provinciji Atapi, na samom jugu Laosa, poginulo je 40 osoba a više od 1.000 je nestalo. Poplavljeno je najmanje šest sela, a bujica je oko 6.600 lica ostavila bez kuća. Brana koja je popustila deo je mreže sastavljene od dve glavne i pet pomoćnih brana u projektu Ksi Pjan Ksi Namnoj.

2021 - Valentin Incko, visoki predstavnik u BiH, doneo je odluku kojom je nametnuta dopuna Krivičnog zakona Bosne i Hercegovine, čime se zabranjuje negiranje termina genocid za događaje u Srebrenici jula 1995. Incko je time iskoristio tzv bonska ovlašćenja doneta decembra 1997. Visoki predstavnici u BiH do tada su na osnovu bonskih ovlašenja nametnuli pribižno 900 odluka.

Dogodilo se na današnji dan, 24.07.

Na današnji dan 1817. godine vođa Prvog srpskog ustanka Đorđe Petrović Karađorđe je, po povratku u otadžbinu iz Rusije (preko Austrije) ubijen u Radovanjskom Lugu kod Velike Plane, prema nalogu knjaza Miloša Obrenovića. U Austrijsko-turskom ratu (Kočina Krajina) borio se kao frajkor (dobrovoljac) u sastavu jedinica kapetana Koče Anđelkovića, na austrijskoj strani. Kao buljubaša (turski čin u rangu komandanta bataljona) učestvovao je u akcijama protiv Janjičara. Na zboru srpskih prvaka u Orašcu 14. februara 1804. izabran je za "vožda" u borbi protiv Turaka. Isteravši Turke iz Beogradskog pašaluka (Smederevskog) posle pobeda na Ivankovcu, Mišaru i Deligradu i oslobođenja Beograda, nastojao je da izdejstvuje priznanje Srbije, ali međunarodni uslovi nisu bili povoljni. Pokušavao je da se osloni na Rusiju i 1807. stvorena je neka vrsta srpsko-ruskog vojnog savezništva, što je okončano za Srbiju krajnje nepovoljnim Bukureštanskim mirom 1812. Posle sloma ustanka 1813. izbegao je u Austriju, zatim u Rusiju, da bi po povratku u Srbiju tragično nastradao. Karađorđe je rodonačelnik kraljevske porodice Karađorđević.

Danas je ponedeljak, 24. jul, 205. dan 2023. Do kraja godine ima 160 dana.

1567 - Škotsku kraljicu Mariju Stjuart nezadovoljno plemstvo primoralo je da abdicira, zbog toga što je protestantskoj Škotskoj pokušala da nametne rimokatolicizam.

1783 - Rođen je južnoamerički revolucionar, vojskovođa i državnik Simon Bolivar, najznačajnija ličnost u borbi za nezavisnost Latinske Amerike od Španije. Posle niza vojnih pobeda nad Špancima nazvan je "El Libertador de la Patria" (Oslobodilac otadžbine). Oslobodio je Venecuelu, Ekvador, Panamu i Peru i izabran je za predsednika Kolumbije i Bolivije, koja je po njemu dobila ime. Njegovu životnu zamisao, osnivanje federacije južnoameričkih republika, omela su trvenja vladajućih krugova i otpor SAD i Velike Britanije. Optužen za nameru da se proglasi monarhom, povukao se s vlasti 1830. i ubrzo umro.

1799 - Francuske trupe generala Napoleona Bonaparte potukle su Turke (u stvari egipatske jedinice) kod Abukira u Egiptu.

1802 - Rođen je francuski pisac Aleksandar Dima Otac, jedan od začetnika feljtonističkog romana. Sam ili uz pomoć mnogobrojnih saradnika napisao je oko 300 dela, punih života i zanimljivih preokreta, čija kompozicija, živ dijalog i slikoviti opisi privlače i sada čitalačku publiku širom sveta. Najpre se istakao romantičnim dramama "Anri III i njegov dvor", "Antoni", "Kula Nel", "Kin". Pisao je i komedije, ali je svetsku slavu stekao mnogobrojnim slobodno obrađenim romanima s motivima iz francuske istorije: "Tri musketara", "Grof od Monte Krista", "Kraljica Margo", "Dvadeset godina posle", "Kraljičin đerdan", "Crna lala".

1804 - Srpska potera predvođena bimbašom (turski vojni čin u rangu komandanta bataljona), kasnije vojvodom, Milenkom Stojkovićem uhvatila je i pogubila, na dunavskom ostrvu Ada Kale, dahije Aganliju, Kučuk Aliju, Mulu Jusufa i Mehmeda Fočića, koji su prethodno "sečom knezova" zapalili iskru Prvog srpskog ustanka. Namera dahija bila je da se dočepaju Vidina (danas Bugarska). Vlasti u Istanbulu su verovale da su Srbi osvetom nad dahijama dobili zadovoljenje, ali su se ustanici pod vođstvom Karađorđa sukobili 1805. sa sultanovom vojskom.

1824 - Rezultati prvog ispitivanja javnog mnjenja u svetu objavljeni su u američkoj državi Delaver uoči predsedničkih izbora u SAD.

1828 - Rođena je srpska slikarka i pesnikinja Mina Karadžić, kćerka Vuka Karadžića i supruga Alekse Vukomanovića, prvog profesora književnosti na Liceju u Beogradu. Među njenih pedesetak sačuvanih slika, mahom portreta, ističu se "Autoportret", "Crnogorac sa kapom", "Mladi Crnogorac", "Devojka sa vinovom lozom". Prevodila je na nemački srpske narodne pripovetke i poslovice i objavila ih je u Berlinu 1854. Štampala je uspomene na Branka Radičevića i ostavila zabeleške s putovanja po Srbiji.

1828 - Rođen je ruski pisac, književni kritičar i estetičar Nikolaj Gavrilovič Černiševski, koji je stvorio sopstveni estetički sistem i snažno uticao na rusku književnost u 19. veku. Zbog propagiranja ideja seljačke revolucije i utopijskog socijalizma prognan je u Sibir. U disertaciji "Estetički odnos umetnosti prema stvarnosti" insistirao je na društvenoj ulozi književnosti, uz podrazumevajuću analizu umetničkih elemenata književnog dela. U romanu "Šta da se radi" vatreno je propagirao socijalističko-utopijske poglede na probleme braka, porodice, emancipacije žene. Ostala dela: "Ogledi o Gogoljevom periodu ruske književnosti", "Književno-kritički članci", "Rus na randevuu".

1864 - Rođen je nemački pisac Benjamin Franklin Vedekind, poznat kao Frank Vedekind, koji je ekscentričnim ali snažnim dramama, punim ironije i cinizma, tragike i komike, grotesknih likova, drastičnih erotskih scena i uličnog žargona, provocirao građanski moral. Dela: drame "Prolećno buđenje", "Zemaljski duh", "Markiz fon Kajt", "Pandorina kutija", "Mrtvački ples", "Muzika", "Cenzura", pesme "Četiri godišnja doba".

1883 - U pokušaju da prepliva brzake reke iznad Nijagarinih vodopada, udavio se Metju Veb, koji je 1875. prvi preplivao kanal Lamanš.

1921 - Rođen je Đuzepe di Stefano, italijanski operski umetnik, tenor. Rođen u Kataniji, na Siciliji, pevanje je učio u Milanu, a debi je imao 1947. godine u milanskoj Skali. Zbog specifične boje glasa, od pedesetih 20. veka, Di Stefano je smatran jednim od najboljih svetskih pevača. Osvajač je zlatnog Orfeja, prestižne italijanske muzičke nagrade. Često je pevao u duetu sa operskom divom Marijom Kalas.

1923 - Grčka, Turska i sile pobednice u Prvom svetskom ratu potpisale su u Lozani konvenciju o prinudnom iseljavanju hrišćana iz Turske u Grčku i muslimanskog življa u suprotnom pravcu (svi muslimani Turske, nezavisno od etničkog porekla i jezika smatrani su Turcima u skladu sa islamskim pravom). Turska se odrekla svih prava na prethodno izgubljene teritorije u Prvom svetskom ratu, ali je zadržala Istočnu Trakiju uključujući i Jedrene, čime su definitivno određene granice turske države na evropskom kontinentu.

1943 - Savezničko vazduhoplovstvo je u Drugom svetskom ratu počelo operaciju "Gomora", usredsređeno teško bombardovanje nemačkog lučkog grada Hamburg.

1946 - SAD su izvele prvu podvodnu atomsku probu na koralskim atolima Bikini u sastavu Maršalskih ostrva u zapadnom delu Pacifika, čime je počela serija atomskih proba čuvana u tajnosti do 1958. Godina 1954. i 1956. tu su isprobavane i hidrogenske bombe. Stanovništvo je prethodno prisilno iseljeno, a posledice visoke radijacije i sada osećaju žitelji pacifičkih ostrva.

1957 - Umro je francuski pisac, režiser i glumac ruskog porekla Aleksandar Žorž Gitri, poznat kao Saša Gitri, autor lakih komedija, koje je sam režirao i u njima igrao glavne uloge. Dela: komedije "Noćni čuvar", "Lepa svadba", operete "Maskirana ljubav", "Mocart", filmovi "Kad bi Versaj progovorio", "Roman jednog varalice".

1967 - Francuski predsednik Šarl de Gol završio je u Montrealu govor usklikom "Živeo slobodni Kvebek" (kanadska pokrajina sa francuskom etničkom većinom, nekada francuska kolonija), izazvavši skandal u kanadskoj javnosti i žestok protest premijera Lestera Pirsona, pa je šef francuske države bio primoran da skrati posetu Kanadi.

1974 - Konstantin Karamanlis je, posle sedmogodišnje vladavine vojne uprave, obrazovao u Grčkoj prvu civilnu vladu i u toj zemlji je saopštena opšta amnestija za sve političke zatvorenike.

1974 - Umro je engleski fizičar Džejms Čedvik, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1935, koji je 1932. otkrio neutron. U Drugom svetskom ratu od 1943. do 1945. kao glavni britanski instruktor radio je na "Menhetn projektu" razvoja atomske bombe u Los Alamosu, SAD.

1976 - Američki svemirski brod "Viking 1" spustio se na Mars, čime je počelo ispitivanje mogućnosti života na toj planeti.

1980 - Umro je engleski filmski glumac Piter Selers, izuzetan komičar, majstor prerušavanja. Igrao je u seriji filmova o Pink Panteru. Ostali filmovi: "Dr Strendžlav", "Lolita", "Pucanj u tami", "Šta je novo, mačkice", "Zatvorenik Zende", "Dobrodošli, gospodine Čens".

1981 - U kineskoj provinciji Sečuan u poplavama je poginulo više od 700 osoba, a milion i po je ostalo bez krova nad glavom.

1991 - Preminuo je jevrejski pisac Isak Baševis Singer, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1978, čija su dela inspirisana tradicijom i folklorom Jevreja u Istočnoj Evropi, najviše Galiciji (danas podeljena između Poljske i Ukrajine). Jevrejska zajednica u toj oblasti imala je brojne specifičnosti, i one su najčešća tema njegovih dela. Preselio se u SAD 1935. Dela: romani "Satana u Goraju", "Moskatovi", "Mađioničar iz Lublina", "Rob", "Imanje", "Posed", "Neprijatelji: ljubavna priča", "Šoša", zbirke priča "Gimpel luda", "Spinoza iz Pijačne ulice", "Kratki petak", "Seansa i druge priče", "Strasti", "Stara ljubav", memoarske knjige "U sudnici mog oca", "Dečak u traganju za Bogom", "Mladić u traganju za ljubavlju", "Izgubljen u Americi".

1996 - U predgrađu glavnog grada Šri Lanke Kolomba poginulo je 57 i ranjeno više od 500 lica u eksploziji podmetnutoj u prigradski voz, za koju su optuženi tamilski pobunjenici.

2005 - Umro je britanski naučnik Ričard Dol, koji je prvi utvrdio vezu između duvana i raka pluća, kao i između alkohola i raka dojke i otkrio pozitivno dejstvo aspirina u lečenju srčanih oboljenja.

2005 - Amerikanac Lens Armstrong sedmi put zaredom trijumfovao je na najvećoj svetskoj biciklističkoj trci - "Tur d'Frans" i tako karijeru okončao podvigom koji će teško biti ponovljen.

2017 - Predsednik Srbije Aleksandar Vučić pozvao je na unutrašnji dijalog o Kosovu i Metohiji.

Dogodilo se na današnji dan, 25.07.

Na današnji dan 1894. rođen je Gavrilo Princip, nacionalni revolucionar, atentator na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu na Vidovdan 1914. Atentat je Beču poslužio kao izgovor za vojnu invaziju na Srbiju, čime je izazvan Prvi svetski rat. Princip se pred policijom i sudom držao herojski i kao maloletnik osuđen je na 20 godina tamnice. U zatvoru, u Terezinu u današnjoj Češkoj, je u teškim uslovima oboleo od tuberkuloze i umro aprila 1918. šest meseci pre sloma Austro-Ugarske.

Danas je utorak, 25. jul, 206. dan 2023. Do kraja godine ima 159 dana.

1261 - Nikejski vladar Mihailo VIII Paleolog povratio je Konstantinopolj (Carigrad), srušio Latinsko carstvo i obnovio Vizantijsku državu. S prestola je zbačen Jovan IV, što je bio kraj Latinskog carstva, uspostavljenog 1204. u Četvrtom krstaškom ratu, a Mihailo VIII je u Konstantinopolju krunisan za cara kao rodonačelnik poslednje vizantijske dinastije - Paleologa.

1593 - Kralj Francuske Anri IV, pre dolaska na presto 1589. kralj Navare i vođa francuskih hugenota (francuski protestanti - kalvinisti), prešao je u rimokatoličku veru, pošto građani Pariza kao protestantu nisu hteli da ga puste u grad. Zapamćena je njegova izjava tim povodom, verovatno apokrifna: "Pariz je vredan jedne mise".

1712 - Vojska švajcarskih protestantskih kantona potukla je u bici kod Vilmergena armiju rimokatoličkih kantona, čime su u Švajcarskoj okončani verski ratovi.

1834 - Umro je engleski pisac i mislilac Semjuel Tejlor Kolridž, jedan od najznačajnijih engleskih književnih kritičara i romantičarskih pesnika. Dela: poeme "Kristobela", "Kublaj Kan", zbirka pesama "Lirske balade" (s Vilijamom Vordsvortom), kritike "Predavanja", "Biographia Literaria".

1843 - Umro je škotski hemičar Čarls Mekintoš, pronalazač nepromočive tkanine za kišne ogrtače.

1848 - Rođen je britanski državnik Artur Džejms Balfur, premijer Velike Britanije od 1902. do 1906. Kao državni sekretar za Irsku od 1887. do 1892. upamćen je po "čvrstoj ruci" zbog načina na koji je gušio irski pokret za nezavisnost, a kao šef diplomatije 1917. je objavio plan (Balfurova deklaracija) o stvaranju nacionalne države Jevrejskog naroda. Prvi šef neke države u svetu koji je podržao Balfurovu deklaraciju bio je kralj Srbije Petar I Karađorđević.

1848 - Austrijanci su u bici kod Kustoce porazili snage Sardinske kraljevine (Pijemont) suzbivši tako prvi ozbiljniji napor za ujedinjenjenje italijanskih teritorija u jedinstvenu državu.

1858 - Rođen je srpski general Mihailo Rašić, komandant Dunavske divizije u Kumanovskoj bici 1912. i Kombinovane divizije u Cerskoj bici 1914. U Kolubarskoj bici njegova divizija prodrla je u Beograd i plotunima sa Banovog brda razorila most na Savi preko kojeg su se povlačile austrougarske trupe. Bio je 1916-18 delegat pri savezničkoj vrhovnoj komandi u Parizu, a 1918-19 ministar vojni.

1878 - Prva kineska diplomatska misija u SAD stigla je u Vašington.

1894 - Rođen je američki filmski glumac Volter Brenan, verovatno najčuveniji epizodista svetske kinematografije, koji je glumio u više od 100 filmova, dobitnik više Oskara. Filmovi: "Zapadnjak", "Imati i nemati", "Narednik Jork", "Frankeštajnova nevesta", "Furija", "Dođi i uzmi", "Kentaki", "Moja draga Klementina", "Crvena reka", "Rio Bravo".

1898 - Vojska SAD je u Špansko-američkom ratu okupirala Portoriko, do tada špansku koloniju. Portoriko je ostao teritorija SAD, dok su Kuba i Filipini koji su takođe do tog rata bili španski posedi, dobili nezavisnost, Filipini tek 1946.

1907 - Japan je proglasio protektorat nad Korejom. Koreja je u statusu japanske kolonije ostala sve do kraja Drugog svetskog rata.

1909 - Francuski pilot Luj Blerio prvi je preleteo avionom kanal Lamanš. Razdaljinu od 40 kilometara od Lebaraka kod Kalea do Dovera preleteo je za 37 minuta.

1917 - Holanđanka Margareta Gertruda Cele, poznata kao Mata Hari, osuđena je na smrt pod nedokazanom optužbom da je špijunirala za Nemce tokom Prvog svetskog rata.

1934 - Austrijskog kancelara (predsednika vlade) Engelberta Dolfusa u Beču su ubili austrijski nacisti, u neuspelom pokušaju da silom uzmu vlast. Posle dolaska na čelo vlade 1932, uporno se odupirao nameri Adolfa Hitlera da Austriju pripoji Nemačkoj, što je platio glavom.

1943 - Italijanski fašistički diktator Benito Musolini nateran je da podnese ostavku na položaj predsednika vlade pošto je prethodno izgubio i poverenje Velikog fašističkog veća. Kralj Vitorio Emanuele III imenovao je za predsednika vlade maršala Pjetra Badolja, a Musolini je uhapšen čim je napustio dvor. Iz zatočeništva su ga izbavili nemački komandosi pod vođstvom Ota Skorcenija. Do kraja rata on se nalazio na čelu takozvane Italijanske socijalne republike (teritorija pod kontrolom nemačkih trupa).

1955 - Rođen je Josip Rajhl Kir, načelnik Policijske uprave Osijek, ubijen u Tenji, predgrađu Osijeka 1991, u vreme dok je pokušavao da spreči sukobe kada je počinjao rat u Hrvatskoj, u sklopu razbijanja Jugoslavije. Iako ubistvo Rajhl Kira nikada, pravno, nije rasvetljeno do kraja, nesumnjivo je da je bio žrtva lokalnih hrvatskih ekstremista jer je bio osvedočeni pobornik smirivanja tenzija. Neposredni izvršilac je osuđen ali su njegovi nalogodavci izmakli pravdi.

1956 - U sudaru italijanskog i švedskog broda "Andrea Dorija" i "Stokholm" ispred obala SAD u Atlantskom okeanu poginulo je 50 osoba.

1957 - Tunis je postao republika, nakon što je stekao nezavisnost od Francuske, s predsednikom Habibom Ben Alijem Burgibom.

1963 - Sovjetski Savez, SAD i Velika Britanija su zaključili ugovor o zabrani nuklearnih proba u vazduhu, pod vodom i u kosmosu.

1968 - Papa Pavle VI zabranio je rimokatolicima sve veštačke metode sprečavanja začeća.

1982 - Vođa Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat u Bejrutu je potpisao deklaraciju kojom je prihvatio rezolucije UN o pravu Izraela na postojanje.

1984 - Sovjetski kosmonaut Svetlana Savickaja izašla je iz svemirskog broda "Sojuz-12" i postala prva žena koja je "kročila u otvoreni kosmos".

1986 - Umro je američki filmski režiser italijanskog porekla Vinsente Mineli, koji je 1958. dobio Oskara za film "Žiži". Ostali filmovi: "Madam Bovari", "Amerikanac u Parizu", "Žeđ za životom", "Čaj i simpatija", "Kismet", "Kuća na brdu", "Zvona zvone", "Grad iluzija", "Neki su dotrčali", "Diži zavesu".

1991 - Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov je izjavio da više nije realna izgradnja komunizma u Sovjetskom Savezu i da vladajuća Komunistička partija mora da odbaci "zastarele ideološke dogme".

1992 - Neporaženi šampion, američki velemajstor Bobi Fišer, 11. prvak sveta u šahu, doputovao je u Srbiju da bi se posle više od 20 godina neigranja nakratko vratio šahu. U Beogradu i na Svetom Stefanu potom je odigrao meč s ruskim velemajstorom Borisom Spaskim, kojem je oduzeo titulu svetskog prvaka u meču u Rejkjaviku 1972, i ponovo ga je pobedio.

1994 - Izrael i Jordan u Vašingtonu su potpisali deklaraciju kojom je i formalno okončano ratno stanje dve susedne države.

1995 - U eksploziji bombe koju su u vozu pariskog metroa podmetnuli islamski teroristi poginulo je najmanje osam osoba.

1996 - U Burundiju je armija, pod dominacijom oficira iz plemena Tutsi, izvela državni udar i zabranila sve političke partije u toj afričkoj zemlji.

2000 - Neposredno posle poletanja ka Njujorku, avion "Konkord" kompanije "Er Frans" pao je na jedan hotel blizu Pariza, što nije preživeo niko od 109 putnika i članova posade, a poginulo je i pet lica na tlu. Bilo je to prvo rušenje britansko-francuskog supersoničnog aviona od početka njegove upotrebe 1969. godine.

2002 - Abdul Kalam, otac indijskog nuklearnog raketnog programa, postao je 11. predsednik Indije, što nije omela činjenica da je Kalam musliman.

2003 - Umro je engleski filmski režiser Džon Ričard Šlezinger, blizak idejama "slobodnog filma". Filmovi: "Lažov Bili", "Darling", "Daleko od razuzdane gomile", "Ponoćni kauboj" (Oskar), "Nedelja, prokleta nedelja", "Sjaj i beda Holivuda", "Maratonac".

2007 - U dva napada automobila-bombi izvedena u Bagdadu dok su Iračani slavili ulazak fudbalske reprezentacije u finale Azijskog kupa, ubijeno je najmanje 50 osoba a 160 je ranjeno.

2011 - Umro je Mihalis Kokojanis, filmski režiser. Njegov najpoznatiji film "Grk Zorba" po romanu Nikosa Kazancakisa, iz 1964. godine, sa Entonijem Kvinom u glavnoj ulozi, dobio je čak tri Oskara. Kipranin Kakojanis bio je plodan, višestruko nagrađivan filmski autor.

2021 - Preminula je Mirjana Marić, modna kreatorka. Bila je sinonim za kvalitetnu modu u Jugoslaviji. Njeni dizajnerski komadi rađeni su u ograničenim serijama od 100 do 150 komada. Organizovala je više od sedamdeset modnih revija širom sveta. Njen brend Tri M i modeli od kože dobili su brojna domaća i svetska priznanja. Pjer Karden pozvao je u Francusku sredinom sedamdesetih, gde su organizovane modne revije sa njenim modelima, što je bio vid posebnog priznanja. Rođena je 1938. godine u Kravlju na obodu Niša, a od 1948. živela je u Beogradu. Diplomirala je 1960. godine na Akademiji za primenjenu umetnost a magistrirala tekstil i savremeni kostim na Umetničkoj školi u Mančesteru. Radila je za Jugoeksport, gde je stvorila radionicu za visoku modu.

Dogodilo se na današnji dan, 26.07.

Na današnji dan 1875. godine Rođen je švajcarski psihijatar Karl Gustav Jung. Posle odvajanja od Sigmunda Frojda, čiji je bio učenik, i odbacivanja njegovog koncepta "psihoanalize" počeo je s razradom sopstvenog sistema. Osnivač je "analitičke" ili "kompleksne" psihologije. Originalno je razradio koncepciju o psihološkim tipovima, teoriju o arhetipovima, o kolektivno-nesvesnom. Bio je neobično plodan i svestran autor, po mnogima jedan od najbitnijih umova dvadesetog veka, unekoliko i mistik. Dela: "Psihološki tipovi", "Psihologija i religija", "Simbolika duha", "Studija o arhetipovima", "Aion", "Alhemijske studije", "Mysterium coniunctionis","Simboli preobražaja".

Danas je sreda, 26. jul, 207. dan 2023. Do kraja godine ima 158 dana.

1847 - Proglašena je nezavisnost Liberije, u koju su doseljavani oslobođeni američki crnci. Američko društvo za kolonizaciju tako je osnovalo državu čije ime je trebalo da simbolizuje zemlju slobodnih, a glavni grad Monrovija je dobio naziv po prezimenu predsednika SAD Džejmsa Monroa, koji je podržavao ovaj projekat. U tu zemlju doselilo se petnaestak hiljada Afroamerikanaca koji su dugo bili društvena elita.

1856 - Rođen je engleski pisac irskog porekla Džordž Bernard Šo, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1925. Bio je smeo satiričar i neobično duhovit literata. U oštrom ali šaljivom tonu prikazivao je protivrečnosti britanskog društva. Pisao je i na političke i ekonomske teme. Bio je poznat kao dobar govornik i takođe kao pozorišni i muzički kritičar. Dela: "Pigmalion", "Čovek i natčovek", "Vraćanje Metuzalemu", "Kuće udovičke", "Sveta Ivana", "Major Barbara", "Kandida", "Zanat gospođe Vorn", "Lekar u nedoumici", "Cezar i Kleopatra", zbirka "Tri pozorišna komada za puritance".

1858 - Lionel Rotšild je postao član Donjeg doma britanskog Parlamenta, čime je postao prvi pripadnik jevrejskog naroda kojem je to uspelo.

1894 - Rođen je engleski pisac Oldos Haksli, ironičan i duhovit, samosvojan posmatrač superiornog obrazovanja, skeptik. Dela: romani "Vrli novi svet", "Jalovo lišće", "Kontrapunkt života", "Posle mnogo leta", "Vreme mora da stane", zbirke pripovedaka "Mali Meksikanac", "Dve, ili tri gracije", eseji i studije "Zajedljivi Pilat", "Muzika u noći", "Večna filozofija", "Nauka, sloboda i mir".

1908 - Rođen je čileanski državnik Salvador Aljende Gosens, lekar psihijatar po profesiji, osnivač Socijalističke partije Čilea. Bio je uvereni marksista. Izabran je za predsednika na izborima u septembru 1970, ali je srušen i najverovatnije ubijen septembra 1973. Državni udar protiv njega izveo je general Augusto Pinoče, nesumnjivo pod uticajem SAD.

1909 - U Barseloni su velike radničke demonstracije prerasle u pobunu. Nemiri su bili izazvani odlukom španske vlade da pozove pod oružje nekoliko klasa rezervista. Okršaji vojske i radnika nazvani su kasnije "Krvava katalonska sedmica".

1922 - Rođen je američki filmski režiser Blejk Edvards, koji se najviše iskazao kao autor društvenih "crnih komedija", punih humora, cinizma i destrukcije. Filmovi: "Doručak kod Tifanija", "Eksperiment u teroru", "Šta si radio u ratu, tata?", "Pink panter", "Darling Lili", "Povratak Pink Pantera", "Viktor, Viktorija", "Čovek koji je voleo zene".

1928 - Rođen je američki filmski režiser Stenli Kjubrik, jedna od najosobenijih ličnosti svetskog filma. Namera mu je, po sopstvenim rečima, bilo stvaranje samo "konačnih dela" savršenih proizvoda. Filmovi: "2001: Odiseja u svemiru", "Paklena pomorandža", "Dr Strejndžlav", "Spartak", "Ubijanje", "Uzaludna pljačka", "Staze slave", "Lolita", "Beri Lindon", "Isijavanje", "Ful metal džekit", "Široko zatvorenih očiju".

1934 - Komunistička i Socijalistička partija sklopile su ugovor o zajedničkoj akciji protiv desnice u Francuskoj čime je obrazovan takozvani "Narodni front". Po uzoru na Francusku takve organizacije nastale su i u drugim zemljama Evrope, pa i u Kraljevini Jugoslaviji. Bila je to nova taktika Kominterne, komunističke internacionale, usmerena protiv ekstremne desnice ali umnogome i protiv građanskog društva.

1941 - Američki predsednik Frenklin Ruzvelt je "zamrznuo" svu japansku imovinu u SAD.

1943 - Rođen je engleski muzičar Mik Džeger, osnivač i pevač rok grupe "Rolingstouns".

1952 - Umrla je Eva "Evita" Peron, tada nesumnjivo najpopularnija ličnost u Argentini, 33-godišnja supruga predsednika Huana Perona.

1953 - Neuspešnim napadom gerilaca na kasarnu Monkada u gradu Santjago de Kuba, Fidel Kastro je započeo borbu protiv režima diktatora Fulhensija Batiste. Kastro je uhapšen i potom je emigrirao, ali je posle njegovog povratka u zemlju 1956. usledilo masovno pristupanje pobunjenicima, koji su na prelazu 1958. na 1959. preuzeli vlast.

1956 - Egipatski predsednik Gamal Abdel Naser nacionalizovao je Suecki kanal, do tada pod kontrolom zajedničke anglo-francuske kompanije. Obećano je finansijsko obeštećenje Britaniji, Francuskoj i SAD, ali to nije zadovoljilo London i Pariz pa je došlo do vojne intervencije.

1963 - U zemljotresu u Skoplju poginulo je više od hiljadu lica, preko 3.000 je povređeno a oko 200.000 je ostalo bez krova. Zemljotres je razorio tri četvrtine grada.

1965 - Maldivska ostrva u Indijskom okeanu, britanski protektorat od 1887. stekla su nezavisnost.

1984 - Umro je američki statističar Džordž Horas Galup, direktor i osnivač 1935. "Galupovog instituta" za ispitivanje javnog mnjenja. Ta privatna organizacija, koja se izdržava prodajom usluga, prva je počela da sistematski ispituje stavove pojedinaca ili grupa o raznim pitanjima političkog, ekonomskog i društvenog života, služeći se posebnim statističkim metodama zasnovanim na anketiranju.

1993 - Prilikom pada južnokorejskog putničkog aviona blizu Seula 66 lica je poginulo.

1995 - Peru i Ekvador su se sporazumeli o demilitarizovanoj zoni od oko 500 kvadratnih kilometara u pograničnom amazonskom području, okončavši međusobni jednomesečni rat.

2006 - Ministri spoljnih poslova okupljeni na konferenciji o libanskoj krizi u Rimu saglasili su se da je potrebno formirati međunarodne snage sa mandatom Ujedinjenih nacija kako bi se mir vratio u Liban.

2008 - U seriji eksplozija u gradu Ahmedabad, u indijskoj državi Gudžarat, poginulo je 49 osoba, a oko 150 je povređeno. Grupa koja sebe naziva "Indijski mudžahedini" preuzela je odgovornost za ovaj teroristički akt.

2016 - Islamski ekstremisti motivisani verskom mržnjom ubili su sveštenika Žaka Amela u mestu Sent Etjen de Ruv, Normandija, Francuska. 85-opetogodišnji sveštenik je zaklan, a ubice su bile sledbenici takozvane Islamske države.

2016 - Avion na solarni pogon "Solar impuls 2" okončao je, uspešno, istorijski put oko sveta sletevši u Abu Dabi, čime je postao prvi avion koji je obleteo planetu bez kapi goriva. Avion je tokom leta oko sveta prešao 43.000 kilometara, isključivo na solarni pogon. Švajcarski istraživač i rukovodilac projekta "Solar impuls" Bertran Pikar upravljao je letelicom tokom poslednje etape leta, 48 sati, od Kaira do Abu Dabija.

2020 - Preminuo je Miodrag Sibinović, istaknuti srpski slavista, lingvista, prevodilac, literata. Bio je profesor Filološkog fakulteta u Beogradu. Autor je dvadeset stručnih monografija i više stotina naučnih radova. Njegova knjiga "O prevođenju" dugo je bila osnovni udžbenik. Bio je vrlo plodan i kao prevodilac sa ruskog, beloruskog, ukrajinskog.

2020 - Preminula je Olivija de Hevilend, britansko američka glumica, znamenita po kultnom filmu "Prohujalo sa vihorom" iz 1939. Glumila je u brojnim ostvarenjima, njih pedesetak. Za uloge u filmovima "To Each His Own" i "The Heiress" dobila je Oskara.

Dogodilo se na današnji dan, 27.07.

Na današnji dan 916. godine umro je Kliment Ohridski, učenik slovenskih prosvetitelja Ćirila i Metodija, jedan od istaknutijih pisaca stare slovenske književnosti. Posle misionarskog rada u Panoniji i Moravskoj i boravka u Bugarskoj, u Ohridu je podigao manastir koji je i sada aktivan, a 886. osnovao je školu kroz koju je navodno prošlo oko 3.500 učenika.

Danas je četvrtak, 27. jul, 208. dan 2023. Do kraja godine ima 157 dana.

1189 - U Nišu su srpski veliki župan Stefan Nemanja i nemački car Fridrih I Barbarosa, koji je predvodio vojsku krstaša na putu ka Bliskom istoku, sklopili sporazum. Ovaj prvi ugovor srednjovekovne Srbije i Nemačke nije u potpunosti realizovan. Sporazumu su prethodili pregovori započeti ranije od strane srpske delegacije na dvoru nemačkog vladara u Nemačkoj.

1789 - Kongres SAD osnovao je Odeljenje za spoljne poslove, preteču Stejt departmenta.

1824 - Rođen je francuski pisac Aleksandar Dima Sin, koji je udario temelje pozorišne društvene drame. Napisao je 16 pozorišnih komada, uključujući dramatizaciju romana "Dama s kamelijama". Ostala dela: drame "Nezakoniti sin", "Deniza", "Gospodin Alfons", "Polusvet".

1830 - U Francuskoj je izbila trodnevna "Julska revolucija" izazvana odlukom kralja Šarla X Burbonskog da ukine slobodu štampe, raspusti tek izabranu skupštinu i promeni izborni zakon. Narod Pariza je podigao barikade i oborio kralja Šarla X, a na presto je doveden Luj Filip, koji je kao kralj Francuske vladao do revolucije 1848. kada je ponovo uvedena republika.

1835 - Rođen je italijanski pisac Đozue Karduči, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1906, profesor Univerziteta u Bolonji. Pored poezije, pisao je književne i filološke studije, a bavio se i teorijom estetike. Dela: pesničke zbirke "Jambi i epode", "Nove rime", "Varvarske ode".

1841 - Poginuo ruski pisac Mihail Jurjevič Ljermontov. Stradao je u dvoboju u kavkaskoj banji Pjatigorsk. Iako je poginuo vrlo mlad njegovo delo svedoci o visokoj zrelosti. Dela: roman "Junak našeg doba", drama "Maskarada", poeme "Demon", "Mciri", "Pesma o trgovcu Kalašnikovu", pesme "Oblaci", "Misao", "Prorok", "Dimiskija", "Otadžbina", "Borodino".

1844 - Umro je engleski hemičar i fizičar Džon Dalton, jedan od osnivača atomske teorije materije. Objasnio je Prustov zakon stalnih proporcija, postavio zakon umnoženih proporcija i prvi određivao relativne atomske mase hemijskih elemenata. Ispitivao je osobine gasova, postavio zakon parcijalnih pritisaka i bavio se meteorologijom. Patio je od slepila za boje, pa je proučavao i tu anomaliju, koja je po njemu nazvana - daltonizam. Shvatanja je izložio u trotomnom delu "Novi sistem filozofije hemije".

1867 - Rođen je španski kompozitor i pijanista Enrike Granados i Kampinja. Stvarao je u romantičarskom maniru, gotovo isključivo na tradicijama španske narodne muzike. Dela: klavirska zbirka "Gojekas", "Španske igre".

1872 - Rođen je srpski kompozitor i dirigent Stanislav Binički, autor marša "Na Drinu", direktor Beogradske opere. Kompoziciju i solo pevanje studirao je u Minhenu, a po dolasku u Beograd osnovao je vojni orkestar. Sa Stevanom Mokranjcem i Kostom Manojlovićem osnovao je 1899. "Srpsku muzičku školu" koja sada nosi ime "Mokranjac". Ostala dela: prva srpska opera "Na uranku", horske pesme - zbirka "Seljančice", solo pesme, muzika za dramske komade, vojni marševi.

1907 - Rođen je srpski slikar Petar Lubarda, član Srpske akademije nauka i umetnosti, jedan od naših najznačajnijih slikara u 20. veku. Slikarstvo je studirao u Beogradu i Parizu. Slikao je predele, mrtvu prirodu, portrete, a u poslednjem stvaralačkom periodu oprobao se u apstraktnom slikarstvu, zadržavajući osobeni stil i prepoznatljiv snažan kolorit.

1915 - Rođen je italijanski operski pevač Mario del Monako, kojeg su kritičari proglasili "tenorom epohe". Umetničku karijeru počeo je 1941. u Milanskoj skali. Zahvaljujući izuzetnom glasu i izvanrednom osećaju za scenski nastup stekao je ogromnu popularnost kao i nepodeljenu podršku kritike.

1917 - Umro je švajcarski hirurg Emil Teodor Koher, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1909. Ispitivao je funkciju štitne žlezde i znatno doprineo razvoju savremene hirurgije.

1921 - Kanadski lekari Frederik Grant Benting i Čarls Best su prvi put izolovali insulin, što je ubrzo omogućilo efikasno lečenje do tada smrtonosne šećerne bolesti.

1929 - Rođen je Žan Bodrijar, francuski filozof, postmodernist i poststrukturalist. Najpoznatiji je po stvaranju pojma "hiperstvarnost". Posebno je bio kritičan prema potrošačkoj kulturi SAD. Pisao je o bombardovanju Srbije 1999. godine, kao o "dvoličnom ratu". Najpoznatije njegovo delo "Zaboraviti Fukoa" objavljeno je 1977. Poslednja od 20 knjiga, koliko je napisao, su "Kul sećanja" objavljena 2005.

1939 - Umrla je srpska književnica Milica Janković. Slikarsku školu završila je u Beogradu a usavršavala se u Minhenu. Radila je kao nastavnik crtanja. Zbog teške bolesti, veći deo života provela je vezana za postelju. Dela: zbirke pripovedaka "Ispovesti", "Neznani junaci", romani "Pre sreće", "Plava gospođa".

1953 - U Panmundžomu je potpisan sporazum o primirju u Korejskom ratu, čime je okončan trogodišnji ratni sukob u kojem je na obe strane poginulo više od 1,7 miliona ljudi.

1955 - Austrija je ponovo postala suverena država. Godine 1938. okupirana je i prisajedinjena Nemačkoj, a posle Drugog svetskog rata još deset godina nalazila se pod okupacijom saveznika.

1965 - Američki avioni su u Vijetnamskom ratu prvi put napali protivvazdušne sisteme severnovijetnamske armije.

1967 - Umro je srpski pisac Veljko Petrović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Najčešći motiv njegove književnosti je srpska Vojvodina sa njenim specifičnim ambijentom i ljudskim karakterima. Studije Prava je završio u Pešti. U Prvom balkanskom ratu bio je ratni dopisnik, a u Prvom svetskom ratu dobrovoljac u srpskoj vojsci, potom načelnik u Ministarstvu prosvete, predsednik Matice srpske u Novom Sadu i Srpske književne zadruge u Beogradu i upravnik beogradskog Narodnog muzeja. Prve zbirke stihova objavio je 1914. Plodan prozni pisac, autor je i više studija i eseja o književnosti i slikarstvu. Dela: zbirke pesama "Rodoljubive pesme", "Na pragu", "Stihovi", zbirke pripovedaka "Bunja i drugi u Ravangradu", "Varljivo proleće", "Pomerene savesti", "Prepelica u ruci", "Dah života", "Moloh".

1970 - Umro je šef portugalske države Antonio da Oliveira Salazar. Na čelo države došao je 1933. a i prethodno je u više navrata bio ministar, kao uspešni finansijski stručnjak. Ustavom od 1933. pretvorio je Portugal u "korporativnu i autoritarnu republiku". Godine 1930. osnovao je Nacionalnu uniju - politički pokret koji je vladao Portugalom četiri decenije. Iako je njegova politička koncepcija bila izrazito desna (po mnogima i profašistička) držao se po strani za vreme Drugog svetskog rata i bio je naklonjeniji zapadnim saveznicima.

1976 - Velika Britanija je posle četiri godine međudržavne napetosti, koju je forsirao diktator Idi Amin, prekinula diplomatske odnose sa Ugandom, pribegavši prvi put posle 30 godina tako drastičnom potezu protiv neke države.

1980 - U izbeglištvu u Kairu umro je bivši iranski šah (car) Mohamed Reza Pahlavi, koji se nalazio na čelu Irana 37 godina. Vladao je čvrstom rukom, što je 1953. izazvalo ustavnu krizu. Potom je emigrirao zbog neslaganja s vođom Nacionalnog fronta Mohamedom Mosadekom, da bi samo desetak dana docnije povratio vlast zahvaljujući intervenciji vojske.

1981 - Umro je američki filmski režiser nemačkog porekla Vilijam Vajler, čiji se filmovi odlikuju stilskom perfekcijom. Dobio je Oskara za filmove "Gospođa Miniver", "Ben Hur" i "Najlepše godine našeg života". Ostali filmovi: "Orkanski visovi", "Male lisice", "Kako ukrasti milion dolara", "Naslednica", "Detektivska priča", "Keri", "Praznik u Rimu", "Prijateljsko ubeđivanje".

1984 - Umro je engleski filmski i pozorišni glumac Džejms Mejsn. Najčešće je tumačio karakterne uloge pametnih i istančanih ličnosti. Filmovi: "Begunac", "Sedmi veo", "Čovek u sivom", "Zvezda je rođena", "Julije Cezar", "Lolita", "Sever severozapad", "Lord Džim", "Galeb", "Ubistvo po narudžbini".

1985 - U državnom udaru u Ugandi svrgnut je predsednik Milton Obote, koji je bio šef države od 1966. do 1971, kad ga je oborio Idi Amin, i ponovo od 1979. do 1985. Novim šefom države proglasio se general Tito Okelo.

1990 - Belorusija je proglasila nezavisnost od Sovjetskog Saveza.

1993 - U Ženevi je počela desetodnevna konferencija na kojoj su, prvi put posle tri meseca, direktno pregovarali predstavnici triju zaraćenih strana u Bosni i Hercegovini. Pored međunarodnih predstavnika, na skupu su učestvovali lideri SR Jugoslavije i Hrvatske, ali konferencija nije uspela da zaustavi građanski rat u BiH.

1996 - Tokom Olimpijskih igara, u Atlanti je eksplodirala bomba u zabavnom parku, usmrtivši dvoje i ranivši 110 osoba.

2002 - U udesu ukrajinskog lovca "Su-27" na aeromitingu u blizini ukrajinskog grada Lavova poginulo je 89 i ranjeno 199 posetilaca.

2007 - U eksploziji kamiona bombe u Bagdadu, u blizini pijace Karadah, prepunoj kupaca, u šiitskom delu grada, poginulo je 61 lice, a 94 je ranjeno. Od eksplozije je izgorelo desetak automobila i zapalila se trospratna zgrada.

2008 - U nekoliko vazdušnih napada koje su snage NATO-a izvele u provinciji Kost, na jugoistoku Avganistana, ubijeno je između 50 i 80 talibanskih ekstremista.

2008 - Umro je egipatski reditelj Jusuf Šahin. Nakon studija glume u školi "Pasadena plejhaus" u Los Anđelesu, Šahin je ozbiljnu karijeru započeo 1951. svojim drugim filmom "Sin Nila". Njegova najpoznatija ostvarenja su "Zemlja" (1969.), "Aleksandrijo, zašto?"(nagrađen 1978. u Berlinu) "Egipatska priča" (nagrađen 1982. takođe u Berlinu). Neretko se bavio komplikovanim društvenim problemima, uključujući i islamski fundamentalizam. Ostala dela: "Imigrant" (1994), "Haos" (2007). u Kanu mu je 1997. dodeljena specijalna nagrada za životno delo. Zaslužan je za proboj Omara Šarifa, jedinog svetski uspešnog arapskog glumca.

2008 - Umro je lord Dejvid Rasel-Džonston, bivši predsednik Parlamentarne skupštine Saveta Evrope i njen izvestilac za Kosovo i Metohiju. Bio je dugogodisnji član, izvesno vreme i lider Liberalne partije, kao i poslanik u britanskom parlamentu do 1997. Predsednik Parlamentarne skupštine Saveta Evrope je od 1999. do 2002. U tom svojstvu predlagao je istovetno rešenje za status južne srpske pokrajine kao i Marti Ahtisari.

2018 - Preminuo je Mateja Matejić, književnik, profesor, sveštenik. Kao profesor Ohajo univerziteta u Kolumbusu, gde je predavao slovenske jezike i književnost, osnovao je znamenitu "Hilandarsku sobu", najveću kolekciju mikrofilmovanih starih slovenskih rukopisa. Godinama je bio glavni urednik izdavačke ustanove "Kosovo", kao i zvaničnog lista SPC u SAD i Kanadi "Staza Pravoslavlja". Odlikovan je ordenom Svetog Save prvog stepena kao i arhiepiskopskom gramatom Patrijarha Pavla. Dela: "Tamo gde vreme ne stari ", "Pravoslavlje - Hrabrost biti drukčijim, snaga ostati ne promenjen ", "Na stazama izbegličkim", "Jevanđelje po Majku ", "Biography of Saint Sava", "The Holy Mount and Hilandar Monastery ", "The oldest Christian liturgy in English ".

2018 - Dogodilo se pomračenje meseca koje je trajalo 103 minuta. Potpuno pomračenje moglo se videti iz Evrope, Rusije, Afrike, Bliskog istoka, većeg dela Azije i Australije. Pomračenje Meseca se događa prilikom ulaska Meseca u Zemljinu senku. Ova pojava, koju još nazivaju "Krvavi Mesec" ili "Krvavi spektakl", ponoviće se u tako dugom trajanju tek 2123. godine.

2018 - Preminuo je ruski pisac Vladimir Vojnovič. Rođen je 1932, u tadašnjem Staljinabadu, sada Dušanbe, Tadžikistan, tada Sovjetski Savez. Zbog disidentskog delovanja po objavljivanju "Ivana Čonkina" u inostranstvu, došao je pod udar službi bezbednosti kao i Saveza pisaca Sovjetskog Saveza. Juna 1981. ukazom Vrhovnog prezidijuma oduzeto mu je sovjetsko državljanstvo, pa je potom živeo u Nemačkoj. Najpoznatiji je po delima: "Život i neobični doživljaji vojnika Ivana Čonkina ", "Moskva 2042", "Monumentalna propaganda", za koju je 2001. dobio Državnu naradu Rusije. Sovjetsko državljanstvo mu je vraćeno 1990.

Dogodilo se na današnji dan, 28.07.

Na današnji dan 1330. godine srpski kralj Stefan Dečanski potukao je "do nogu" u bici kod Velbužda (današnji Ćustendil u Bugarskoj) vojsku bugarskog cara Mihajla Šišmana i tako onemogućio ostvarenje njegovog dogovora sa vizantijskim carem Andronikom III Paleologom da Bugarska i Vizantija paralelno zajedničkim snagama napadnu Srbiju. Nakon ovog strahovitog poraza Bugara, Vizantija nije ni ušla u sukob. Bitka kod Velbužda označila je veliki preokret, od tada do bitke na Marici 1371. Srbija je najjača država na Jugoistoku Evrope.

Danas je petak, 28. jul, 209. dan 2023. Do kraja godine ima 156 dana.

1586 - Tomas Heriot je iz Kolumbije doneo prve krompire u Englesku. Smatra se da je tek pojava krompira, u masovnoj upotrebi, postepeno spasla evropski kontinent od gladi. Nerodne godine ranije su najčešće dovodile do masovne gladi i pomora stanovništva.

1655 - Umro je francuski pisac Sirano de Beržerak, čija su dela kombinacija političke satire i fantazije. Teško je ranjen 1640, zbog čega je napustio vojsku, u kojoj se istakao kao izuzetan mačevalac. Veoma smeo i slobodan duh, bujne mašte, pisao je pesme, napisao je po jednu komediju i tragediju, ali je najpoznatiji po delu "Drugi svet", gde je opisivao putovanje na Mesec i Sunce. Edmon Rostan ovekovečio ga je u herojskoj komediji "Sirano de Beržerak", stvorivši od njega simbol retke duševnosti i neobičnog uma.

1741 - Umro je italijanski kompozitor i violinski virtuoz Antonio Vivaldi. Tipičan je predstavnik zrelog baroka. Nije bio poznat samo kao sjajan i veoma plodan kompozitor već je oduševljavao savremenike i izvanrednim izvođačkim umećem. Dela: "Četiri godišnja doba", "L'estro armonico", "Il cimento dell' armonia e dell' inventione", niz koncerata za violinu, flautu, fagot.

1750 - Umro je nemački kompozitor Johan Sebastijan Bah, jedan od najznačajnijih stvaralaca u istoriji muzike. Za života je više cenjen kao orguljaš nego kao kompozitor i tek je Feliks Mendelson otkrio njegovu vrednost izvođenjem "Muke po Mateji". Bahov veliki opus, delom izgubljen, jer je posle smrti pao u zaborav, osnova je razvitka muzičkih pravaca novijeg doba. Komponovao je više od 300 kantata, fuga, oratorijuma, preludijuma, fantazija, tokata, orkestarskih svita, dela za orgulje, klavir, čembalo, violinu, violončelo, klavikord, flautu. Doveo je do vrhunca barokni polifoni stil. Njegovo stvaralaštvo je sinteza dotadašnjih dostignuća u vokalnoj i instrumentalnoj muzici. Dela: duhovne kompozicije "Imao sam mnogo jada", "Hristos je ležao u samrtnim mukama", "Snažna tvrđava je naš Bog", "Misa u h molu","Božićnji oratorijum", "Magnificat", "Muka po Jovanu", "Muka po Mateji", svetovne kompozicije "Kantata o kafi", "Seljačka kantata", "Francuske svite", "Engleske svite", "Dobro temperovani klavir","Italijanski koncert", "Goldberg varijacije", "Hromatska fantazija i fuga", šest "Brandenburških koncerata", "Umetnost fuge", "Trostruki koncert" za flautu, violinu i klavir.

1794 - Dan posle obaranja s vlasti, na giljotini su pogubljene vođe Francuske revolucije Maksimilijan Fransoa Izidor de Robespjer, Antoan Sen Žist i još dvojica jakobinskih prvaka. Pošto je tokom jakobinskog terora poslao na giljotinu gotovo sve vođe revolucije, Robespjer je postao krajnje nepopularan, pa je sa vlasti lako oboren u termidorskom prevratu.

1821 - Peru je proklamovao nezavisnost od Španije.

1861 - Osnovano je Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu, (tada u sastavu Austrije, od 1867. Austrougarska). Gostovanje pozorišne družine Jovana Kneževića 1860. podstaklo je Jovana Đorđevića da napiše više tekstova u novosadskom "Srbskom dnevniku" o potrebi osnivanja Srpskog narodnog pozorišta. U pripremama za osnivanje učestvovali su Svetozar Miletić, Stefan Branovački, Jovan Đorđević i Jovan Jovanović Zmaj. Samo pozorište osnovano je na sednici Srpske čitaonice kojom je predsedavao Svetozar Miletić. Srpska čitaonica ustanovila je potom Društvo za Srpsko narodno pozorište koje je vodilo brigu o njemu i finansiralo ga. Konačna carska dozvola usledila je tek 1865.

1868 - Ratifikovan je 14. amandman ustava SAD, kojim je Afroamerikancima najzad dato puno državljanstvo SAD.

1899 - Rođen je srpski književni i pozorišni kritičar Velibor Gligorić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1965. do 1971. Uređivao je više časopisa, iskazavši se kao zastupnik realizma i oštar polemičar. Dela: "Kritike", "Lica i maske", "Matoš - Dis - Ujević", "Pozorišne kritike", "Srpski realisti", "Ogledi i kritike", "U vihoru", "Branislav Nušić", "Portreti", "Senke i snovi", "Knjiga života", "Kuća smrti".

1902 - Rođen je britanski filozof austrijskog porekla Karl Rejmond Poper, jedan od uticajnijih mislilaca 20. veka. U filozofiju je uveo "princip opovrgljivosti", prema kojem se tvrdnja može smatrati naučnom samo ako se u principu može dokazati njena pogrešnost, dok tvrdnje koje ne ispunjavaju taj uslov spadaju u metafiziku. Dela: "Logika istraživanja", "Otvoreno društvo i njegovi neprijatelji", "Beda istoricizma".

1914 - Austrougarska je mesec dana posle atentata u Sarajevu, u kojem je ubijen prestolonaslednik nadvojvoda Franc Ferdinand, objavila rat Srbiji, otpočevši tako Prvi svetski rat.

1918 - Pred Belom kućom u Vašingtonu zavijorila se zastava Kraljevine Srbije. Zastava Srbije jedna je od samo dve strane zastave koje su se ikad vijorile iznad Bele kuće, a tada je bila istaknuta i na zgradama drugih državnih institucija u Vašingtonu po nalogu predsednika SAD Vudroa Vilsona, povodom četvrte godišnjice objave rata Austrougarske Srbiji.

1937 - Japanci su okupirali kinesku prestonicu Peking.

1940 - Britanci su u Drugom svetskom ratu odbili nemački desant na mediteransko ostrvo Malta. Ta mala sredozemna zemlja, tada britanski posed, nikada nije zauzeta od strane Nemaca, iako je na malteški arhipelag palo više bombi po kvadratnom kilometru nego bilo gde drugde.

1941 - U odmazdi zbog požara u nemačkim garažama, Nemci su u Beogradu u Drugom svetskom ratu streljali više od 120 lica, mahom Jevreja ali i drugih talaca, većinom pripadnika oslobodilačkog pokreta.

1944 - Crvena armija je u Drugom svetskom ratu oslobodila Brest Litovsk, pogranični grad koji su Nemci okupirali 24. juna 1941, dva dana posle napada na Sovjetski Savez.

1945 - Američki bombarder tipa "B-25" udario je, pri gustoj magli, u "Empajer stejt bilding" u Njujorku, tada najvišu zgradu u svetu, usmrtivši 14 lica.

1968 - Umro je nemački hemičar i fizičar Oto Han, profesor univerziteta u Berlinu i Getingenu, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1944, koji je 1957. potpisao Getingenšku deklaraciju, odbijajući da sarađuje u razvoju eventualnog zapadnonemačkog nuklearnog oružja. Dokazao je 1938. raspadanje rubidijuma, a 1939. s Fricom Štrasmanom otkrio je nuklearnu fisiju (cepanje) jezgra urana. Otkrio je i mezotorijum, radio-torijum i, s Lizom Majtner, protoaktinijum.

1976 - U zemljotresu je potpuno razoren kineski grad Tangšan. Poginulo je 242.000 osoba, što je najveći broj mrtvih zabeležen u nekom zemljotresu u modernom dobu.

1984 - Predsednik SAD Ronald Regan otvorio je Olimpijske igre u Los Anđelesu, koje su bojkotovali Sovjetski Savez i ostali saveznici Moskve, izuzev Rumunije, Kube i još nekoliko socijalističkih zemalja. Bio je to revanš Amerikancima za bojkot Olimpijskih igara u Moskvi 1980. a Igre u Los Anđelesu bojkotovali su i Iran, Libija, Albanija i Bolivija.

1986 - U eksploziji automobila-bombe, koju su u hrišćanski deo Bejruta podmetnuli islamski teroristi, poginula su najmanje 32 civila.

1995 - Regularne trupe Hrvatske i snage bosanskih Hrvata okupirale su gradove u zapadnoj Bosni, Glamoč i Grahovo, ogromnom većinom nastanjene Srbima. Usledio je masovan egzodus civila.

2000 - Demonstranti na ulicama glavnog grada Perua Lime žestoko su protestovali zbog inauguracije kompromitovanog predsednika Alberta Fudžimorija, paleći vladine zgrade i bacajući kamenice. U neredima je poginulo najmanje pet lica.

2004 - Umro je britanski naučnik i nobelovac Frensis Krik, koji je 1953. godine sa Amerikancem Džejmsom Votsonom odgonetnuo strukturu dezoksiribonukleinske kiseline (DNK), "naslednog zapisa" svega živog na našoj planeti. Otkrivanjem zapisa DNK postavljen je temelj biotehnologije.

2004 - U samoubilačkom napadu automobilom-bombom u iračkom gradu Bakuba ubijeno je 68 osoba.

2005 - Irska republikanska armija (IRA) naredila je svim svojim aktivistima da okončaju oružanu borbu, a da se za ostvarenje cilja ponovnog ujedinjena Irske i okončanje britanske vlasti nad Severnom Irskom bore isključivo političkim sredstvima. U terorističkom ratu IRE protiv britanskih vlasti, započetom 1969. u Severnoj Irskoj je poginulo više od 3.500 lica, a ranjeno je više od 45.000.

2006 - Preminuo je akademik Vojislav Đurić. U Kragujevcu je maturirao a književnost je diplomirao na beogradskom univerzitetu 1935. gde je 1939. i doktorirao. Vodio je katedru za Opštu književnost i teoriju književnosti, izabran je za dopisnog člana SANU 1961. Bio je sekretar Odeljenja za jezik i književnost, generalni sekretar SANU i njen potpredsednik. Kao izuzetan poznavalac srpske narodne književnosti objavio je veliki broj naučnih radova i publikacija i sačinio je više antologija. Dela: "Postanak i razvoj narodne književnosti", "Govor poezije", "Lirika u svetskoj književnosti".

2007 - Umro je Dušan Prelević, pevač i pisac. Profesionalno se bavio muzikom od 1965. Bio je član Korni grupe, a potom solista. Snimio je nekoliko ploča. Posebno je upamćena njegova uloga u tada kultnoj predstavi "Kosa" "Ateljea 212". Poslednjih dvadesetak godina objavljivao je priče i eseje u NIN-u, Književnim novinama, "Dugi". Autor je tri knjige pripovedaka i scenarija za film "Poslednji krug u Monci".

2010 - Umro je Zdravko Randić, filmski reditelj. Karijeru je započeo 1953. kao asistent režije u filmu "Daleko je sunce". Debitovao je filmom "Cipelice na asfaltu" 1956. a svoje najznačajnije filmove "Opklada" i "Tragovi crne devojke" snimio je sedamdesetih, po scenarijima Živojina Pavlovića i Aleksandra Tišme. Drugi filmovi: "Zemljaci", "Leptirov oblak".

2017 - Preminuo je Miodrag Miki Savićević, jedan od najuspešnjih privrednika negdašnje Jugoslavije, dugogodišnji direktor Geneksa. Još kao student, 1956. počeo je da radi u Geneksu, a generalni direktor bio je od 1970. do kraja 1990. kada je primoran da se povuče. U sklopu tadašnje velike međunarodne uloge Jugoslavije rukovodio je, izuzetno vešto, Geneks sistemom koji je imao mrežu profitabilnih poslova širom sveta i bio je, tih decenija, jedno od najuspešnjih preduzeća Jugoslavije s vrlo zavidnim međunarodnim ugledom i visokim profitima. U vreme kada je uklonjen sa čelnog mesta tog preduzeća Geneks je držao više od deset odsto celokupne jugoslovenske spoljne trgovine i blizu 30 odsto uvoza i izvoza Srbije.

2018 - Vaterpolo reprezentacija Srbije osvojila je Evropsko prvenstvo pobedom u finalu, četvrti put uzastopno, protiv Španije.

Dogodilo se na današnji dan, 29.07.

Na današnji dan 1878. godine počela je austrougarska okupacija Bosne i Hercegovine, na osnovu odluke kongresa velikih sila u Berlinu 13. jula 1878. Austrijske trupe tada su okupirale i Novopazarski sandžak (Raška oblast) koji su kasnije napustile. Austrougarska je i formalno anektirala BiH 1908. suprotno odredbama Berlinskog kongresa.

Danas je subota, 29. jul, 210. dan 2023. Do kraja godine ima 155 dana.

1805 - Rođen je francuski istoričar i političar Aleksis Klerel de Tokvil, protivnik revolucionarnih društvenih promena, koji je veoma uticao na građanske istoričare 19. i 20. veka. Dela: "Demokratija u Americi", "Stari režim i revolucija".

1856 - Umro je nemački kompozitor i muzički pisac Robert Aleksander Šuman, jedan od najznačajnijih predstavnika romantizma. Istakao se kao liričar i autor klavirskih minijatura. Osnovao je časopis "Neue Zeitschrift fur Musik". Dela: simfonije, "Koncert u a-molu za klavir i orkestar", koncerti za klavir, koncerti za violončelo, ciklusi solo pesama "Pesnikova ljubav", "Ljubav i život žene", klavirske kompozicije "Karneval", "Simfonijske etide", "Dečje scene".

1876 - Umro je mađarski političar Ferenc Deak, glavni arhitekta sporazuma Beča i Budimpešte iz 1867. kojim je austrijsko carstvo prekomponovano u dvojnu Austro-Ugarsku monarhiju. Predvodio je mađarsku opoziciju, uglavnom sitnije mađarsko plemstvo, protiv austrijskog kancelara Klemensa Meterniha pre revolucije 1848, a 1865. objavio je projekat o dualističkom uređenju Habzburške monarhije, prihvaćen dve godine kasnije.

1883 - Rođen je italijanski diktator Benito Musolini, koji je vladao Italijom od 1922. do 1943. Ubrzo posle izbijanja Prvog svetskog rata isključen je iz Socijalističke partije, pošto se zalagao za ulazak Italije u rat kako bi kasnije učestvovala u podeli Austrougarske. Godine 1919. osnovao je fašističku partiju. U oktobru 1922. u Napulju je u vreme kongresa fašista organizovao pohod 60.000 pristalica na Rim i tako je došao na vlast. Pod njegovim vođstvom, Italija je 1935. napala i okupirala Etiopiju, pripojila Albaniju 1939, napala Grčku 1940, a Kraljevinu Jugoslaviju 1941. Posle iskrcavanja savezničkih trupa na Siciliju, krajem jula 1943. oboren je sa vlasti i interniran u hotel na planini Gran Saso, odakle su ga 12. septembra 1943. oslobodili Nemci (komandosi Ota Skorcenija) i prebacili u severnu Italiju, gde je postao lider takozvane Italijanske socijalne republike. Tokom pokušaja da pobegne, zajedno sa nemačkim trupama, uhvatili su ga italijanski partizani i ubili 28. aprila 1945.

1885 - Rođena je američka filmska glumica Teodosija Gudmen, poznata kao Teda Bara, prvi "vamp" u istoriji kinematografije. Filmovi: "Kleopatra", "Karmen", "Saloma", "Žena tigar", "Dama s kamelijama", "Pesma sirene".

1890 - Umro je holandski slikar Vinsent van Gog, jedan od najoriginalnijih i najtemperamentnijih u istoriji slikarstva. Slikao je žarkim bojama, a njegova ekspresivna dela prodorne snage neprevaziđena su u izražavanju psihičkih stanja i raspoloženja. Nepriznat za života, praćen mnogim nedaćama koje su ga bacale u duboku depresiju i nervno rastrojstvo pokušao je samoubistvo i umro dva dana potom. Njegova dela, oko 850 slika i više od 900 crteža, mahom pejzaža, portreta i mrtvih priroda, presudno su uticala na razvoj moderne umetnosti i donela mu posmrtnu slavu.

1900 - Italijanskog kralja Umberta I u Monci je ubio anarhista Gaetano Breši.

1905 - Rođen je švedski diplomata Hjalmar Agne Dag Hamaršeld, dobitnik Nobelove nagrade za mir, doktor filozofije i akademik, generalni sekretar UN od 1953. do smrti 1961. Zauzimao je visoke funkcije u više švedskih ministarstava od 1936. do 1953. i bio ministar bez portfelja. Pri pokušaju da doprinese rešenju krize u negdašnjem Belgijskom Kongu poginuo je u avionskoj nesreći u okolnostima koje nikad nisu razjašnjene. Nobelova nagrada dodeljena mu je posthumno.

1925 - Rođen je Mikis Teodorakis, grčki kompozitor. Globalnu slavu stekao je muzikom za filmove "Grk Zorba" (1964), "Serpiko" (1973). Komponovao je brojne simfonije, opere, balete, kantate, oratorijume, ali i popularnu, narodnu muziku, ukupno više od hiljadu dela. Bio je aktivan u pokretu otpora tokom Drugog svetskog rata, zbog čega je stradao. Tokom vojne uprave u Grčkoj (1967 - 1974) kao njen istaknuti protivnik Teodorakis je zatvoren, potom sa porodicom prognan u peloponesko selo Tatoun, a izvođenje njegovih dela je zabranjeno. Oštro je osuđivao NATO agresiju na Srbiju (SRJ) 1999. godine. 1937 - Japanske trupe okupirale su kineski grad Tjencin.

1948 - Na stadionu "Vembli" u Londonu otvorene su prve Olimpijske igre posle Drugog svetskog rata.

1967 - U Vijetnamskom ratu u požaru je oštećen američki nosač aviona "Forestal" pri čemu je poginulo 130 lica.

1968 - U encikliki "Humanae vitae" (O ljudskom životu) papa Pavle VI zabranio je rimokatolicima sve oblike veštačke kontrole rađanja.

1981 - U katedrali Svetog Pavla u Londonu venčani su naslednik britanskog prestola princ od Velsa Čarls i Dajana Spenser.

1983 - Umro je španski filmski režiser Luis Bunjuel. Od 1936. do 1939. snimao je tokom Španskog građanskog rata propagandne priloge za republikance. Od 1947. radio je uglavnom u Meksiku, pošto je kao komunista bio nepomirljivi protivnik frankovog režima pa je živeo u emigraciji. Snimio je 32 filma, a "Andaluzijski pas" iz 1928. i "Zlatno doba" iz 1930. obrazac su nadrealističkog filma. Napisao je autobiografiju "Moj poslednji uzdah". Ostali filmovi: "Zemlja bez hleba", "Los olvidados", "Uspon u nebo", "Zločinački život Arčibalda Krusa", "Robinson Kruso", "To se zove zora", "Nazaren", "Viridijana", "Taj mračni predmet želja", "Anđeo smrti", "Zvezdani put", "Tristana", "Lepotica dana", "Diskretni šarm buržoazije".

1983 - Umro je engleski pozorišni i filmski glumac Džejms Dejvid Grejem Niven, dobitnik Oskara 1958. za film "Odvojeni stolovi". Elegantnom pojavom ali i glumom oličavao je britanski tip džentlmena. Po uzoru na oca završio je vojnu školu, ali je docnije napustio vojnu karijeru i posvetio se glumi. U Holivud je dospeo tridesetih godina 20. v. ali je po izbijanju Drugog svetskog rata napustio SAD i priključio se britanskoj vojsci i tokom rata bio je komandos. Ostali filmovi: "Put oko sveta za 80 dana", "Dobar dan tugo", "Topovi s Navarona", "Kasino Rojal", "Papirnati tigar".

1994 - Bivši italijanski predsednik vlade Betino Kraksi osuđen je na osam i po godina zatvora pod optužbom za prevaru.

2003 - Donji dom belgijske skupštine ovlastio je belgijske sudove da sude svim optuženima za ratne zločine, bez obzira gde su počinjeni i bez obzira na nacionalnost, uključujući građane SAD, što je izazvalo žestoku reakciju zvaničnog Vašingtona.

2008 - Umro je Mate Parlov, najbolji bokser bivše Jugoslavije. U bokserski klub "Pula" je stupio sa 16 godina, i nakon svega 3 godine osvojio je titulu prvaka Jugoslavije u poluteškoj kategoriji. Prvi veći međunarodni uspeh ostvario je 1969. kada je u Bukureštu postao vicešampion Evrope. Dve godine docnije u Madridu je osvojio zlatnu medalju, a 1973. u Beogradu odbranio je titulu prvaka Evrope u poluteškoj kategoriji. Na Olimpijskim igrama u Minhenu 1972. Parlov je osvojio zlato, a u Havani 1974. postao je amaterski prvak sveta u poluteškoj kategoriji. Godine 1976. u Beogradu je, savladavši Italijana Domenika Adinolfija, postao profesionalni prvak Evrope u poluteškoj kategoriji, a 2 godine potom, pobedom nad Argentincom Migelom Anhelom Kueljom i svetski šampion. Osam puta je bio prvak Jugoslavije.

2011 - Preminuo je Muharem Pervić, srpski esejista, književni i pozorišni kritičar. Diplomirao je na Katedri za opštu književnost Filološkog fakulteta u Beogradu. Tokom studija bio je glavni urednik lista "Student". Od 1958. urednik je časopisa "Delo" a zatim glavni urednik kulturno-umetničkog programa Televizije Beograd. Za knjigu "Tradicija i kritika" (1977) dobio je nagradu, "Đorđe Jovanović", a za naslov "Volja za promenom" (1995) Sterijinu nagradu. Dobitnik je i Tanjugove nagrade "Zlatno pero" (2007), kao i Povelje za životno delo Udruženja književnika Srbije (2005). Bio je priređivač sabranih dela Ive Andrića, po Andrićevom izboru.

2017 - Tim međunarodnih naučnika objavio je da je zabeležio najsnažniju eksploziju u istoriji istraživanja univerzuma. Eksploziju je prouzrokovala smrt masivne zvezde i bila je takve jačine da ju je sa Zemlje bilo moguće uočiti, pored udaljenosti 10 milijardi svetlosnih godina.

2018 - Umro je Oliver Dragojević, muzičar, jedna od najvećih zvezda negdašnje Jugoslavije.

2019 - U Etiopiji je oboren rekord u pošumljavanju. Za samo jedan dan zasađeno je, navodno, čak 350 miliona stabala. Velika nacionalna akcija deo je dugoročnog plana pošumljavanja kojim se predviđa sadnja četiri milijarde stabala. Asocijacija "Farm Afrika" posvećena je ozelenjavanju istočne Afrike i ova akcija predstavljena je kao početak velike akcije pošumljavanja.

Dogodilo se na današnji dan, 30.07.

Na današnji dan 1784. godine umro je francuski filozof i pisac Deni Didro. Naglašeno nepoverljiv prema svakoj vrsti religioznosti, nosilac je prosvetiteljske ideje u predrevolucionarnoj Francuskoj, inspirator je i glavni urednik velike francuske "Enciklopedije", objavljene između 1751. i 1772. u 28 tomova. Kao protivnik klasičnih autoriteta i tradicionalizma, znatno je uticao na raspoloženje građanstva u borbi protiv starog režima. U filozofskim raspravama razvijao je materijalističko-naturalističke ideje, a u esejima i književnim delima zalagao se za novu kulturu zasnovanu na strogom racionalizmu. Dela: "Pismo o slepima na pouku onima koji vide", "Razgovor Dalambera i Didroa", "Misli o tumačenju prirode", "Dalamberov san", "Žak fatalista", "Ramoov sinovac", "Saloni".

Danas je nedelja, 30. jul, 211. dan 2023. Do kraja godine ima 154 dana.

1419 - Upadom Husita u Gradsku većnicu u Pragu i izbacivanjem kroz prozor članova praške gradske uprave sastavljene od Nemaca, u Češkoj je izbio husitski ustanak. Husiti su bili sledbenici verskog reformatora Jana Husa, neka vrsta čeških protestanata, ali i borci protiv germanizacije. Odbili su da priznaju nemačkog cara Sigismunda I za češkog kralja, pa je on u savezu s papom pokrenuo protiv njih "krstaški rat" koji je trajao do 1436. Naneli su trupama nemačkog cara niz poraza, čak su prodrli i duboko u unutrašnjost Nemačke kako bi podigli na ustanak i nemačke seljake, ali su na kraju poraženi, između ostalog, zbog međusobnih podela i sukoba. Ipak Husitski pokret znatno je oslabio nemački uticaj u Češkoj, tako da je intenzivnija germanizacija ipak bila oslabljena sve do perioda Tridesetogodišnjeg rata u 17. veku, kada je nemački uticaj preovladao.

1511 - Rođen je italijanski slikar, arhitekta i pisac Đorđo Vazari, jedan od prvih teoretičara istorije umetnosti. Osmislio je i izveo dekoraciju brojnih zdanja, crkava i palata, u Rimu i Firenci. Njegove biografije italijanskih umetnika od 13. do 16. veka glavni su izvor za proučavanje italijanske renesansne umetnosti.

1771 - Umro je engleski pisac Tomas Grej, pesnik klasicističke škole, kojeg ljubav prema prirodi, dubina osećanja i simpatije za običnog čoveka čine pretečom romantizma. Napisao je malo pesama, ali zauzima visoko mesto u engleskoj literaturi zahvaljujući savršenoj formi stihova, a "Elegija napisana na seoskom groblju" smatra se jednom od najlepših pesama na engleskom jeziku. Njegovu romantičnu pesmu "Bard" na srpski jezik prepevao je Jovan Jovanović Zmaj.

1818 - Rođena je engleska književnica irskog porekla Emili Bronte, koja se proslavila romanom "Orkanski visovi".

1863 - Rođen je američki automobilski magnat Henri Ford, proizvođač i konstruktor koji je najviše doprineo naglom razvoju automobilizma. Počeo je kao kovač, ali je vremenom uspeo da izgradi čitavu industrijsku imperiju. Prve "benzinske kočije" konstruisao je 1896, a od 1899. bavio se proizvodnjom automobila, kasnije i traktora. Prvi je uveo serijsku proizvodnju, kao i povoljno kreditiranje kupaca ustrojeno tako da prosečnom građaninu SAD automobili budu dostupni. Godine 1908. stvorio je "model T", "narodni automobil" koji je motorizovao SAD. Napisao je sećanja: "Moj život i rad", ali i antisemitsko delo "Međunarodni Jevrejin", kojeg se kasnije odrekao.

1898 - Rođen je engleski vajar Henri Mur, jedan od najvećih skulptora 20. veka, inostrani član Srpske akademije nauka i umetnosti. Inspirisao se arhaičnom i primitivnom umetnošću, naročito stvaralaštvom stanovnika predkolumbovske Amerike. Pod uticajem španskog slikara Pabla Pikasa i francuskog vajara rumunskog porekla Konstantina Brankušija, težio je sintezi apstraktnih oblika i nadrealističkih ideja.

1898 - Umro je nemački državnik Oto fon Bizmark (fon Bizmark-Šenhauzen), nazvan "gvozdeni kancelar", koji je "krvlju i gvožđem" ujedinio nemačke države. Postao je 1862. kancelar Pruske, 1864. u savezu sa Austrijom napao je Dansku i osvojio Šlezvig, a onda se okrenuo protiv Beča i 1866. porazio Austriju, što mu je omogućilo da s Pruskom ujedini severne nemačke državice u Severnonemački savez. Isprovocirao je Nemačko-francuski rat i posle pobede nad Francuskom proglasio je početkom 1871. Nemačku carevinom, a Vilhelma I carem. Suzbijao je separatizam nemačkog rimokatoličkog juga. Godine 1878. objavio je "Izuzetni zakon" (Lex specialis), kojim je socijaldemokratiju stavio van zakona, ali je paralelno uveo socijalne reforme. Zbog neslaganja sa novim carem Vilhelmom II, 1890. povukao se sa vlasti, posle 28 godina gotovo neograničene vladavine.

1912 - Umro je japanski car Meiđi tokom čije vladavine je Japan preobražen u modernu državu. Bio je to početak velike imperijalne ekspanzije te zemlje. Ipak ogromna privredna i naučna snaga savremenog Japana najvećim delom je izgrađena tek posle Drugog svetskog rata.

1930 - Urugvaj je u Montevideu, pobedom u finalu Prvog svetskog fudbalskog prvenstva nad Argentinom sa 4:2, postao prvi svetski šampion. Prethodno je u polufinalu sa 6:1 pobedio Kraljevinu Jugoslaviju, u utakmici koja je obilovala sudskom samovoljom na štetu jugoslovenskog tima.

1945 - Američku krstaricu "Indijanapolis" potopila je japanska podmornica, usmrtivši više od 800 lica.

1966 - Engleska je pobedom nad Nemačkom rezultatom 4:2 u finalu svetskog fudbalskog prvenstva odigranom na londonskom stadionu "Vembli" prvi put postala prvak sveta.

1971 - U japanski putnički "Boing 727" udario je borbeni avion, izazvavši smrt 162 osobe.

1974 - Turska, Grčka i Velika Britanija potpisale su sporazum o prekidu vatre na Kipru. Do borbenih dejstava je došlo nakon što su se turske trupe iskrcale na tom mediteranskom ostrvu 1973. da bi sprečile ujedinjenje Kipra sa Grčkom, što je bila težnja većine kiparskih Grka od sticanja nezavisnosti 1960. Do tada to ostrvo je bilo britanska kolonija.

1975 - U Helsinkiju je počela Konferencija o evropskoj bezbednosti i saradnji koja je okupila državnike 35 zemalja, uključujući lidere Sovjetskog Saveza i SAD. Glavni cilj skupa bilo je osiguranje mira u Evropi.

1980 - Posle 74 godine britansko-francuske kolonijalne uprave, pacifički arhipelag Novi Hebridi stekao je nezavisnost pod imenom Republika Vanuatu.

1989 - General Vojćeh Jaruzelski napustio je posle osam godina položaj šefa vladajuće komunističke partije, a novi lider poljskih komunista postao je njegov prijatelj i štićenik Mječislav Rakovski.

1990 - Član britanskog parlamenta, konzervativac Ian Gau, blizak saradnik Margaret Tačer, poginuo je u eksploziji bombe koju je u automobil podmetnula Irska republikanska armija.

1993 - Lideri bosanskih muslimana (Bošnjaka) Srba i Hrvata iz Bosne i Hercegovine, postigli su na mirovnim pregovorima u Ženevi dogovor, prema kojem bi BiH činile tri etničke republike. Ni ovaj sporazum nije zaustavio građanski rat, najviše zbog uplitanja inostranih interesa.

1997 - Dvojica arapskih islamskih terorista, samoubica, usmrtili su u Jerusalimu 18 osoba.

1999 - Američka vojska zvanično je okončala operacije u Panami, posle stogodišnjeg prisustva u toj zemlji Centralne Amerike, koju su SAD i osnovale radi efikasnije kontrole nad Panamskim kanalom. Do 1903. Panama je bila sastavni deo Kolumbije, ali su SAD izmislile podršku tamošnjem "pokretu za samostalnost" pošto se vlada Kolumbije nije složila s predlozima SAD vezanim za status Panamskog kanala.

2003 - Poslednja "buba" sišla je sa proizvodne trake u Meksiku "folksvagen" broj 21.529.464, koliko ih je za 68 godina proizvedeno u Nemačkoj i drugim zemljama, čime je okončana istorija najduže proizvođenog automobila. Proizvodnja "foksvagena" bila je ideja nemačkog nacističkog lidera Adolfa Hitlera, s ciljem da se proizvede automobil dostupan svakom Nemcu. Izgled karoserije popularne "bube" delo je Ferdinanda Poršea.

2004 - U eksploziji gasovoda u belgijskoj industrijskoj zoni Gislengijen, 30 kilometara jugozapadno od Brisela, poginulo je 14 lica.

2005 - Potpredsednik Sudana, bivši lider pobunjenika Džon Garang, poginuo je u udesu helikoptera u južnom delu zemlje.

2006 - Najmanje 60 osoba, među kojima su 37 bila deca, je poginulo prilikom izraelskog bombardovanja južnolibanskog sela Kana.

2007 - Umro je švedski režiser Ingmar Bergman, jedan od najvećih umetnika kinematografije uopšte. Iza Bergmana je ostala su 54 filma, 126 pozorišnih predstava i 39 radio drama, brojni scenariji, knjige. U teatru je ostavio dubok trag interpretirajući skandinavske i ruske klasike ali i savremnu dramsku literaturu. Od 1963. bio je direktor Kraljevskog dramskog teatra Švedske. Prvi film je snimio 1946. a internacionalnu slavu mu je doneo film "Osmesi letnje noći" koji je na Festivalu u Kanu dobio nagradu kao najbolja komedija. Naredne godine u Kanu sa "Sedmim pečatom" osvojio je specijalnu nagradu žirija. Dodeljena mu je nagrada za životno delo Američke filmske akademije i tri Oskara za najbolje strane filmove ("Devičanski izvor", "Kroz tamno staklo" i "Fani i Aleksandar"). Ostali dela: "Divlje jagode", "Tišina", "Perone", "Šapat i krikovi", "Jesenja sonata".

2007 - Britanska vojska je okončala 38 godina dugu vanrednu operaciju u Severnoj Irskoj, pošto je prethodno ukinuta direktna uprava Londona i formirana je redovna civilna uprava. Reč je, navodno, o najdužoj operaciji u istoriji oružanih snaga Britanije započetoj 1969. U Severnoj Irskoj je i dalje ostalo oko 5.000 redovnih britanskih vojnika ali je kompletna bezbednost u tom delu Ujedinjenog Kraljevstva prepuštena lokalnoj policiji. Od početka izbijanja sukoba između katolika i protestanata 1969. u Severnoj Irskoj je službovalo preko 300.000 britanskih vojnika, pri čemu su poginula 763 vojnika i oko 3.500 civila.

2007 - Umro je Mikelanđelo Antonioni, italijanski filmski režiser. Proslavio se filmovima "Uvećanje" i "Avantura". Antonioni "pesnik s kamerom" ostavio je za sobom 25 filmova. Radio je kao scenarista za Roberta Roselinija, Federika Felinija i Marsela Karnea, da bi prvi put stao iza kamere 1942, snimajući dokumentarne filmove ("Ljudi sa reke Po"). Prvi dugometražni film - "Hronika jedne ljubavi" snimio je 1950. Njegov film "Avantura" je proglašen remek delom i smatra se jednim od deset najboljih ostvarenja u istoriji kinematografije. Oskara za životno delo dobio je 1995. Ostala dela: "Noć", "Pomračenje", "Crvena pustinja", "Kota Zabriski", "Profesija: reporter", "Orao je imao dve glave", "Iznad oblaka" (sa Vimom Vendersom) omnibus "Eros" (sa Vong Kar Vajem i Stivenom Soderbergom).

2012 - Preminuo je srpski književnik Milan Ranković. Rođen je 1932. u Beogradu, i jedan je od trojice prvih magistara estetike koji su posle Drugog sveskog rata dobili to zvanje na Univerzitetu u Beogradu. Radio je u "Borbi" u kulturnoj rubrici, a predavao je osnove nauke o društvu, a zatim sociologiju umetnosti na Univerzitetu umetnosti u Beogradu. Bio je ministar kulture Srbije od 1988. do 1991. Objavio je više od 40 knjiga.

2014 - Argentina je zvanično bankrotirala, pošto tamošnje vlasti nisu uspele da se dogovore sa američkim fondovima o reprogramu duga zemlje. Godine 2001. Argentina je već doživela bankrot, nakon što je obelodanjeno da zemlja nije stanju da otplati dug od 95 milijardi dolara.

- Srpska pravoslavna crkva danas slavi svetu velikomučenicu Marinu, hrišćansku mučenicu koja je postradala zbog svojih nepokolebljivih uverenja u vreme rimskog cara Dioklecijana. Kod Srba ona uživa posebno poštovanje i najčešće je nazivaju Ognjena Marija.

Dogodilo se na današnji dan, 31.07.

Na današnji dan 1849. godine u bici kod Šegešvara poginuo je mađarski pisac i revolucionar srpskog porekla, major mađarske revolucionarne vojske Petefi Šandor. Rođen je 1823. kao Aleksandar Petrović, od oca Srbina i majke Slovakinje. Sa 15 godina postao je vojnik. Prve pesme napisao je kao gimnazijalac i ubrzo je postao najomiljeniji i najčitaniji mađarski pesnik. Pisao je i novele, romane i drame. Simbol je mađarskog romantizma. Dela: roman "Krvnikovo uže", poezija "Izabrane pesme", "Petefijeve pesme", "Apostol", "Vitez Janoš".

Danas je ponedeljak, 31. jul, 212. dan 2023. Do kraja godine ima 153 dana.

1489 - Španski moreplovac italijanskog porekla Kristifor Kolumbo otkrio je na trećem putovanju u Novi svet ostrvo koje je nazvao Trinidad.

1556 - Umro je Ignasio de Lojola, osnivač jezuitskog reda (Societas Iesu) 1534. U mladosti je živeo aktivnim i raspusnim životom kao profesionalni vojnik. Kao španski oficir ranjen je u borbi, posle čega je preduzeo hodočašće u Svetu zemlju i započeo studije teologije u Barseloni i na pariskoj Sorboni, gde je postao magistar teologije. Za "generala" (starešinu) jezuitskog reda izabran je 1541. i taj položaj zauzimao je do smrti. Izradio je ustav jezuitskog reda, priručnik pod nazivom "Duhovne vežbe za vladavinu nad samim sobom".

1684 - U borbi protiv Turaka poginuo je Vuk Mandušić, uz Stojana Jankovića i Iliju Smiljanića najomiljeniji junak uskočke epske poezije.

1789 - Ruske i austrijske trupe, pod komandom vojskovođe Aleksandra Suvorova i vojvode od Koburga, pobedile su tursku vojsku kod Fokšanija u današnjoj Rumuniji.

1886 - Umro je mađarski kompozitor, pijanista i dirigent Franc List, muzičar romantičarskog opredeljenja i predvodnik nove muzičke škole, pijanistički virtuoz koji je izgradio modernu klavirsku tehniku i znatno uticao na razvoj evropske muzike. Stvorio je simfonijsku poemu i novu koncepciju sonate i koncerta. Dela: klavirske kompozicije "Godine hodočašća", "Ljubavni snovi", "Sonata h-mol", simfonije "Faust", "Dante", simfonijske pesme "Prelidi", "Mazepa", "Taso", "20 mađarskih rapsodija", niz klavirskih koncerata, oratorijuma, misa, solo pesama. Napisao je više studija i eseja kao i biografiju Frederika Šopena.

1912 - Rođen je američki ekonomista Milton Fridman, dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju 1976, začetnik "čikaške škole". Smatrao je da je čvrsta monetarna politika i potpuno povlačenje države iz ekonomije osnova stabilne ekonomske politike. Rodonačelnik je ekonomske koncepcije neoliberalizma. Dela: "Studija o kvantitativnoj teoriji novca", "Program za monetarnu stabilnost", "Monetarna istorija SAD 1867-1960", "Inflacija: uzroci i posledice", "Dolari i deficiti", "Optimalna količina novca", "Kontrarevolucija u monetarnoj politici".

1914 - Vođu francuskih socijalista Žana Žoresa, koji je svim silama nastojao da spreči Prvi svetski rat, ubio je jedan šovinistički fanatik. Bio je među retkim evropskim političarima koji se dosledno borio za pacifističku viziju sveta. U francuskoj skupštini zalagao se za socijalno zakonodavstvo i antiklerikalne mere. Osnovao je 1904. list "Imanite" koji i sada izlazi. Dela: "Dokazi" (o Drajfusovoj aferi), "Socijalističke studije", "Nova armija", "Socijalistička istorija francuske revolucije".

1919 - U poraženoj Nemačkoj donet je posle Prvog svetskog rata Vajmarski ustav, kojim je uspostavljena republika i ukinuto carstvo.

1921 - Rođen je britanski pravnik Piter Benenson, osnivač međunarodne organizacije za zaštitu ljudskih prava - Amnesti internešnal.

1941 - Rajhsmaršal Herman Gering naložio je pismeno u Drugom svetskom ratu šefu policije Rajnhardu Hajdrihu da sačini nacrt plana "konačnog rešenja", što je bio eufemistički naziv za uništenje svih pripadnika jevrejskog naroda na teritorijama koje je kontrolisala nacistička Nemačka.

1944 - Kao pilot savezničkog aviona, na borbenom zadatku, nad Mediteranom, u Drugom svetskom ratu poginuo je francuski pisac Antoan Mari Rože de Sent Egziperi, autor "Malog princa", jednog od najlepših dečjih romana u svetskoj književnosti. Literata koji je odisao aristokratskim duhom u delima je veličao moralnu snagu lične žrtve i herojstva. Dela: "Pošta za Jug", "Zemlja ljudi", "Ratni pilot", "Mali princ".

1948 - Pod pritiskom komunista, čija je dominacija postala potpuna, mađarski predsednik Zoltan Tildi prinuđen je da podnese ostavku.

1954 - Italijanska ekspedicija koju je predvodio Ardito Desio prva je uspela da osvoji himalajski vrh K-2.

1964 - Američka vasionski brod bez ljudske posade "Rendžer 7" emitovao je prve snimke tamne strane Meseca.

1971 - Američki astronauti Dejvid Skot i Džejms Irvin, članovi misije "Apolo 15", postali su prvi ljudi koji su se vozili površinom Meseca, više od šest časova proveli su u vožnji električnim lunarnim vozilom.

1974 - Stupio je na snagu sporazum o prekidu vatre između Turske i Grčke na ostrvu Kipar.

1991 - Predsednici Sovjetskog Saveza i SAD Mihail Gorbačov i Džordž Buš potpisali su u Moskvi sporazum o ograničenju nuklearnog oružja velikog dometa.

1994 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odobrio je upotrebu vojne sile u Haitiju, omogućivši tako intervenciju protiv tamošnjeg vojnog režima od strane SAD, kao i povratak na vlast izbeglog predsednika Žana Bertrana Aristida.

1997 - Umro je bivši vijetnamski car Bao Daj, poslednji monarh Vijetnama, koji je formalno "vladao" zemljom pod francuskom kolonijalnom upravom. Posle četiri decenije u izbeglištvu, umro je u vojnoj bolnici u Parizu.

2002 - Tokom posete Meksiku, papa Jovan Pavle II proglasio je za svetitelja Huana Dijega, seljaka iz 16. veka. Ovo je prvi slučaj u istoriji proglašenja svetim nekog lica sa američkog kontinenta od strane rimokatoličke crkve.

2008 - Umrla je Zlata Bartl, tvorac jednog od najpoznatijih proizvoda negdašnje Jugoslavije - "Vegete". U istraživačkoj laboratoriji "Podravke" izumela je krajem 50-ih taj proizvod koji je našao svoje mesto na tržištima preko 40 zemalja, postavši neka vrsta sinonima za dodatak jelima.

2012 - Umro je Gor Vidal, američki pisac, društveni aktivista, jedna od najkontraverznijih ličnosti američke javne scene. Duhovit, nekonvencionalan, podsmevao se zvaničnim veličinama, političarima, religiji, čistunstvu, literarnom establišmentu. Samosvojan i ekscesan, eksperimentisao je s narkoticima, bio sklon alkoholu, nije skrivao homoseksualizam. Najpoznatija dela: "Linkoln", "1876", "Myra Breckenridge", "The City and the Pillar", "Rat iz snova", "The Best Man".

2020 - Preminuo je Miodrag Živković, srpski i jugoslovenski skulptor, univerzitetski profesor. Autor je brojnih monumentalnih spomenika širom Srbije i negdašnje Jugoslavije. Poput onih u Šumaricama u Kragujevcu, na Kadinjači, na Tjentištu, ili spomenika pilotima, braniocima Beograda 1941. godine.

Dogodilo se na današnji dan, 01.08.

Na današnji dan 1955 - Umro je srpski pisac Stanislav Vinaver, jedan od najznačajnijih i najraznovrsnijih stvaralaca u novijoj srpskoj literaturi. Studirao je matematiku i muziku u Parizu, a između dva svetska rata je radio kao prevodilac i novinar. U Prvom svetskom ratu je učestvovao kao dobrovoljac u Srpskoj vojsci, okupaciju zemlje u Drugom svetskom ratu je proveo u nemačkom zarobljeništvu, kao rezervni oficir Kraljevine Jugoslavije. Od 1945. radio je u Beogradu kao profesionalni pisac i prevodilac, jedno vreme i u agenciji Tanjug. Nemiran, radoznao, dinamičan duh, muzički obdaren, bio je jedan od protagonista moderne srpske književnosti posle Prvog svetskog rata, istraživač i kreator slobodnijeg pesničkog izraza i književnog jezika. Dela: zbirke pesama "Mjeća", "Varoš zlih volšebnika", "Čuvari sveta", "Evropska noć", "Pantologija novije srpske pelengirike", "Najnovija pantologija srpske i jugoslovenske pelengirike", proza "Priče koje su izgubile ravnotežu", "Godine poniženja i borbe, život u nemačkim 'oflazima'", "Ratni drugovi", "Šabac i njegove tradicije", eseji "Goč gori, jedna jugoslovenska simfonija", "Živi okviri", "Jezik naš nasušni", "Nadgramatika", "Zanosi i prkosi Laze Kostića", "Momčilo Nastasijević", "Gromobran svemira", "Nemačka u vrenju".

Danas je utorak, 1. avgust, 213. dan 2023. Do kraja godine ima 152 dana.

10. p.n.e. - Rođen je rimski car i istoričar Klaudije Tiberije Druz, koji je tokom vladavine od 41. uspeo da stabilizuje prilike u rimskoj državi. Godine 43. osvojio je Britaniju (osim severne trećine ostrva koja nikada nije pala pod Rim). Rimska istoriografija zapamtila ga je kao vladara koji zaslužuje svako poštovanje. Bio je to učen i mudar čovek koji je svesrdno pomagao one koji se bave raznim vidovima stvaralaštva a i sam se bavio pisanjem. Umro je 54. g. otrovan pečurkama koje mu je podmetnula četvrta supruga Julija Agripina Mlađa kako bi otvorila prostor da na čelo države dovede sina iz prethodnog braka, budućeg cara Nerona.

1714 - Umrla je engleska kraljica Ana, poslednji monarh iz dinastije Stjuart, tokom čije su vladavine 1707. konačno ujedinjene Engleska i Škotska, pod jednom krunom.

1779 - Rođen je američki pravnik i pisac Frensis Skot Ki, autor teksta američke himne "Zastava posuta zvezdama".

1798 - U pomorskoj bici kod Abukira blizu Aleksandrije britanska flota admirala Horacija Nelsona je uništila francusku flotu admirala Fransoa Pola Brijesa d'Egalijea. Bitka je samo učvrstila gotovo neprikosnovenu vladavinu Britanije na morima.

1810 - Rođen je italijanski državnik grof Kamilo Benso Kavur, zaslužan za oslobođenje Italije od Austrije i njeno ujedinjenje pod Savojskom dinastijom. U savezu s francuskim carem Napoleonom III Bonapartom, 1859. je ratovao protiv Austrije koja je kao poražena izgubila Lombardiju. Istovremeno je pomagao italijanske rodoljube u srednjoj Italiji i akciju Đuzepea Garibaldija u južnoj Italiji, čime je doprineo da se ti delovi zemlje pripoje novoformiranoj italijanskoj kraljevini.

1819 - Rođen je američki pisac Herman Melvil, autor romana "Mobi Dik", oštrouman kritičar američkog društva, pri čemu je majstorski koristio simbole i alegorije. Ostala dela: "Tajpi", "Omu", "Bili Bad".

1834 - Ropstvo je zabranjeno u celoj Britanskoj imperiji, na osnovu čega je u britanskim kolonijama oslobođeno više od 770.000 robova, najviše u takozvanoj Zapadnoj Indiji (Karibi).

1860 - Umro je crnogorski knez Danilo Petrović, kojeg je dan ranije u Kotoru metkom iz pištolja teško ranio crnogorski emigrant Todor Kadić. Bio je prvi svetovni vladar Crne Gore, a za naslednika ga je testamentom odredio Petar II Petrović Njegoš. U boju na Grahovu maja 1858. izvojevao je pobedu. Godine 1860. postigao je razgraničenje s Turskom uz podršku Francuske. Tokom njegove vladavine od 1852, Crna Gora postaje nasledna kneževina. Pomagao je ustanke Srba u Hercegovini protiv Turaka.

1864 - Svečanim aktom kneza Mihaila Obrenovića osnovano je Srpsko učeno društvo, preteča Srpske kraljevske akademije, a njegov prvi predsednik bio je Jovan Gavrilović.

1894 - Japan je objavio rat Kini zbog spora dveju zemalja oko Koreje.

1910 - Rođen je pozorišni i filmski režiser, scenograf i glumac Bojan Stupica. Njegova režija odlikovala se izrazitom kreativnošću. Radio je u više naših pozorišta, najduže u Beogradu (Jugoslovensko dramsko pozorište, Atelje 212, Narodno pozorište) i znatno je doprineo razvitku pozorišne umetnosti kod nas. Režija: pozorišni komadi - "Dundo Maroje", "Leda", "U agoniji", "Aretej", "Kavkaski krug kredom", "Ribarske svađe", "Krvave svadbe", "Opera za tri groša", "Idiot", "Poseta stare dame", "Sveta Ivana", "Glorija", "Madam San-Žen", "Dantonova smrt", "Jaje", "Bogojavljenska noć", "Braća Karamazovi", filmovi: "Jara gospoda", "U mreži".

1914 - Nemačka je u Prvom svetskom ratu, posle austrougarskog napada na Srbiju, objavila rat Rusiji, Francuska je proglasila opštu mobilizaciju, Nemačka je potpisala savez s Turskom, a Italija je proklamovala neutralnost, istupivši iz pakta Centralnih sila.

1930 - Rođen je Pjer Burdije, francuski sociolog, antropolog, filozof. Tvorac je sociološkog koncepta koji je nazvao - teorija prakse. Najviše se bavio problemima sociologije kulture. Poznat je po uobličavanju pojmova poput kulturnog, socijalnog i simboličkog kapitala. Dela: "Nacrt za jednu teoriju prakse", "Signalna svetla", "Narcisovo ogledalo".

1936 - Rođen je Iv Sen Loran, jedna od najistaknutijih ličnosti sveta mode. Imao je samo 21 godinu kada je izabran, nakon smrti Kristijana Diora 1957. za njegovog naslednika, što je bila posledica prethodne uspešne saradnje. Početkom 60-tih 20 v. osniva sopstvenu kuću visoke mode. Loran je bio prvi dizajner koji je, 1966. plasirao nov koncept luksuzne ženske konfekcije ("Leva obala") namenjene širem tržištu.

1944 - Stanovnici Varšave su u Drugom svetskom ratu otpočeli ustanak protiv nemačkih okupacionih snaga. Varšavski ustanak trajao je dva meseca i ugušen je po cenu stravičnih žrtava poljskih ustanika i civilnog stanovništva.

1952 - Rođen je Zoran Đinđić. Gimnaziju je završio u Beogradu. Diplomirao je filozofiju 1974. u Beogradu a 1979. doktorirao je na Univerzitetu u Konstancu u Nemačkoj, s tezom "Problemi utemeljenja kritičke teorije društva". Privođen je još kao student zbog organizovanja "ilegalnih aktivnosti u studentskoj organizaciji" potom se našao u Nemačkoj. Radio je u Institutu za filozofiju i društvenu teoriju, u Beogradu, bio poslanik u tri saziva Narodne skupštine Srbije kao i tadašnje Savezne skupštine SRJ, i kao profesor na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Jedan je inicijatora 1989. (sa još 12 intelektualaca) obnove Demokratske stranke a na Skupštini Stranke 1990. jedan je od osnivača. Januara 1994. postaje predsednik Demokratske stranke. Izvesno vreme 1997. gradonačelnik je Beograda. Bio je arhitekta petooktobarskih promena u Srbiji 2000. Od 25. januara 2001. do smrti u atentatu 12. marta 2003. predsednik je vlade Srbije. Dobitnik je nagrade "Bambi", kao i nagrade fondacije "Polak". Prevodio je Diltaja, Kropotkina, Huserla. Dela: "Subjektivnost i nasilje", "Jesen dijalektike", "Jugoslavija kao nedovršena država", "Srbija ni na istoku ni na zapadu".

1958 - Jordanski Kralj Husein raspustio je federaciju Iraka i Jordana.

1966 - Posle vojnog udara u Nigeriji vlast je preuzeo general Jakubu Govon.

1973 - Umro je nemački državnik Valter Ulbriht, koji je pred nacistima izbegao iz zemlje, ali se posle Drugog svetskog rata vratio i 1950. postao prvi sekretar vladajuće Jedinstvene radničke partije Nemačke u novostvorenoj državi Istočnoj Nemačkoj (Nemačka demokratska republika). Od 1960. do 1971. bio je na čelu Državnog saveta Istočne Nemačke.

1975 - Sovjetski Savez i zapadne zemlje su na konferenciji u Helsinkiju o evropskoj bezbednosti i saradnji potpisali završni akt o ljudskim pravima.

1994 - Predsednik Nemačke Roman Hercog izrazio je žaljenje zbog svega što je Nemačka učinila Poljskoj tokom Drugog svetskog rata.

1997 - Umro je ruski klavirista Svjatoslav Teofilovič Rihter, jedan od najznačajnijih pijanista 20. veka. Originalno je tumačio kompozicije različitih epoha, interpretirajući ih savršenom tehnikom, što je oduševljavalo koncertnu publiku širom sveta.

2000 - Islamski teroristi u Kašmiru, koji se bore za pripajanje te severne indijske provincije Pakistanu, u sedam napada masakrirali su najmanje 100 ljudi, mahom hinduističkih hodočasnika i radnika.

2004 - U seriji sinhronizovanih bombaških napada na šest hrišćanskih crkava u Bagdadu i Mosulu poginulo je najmanje 15 osoba, a preko 60 je ranjeno.

2004 - U požaru u jednom supermarketu u predgrađu Asunsiona, glavnog grada Paragvaja, život je izgubilo 409 osoba, dok je 454 povređeno.

2005 - Umro je saudijski kralj Fahd, a za novog kralja proglašen je njegov mlađi polubrat, princ Abdulah.

2009 - U saobraćajnoj nesreći kod Lapova poginula je Borka Vučić, jedna od najbližih saradnica negdašnjeg predsednika Srbije i SRJ Slobodana Miloševića. Važila je za uspešnog finansijskog stručnjaka i u međunarodnim okvirima.

2013 - Na evropskom prvenstvu za fudbalere do 19 godina, održanom u Litvaniji, Srbija je osvojila prvo mesto. U finalnoj utakmici reprezentacija Srbije pobedila je Francuze sa 1:0.

2013 - Aleksandar Vučić, tada potpredsednik Vlade, i čelnik aviokompanije UAR, Etihad, Dzejms Hogan potpisali su u Beogradu Sporazum o strateškom partnerstvu, kojim je Srbija umesto Jat ervejza dobila novu aviokompaniju Er Srbija.

2017 - Tim francuskih arheologa obelodanio je da se nalazi u Sen Kolombu, u predgrađu grada Vjen, tridesetak kilometara južno od Liona, mogu smatrati najznačajnjim arheološkimm otkrićem u poslednjih 40 ili 50 godina, zbog izuzetne očuvanosti. Reč je o rimskom naselju iz 1. veka. Ostaci su otkriveni na prostoru veličine oko 7.000 kvadratnih metara. U jednoj od kuća očuvan je mozaik s predstavom Talije, muze komedije, koju otima Pan. Kompleks je, pretpostavlja se, bio i mesto na kom se nalazila filozofska škola.

2019 - Požari u oblasti Irkutsk, Rusija, zahvatili su dodatnih 7.300 hektara. Prema zvaničnim saopštenjima u Rusiji je tada u plamenu bilo oko 2,8 miliona hektara šuma, najviše u Jakutiji i oblasti Krasnojarska, u Sibiru.

2020 - Preminuo je Dimitrije Stefanović, muzikolog, član SANU. Bio je svojevrsni polihistor, posvećen korenima muzičkih tradicija Srba, staroslovenskih, vizantijskih i drugih. Rođen u Pančevu, diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu, na Odseku za germanistiku (engleski i nemački) kao i na Muzičkoj akademiji u Beogradu, na Odseku za istoriju muzike. Magistrirao je i doktorirao je na Univerzitetu u Oksfordu. Rukovodio je Muzikološkim institutom SANU od 1979. do 2000. Bio je član i više stranih akademija, potpredsednik Matice srpske od 2004, generalni sekretar SANU od 2007. do 2015. godine.

Dogodilo se na današnji dan, 02.02.

Na današnji dan 1924. godine Rođen je Vladeta Jerotić, psihijatar, pisac, član SANU. Medicinu je završio u rodnom Beogradu. Specijalizirao je neuropsihijatriju, a potom se usavršavao u Švajcarskoj, Nemačkoj, Francuskoj. Rukovodio je Psihoterapeutskim odeljenjem bolnice "Dr Dragiša Mišović" i bio profesor na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu. Kao autor bio je retko plodan. Glavna dela: "Psihoanaliza i kultura", "Darovi naših rođaka I-IV", "Razgovori sa pravoslavnim duhovnicima", "Učenje Svetog Jovana Lestvičnika i naše vreme", "Individuacija i/ili oboženje", "50 pitanja i 50 odgovora iz hrišćanske psihoterapeutske prakse".

Danas je sreda, 2. avgust, 214. dan 2023. Do kraja godine ima 151 dan.

1100 - Engleski kralj Vilijam II, sin Vilijama I Osvajača, ubijen je strelom dok je lovio u šumi.

1552 - Luteranima (sledbenicima Martina Lutera) je odobrena sloboda veroispovesti u Nemačkoj.

1589 - Ubijen je francuski kralj Anri III, poslednji monarh iz dinastije Valoa, dok je sa svojim trupama opsedao Pariz. Tokom njegove vladavine od 1574. zemlja je bila zahvaćena sukobima rimokatolika i hugenota (francuskih protestanata-kalvinista). Posle pobune 1588. bio je prinuđen da napusti Pariz i udružio se sa vođom hugenota iz Navare - Anrijem od Navare, budućim kraljem Anrijem IV, prvim vladarem burbonske dinastije.

1799 - Umro je francuski pronalazač Žak Etjen Mongolfje, koji je s bratom Žozefom Mišelom 1783. konstruisao prvi vazdušni balon napunjen zagrejanim vazduhom.

1802 - Napoleon Bonaparta je proglašen "doživotnim konzulom" Francuske, što je takođe značilo da je imao pravo da sam imenuje naslednika.

1830 - Francuski kralj Šarl X Burbonski prinuđen je da abdicira pod pritiskom Julske revolucije.

1858 - Britanski parlament usvojio je zakon prema kojem je indijska vlada, do tada u nadležnosti Istočnoindijske kompanije, potpala pod ingerencije britanske krune.

1903 - U Beogradu su održani osnivački kongresi Srpske socijaldemokratske partije i Radničkog saveza Srbije, na kojima su za predsednike glavne partijske uprave izabrani Dragiša Lapčević i Nikola Veličković a za sekretare Kosta Jovanović i Radovan Dragović.

1921 - Stupio je na snagu "Zakon o zaštiti države" kojim je, u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, Komunistička partija kao prevratnička organizacija, sklona terorističkim metodama, stavljena van zakona, njeni poslanici lišeni mandata, a propaganda komunizma proglašena zločinom.

1921 - Umro je italijanski operski pevač Enriko Karuzo, jedan od najvećih tenora u istoriji opere. Bio je posebno cenjen kao izvođač rola u operama Đuzepea Verdija i Đakoma Pučinija i interpretator kancone. Jedan je od prvih pevača koji je snimio gramofonske ploče. Dela: "Uspomene", "Metodi pevanja".

1922 - Umro je američki pronalazač škotskog porekla Aleksander Grejem Bel, pronalazač telefona. Posle studija medicine u Edinburgu i Londonu preselio se u SAD i posvetio lečenju gluvih. Telefon je patentirao 1876. u Bostonu, što je mu je donelo slavu, ali i brige. Patent nije bio zaštićen pa su ga mnogi pokrali i tek je 1886. Vrhovni sud SAD presudio da je on jedini vlasnik patenta. Bogat i slavan, potom se potpuno posvetio starom poslu - lečenju gluvih.

1926 - Rođen je Žorž Habaš, osnivač (1967.) i dugogodišnji vođa palestinske marksističke organizacije Narodni front za oslobođenje Palestine (PFLP). Rođen je u Lodu, na današnjoj teritoriji Izraela, u porodici pravoslavnih Palestinaca. Postao je izbeglica 1948. Završio je medicinu na Američkom univerzitetu u Bejrutu i bio jedan od osnivača Arapskog nacionalnog pokreta ranih pedesetih. Čitavog života protivio se pregovorima s Izraelom, i distancirao se od Jasera Arafata, kada je on septembra 1993. potpisao privremeni mirovni sporazum s Izraelom. Habaš je preživeo nekoliko atentata, ali je ostao delimično paralizovan.

1932 - Rođen je irski pozorišni i filmski glumac Piter O'Tul, kojem su specifičan izgled i majstorska gluma omogućile da nenadmašno tumači uloge senzitivnih i ambivalentnih ličnosti. Filmovi: "Lorens od Arabije", "Beket", "Lord Džim", "Zima jednog lava", "Noć generala", Ja Petko", "Doviđenja gospodine Čips", "Vladajuća klasa".

1934 - Umro je nemački predsednik feldmaršal Paul fon Hindenburg, u Prvom svetskom ratu načelnik štaba nemačke Vrhovne komande. Kancelar Adolf Hitler proglasio je istog dana sebe "firerom" (vođom), preuzevši apsolutnu vlast, što je bio definitivni kraj Vajmarske republike, uspostavljene posle poraza Nemačke u Prvom svetskom ratu.

1936 - Umro je francuski inženjer i pilot Luj Blerio, pionir vazduhoplovstva, koji je 1909. prvi avionom preleteo Lamanš. Isprva je pokušavao da napravi avion mahokrilac (ornitopter), ali je brzo odustao i 1903. konstruisao je prvi avion, a 1906. avion s motorom koji je imao tri cilindra. U Prvom svetskom ratu proizvodio je avione za francusko ratno vazduhoplovstvo.

1944 - Završena je jedna od najvećih sovjetskih ofanziva u Drugom svetskom ratu. Počela je 23. juna i za 38 dana sovjetske divizije su oslobodile celu Belorusiju, stupile na tlo Poljske i Istočne Pruske i stigle blizu Varšave.

1945 - Završena je Potsdamska konferencija na kojoj su sovjetski vođa Staljin, predsednik SAD Hari Truman i premijer Velike Britanije Klement Atli odlučili da Nemačku, poraženu u Drugom svetskom ratu, podele na četiri okupacione zone.

1970 - Britanski vojnici su u Severnoj Irskoj prvi put upotrebili gumene metke radi smirivanja nereda.

1980 - U eksploziji na železničkoj stanici u Bolonji, ubijeno je 85 i ranjeno više od 200 osoba. Pretpostavlja se da je iza napada stajala jedna neofašistička grupa.

1985 - Prilikom pada aviona američke kompanije "Delta erlajnz", u Dalasu, poginule su 133 osobe, uključujući i sve članove posade.

1989 - Ukinuta su trgovinska ograničenja između Velike Britanije i Argentine, uvedena posle Folklandskog rata 1982.

1990 - Iračka vojska okupirala je Kuvajt, što je Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija istog dana jednoglasno osudio, zahtevajući od Bagdada da povuče trupe.

1997 - Vođa najjače liberijske gerilske frakcije Čarls Tejlor proglašen je predsednikom Liberije, čime je posle sedmogodišnjeg građanskog rata okončana borba za vlast u toj zapadnoafričkoj zemlji.

1999 - U čeonom sudaru dva voza na istoku Indije poginulo je najmanje 285 lica.

2002 - Vojne snage gerilskog pokreta UNITA zvanično su raspuštene i 18 gerilskih generala integrisano je u armiju Angole.

2007 - Ukupno 13 osoba je poginulo, a 69 je povređeno kada se srušio središnji deo mosta preko reke Misisipi koji je spajao dve glavne saobraćajnice u američkom gradu Mineapolisu.

2007 - Dve ruske mini-podmornice "Mir-1" i "Mir-2" u okviru ekspedicije "Arktik-2007" spuštene su na dno Severnog ledenog okeana - na Severnom polu, na dubinu veću od četiri kilometra, gde je postavljena ruska trobojka od titanijuma. Pored naučne, ruska ekspedicija imala je i političku dimenziju pošto Rusija polaže pravo na tu zonu bogatu energetskim resursima.

2017 - Preminuo je Toma Kuruzović, srpski glumac. Završio je Akademiju za pozorište i film u Beogradu. Dramatizovao je i adaptirao dela Petra Kočića, Branka Ćopića, Koste Trifkovića, Meše Selimovića, Jovana Sterije Popovića, ukupno više od 40. Upamćen je po adaptaciji i dramatizaciji monodrame "Petar Pepo Bandić" Branka Ćopića, koju je sam tumačio.

2019 - Sporazum o zabrani nuklearnih i konvencionalnih raketa srednjeg i kratkog dometa (INF) prestao je da važi. Tokom Hladnog rata, Moskva i Vašington su se obavezali da ograniče trku u naoružanju, kao i da unište balističke projektile dometa od 500 do pet i po hiljada kilometara.

- Srpska pravoslavna crkva danas slavi svetog proroka Iliju. Ilindan, što je narodski naziv za ovaj praznik, kod Srba je česta esnafska slava, slave ga kožari, taksisti, električari, piloti. On je i zaštitnik srpskog ratnog vazduhoplovstva.

Dogodilo se na današnji dan, 03.08.

Danas je četvrtak, 3. avgust, 215. dan 2023. Do kraja godine ima 150 dana

216. p.n.e. - Kartaginski vojskovođa Hanibal naneo je u Drugom punskom ratu kod Kane u današnjoj jugoistočnoj Italiji strahovit poraz Rimljanima. Njegova brojčano slabija vojska do nogu je potukla rimske legije. Kod Kane je poginulo oko 50.000 rimskih vojnika, pa pošto je postalo jasno da više ne postoji vojska koja bi mogla da brani Rim u njemu je zavladala panika. Tada se kao izraz panike pojavila izreka "Hanibal ante portas" ("Hanibal je pred vratima"). Rimska država tada je izbegla katastrofu samo zahvaljujući mudrosti Fabija Kunktatora.

1347 - Engleski kralj Edvard III zauzeo je u Stogodišnjem ratu francuski grad Kale.

1460 - Škotskog kralja Džejmsa II, koga su savremenici nazivali "Džejms gnevnog lica", ubili su Englezi tokom opsade zamka Roksburg.

1492 - Španski moreplovac, najverovatnije italijanskog porekla, Kristifor Kolumbo isplovio je na brodu "Santa Marija" iz španske luke Palos de la Frontera na prvo putovanje "za Indiju" - na kojem je otkrio Ameriku. Verovao je da će otkriti morski put do Indije.

1778 - U Milanu je posle dve godine gradnje, prema projektu italijanskog arhitekte Đuzepea Pjermarinija, otvorena Milanska skala, jedna od najznačajnijih operskih kuća u svetu.

1872 - Rođen je norveški kralj Hakon VII, monarh od 1905. do smrti 1957. Hakon VII je postao kralj Norveške kada se ova 1905. odvojila od Švedske i postala suverena država. Odbijanjem da abdicira snažno je uticao na podanike da organizuju Pokret otpora nemačkoj okupaciji tokom Drugog svetskog rata.

1881 - Britanske trupe okupirale su egipatski grad Suec, što je Velikoj Britaniji omogućilo da 1883. zaposedne čitavu zonu Sueckog kanala.

1884 - Završen je železnički most u Beogradu na reci Savi, zahvaljujući čemu je narednog meseca puštena u saobraćaj pruga Zemun-Beograd. Srbija se još na Berlinskom kongresu 1878. obavezala da će izgraditi prugu kojom će preko njene teritorije biti spojena Austrija sa Solunom u tadašnjoj Turskoj. Most je razaran u oba svetska rata i potom oba puta obnavljan.

1902 - Rođen je Dušan Baranin, srpski romansijer i publicista. Završio je pedagošku školu u Beogradu gde je, takođe, apsolvirao istoriju. U knjizevnost je stupio zbirkama pripovedaka "Seljaci", "Šume padaju" kao i romanom "Njih troje". Docnije se pojavljuju njegove romansirane biografije i istorijski romani, najčešće na temu devetnaestovekovne Srbije. Dela: "Zeka Buljubaša", "Prota Mateja", "Karađorđe", "Hajduk Veljko", "Veliki gospodar", "Kralj Milan". Iako mu kritika nije bila sklona, u skladu s tadašnjim ideološkim odrednicama, njegova dela su uživala i uživaju široku popularnost.

1903 - Rođen je tuniski državnik Habib Ben Ali Burgiba, vođa borbe za nezavisnost i prvi predsednik Tunisa od 1957. Proglašen je 1975. doživotnim predsednikom, ali je 1987. zbačen s vlasti u državnom udaru.

1914 - Nemačka je u Prvom svetskom ratu objavila rat Francuskoj. Istog dana Belgija je odbacila zahtev Nemačke da njene trupe prođu kroz tu zemlju, a Velika Britanija je upozorila Nemačku da bi invazija na Belgiju bila povod za ulazak Londona u rat.

1924 - Umro je engleski pisac poljskog porekla Džozef Konrad. Po rođenju bio je sitni poljski aristokrata (Jozef Konrad Korženovski). Dospeo je, u ranoj mladosti, u Englesku, s namerom da postane pomorac. Njegova dela odlikuju se ironijom i pesimizmom ali iznad svega avanturističkim duhom. Kao pripadnik britanske trgovačke mornarice, kasnije i pomorski oficir, 20 godina je plovio širom sveta. Njegova literarna dela najvećim delom opisuju živote pomoraca. Dela: romani "Lord Džim", "Tajfun", "Nostromo", "Tajni agent", "Pod zapadnim očima", "Pobeda", "Srce tame" (ova knjiga poslužila je kao predložak da Milius napiše scenario za Kopolin film "Apokalipsa sada"), autobiografsko delo "Ogledalo mora".

1936 - Američki atletičar afričkog porekla Džesi Ovens je skokom u dalj od 8,06 metara osvojio prvu od četiri zlatne medalje na Olimijskim igrama u Berlinu. Potom je pobedio i na 100 i 200 metara i u štafeti 4X100 metara. Ovakav uspeh jednog afroamerikanca bio je razočarenje za nacističke glavešine, domaćine te olimpijade.

1940 - Litvanija je i formalno postala deo Sovjetskog Saveza pod nazivom Litvanska Sovjetska Socijalistička Republika. Okupacija baltičkih republika bila je sastavni deo sporazuma Staljin-Hitler o podeli Poljske iz 1939. godine. Do Prvog svetskog rata te zemlje su vekovima bile sastavni deo carske Rusije.

1945 - Svim etničkim Nemcima i Mađarima u Čehoslovačkoj je oduzeto državljanstvo.

1954 - Umrla je francuska književnica Sidonija Gabrijela Kolet, jedna od najuticajnijih francuskih spisateljica 20. veka. U romanima je majstorski slikala ženske likove i pozorišnu sredinu i s mnogo ljubavi pisala o prirodi i životinjama. Dela: "Klodina u školi", "Klodina u Parizu", "Skitnica", "Sedam životinjskih dijaloga", "Sido".

1958 - Američka atomska podmornica "Nautilus" pod komandom Vilijama Andersona prva je prošla ispod ledenog pokrivača Severnog pola.

1975 - U Beograd je doputovao predsednik SAD Džerald Ford u dvodnevnu zvaničnu posetu Jugoslaviji, istakavši tom prilikom da politika nesvrstavanja Jugoslavije aktivno doprinosi većem razumevanju među narodima.

1977 - Umro je kiparski arhiepiskog Makarios III, vođa pokreta za nezavisnost Kipra od Velike Britanije i prvi predsednik te mediteranske zemlje od 1960. do smrti. Bio je i jedan od istaknutih lidera Pokreta nesvrstanih zemalja.

1989 - Ali Akbar Hašemi Rafsandžani je preuzeo dužnost predsednika Irana.

1992 - U Jovanici kod Gornjeg Milanovca otkriveno je bogato arehološko nalazišste iz ranog paleolita. Nađeni predmeti pripadaju tzv. ašelskoj kulturi.

1994 - Dan posle zahteva vlade Srbije rukovodstvu Republike Srpske da prihvati mirovni plan Kontakt grupe za Bosnu i Hercegovinu, Skupština Republike Srpske je odlučila da konačnu odluku o tome donese narod na referendumu 27. i 28. avgusta, a sutradan je SRJ zavela sankcije Srbima u BiH i blokadu na Drini.

2000 - Indonežanski državni tužilac formalno je optužio za korupciju bivšeg predsednika Indonezije Suharta.

2002 - Turska skupština ukinula je smrtnu kaznu, u nastojanju da zemlju približi Evropskoj uniji.

2005 - Vojna hunta svrgla je mauritanskog predsednika Mauja Sid Ahmeda Ulda Taju i imenovala dugogodišnjeg šefa državne policije Elija Uld Mohameda Vala za novog lidera države.

2006 - Umrla je Elizabet Švarckopf proslavljeni austrijski sopran svetskog ranga. Svetsku slavu je stekla tumačenjem likova iz opera Mocarta i Štrausa. Pevanjem se aktivno bavila do 1975. Poslednje godine provela je povučeno u svojoj kući u gradu Šruns u najzapadnijoj Austrijskoj pokrajni Vorarlberg.

2007 - Oko 150 osoba utopilo se u Sijera Leoneu, pošto se brod na kome su se nalazili prevrnuo usled jakih pljuskova na ušću reke Veliki Skarsis u Atlantski okean. Brod sa oko 200 putnika kretao se od prestonice Fritaun ka gradu Rokpur.

2008 - Umro je ruski pisac Aleksandar Isajevič Solženjicin, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1970. Na robiju je odveden 1945. sa fronta, gde je bio oficir sovjetskih inženjerijskih jedinica. Emigrirao je 1974. vrativši se u otadžbinu nakon dve decenije. U decembru 1998. odbio je najvišu državnu nagradu - Orden svetog apostola Andreja Prvozvanog, kojim ga je odlikovao Jeljcin, zbog situacije u kojoj se nalazila Rusija. Tokom agresije NATO na Srbiju (SRJ) 1999. sve vreme je bio veoma oštar prema politici SAD i NATO. Pripovetkom "Jedan dan Ivana Denisoviča" u književnost je uveo temu Staljinovih logora. Posebno je njegov roman "Arhipelag Gulag" razobličio laž "komunističkog raja". Na osnovu emigrantskog iskustva u Zapadnoj Evropi i u SAD, takođe je ispoljio prezir prema sistemu vrednosti savremenog Zapada. Ostala dela: pripovetka "Matrjonini dani", romani "U krugu prvom", "Onkološka klinika", "Avgust Četrnaeste", "Crveni točak", "Rusija u provaliji", kritička autobiografija "Borio se šut s rogatim", drame "Gozba pobednika", "Zarobljenici", "Republika Rada", "Svetlost koja je u tebi", publicističko delo "Lenjin u Cirihu", "Dva veka zajedno", scenariji: "Tenkovi znaju istinu", "Parazit".

2008 - Najmanje 148 hinduističkih hodočasnika poginulo je, a više od 100 je povređeno, u stampedu u hramu "Naina Devi" u severnoj Indiji, pošto je zbog velikog broja hodočasnika, okupljenih povodom praznika Šaravan Aštami popustila ograda stepeništa koje vodi do svetilišta smeštenog na uzvisini, u državi Himačal Pradeš, oko 320 kilometara severno od Nju Delhija. Veliki broj žrtava posledica je panike koja je zahvatila prisutne. U istom hramu se 1981. desila slična tragedija, tada su u stampedu život izgubila 53 vernika.

2017 - Brazilski fudbaler Nejmar potpisao je petogodišnji ugovor o transferu iz Barselone u Pari Sen Žermen, ukupne vrednosti 222 miliona evra, čime je zvanično postao najskuplji igrač u istoriji fudbala.

2021 - Umro je Miroslav Lazanski, novinar, vojnopoliticki analitičar, diplomata. Završio je Pravni fakultet u Zagrebu, gde je i započeo novinarsku karijeru. Radio je za "Start", "Polet", "Vjesnik", "Danas". Godine 1991. seli se u Beograd gde radi za list "Politika". Izveštavao je iz Avganistana, Libana, Iračko-iranskog rata, Pustinjske oluje, Zaira, Čečenije. Bio je ambasador Srbije u Moskvi od 2019. godine. Autor je sedam knjiga i više televizijskih serijala.

Dogodilo se na današnji dan, 04.08.

Na današnji dan 1888. godine rođen je Milan Stojadinović, srpski političar, ekonomski stručnjak, univerzitetski profesor. Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu a doktorirao iz oblasti finansija 1911. Nakon specijalizacija u Nemačkoj, Engleskoj i Francuskoj, izvesno vreme nalazio se na obuci u francuskom Ministarstvu finansija. Službenik Ministarstva finansija Kraljevine Srbije postaje 1914. a načelnik Glavnog državnog računovodstva 1918. Privatni nameštenik Engleske trgovačke banke u Beogradu je od 1918. Ministar finansija bio je od 1922. do 1926, s prekidom, i 1934. i 1935. Predsednik Vlade i ministar inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije je od juna 1935. do februara 1939. Bio je član Radikalne stranke i njenog Glavnog odbora. Osnivač je Jugoslovenske radikalne zajednice i njen predsednik. Biran je za poslanika 1923, 1925, 1927, 1935. Bio je član Senata. Na insistiranje Britanije smenjen s mesta predsednika vlade i stavljen u konfinaciju u varošici Rudnik, ubrzo je prognan iz Jugoslavije. Drugi svetski rat proveo je u britanskom zatočeništvu na ostrvu Mauricijus u Indijskom okeanu. Bio je akcionar, predsednik, i član upravnih odbora: Radio-Beograda, Srpskog brodarskog društva, Standard Elektrika, Izdavačkog koncerna "Vreme", predsednik "Rotari" kluba. U Buenos Ajresu, gde je živeo do smrti 1961. izdavao je ugledni list za finansijska pitanja "El Ekonomist" i bio finansijski savetnik. Aktivno se bavio publicistikom, autor je autobiografske knjige: "Ni rat, ni pakt".

Danas je petak, 4. avgust, 216. dan 2023. Do kraja godine ima 149 dana.

1578 - Pokušaj Portugala da zauzme Maroko propao je porazom u bici kod Alkazarkivira. U tom sukobu Mavri su potukli Portugalce i poginuli su portugalski kralj Sebastijan, kao i predvodnik marokanskih ratnika.

1704 - U Ratu za špansko nasleđe, englesko-holandske snage su zauzele špansku varošicu Gibraltar, važnu zbog izuzetnog strateškog položaja. Na osnovu Mira u Utrehtu (Holandija) iz 1713. Gibraltar je postao britanski posed i on je to i danas, sa statusom britanske prekomorske teritorije.

1789 - Francuska Skupština proglasila je ukidanje svih privilegija i prava koje je uživala aristokratija, što je jedna od ključnih tekovina Francuske revolucije i označila je početak građanskog društva.

1791 - Potpisan je Svištovski mir posle četvorogodišnjeg rata Austrije i Turske, kojim je određena granica dveju zemalja, u stvari potvrđene su odredbe Beogradskog mira iz 1739. Turska je obavezana da obezbedi plovidbu i trgovinu, a Austrija da se povuče sa turskih teritorija.

1792 - Rođen je engleski pisac Persi Biš Šeli, jedan od najboljih liričara engleskog jezika. Izuzetno obrazovan, vrstan poznavalac filozofije, književnosti i nauke, romantičarski orijentisan, slobodouman, antitradicionalist. U poemi "Kraljica Mob" izrazio je svoje revolucionarne stavove, a u "Pobuni Islama" nadu u bolju budućnost ljudskog roda. Ostala dela: pesničke drame "Čenči" "Oslobođeni Prometej", lirske pesme "Ševa", "Oblak", "Oda zapadnom vetru", esej "Odbrana poezije".

1859 - Rođen je norveški pisac Knut Hamsun, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1920. Hamsun je bio medu najmarkantnijim književnim pojavama u istoriji uopšte. Njegovi romani, pisani superiornim stilom, usredsređeni su na psihologiju ličnosti i prožeti doživljajima prirode i ljubavi. U okupiranoj Norveškoj tokom Drugog svetskog rata podržao je vladu koju su ustoličili nacisti. Posle rata osuđen je za veleizdaju, ali u poslednjem delu, autobiografiji "Na zaraslim stazama", nije iskazao nikakvo kajanje. Ostala dela: romani "Glad", "Misterije", "Pan", "Viktorija", "Sanjari", "Rosa", "Pod jesenjom zvezdom", "Benoni", "Lutalica svira sa sordinom", "Poslednja radost", "Deca vremena", "Grad Segelfos", "Plodovi zemlje", "Skitnice", "Žene kraj studenca", "Poslednje poglavlje", "Avgust", "Ali život živi".

1875 - Umro je danski pisac Hans Kristijan Andersen, nenadmašni autor bajki. Napisao je 156 priča s motivima iz danskog folklora, antičke mitologije i indoevropskih predanja, a za neke je inspiraciju pronašao u sopstvenom tegobnom detinjstvu obeleženom siromaštvom. Uobličene u prava mala remek dela, neretko autobiografskog karaktera, njegove priče liče na najlepše bajke, ali katkad nose i neku vrstu društvene kritike. Pisane su izvanrednim stilom. Andersen se smatra i tvorcem realističke proze u Danskoj. Pisao je i pesme, od kojih je sačuvano samo nekoliko, romane: "Improvizator", "O. T.", "Samo muzičar", "Srećni Per", putopise: "Bazar jednog pesnika", "U Španiji". Njegova dramska dela su potpuno zaboravljena.

1901 - Rođen je američki muzičar afroameričkog porekla Luis "Sačmo" Armstrong, najveći trubač u istoriji džeza. Tokom karijere duge više od pola veka proslavio se i kao pevač neponovljivog glasa, a mnogobrojne turneje širom sveta, uključujući Beograd, donele su mu nezvaničnu titulu "ambasadora dobre volje". Snimio je i više filmova u kojima je takođe iskazao raskošni talenat izuzetnog zabavljača.

1907 - Umro je norveški kompozitor, pijanista i dirigent Edvard Hagerup Grig, koji je inspirišući se nacionalnim folklorom afirmisao norvešku muziku u svetu. Izraziti liričar, najbolja dela ostvario je u malim formama poput klavirskih minijatura ("Lirski komadi"), 25 nordijskih narodnih pesama i plesova, svite "Holberg". Ostala dela: "Poetične muzičke slike", "Humoreske", Klavirski koncert u a-molu, orkestarske svite "Per Gint", "Sigurd Jorsalfar", gudački kvartet, koncert za klavir i orkestar, tri violinske sonate, horske kompozicije.

1914 - Nemačke trupe napale su u Prvom svetskom ratu Belgiju, a pošto je Berlin odbio ultimatum Londona da do ponoći povuče trupe, Velika Britanija je objavila rat Nemačkoj. Istog dana SAD su proglasile neutralnost.

1914 - Nemačka Socijaldemokratska stranka, članica Druge internacionale, glasala je u Rajhstagu (nemačka skupština) za ratne kredite i tako, na početku Prvog svetskog rata, stala uz militaristički program zvanične Nemačke. Opredeljenje za rat socijaldemokrata u većini evropskih zemalja označilo je kraj Druge internacionale.

1916 - Danski deo Zapadnoindijskih ostrva, uključujući Devičanska ostrva, pripao je SAD, koje su ih kupile od Danske za 25 miliona dolara.

1944 - Posle dve godine skrivanja u Amsterdamu jevrejske porodice Frank, nacistički Gestapo otkrio je njihovo skrovište i uhapsio 14-godišnju Anu Frank, njenu sestru, roditelje i još četvoro ljudi, takođe Jevreja. Svi su stradali u koncentracionom logoru, izuzev Aninog oca. Nakon Drugog svetskog rata otkriven je dnevnik Ane Frank, jedan od najpotresnijih dokumenata o stradanjima ljudi kao posledica nacizma. Dnevnik je preveden na više od 30 jezika.

1972 - Predsednik Ugande Idi Amin najavio je da će u roku od tri meseca u Veliku Britaniju proterati 50.000 Azijata s britanskim pasošima, mahom Indusa.

1977 - Umro je nemački filozof Ernst Bloh, jedan od najznačajnijih teoretičara marksizma u 20 veku. Završio je studije filozofije, fizike i muzike i doktorirao u Vircburgu, a univerzitetsku karijeru počeo je 1918. u Lajpcigu. Posle dolaska nacista na vlast 1933. izbegao je iz Nemačke u Švajcarsku, potom u SAD. Predavao je filozofiju na Univerzitetu u Lajpcigu od 1948. do 1957, kad su mu vlasti Istočne Nemačke zabranile rad zbog kritičnosti u pogledu tumačenja marksističke misli u toj zemlji. Posle prelaska u Zapadnu Nemačku 1961. postao je profesor na Univerzitetu u Tibingenu. Dela: "Duh utopije", "Tomas Mincer kao teolog revolucije", "Tragovi", "Nasleđe ovog vremena", "Sloboda i poredak", "Subjekt - Objekt" (monografija o Hegelu), "Princip nade", "Prirodno pravo i ljudsko dostojanstvo", "Tibingenski uvod u filozofiju".

1983 - Betino Kraksi je kao prvi socijalista preuzeo dužnost predsednika vlade Italije.

1983 - Bivši predsednik vlade Gornje Volte (danas Burkina Faso) Tomas Sankara zbacio je vojnim udarom sa vlasti predsednika Žana Batista Uedraoga.

1991 - U Prebilovcima kod Čapljine, posle 50 godina, sahranjeni su posmrtni ostaci hercegovačkih Srba, žrtava zločina koje su nad njima sprovele hrvatske ustaše.

1991 - U najtežoj drumskoj saobraćajnoj nesreći u istoriji Zimbabvea poginulo je 87 osoba, većinom deca, pošto je autobus sleteo s puta u provaliju.

1993 - Japanski zvaničnici su uputili izvinjenje ženama koje su tokom Drugog svetskog rata primoravane da služe kao seksualno roblje japanskim vojnicima, na okupiranim teritorijama.

1995 - Hrvatska je izvela akciju "Oluja", protiv Republike Srpske Krajine. Teritoriju pod zaštitom mirovnih snaga UN, hrvatske snage su napale da bi tokom vojne operacije i nakon nje sprovele brutalno etničko čišćenje svih Srba. Iz Krajine je izbeglo gotovo celokupno stanovništvo, najmanje 250.000 osoba, a tokom akcije i posle nje ubijeno je oko 2.500.

1999 - Britanski ministar odbrane Džordž Robertson zamenio je na položaju generalnog sekretara NATO Španca Havijera Solanu.

2003 - Skupština Azerbejdžana izabrala je za predsednika vlade Ilhama Alijeva, sina obolelog azerbejdžanskog predsednika Hajdara Alijeva.

2006 - Umro je Artur Li, ekscentrični američki pevač i gitarista uticajnog rokenrol benda "Lav" iz 1960-ih godina. Bio je rodom iz Memfisa i sebe je smatrao "prvim crnim hipikom". Grupu "Lav" osnovao je 1965. godine u Los Anđelesu. Bio je to prvi sastav te vrste u kom su zajedno nastupali crni i beli muzičari. "Lav" je snimio tri značajna albuma, koja predstavljaju prekretnicu u rokenrolu, spoj tradicionalnog folk-roka i bluza sa simfonijskom muzikom i zvucima koji najavljuju pank.

2007 - Umro je američki pevač i tekstopisac Li Hejzelvud, najpoznatiji po pesmi "These Boots Are Made for Walkin" napisanoj za Nensi Sinatru. Hejzelvud je stekao slavu radom sa kćerkom slavnog Frenka Sinatre, za koju je napisao i "Sugartown" i "Some Velvet Morning". Producirao je i "Something Stupid" koju je Nensi Sinatra snimila u duetu sa svojim legendarnim ocem 1967. Snimio je veliki broj solo albuma, kao i tri sa Nensi Sinatrom naslovljena "Nancy & Lee".

2020 - U Bejrutu, Liban, dogodila se razorna eksplozija pri čemu je poginulo 207 osoba, a više od 7.500 je povređeno. Do tragedije je došlo pošto je eksplodirao amonijum nitrat uskladišten u bejrutskoj luci. Oko 300.000 osoba je moralo biti raseljeno a ukupna procenjena šteta je čak 15 milijardi dolara.

Dogodilo se na današnji dan, 05.08.

Na današnji dan 1716. godine austrijski feldmaršal vojvoda Eugen Savojski izvojevao je, na čelu armije od 40.000 pešaka i oko 20.000 konjanika, u bici pod Petrovaradinskom tvrđavom pobedu nad turskim snagama od 150.000 ljudi pod komandom velikog vezira Damad Ali paše. U toj bici stradalo je po nekim procenama čak 30.000 turskih vojnika. Poginuo je i veliki vezir. Austrijska pobeda omogućila je da trupe Eugena Savojskog ubrzo zauzmu Beograd i Temišvar da bi 1718. Austrijanci preuzeli od Turske Srbiju severno od Zapadne Morave, kao i Banat.

Danas je subota, 5. avgust, 217. dan 2023. Do kraja godine ima 148 dana.

1823 - Rođen je srpski pisac Josif Veselić. Rođen je u Đakovu, Slavonija. Završio je rimokatoličku bogosloviju, potom dolazi u Srbiju, gde je prešao u pravoslavlje. Radio je kao sudski činovnik, telegrafist i najzad profesor gimnazije u Kragujevcu (botanika). Dela: "Reč u svoje vreme", "Opis monastira u Srbiji", "Voćarstvo", "Domaći lekar", "Ponjatija o telegrafu", u rukopisu mu je ostalo delo: "Glas Srbina".

1844 - Rođen je ruski slikar Ilja Jefimovič Rjepin, začetnik ruskog kolorizma i sjajan portretista. Bio je profesor Sanktpeterburške akademije, a 1910. odlazi je na imanje u Finskoj, gde je ostaje do smrti. Njegov realizam prožet je osećajem za rusku tradiciju, a kolorit je svež i sočan i podseća na bogatstvo boja u narodnoj umetnosti. Radio je i žanr slike iz života ruskog sela, a posebno je značajan po kompozicijama. Dela: "Burlaci na Volgi", "Litija", "Ivan Grozni i njegov sin Ivan", "Zaporošci", "Povratak iz progonstva", "Carevna Sofija".

1850 - Rođen je francuski pisac Anri Rene Alber Gi de Mopasan, jedan od najizrazitijih predstavnika evropskog naturalizma. Napisao je oko 300 pripovetki i šest romana, pisao je i pozorišne komade, putne beleške, pesme. Tumačio je ljudske karaktere, psihološke tipove, neretko uz dozu cinizma. Dela: romani "Jedan život", "Nova banja", "Pjer i Žan", pripovetke "Strasti", "Naličja", "Zamke", "U ratu", "Vodom".

1858 - Položen je prvi transatlantski kabl kojim je uspostavljena telegrafska veza između Kanade i Britanije. Postavljanje linije trajalo je dugo jer je na dnu Atlantskog okeana kabl često pucao, a služio je samo do 1. septembra 1858, kad je veza prekinuta.

1895 - Umro je nemački filozof Fridrih Engels, jedan od osnivača takozvanog naučnog socijalizma i najbliži saradnik Karla Marksa. Potiče iz porodice industrijalaca koji su posedovali fabrike u Nemačkoj i Engleskoj. Osnovne postavke materijalističkog poimanja sveta izložio je u "Anti-Diringu". U saradnji s Marksom napisao je "Nemačku ideologiju" i "Manifest komunističke partije" i organizovao Prvu internacionalu - međunarodno udruženje radnika osnovano 1864. Posle Marksove smrti 1883. nastavio je rad u Drugoj internacionali osnovanoj 1889. i napisao "Poreklo porodice, privatne svojine i države" i "Ludvig Fojerbah i kraj nemačke klasične filozofije". Poslednje godine života posvetio je redigovanju drugog i trećeg toma Marksovog "Kapitala". Ostala dela: "Skica za kritiku nacionalne ekonomije", "Položaj radničke klase u Engleskoj", "Sveta porodica".

1906 - Rođen je američki filmski režiser Džon Hjuston, jedan od najistaknutijih američkih sineasta 20. veka. Snimio je, većinom, filmove avanturističkog i kriminalističkog žanra. Filmovi: "Malteški soko", "Rt Largo", "Bejasmo stranci", "Blago Sijera Madre", "Džungla na asfaltu", "Crvena značka za hrabrost", "Afrička kraljica", "Mobi Dik", "Noć iguane", "Odsjaj u zlatnom oku", "Grad izobilja", "Naš čovek iz Australije", "Sudija za vešanje", "Eni", "Ispod vulkana".

1912 - Rođen je Abe Pjer, sveštenik koji je svoj život posvetio pomaganju beskućnicima. "Čovek koji je oličavao dobrotu" najveći deo svog života proveo je pomažući ljudima gurnutim na margine društva. Malo poznat izvan Francuske, u toj zemlji smatran je živim svetiteljem. Rođen u bogatoj porodici, odrekao se lagodnog života da bi pomagao drugima. "Abe" je tradicionalni naziv za sveštenike u Francuskoj. Tokom Drugog svetskog rata radio je u Pokretu otpora, izrađujući dokumenta ljudima koji su bežali od nacizma. Lanac hostela za beskućnike koji je organizovao 1949. zastupljen je u 41 zemlji. Na izboru "najvećeg Francuza svih vremena" dodeljeno mu je treće mesto iza Šarla de Gola i Luja Pastera.

1915 - Nemci su u Prvom svetskom ratu okupirali poljsku prestonicu Varšavu (tada u sastavu carske Rusije).

1926 - Osnovan je Arhiv Vojvodine, ukazom pomoćnika ministra prosvete Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Prvobitni naziv te ustanove bio je bio je: Državni arhiv u Novom Sadu. Inicijator je bio tadašnji upravnik Državnog arhiva u Beogradu dr Rista Odavić, a prvi upravnik (državni arhivar) današnjeg Arhiva Vojvodine bio je dr Dimitrije Kirilović, ugledni istoričar, publicista i nacionalni radnik. Zadatak Državne arhive u Novom Sadu bio je da prikuplja, čuva i obrađuje, arhivsku građu sa područja - Banata, Bačke, Srema i Baranje.

1930 - Rođen je američki astronaut Nil Armstrong, prvi čovek koji je stupio na tlo Meseca, izašavši 20. jula 1969. iz lunarnog modula "Orao" lansiranog sa svemirskog broda "Apolo 11" koji je kružio oko Zemljinog satelita.

1940 - Letonija je i formalno ušla u sastav Sovjetskog saveza pod nazivom Letonska Sovjetska Socijalistička Republika. Sovjetske trupe zauzele su Letoniju u okviru sporazuma Staljin-Hitler o podeli Poljske. Do Prvog svetskog rata teritorija potonje Letonije je bila sastavni deo carske Rusije.

1943 - U Moskvi su, prvi put u Drugom svetskom ratu, plotunima iz 222 artiljerijska oruđa obeležene pobede nad nemačkim trupama na Istočnom frontu. U snažnoj protivofanzivi Crvene armije oslobođeni su gradovi Orel i Bjelgorod.

1947 - Umro je srpski matematičar Bogdan Gavrilović, profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske kraljevske akademije od 1931. do 1937. Autor je niza radova iz raznih oblasti matematike kao i univerzitetskih udžbenika "Analitička geometrija" i "Teorija determinanata".

1949 - U Ekvadoru je u zemljotresu poginulo oko 6.000 osoba.

1960 - Gornja Volta (sadašnja Burkina Faso) stekla je nezavisnost od Francuske. Do tada ona je bila sastavni deo Francuske Zapadne Afrike.

1962 - Umrla je američka filmska glumica Norma Džin Mortenson, poznata kao Merlin Monro, jedan od najvećih erotskih simbola u istoriji filma. Od nje je holivudska filmska industrija stvorila mit. Život je, prema zvaničnim nalazima, okončala samoubistvom. Filmovi: "Džungla na asfaltu", "Nijagara", "Majmunska posla", "Autobuska stanica", "Muškarci vole plavuše", "Reka bez povratka", "Sedam godina vernosti", "Neki to vole vruće".

1963 - U Moskvi su Sovjetski savez, SAD i Velika Britanija potpisali sporazum o zabrani nuklearnih proba u atmosferi, vasioni i pod vodom, što je, posle raketne krize oko Kube, bio prvi znak popuštanja napetosti u hladnoratovskim međunarodnim odnosima.

1974 - Predsednik SAD Ričard Nikson javno je priznao, predajući magnetofonske trake istražnom sudiji, da je učestvovao u prikrivanju "Afere Votergejt".

1984 - Umro je velški pozorišni i filmski glumac Ričard Barton, koji se sjajnim talentom najpre nametnuo u pozorištu igrajući karakterne uloge u Šekspirovim komadima, posle čega je ostvario sjajnu filmsku karijeru. Filmovi: "Kleopatra", "Beket", "Ana od hiljadu dana", "Ukroćena goropad", "Dr Faust", "Komedijaši", "Trocki", "Sutjeska".

1995 - Vojska Hrvatske zauzela je Knin, glavni grad Republike Srpske Krajine. Vojna ofanziva preduzeta je uz saglasnost SAD i drugih zapadnih zemalja, čije je ratno vazduhoplovstvo potpomoglo agresiju. Iz RSK - teritorije pod "zaštitom" mirovnih snaga UN - izbeglo je gotovo svo stanovništvo, najmanje 250.000 osoba. Hrvatske snage su tokom agresije i posle nje počinile mnoštvo zločina nad srpskim civilima, pri cemu je poginulo oko 2.500 lica.

1997 - Prilikom pada južnokorejskog putničkog aviona na pacifičko ostrvo Guam preživelo je samo 28 od 254 osobe u letelici.

1998 - Umro je bugarski komunistički lider Todor Živkov, devet godina posle zbacivanja sa vlasti. Na čelu Bugarske nalazio se od 1954. do 1989. Poslednje godine života proveo je u kućnom pritvoru.

2000 - Umro je engleski filmski glumac Alek Ginis, koji se odlikovao izuzetnim mogućnostima preobražaja, dobitnik Oskara za ulogu u filmu "Most na reci Kvaj". Ostali filmovi: "Nežno srce", "Veliko očekivanje", "Oliver Tvist", "Čovek u belom odelu", "Naš čovek u Havani", "Lorens od Arabije", "Pad Rimskog carstva", "Doktor Živago", "Zvezdani ratovi".

2003 - U eksploziji automobila-bombe koju je ispred hotela "Meriot" u Džakarti, glavnom gradu Indonezije, aktivirao islamski terorista samoubica ubijeno je 14 i ranjeno oko 150 lica.

2012 - Preminula je Ćavela Vargas, kultna meksička pevačica. Rođena Kostarikanka, Ćavela je tek u svojim tridesetim postala profesionalna pevačica. Prkosila je polnim stereotipima, pevajući pohotne "rančera" pesme, noseći mušku odeću, sa nezaobilaznom cigaretom u jednoj i čašom pića u drugoj ruci. Snimila je 80 albuma, postavši vodeća figura u umetničkim krugovima Meksiko Sitija sredinom 20. veka, poznata kao bliska prijateljica slikara Fride Kalo i Dijega Rivere.

2017 - Sa izmerenih 40 stepeni u Beogradu, bio je to najtopliji 5. avgust u poslednjih 130 godina u prestonici Srbije. Prethodni najtopliji 5. avgust, sa 39 stepeni, bio je 1928. godine.

2019 - Umro je Peđa Ristić, arhitekta, profesor na Akademiji Srpske pravoslavne crkve za umetnost i konzervaciju. Bio je poznat po projektima crkvenih zdanja. Po njegovim nacrtima sagrađeno je više od 150 hramova, među kojima su crkva u Trebinju po testamentu Jovana Dučića, Saborni hram u Podgorici, crkva u Apatinu, na Ravnoj gori, Birmingemu, Hanoveru, Sidneju.

2020 - Preminula je Isidora Bjelica, pisac, televizijski autor, svojevrsna modna ikona. Diplomirala je i magistrirala dramaturgiju u Beogradu. Autor je više od 40 knjiga, literarnih i publicističkih naslova, dramskih tekstova, niza televizijskih emisija, novinskih kolumni.

2022 - Udar groma izazvao je požar u lučkom skladištu nafte u Matanzasu, na severu Kube, približno 90 kilometara istočno od Havane. Poginulo je 16 osoba, među kojima se 14 vode kao nestali, a 132 su povređene. Udar se dogodio tokom nevremena u popodnevnim satima. Još jedan rezervoar eksplodirao je narednog jutra. Kuba inače ima problem nedovoljne snabdevenosti energentima usled višedecenijske delimične ekonomske blokade iz političkih razloga.

Dogodilo se na današnji dan, 06.08.

Danas je nedelja, 6. avgust, 218. dan 2023. Do kraja godine ima 147 dana.

1637 - Umro je engleski pisac i glumac Ben Džonson, koji je u komedijama realistički prikazivao ljudsku prirodu, nastranosti i strasti. Pisao je poeme, tragedije sa klasičnim motivima, liriku. Dela: komedije "Ljudi i ćudi", "Volpone, ili lisica", "Episena, ili ćutljiva žena", "Vartolomejski vašar", tragedije "Sejan", "Katilina", proza "Građa, ili otkrića o ljudima i stvarima".

1660 - Umro je španski slikar Dijego Rodriges de Silva i Velaskes, jedan od najvećih u istoriji slikarstva, dvorski slikar španskog kralja Felipea IV. Dela poput "Predaje Brede", "Prelje", "Dvorske dame", portreta članova kraljevske porodice, dvorskih luda, ljudi iz naroda, svedočanstvo su njegove umetničke genijalnosti, ali i vremena i društva u kojem je živeo. Izraziti je predstavnik barokne umetnosti. Njegove slike odlikuje oštrina posmatranja, pronicljiva analiza, traganje za psihološkom suštinom, majstorstvo forme.

1806 - Napoleon Bonaparta je i formalno ukinuo Sveto rimsko carstvo nemačke nacije. Habzburški vladari, koji su vekovima nosili titulu vladara (cara) te države, osnovane još 962. od strane Otona I, prethodno su ustanovili Austrijsko carstvo, spojivši nasledne zemlje Habzburga pošto ih je Napoleon istisnuo iz drugih Nemačkih zemalja.

1809 - Rođen je engleski pisac Alfred Tenison, majstor forme, poeta neobične melodičnosti. Tenisonovo obimno i raznovrsno delo izražava duh i raspoloženje njegovog vremena: filozofske i verske sumnje izazvane evolucionističkim učenjima kao i sklonost demokratskom poretku. Dela: poeme "Kraljevske slike", "Princeza", elegija "In memoriam", mnoštvo lirskih pesama.

1825 - Oblast Gornjeg Perua proglašena je nezavisnom državom posle tri veka španske kolonijalne vladavine. Nova država uzela je ime Bolivija po prezimenu Simona Bolivara, oslobodioca Latinske Amerike.

1881 - Rođen je engleski mikrobiolog Aleksander Fleming, koji je 1928. iz gljive Penicilium notatum izolovao prvi antibiotik penicilin. Otkriće nije korišćeno do Drugog svetskog rata, kada su ga britanski fiziolog i biohemičar Ernst Čejn i australijski lekar Hauard Flori primenili u lečenju infekcija. Fleming je 1945. sa njima podelio Nobelovu nagradu za medicinu.

1890 - U njujorškom zatvoru "Oburn" ubica Vilijam Kemler pogubljen je na električnoj stolici. Bio je to prvi slučaj u istoriji da se smrtna kazna izvršava na ovaj način.

1903 - U Senjskom rudniku, najstarijem rudniku u Srbiji za eksploataciju uglja započeo je masovni štrajk rudara, zbog otpuštanja grupe radnika i nesreće koja se prethodno dogodila. Nakon devet dana štrajk je okončan uspehom, povratkom na posao otpuštenih, skraćenjem radnog vremena i uopšte poboljšanim uslovima. Taj datum je kasnije prihvaćen kao - Dan rudara, i on se svake godine u Srbiji posebno obeležava. U Senjskom rudniku proizvodnja uglja je započela 1853.

1914 - Austrougarska je objavila rat Rusiji.

1914 - Srbija je, solidarišući se saveznicima, objavila rat Nemačkoj, pošto je Nemačka objavila rat Rusiji 1. avgusta a Francuskoj 3. avgusta.

1915 - Na Savi kod beogradske Čukarice, porinut je ratni brod "Jadar". Ovaj događaj uzima se kao začetak srpske ratne rečne flotile i taj datum obeležava se kao Dan Rečne flotile Vojske Srbije.

1917 - Rođen je američki filmski glumac Robert Čarls Daran Mičam, koji se pedesetih godina 20. veka proslavio ulogama nonšalantnih junaka izrazite personalnosti. Filmovi: "Priča o G. I. Džou", "Iz prošlosti", "Crveni poni", "Makao", "Anđeosko lice", "Druga prilika", "Reka bez povratka", "Bandido", "Lovci", "Najduži dan", "Eldorado", "Ancio", "Dobri momci i rđavi momci", "Zbogom lepojko", "Rajanova kći", "Jakuza", "Bitka za Midvej", "Marijini ljubavnici", "Ambasador".

1918 - Nemačka ofanziva na Marni, poslednji veliki napad Nemaca u Prvom svetskom ratu, okončana je neuspehom, a iz stroja je izbačeno najmanje 100.000 nemačkih vojnika.

1928 - Rođen je američki slikar, novinar, filmski režiser i producent Endi Vorhol, jedan od najznačajnijih predstavnika pop-art slikarstva. Drsko i duhovito ismevao je i razarao banalnost masovne komercijalne kulture i američke mitove, sve do takozvanog pokreta za oslobađanje žena. Filmovi: "Empajer", "San", "Devojke iz Čelzija", "Usamljeni kauboji", "Meso", "Đubre", "Seks", "Pobunjene žene", "Meso za Frankeštajna", "Krv za Drakulu".

1940 - Estonija je i formalno postala sastavni deo Sovjetskog Saveza pod nazivom Estonska Sovjetska Socijalistička Republika. Sovjetske trupe ušle su na teritoriju Estonije 1939. u skladu sa odredbama sporazuma Staljin-Hitler o podeli Poljske. Do Prvog svetskog rata ona je vekovima bila sastavni deo ruskog carstva.

1945 - Američki bombarder tipa "B-29" izbacio je na samom kraju Drugog svetskog rata, na osnovu naredbe predsednika SAD Harija Trumana - uranijumsku atomsku bombu na japanski grad Hirošimu. Mada je Japan prethodno već nudio kapitulaciju. Bomba je pretvorila u pepeo 13 kvadratnih kilometara, Hirošima je potpuno uništena, a poginulo je najmanje 117.000 osoba. Posledice dejstva atomske bombe očigledne su decenijama posle eksplozije, masovna leukemija, kao posledica atomskog zračenja, i brojne genetske i patološke promene, na novorođenima. Tri dana kasnije druga američka (plutonijumska) atomska bomba bačena je na Nagasaki.

1946 - Umro je Veselin Čajkanović, srpski klasični filolog i istoričar religije, član Srpske kraljevske akademije. Po okončanju studija klasičnih jezika na Velikoj školi u Beogradu 1903. usavršava se u Nemačkoj, u Lajpcigu i Minhenu, gde je doktorirao 1907. Na Filozofskom fakultetu u Beogradu rukovodio je katedrom za klasičnu filologiju. Na Bogoslovskom fakultetu predavao je Uporednu istoriju religija. U više navrata bio je dekan Filozofskog fakulteta. Rukovodio je Zadužbinom Nikole Čupića, Društvom Sv. Save, bio je upravnik Srpske književne zadruge. Kao rezervni oficir učestvovao je u balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. U Bizerti je osnovao Štampariju srpskih invalida i časopis "Napredak". Prevodio je Plutarha, Tacita, Vergilija, Svetonija, Livija, Plauta. Posebno su značajna njegova istraživanja stare srpske religije i mitologije. Odlikovan je nizom odlikovanja, između ostalih i Legijom časti. Dela: "Vergilije i njegovi savremenici", "O srpskom vrhovnom bogu", "Mit i religija u Srba", "Rečnik srpskih narodnih verovanja o biljkama", "Stara srpska religija i mitologija".

1962 - Jamajka je stekla nezavisnost posle 300 godina britanske vladavine.

1973 - U egzilu je umro negdašnji kubanski diktator Fulhensio Batista i Saldivar, koji je vladao Kubom od 1952. do 1959, kada je zbačen u revoluciji pod vođstvom Fidela Kastra.

1990 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija jednoglasno je izglasao rezoluciju o zabrani trgovine sa Irakom posle invazije iračkih trupa na Kuvajt.

1996 - Američki naučnici su saopštili da su pronašli dokaz da je na Marsu postojao život, na osnovu ispitivanja ostataka meteora pronađenog na Antarktiku.

2003 - Sud na Madagaskaru osudio je bivšeg predsednika te afričke ostrvske zemlje Didijea Raciraku na 10 godina prinudnog rada zbog pronevere javnih fondova u vrednosti 49 miliona malgaških franaka (8,24 miliona dolara).

2005 - Umro je bivši britanski ministar spoljnih poslova Robin Kuk, koji je imao istaknutu ulogu u agresiji NATO snaga na Srbiju (SRJ) 1999. godine.

2005 - Umro je kubanski pevač Ibrahim Ferer, član jedne od najpoznatijih kubanskih muzičkih grupa "Buena Vista Social Club", koja je svetu otkrila lepote tradicionalne kubanske muzike.

Dogodilo se na današnji dan, 07.08.

Na današnji dan 1920. rođen je srpski novinar Sergije Lukač. Osnivač je Katedre za novinarstvo na Fakultetu politickih nauka u Beogradu, gde je radio kao profesor do 1985. Bio je urednik NIN-a. Prevodio je Remarka, Tvena, Gustava Švaba. Posthumno je objavljena njegova knjiga "Odrazi vremena" (zbornik odabranih tekstova).

Danas je ponedeljak, 7. avgust, 219. dan 2023. Do kraja godine ima 146 dana.

1830 - Francuska skupština izabrala je za kralja Francuske Luja Filipa, posle pada Šarla X Burbonskog u Julskoj revoluciji. Novi monarh ostao je zapamćen u istoriji kao "kralj građanin", pošto je za razliku od svog prethodnika bio pristalica strogo parlamentarnog poretka.

1834 - Umro je francuski pronalazač Žozef Mari Žakar, koji je 1801. izumeo mehanički tkački razboj, nazvan njemu u čast "Žakarova mašina".

1858 - Kraljica Viktorija I odabrala je Otavu za prestonicu Kanade - tada Britanska severna Amerika, od 1867. Dominion Kanada.

1859 - Rođen je srpski glumac, režiser i pisac pozorišnih komada, humorističkih feljtona i komedija Ilija Stanojević, poznat kao Čiča-Ilija, najpopularniji komičar svog vremena. Četiri godine radio je u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu, a potom u Narodnom pozorištu u Beogradu. Napisao je humorističko delo "Dorćolska posla", kao i komediju "Potera" (sa Jankom Veselinovićem). Bio je neka vrsta simbola beogradske Skadarlije. Upamćen je po ulogama Papa-Naska ("Dorćolska posla"), Kir Janje ("Tvrdica"), Vula Pupavca ("Podvala"), Kalče u ("Ivkova slava"), Srete čizmara ("Zla žena"), Štancike ("Izbiračica"), Falstafa ("Vesele žene"), Tkača Cedulje ("San letnje noći"), Polonija ("Hamlet"), Kasija ("Julije Cezar").

1876 - Rođena je holandska igračica Margareta Gertruda Zele, poznata po nadimku Mata Hari ("Jutarnje oko") koji je dobila dok je živela na Javi, pre Prvog svetskog rata. Java se tada nalazila u sastavu Holandske Istočne Indije - današnje Indonezije. Kao navodni nemački špijun streljana je u blizini Pariza u oktobru 1917.

1895 - Otvorena je prva međunarodna izložba moderne umetnosti u Veneciji, koja se od tada održava svake druge godine.

1900 - Umro je nemački revolucionar Vilhelm Libkneht, jedan od osnivača Druge internacionale 1889. Učestvovao je u revoluciji 1848. i 1849. u Nemačkoj, potom je emigrirao i u Londonu je godinama sarađivao s Karlom Marksom. Po povratku u otadžbinu osnovao je Socijaldemokratsku partiju Nemačke, a od 1874. nekoliko puta je biran u Rajhstag (nemačka skupština).

1912 - Rusija i Japan potpisali su sporazum o podeli interesnih sfera u Mongoliji i Mandžuriji.

1938 - Umro je ruski pozorišni glumac, teatrolog i režiser Konstantin Sergejevič Stanislavski, osnivač Hudožestvenog teatra u Moskvi 1898. na čijem čelu se, kao umetnički rukovodilac, nalazio do kraja života. U režiji i glumi insistirao je na takozvanom pozorišnom realizmu, naglašavajući da glumac uvek mora da se uživi u ulogu. Njegov koncept poznat je kao "Sistem Stanislavskog". Dela:"Moj život u umetnosti", "Glumčev rad nad sobom".

1941 - Umro je indijski pisac i filozof Rabindranat Tagore, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913. Po opštoj oceni literata neprevaziđene vrednosti. Napisao je više od hiljadu poema, 24 drame, osam romana, najmanje osam tomova pripovedaka, više od 2.000 pesama i mnoštvo eseja. Pisao je na govornom bengalskom, odbacivši književni, a poeziju je sam prevodio na engleski. Njegovo delo odlikuje se snagom i jasnoćom misli, dostojanstvenom emotivnošću, ali ga krasi i duboka društvena odgovornost s naglaskom na povezivanje istočne i zapadne kulture. Dela: zbirke pesama "Gradinar", "Gitandžali", zbirke pripovedaka "Grupa priča", "Zlatan čamac", "Kasna žetva", "Snovi", "Nuđenja", roman "Gora", lirske drame "Čitra", Malini", publicistički rad "Nacionalizam".

1942 - Počelo je iskrcavanje američkih pomorsko-desantnih snaga na ostrvo Gvadalkanal u grupi Solomonskih ostrva, čime je označen početak ofanzivnih dejstava saveznika na Pacifiku u Drugom svetskom ratu. Japanci su na Gvadalkanalu izgradili vazdušno uporište radi napada na američke konvoje koji su plovili prema Australiji. Već prvog dana zauzet je glavni cilj - Hendersonov aerodrom, ali je usledio iznenadni japanski protivnapad, tako da je prava bitka za ostrva tek počinjala, pa su Amerikanci potpuno ovladali Solomonskim ostrvima tek u februaru 1943.

1945 - Sovjetski Savez je u Drugom svetskom ratu objavio rat Japanu u skladu sa zaključcima vođstva antihitlerovske koalicije. Sovjetske jedinice s milion i po vojnika, 5.556 tenkova i 3.466 aviona prodrle su u Mandžuriju sa tri strane (Mandžurija je pod imenom Mandžukuo bila japanska kolonija). Za kratko vreme japanska kvantunška armija je poražena i 21. avgusta prisiljena je da obustavi otpor. U kratkotrajnom ratnom okršaju poginulo je 60.000 i zarobljeno 600.000 japanskih vojnika.

1957 - Umro je američki filmski glumac Oliver Norvel Hardi, simpatični "debeljko", čiji neponovljivi gegovi u paru sa Stenom Lorelom i sada zasmejavaju publiku širom sveta. Filmovi: "Mi iz Oksforda", "Dva dobra drugara", "Fra đavolo", "Veliki posao", "Udri brigu na veselje", "Naša žena", "Na divljem zapadu".

1960 - Kubanski lider Fidel Kastro objavio je odluku o nacionalizaciji svih američkih kompanija na Kubi.

1960 - Obala Slonovače proglasila je nezavisnost od Francuske, do tada ona je bila sastavni deo Francuske Zapadne Afrike.

1989 - Umrla je Mira Trailović, pozorišni režiser, godinama jedna od najdominantnijih ličnosti srpskog, ali i teatra uopšte. Osnovala je 1956. pozorište "Atelje 212", a potom i BITEF (Beogradski internacionalni teatarski festival), čiji je umetnički direktor bila od 1967. do smrti. Bila je i umetnički direktor Međunarodnog pozorišnog festivala u francuskom gradu Nansi 1983. i 1984. Kao režiser predstavila je beogradskoj publici prvi put najznačajnija imena svetske pozorišne avangarde poput Joneskua, Sartra, Olbija, Eliota, Vitkjeviča. Upamćena je i njena kultna postavka mjuzikla "Kosa".

1990 - Afrički nacionalni kongres Nelsona Mendele odustao je posle 29 godina od oružane borbe protiv vlasti bele manjine i režima aparthejda, a zauzvrat je vlada Južne Afrike prihvatila razgovore o okončanju sistema aparthejda.

1998 - U eksplozijama dva automobila-bombe, pred američkim ambasadama u Keniji i Tanzaniji podmetnutim od strane islamskih terorista, poginulo je najmanje 215 osoba u Najrobiju i 11 u Dar es Salamu, a više od 5.000 je ranjeno.

1999 - Francuski vojnici iz sastava Kfora silom su sprečili oko hiljadu albanskih demonstranata da mostom preko Ibra uđu u severni deo Kosovske Mitrovice, pretežno nastanjen Srbima, najverovatnije u nameri da se i odatle potisnu Srbi, poput južnih delova Kosova i Metohije.

1999 - U rusku autonomnu republiku Dagestan iz susedne Čečenije upalo je nekoliko stotina islamskih terorista u pokušaju da u Dagestanu pokrenu talas terorističkih i oružanih akcija poput onih u Čečeniji kako bi ojačali islamski front na Kavkazu.

2002 - Međunarodni monetarni fond odobrio je Brazilu za privredni oporavak kredit od 30 milijardi dolara, najveću sumu u istoriji te međunarodne finansijske institucije.

2003 - U eksploziji bombe ispred jordanske ambasade u Bagdadu poginulo je najmanje 11 lica.

2003 - Indonežanski sud izrekao je smrtnu kaznu islamskom teroristi Amroziju, umešanom u bombaški napad na ostrvu Bali godinu dana ranije, kada su poginule 202 osobe, mahom strani turisti.

2008 - Preminuo je Novica Petković, teoretičar književnosti, kritičar, profesor srpske književnosti 20. v. na beogradskom Filološkom fakultetu. Bio je lektor na univerzitetu u Moskvi i na Humboltovom univerzitetu u Nemačoj a bavio se i prevođenjem ruskih semiotičara. Dobitnik je nagrada "Milan Bogdanović", za najbolji rad iz istorije književnosti, Matice srpske "Mladen Leskovac", za najbolji prevod, nagrade Vukove zadužbine za njegovo životno delo - kritičko izdanje "Sabranih dela Momčila Nastasijevića". Druga dela: "Slovenske pčele u Gračanici", "Poezija u ogledalu kritike".

2009 - Preminuo je Danko Popović, srpski književnik. Pravni fakultet završio je u Beogradu, gde je proveo najveći deo života. Autor je više pripovedaka, eseja i romana, filmskih scenarija, radio i TV drama, a postao je poznat romanom "Knjiga o Milutinu", verovatno najtiražnijim romanom srpske književnosti druge polovine 20. Dela: romani "Gospodari", "Oficiri", "Svinjski ujed", "Udovice", "Čarapići", "Kuća Lukića","Konak u Kragujevcu", pripovetke "Svečanost" i "Kukurek i kost", knjige eseja "Vreme laži", "Događaji i priviđenja", "Na krstu i raskršću", "Nespokoji", "Božur i trnje", "Seobe stare i nove" i "Četiri vetra".

2015 - Bivši čelnik čileanske tajne službe DINA (Dirección de Inteligencia Nacional) general Manuel Kontreras umro je u vojnoj bolnici u Santjagu. Kontreras, koji je vodio DINA u vreme vlade Augusta Pinočea bio je jedan od "arhitekata" operacije "Kondor", koja je podrazumevala uvođenje vojnih uprava i koordinisanu aktivnost političke represije širom Latinske Amerike, kako bi se onemogućile političke tendencije suprotne interesima SAD. Posle demokratizacije Čilea osuđen je na čak 500 godina zatvora, ali mu čin generala nije oduzet.

2020 - Prilikom nesreće aviona kompanije Er Indija koji je sletao u Kalikutu, Kerala, Indija, 21 osoba je poginula a povređeno je preko stotinu. Letelica, koja je dolazila iz Dubaija, skliznula je sa piste i prepolovia se. Nesreći su verovatno doprinele jake kiše. Avion je vraćao državljane Indije koji su zbog pandemije korona virusa ostali "zaglavljeni" na Bliskom istoku.

Dogodilo se na današnji dan, 08.08.

Na današnji dan 1929. godine umro je Arčibald Rajs, kriminolog, veliki prijatelj srpskog naroda. Rođen je u južnonemačkoj pokrajni Baden, studirao je u Švajcarskoj gde se posvetio kriminologiji. Bio je profešor univerziteta u Lozani. Na poziv srpske vlade došao je u Srbiju 1914. kako bi zabeležio zločine Austrougarske vojske. Sa srpskom vojskom prošao je čitavu golgotu povlačenja 1915. preko planinskih vrleti do Jadrana i Krfa. Bio je član srpske delegacije na mirovnoj konferenciji u Parizu. Tehnički je modernizovao kriminalističku policiju u tadašnjoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. U skladu s ličnom željom, njegovo srce je nakon smrti uzidano u spomenik srpskim ratnicima na Kajmakčalanu. Urnu su razbili Bugari tokom Drugog svetskog rata. Dela: "Šta sam video i proživeo u velikim danima", "Čujte Srbi".



Danas je utorak, 8. avgust, 220. dan 2023. Do kraja godine ima 145 dana.

1588 - Špansku "Nepobedivu armadu", sa više od 120 brodova, koju je u invaziju na Englesku poslao španski kralj Filip II, ispred luke Plimut je potpuno razbila engleska flota. Taj poraz označio je kraj španske superiornosti na morima i početak epohe engleske (odnosno potom britanske) suverene vladavine morima, što se produžilo sve do 20. veka.

1786 - Francuski alpinista dr Mišel Gabrijel Pakar i njegov nosač Žak Balma prvi su osvojili Mon Blan, kako se najčešće tvrdi najviši vrh Evrope. Stvarno, najviši vrh Evrope je Elbrus na Kavkazu.

1815 - Zatočeni zbačeni francuski car Napoleon I je, na osnovu odluke pobedničke koalicije, isplovio brodom ka britanskom ostrvu Sveta Jelena u Atlantskom okeanu, na kojem je u izgnanstvu proveo poslednjih šest godina života.

1832 - Rođen je srpski pisac i slikar Đura Jakšić, najizrazitiji predstavnik romantizma u srpskoj književnosti i jedan od najdarovitijih srpskih slikara 19. veka. Pisao je lirsku, rodoljubivu, satiričnu, socijalnu i epsku poeziju. Slikarstvo je učio u Segedinu, Temišvaru, Pešti, Bečkereku (sada Zrenjanin), Beču i Minhenu. Potom je bio učitelj i predavao je crtanje u Kragujevcu, Požarevcu i Jagodini. Po prirodi je bio nemirna i buntovna ličnost pa je često napuštao službe ali je i otpuštan. Pisao je s romantičarskim patosom pesme o slobodi i stihovane lirske ispovesti. Njegove pesme "Na Liparu", "Ponoć", "Mila", "Padajte braćo", "Otadžbina", "Ja sam stena", "Noć u Gornjaku" spadaju u vrh srpske romantičarske poezije. Napisao je drame u stihovima "Seoba Srbalja", "Jelisaveta, kneginja crnogorska" i "Stanoje Glavaš" kao i oko 40 pripovedaka.

1883 - Rođen je meksički revolucionar Emilijano Zapata, koji je od 1910. kao vođa meksičkih seljaka predvodio neku vrstu revolucije. Borio se protiv diktatora Porfirija Dijaza, kasnije protiv predsednika Venustijana Karanse. Objavio je 1911. program kojim je podelio zemlju seljacima, akt koji je snažno ođeknuo u Meksiku i zemljama Latinske Amerike. Karansa je uz podršku SAD razbio revolucionarne snage i organizovao klopku u kojoj je Zapata aprila 1919. ubijen.

1905 - Umro je srpski istoričar Ilarion Ruvarac, rodonačelnik srpske kritičke istorijske škole, član Srpske kraljevske akademije. Obavio je pionirski istraživački posao u proučavanju srpske prošlosti, naglašavajući neophodan oprez prema narodnom predanju kao istorijskom izvoru. Bio je kaluđer, profesor i rektor bogoslovije u Sremskim Karlovcima, a od 1882. arhimandrit (starešina) fruškogorskog manastira Grgeteg. U dva navrata je odbio položaja arhijereja (episkopa). Ruvarac je prvi koji je uspeo da pobedi epski pristup tumačenju prošlosti zbog čega je ostao neomiljen. Bio je jedan od najučenijih Srba svoga vremena i ostavio je ogromnu veoma kvalitetnu biblioteku. Dela: "Odlomci o grofu Đorđu Brankoviću i Arseniju Crnojeviću patrijarhu", "O knezu Lazaru", "Montenegrina", "O pećkim patrijarsima", "Kraljice i carice srpske".

1919 - Rođen je italijanski filmski producent Dino de Laurentis, jedan od najuticajnijih evropskih sineasta 20. veka, u čijoj su produkciji Oskar osvojili filmovi "Gorak pirinač", "Kabirijine noći" i "Ulica". Izuzetno je doprineo svetskom uspehu italijanske kinematografije posle Drugog svetskog rata i sarađivao je sa najznačajnijim italijanskim režiserima, uključujući Vitorija de Siku, Roberta Roselinija, Đuzepea de Santisa, Lukina Viskontija, Alberta Latuadu, Federika Felinija.

1925 - Rođen je Alija Izetbegović, lider bosanskih muslimana, predsednik Bosne i Hercegovine 1990-1996, član tročlanog Predsedništva BiH 1996-2000. Sa Miloševićem i Tuđmanom, potpisnik je Mirovnog sporazuma kojim je završen građanski rat u BiH, sklopljen 21. novembra 1995. u Dejtonu (Ohajo, SAD) a potpisan 14. decembra 1995. u Parizu. Autor je spisa: "Islamska deklaracija", zbog kojeg je bio zatočen, kao islamski fundamentalista, u negdašnjoj Jugoslaviji.

1937 - Rođen je američki filmski glumac Dastin Hofman, izuzetan tumač uloga senzibilnih, neurotičnih ljudi, dobitnik Oskara za uloge u filmovima "Kramer protiv Kramera" i "Kišni čovek". Ostali filmovi: "Diplomac", "Ponoćni kauboj", "Veliki mali čovek", "Psi od slame", "Maratonac", "Svi predsednikovi ljudi", "Leni", "Tutsi", "Kuka", "Poludeli grad".

1940 - Nemačko ratno vazduhoplovstvo počelo je u Drugom svetskom ratu koncentrisane napade na britanske gradove.

1940 - U Beogradu je uspešno okončan veliki štrajk građevinskih radnika, započet četiri dana ranije. Protesti su okončani nakon ispunjenja zahteva štrajkača kao i zaključenjem kolektivnog ugovora, povećanjem nadnica i opštim poboljšanjem uslova rada. Ovaj dan prihvaćen je docnije kao Dan građevinara Srbije.

1941 - Na Kosmaju je poginuo Branko Krsmanović, španski borac, član Glavnog štaba Partizanskog pokreta (NOP) Srbije i organizator prvih partizanskih jedinica u Šumadiji. Posmrtno je proglašen za narodnog heroja.

1963 - U spektakularnoj "Velikoj pljački voza", grupa britanskih kriminalaca upala je u poštanski voz između Glazgova i Londona i opljačkala 2,6 miliona funti.

1967 - Ministri inostranih poslova Indonezije, Malezije, Singapura, Tajlanda i Filipina potpisali su u Bangkoku sporazum o osnivanju političko-ekonomske grupacije ASEAN zemalja Jugoistočne Azije.

1974 - Predsednik SAD Ričard Nikson saopštio je da će podneti ostavku zbog optužbi da je umešan u aferu "Votergejt". Ostavku je podneo sutradan, postavši prvi američki predsednik prinuđen na takav korak.

1979 - Umro je engleski pisac Nikolas Džon Tarni Monsara, najpoznatiji po romanu "Surovo more", živoj slici zbivanja na malom brodu u vreme rata. Ostala dela: romani "Misli na sutra", "Na prvi pogled", "Priča o Ester Kostelo", "Pleme koje je izgubilo vođu", "Smit i Džons".

1990 - Irak je, sedam dana posle okupacije Kuvajta, saopštio da je anektirao tu susednu zemlju kao svoju 19. provinciju, a istog dana predsednik SAD Džordž Buš poslao je vojna pojačanja u Saudijsku Arabiju u okviru priprema za napad na Irak. Iračani su tradicionalno Kuvajt doživljavali kao istorijski iračku teritoriju.

1994 - Lideri Jordana i Izraela otvorili su prvi drumski granični prelaz između te dve bliskoistočne zemalje, što je označilo okončanje 46-godišnjeg neprijateljstva.

2000 - U eksploziji bombe koju su u podzemnom prolazu u Moskvi podmetnuli čečenski islamski teroristi poginulo je 13 i povređeno više od 90 osoba.

2002 - Obelodanjeno je da je u bankrotiranoj gigantskoj američkoj telekomunikacionoj kompaniji "Vorldkom" 1999. načinjena "računovodstvena greška" od još 3,3 milijarde dolara, što je ukupnu sumu u tom skandalu podiglo na 7,15 milijardi.

2003 - Aviokompanija JAT - Jugoslovenski Aerotransport, promenila je ime u "Jat Airways". Prva srpska nacionalna aviokompanija "Aeroput" čije je tradicije nastavljao "Jat ervejz" osnovana je 1927. kao nacionalna aviokompanija Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Od avgusta, odnosno oktobra 2013. nacionalna aviokompanija Srbije je "Er Srbija".

2008 - Umro je Mitropolit Neapoljski Dionisije, veliki dobrotvor srpskog naroda. Rođen je 1929. u Kastelu, na Kritu, a Bogoslovski fakultet je završio na Halci, Carigrad, 1965. Tokom ratova 90-ih njegova mitropolija je bila jedna od najaktivnijih i najorganizovanijih u slanju pomoći stradalima Srbima u Bosni i na Kosovu. Njegovom zaslugom Mitropolija Neapoljska godinama je stipendirala školovanje 2.000 srpske dece, ratne siročadi. Tokom 30 godina uprave Mitropolijom koja obuhvata zapadna solunska predgrađa, pokazao se kao neobično aktivan u dobrotvornim i sličnim aktivnostima. Zbog ogromnih zasluga odlikovan je 1995. Ordenom Svetog Save prvog reda, najvišim priznanjem Srpske crkve.

2008 - U Južnoj Osetiji započeo je rat, nakon što je vojska Gruzije zauzela tri sela iz kojih je potisnula južnoosetijske snage, i započela artiljerijske napade na Ćinvali, glavni grad Južne Osetije. Kolona ruskih oklopnih vozila ušla je potom na teritoriju Južne Osetije, otcepljene autonomne oblasti Gruzije, s obrazloženjem da ne dopušta nekažnjenu pogibiju ruskih državljana.

2013 - Preminula je Karen Blek, proslavljena američka glumica. Probila se na samom kraju 60-ih ulogom u filmu "Goli u sedlu". Usledile su brojne filmske uloge: "Pet lakih komada", "Nešvil", "Veliki Getsbi", "Aerodrom 1975", "Porodična zavera", ukupno u preko 100 filmova. Radila je i kao scenarista i dramaturg: "Missouri Waltz", "A View of the Heart".

2020 - Prilikom požara u stambenoj zgradi u varošici Bohumin, Češka Šlezija, na severoistoku Češke, poginulo je 11 osoba, dok je 15 povređeno.

2022 - Umrla je Olivija Njutn Džon, pevačica i glumica. Rođena u Britaniji, odrasla u Australiji, karijeru je ostvarila u SAD. Njena najpoznatija filmska uloga bila je u mjuziklu "Grease" (Briljantin) 1978, sa Džonom Travoltom. Hit iz filma "You're the One That I Want", jedan je od najprodavanijih singlova uopšte. Tokom pet decenija karijere prodala je više od 100 miliona ploča. Dobitnica je četiri Gremi nagrade. Objavila 28 studijskih albuma. Godine 1981. dobila je zvezdu na Holivudskoj stazi slavnih.

Dogodilo se na današnji dan, 09.08.

Na današnji dan 117. godine umro je rimski car Marko Ulpije Trajan. U periodu njegove vladavine (98-117) rimska imperija je dostigla najveći teritorijalni obim i, prema proceni, imala je oko 70 miliona stanovnika. Trajan je poslednji rimski vladar koji bitno proširio rimsku državu, osvojivši Dakiju, nabatejsku državu, Jermeniju, Mesopotamiju. Između Rajne i Dunava podigao je "Veliki zid". Po projektu Apolodora iz Damaska sagradio je kameni most preko Dunava kod Kladova koji je vezivao Gornju Meziju s Dakijom, put desnom obalom Dunava od Singidunuma (Beograd) do mosta, kao i niz utvrđenja u Trakiji. U Italiji je, između ostalog, podigao Trajanov forum na kojem se nalazi stub s bareljefima kojima su prikazane Trajanove pobede.

Danas je sreda, 9. avgust, 221. dan 2023. Do kraja godine ima 144 dana.

1655 - U nastojanju da skrši rojalističke težnje, pošto je početkom godine raspustio parlament, Oliver Kromvel je podelio Englesku na 11 okruga s general-majorima kao guvernerima, čime je otpočela njegova diktatorska vladavina.

1792 - U Parizu su vođe jakobinaca stvorile ustaničku komunu, koja je sutradan organizovala marš na kraljevsku palatu u Tiljeriju. Gomila je masakrirala Švajcarsku gardu, koja je do poslednjeg čoveka ostala verna kralju, opljačkala i razorila dvor i svrgla kralja Luja XVI, čime Francuska postaje republika.

1830 - Luj Filip je formalno prihvatio krunu francuskog kralja, dva dana pošto ga je Nacionalna skupština izabrala umesto zbačenog Šarla X Burbonskog, zbačenog u Julskoj revoluciji.

1842 - SAD i Velika Britanija potpisale su sporazum kojim je određena granica između SAD i Kanade od Mejna do Velikih jezera.

1858 - U Posavini je izbila buna srpskih seljaka protiv turske vlasti u Bosni, zbog pokušaja nasilnog ubiranja trećine njihove letine. Ustanak pod vođstvom sveštenika Stevana Avramovića i Petka Jagovića zahvatio je sela između Brčkog, Gradačca i Modriče. Glavni napad turske vojske krajem septembra 1858. ustanici su odbijali dva dana, a potom je otpor ugušen. Slom bune praćen je pokoljem, pa se narod masovno razbežao između ostalog i preko Save u Austriju.

1896 - Rođen je švajcarski psiholog Žan Pijaže, prvi predsednik Švajcarskog psihološkog društva, osnivač Međunarodnog centra za genetičku epistemologiju, jedan od najuticajnijih psihologa 20. veka. Zasnovao je kognitivno-razvojnu (ili genetičko-strukturalističku) školu, čiji upliv se može meriti s nekadašnjim uticajem psihoanalize. Najviše je istraživao razvoj jezika, mišljenja i prosuđivanja kod dece, smatrajući da taj razvoj nije stalan, već da ga karakterišu različite faze, genetski programirane na različitim uzrastima. Dela: "Jezik i mišljenje deteta", "Moralno suđenje kod dece", "Poreklo inteligencije".

1896 - Poginuo je nemački inženjer i pronalazač Oto Lilijental, jedan od pionira avijacije, isprobavajući dvokrilac koji je ranije iste godine konstruisao. Lilijental je osmatrajući let ptica usavršio jedrilicu i dokazao superiornost zakrivljenih nad ravnim krilima.

1918 - Rođen je američki filmski režiser Robert Oldrič, koji je snimao trilere, vesterne, filmove strave, psihološke drame i komedije. Filmovi: "Šta se dogodilo s Bebi Dzejn?", "Vera Kruz", "Apač", "Dvanaest žigosanih", "Poljubac smrti", "Tiho, tiho Šarlota", "Zatvorski krug", "Veliki nož", "Poslednji sumrak", "Po zakonu i pendreku", "Legenda o Lajli Kler", "Grisomova banda", "Ubistvo sestre Džordž", "Zatvorsko dvorište".

1919 - Rođen je italijanski kompozitor Ruđero Leonkavalo. Napisao je veliki broj opera, ali uspeh njegovog komada "Pajaci" nije uspeo da ponovi.

1945 - Razvijen je prvi dokumentarni film snimljen u Jugoslaviji posle Drugog svetskog rata - "Jasenovac". Svedočanstvo o zločinima hrvatskih ustaša u najvećem koncentracionom logoru na Jugoistoku Evrope režirali su Gustav Gavrin i Kosta Hlavati, koji su napisali i scenario. Strahote kojima su bili izloženi zatočenici, ogromnom većinom Srbi i Jevreji, rekonstruisane su pomoću snimaka pronađenih u zaplenjenim nemačkim i hrvatskim arhivima kao i kod pojedinaca.

1945 - Na trećem zasedanju, koje je održano u Beogradu, AVNOJ se proglasio privremenom Narodnom skupštinom Demokratske Federativne Jugoslavije. Istog dana usvojen je i zakon o biračkim spiskovima i donesena odredba o pravu glasa žena i omladine iznad 18 godina.

1945 - Vazduhoplovstvo SAD je u Drugom svetskom ratu bacilo atomsku bombu na japanski grad Nagasaki, tri dana posle prve bombe bačene na Hirošimu. Iako je Japan još pre napada na Hirošimu nudio kapitulaciju. U Nagasakiju, gradu sa 260.000 stanovnika, usmrćeno je najmanje 74.000 osoba.

1962 - Umro je nemački pisac Herman Hese, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1946, jedan od najznačajnijih književnika 20. veka. Krasila ga je svojevrsna odbojnost prema normama građanskog poretka kao i zainteresovanost za Indiju, odnosno misticizam. Dela: romani "Peter Kamencind", "Pod točkom", "Gertruda", "Roshalda", "Demijan", "Sidarta", "Stepski vuk", "Igra staklenih perli", "Narcis", "Zlatousti".

1965 - Singapur, ranije britanska kolonija postao je nezavisna država posle otcepljenja od Malezije, čija je federalna jedinica postao posle sticanja nezavisnosti od Britanije.

1974 - Zbog umešanosti u aferu "Votergejt" predsednik SAD Ričard Nikson podneo je ostavku, a zakletvu kao novi šef države položio je dotadašnji potpredsednik Džerald Ford.

1975 - Umro je ruski kompozitor Dmitrij Dmitrijevič Šostakovič, član Srpske akademije nauka i umetnosti, čije kompozicije su čvrsto povezane sa ruskom muzičkom tradicijom. Napisao je monumentalnu "Petu simfoniju", a u najtežim danima nemačke blokade Lenjingrada (danas Sankt Peterburg) u Drugom svetskom ratu "Sedmu (Lenjingradsku) simfoniju". Ostala dela: opere "Nos", "Ledi Makbet Mscenskog okruga (Katarina Izmajlovna)", oratorijum "Šume pevaju", simfonije, koncerti, kamerna muzika.

1992 - U Barseloni su završene 25. Olimpijske igre na kojima je učestvovalo 15.000 sportista iz 172 zemlje. Zbog sankcija UN, Srbija (SRJ) nije učestvovala u ekipnim sportovima, ali su medalje izborili naši strelci - Jasna Šekarić srebrnu, a Aranka Binder i Stevan Pletikosić bronzanu.

1995 - Gvatemalski putnički avion upao je u nevreme na letu od Majamija i srušio se u jedan vulkan, što nije preživeo niko od 65 lica u letelici.

1998 - U sukobu s policijom u severnoj indijskoj državi Kašmir poginuo je Ali Muhamed Dar, samoproklamovani "zamenik vrhovnog komandanta" zabranjene separatističke islamske terorističke grupe Hizb-ul-Mudžahedin, organizacije koja nastoji da Kašmir pripoji Pakistanu.

1999 - Predsednik Rusije Boris Jeljcin ukazom je smenio predsednika vlade Sergeja Stepašina, kojeg je nepuna tri meseca ranije postavio na to mesto, i za novog šefa ruske vlade imenovao je Vladimira Putina.

2000 - Predsednik Venecuele Ugo Čaves doputovao je u Bagdad kao prvi izabrani šef države koji je posetio Irak posle invazije armije te zemlje na Kuvajt 1990.

2001 - U napadu palestinskog teroriste samoubice u Jerusalimu poginulo je 15 osoba.

2007 - Filipinske trupe su u intenzivnim borbama protiv islamskih ekstremista na južnom ostrvu Jolo ubile najmanje 54 osobe. Islamski ekstremisti su pripadnici grupe Abu Sajaf, koja je povezana s Al-Kaidom i nalazi se na američkoj listi terorističkih organizacija.

2008 - Umro je palestinski pesnik Mahmud Darviš, najpriznatiji palestinski pesnik, čija je poezija prevođena na više od 20 jezika. Opisivao je borbu svog naroda, kritikujući pritom, i Izrael i palestinsko rukovodstvo kao i neslogu Palestinaca. Studirao je u Sovjetskom Savezu. Njegov Manifest, napisan 1988. poslužio je kao deklaracija nezavisnosti Palestine, a PLO je napustio 1993. posle potpisivanja privremenog mirovnog sporazuma. 2013 - Palata Srbija, nekada zgrada SIV-a, odnosno formalno Palata Federacije, u Novom Beogradu, odlukom Vlade Srbije dobila je status spomenika kulture. Monumentalno zdanje projektovano u obliku slova H, površine 5.500 kvadrata sa 744 prostorje, ima posebno vredan enterijer u čijem su nastanku, odnosno dekorisanju, učestvovali brojni znameniti umetnici negdašnje Jugoslavije, poput Petra Lubarde, Mladena Srbinovića, Mila Milunovića, Đorđa Andrejevića Kuna, Marija Pregelja, Save Sandića, Ratomira Gligorijevića.

2019 - Kineska telekomunikaciona kompanija Huavej predstavila je operativni sistem za smartfone, "HongmengOS", na engleskom poznatiji kao "HarmonyOS2", koji, kako je saopšteno, može da zameni Guglov android.

2020 - U Belorusiji su započeli protesti opozicije pošto su objavljeni rezultati izbora na kojima je, kako je zvanično saopšteno, pobedio dugogodišnji predsednik te zemlje Aleksandar Lukašenko.

Dogodilo se na današnji dan, 10.08.

Na današnji dan 1878. godine rođen je srpski kompozitor i muzički pisac Isidor Bajić. Muziku je studirao kod Keslera u Budimpešti. Bio je nastavnik u Srpskoj gimnaziji, horovođa i organizator muzičkog života u Novom Sadu, autor vokalnih i klavirskih dela i scenske muzike. Posebnu pažnju je posvetio obradi dela utemeljenih na srpskim narodnim motivima, a bavio se i teorijom muzike. U Novom Sadu je 1903. pokrenuo "Srpski muzički list" i "Srpsku muzičku biblioteku" u kojoj je pretežno objavljivao kompozicije savremenih autora. Osnovao je Muzičku školu 1909. i jedan je od pokretača Saveza srpskih pevačkih društava. Dela: opera "Knez Ivo od Semberije", "Srpska rapsodija", zbirka solo pesama "Pesme ljubavi", horske pesme "Sokoli", "Ej, ko ti kupi", "Zračak viri", "Iz srpske gradine", autor je i pesme "Jesen stiže dunjo moja".

Danas je četvrtak, 10. avgust, 222. dan 2023. Do kraja godine ima 143 dana.

955 - Vojska nemačkog cara Otona I potukla je Mađare u bici na Lehu. Pobeda je imala veliki značaj u istoriji Evrope pošto je njome Oton zaustavio do tada neporažene Mađare, koji su prethodnih decenija harali Evropom.

1627 - Francuski kardinal Arman Rišelje otpočeo je na čelu kraljevskih trupa opsadu La Rošela, uporišta hugenota (francuski protestanti kalvinisti) koje je zauzeo 14 meseci kasnije.

1675 - Na osnovu naloga engleskog kralja Čarlsa II, položen je kamen temeljac Kraljevske opservatorije u južnom londonskom predgrađu Grinič, preko kojeg prelazi nulti (grinički) meridijan (standardizacija vezana za meridijane utvrđena je tek 1884). Opservatorija je izgrađena radi izučavanja položaja zvezda, što je bilo posebno značajno za navigaciju. Za prvog kraljevskog astronoma i šefa opservatorije postavljen je Džon Flemstid.

1792 - U Francuskoj je ukinuta monarhija zbacivanjem kralja Luja XVI. Prethodno su hiljade građana Pariza upale u palatu Tiljerije i masakrirale Švajcarsku gardu, koja je do poslednjeg čoveka ostala verna kralju, uprkos užasnoj brutalnosti gomile.

1842 - U Britaniji je donet zakon kojim je zabranjen rad dece mlađe od 10 godina u podzemnim kopovima rudnika.

1865 - Rođen je ruski kompozitor Aleksandar Konstantinovič Glazunov, izraziti simfoničar, jedan od poslednjih sledbenika ruske nacionalne škole. Dela: simfonijska poema "Stenjka Razin", balet "Rajmonda", simfonije, dva klavirska koncerta, koncert za saksofon, kamerna muzika, solo pesme.

1895 - Rođen je Vladimir Velmar Janković, srpski književnik, dramski pisac, kritičar, psiholog. Školovao se u Budimpešti kao stipendista Tekelijanuma i u Zagrebu. U međuratnom periodu je viši činovnik Ministarstva prosvete, sekretar Umetničkog odeljenja, potom i načelnik. Tokom Drugog svetskog rata bio je pomoćnik Velibora Jonića, ministra prosvete u vladi Milana Nedića, otuda je docnije živeo kao emigrant u Španiji pod imenom Wukmir, gde je vodio centar za mentalno zdravlje "Orexis". Dela: studije "Pogled s Kalemegdana", "Duhovna kriza današnjice", drame "Svetla u noći", "Robovi", "Sreća A.D.", "Državni neprijatelj broj 3", "Građanska komedija", naučna dela iz oblasti psihologije: "Psihologija životnog opredeljenja", "Čovek pred samim sobom", "Emocije i patnje".

1904 - Ruska flota je u Rusko-japanskom ratu pretrpela teške gubitke u borbi protiv japanske ratne mornarice, prilikom pokušaja da se probije iz blokirane luke Port Artur.

1913 - U Bukureštu su Srbija, Grčka, Rumunija potpisale Ugovor o miru sa poraženom Bugarskom, kojim je okončan Drugi balkanski rat. Drugi balkanski rat počeo je krajem juna 1913. napadom Bugarske bez objave rata na Srbiju i Grčku. Uzrok rata bilo je insistiranje Bugarske da dobije znatno šire teritorijalno proširenje od drugih članica Balkanskog saveza. Bukureštanskim mirom Srbiji je pripojena Južna Srbija, danas Makedonija, koju je srpska vojska prethodno oslobodila u Prvom balkanskom ratu.

1914 - Francuska je u Prvom svetskom ratu objavila rat Austrougarskoj.

1945 - Japan je u Drugom svetskom ratu ponudio saveznicima predaju, pod uslovom da car Hirohito zadrži presto.

1983 - Umro je srpski filmski režiser Vojislav Nanović, jedan od pionira srpskog i jugoslovenskog filma posle Drugog svetskog rata. Snimio je niz dokumentarnih i osam igranih filmova, uključujući "Tri koraka u prazno", "Ciganku" i "Čudotvorni mač".

1990 - Šefovi arapskih država su većinom glasova (12 za, osam protiv) osudili iračku okupaciju Kuvajta, koji je Irak smatrao, istorijski, sastavnim delom svoje zemlje. Istog dana irački predsednik Sadam Husein pozvao je sve muslimane da otpočnu "džihad" odnosno sveti rat, protiv stranih trupa i, kako je rekao, korumpiranih arapskih vlada.

1994 - Književnica Taslima Nasrin je, suočena s pretnjama islamskih fundamentalista u Bangladešu da će je ubiti, izbegla u Švedsku.

1995 - Dvojica zetova šefa iračke države Sadama Huseina su, zajedno s kćerkama predsednika Iraka, pobegli u susedni Jordan, gde im je kralj Husein dao politički azil.

1998 - Princ El Muhtadi Bila, stariji sin brunejskog sultana Hasana Bolkije, proglašen je za prestolonaslednika.

1999 - Vojnici Kfora su na Kosovu i Metohiji uhapsili 78 Albanaca zbog paljenja kuća i pljački imovine nealbanskog stanovništva, napada na civile i nelegalnog nošenja oružja i uniformi sa oznakama terorističke "OVK".

1999 - Šura, ilegalni islamski savet, jednostrano je u Groznom, glavnom gradu Čečenije, proglasila nezavisnost susednog Dagestana i zatražila od svih nemuslimana da napuste tu rusku autonomnu kavkasku republiku.

2001 - U terorističkom napadu na putnički voz južno od Luande, glavnog grada Angole, pripadnici pobunjeničkog pokreta UNITA ubili su najmanje 252 osobe.

2003 - Prvi "svemirski par" postali su komandant međunarodne svemirske stanice Jurij Malenčenko, koji se u tom trenutku nalazio u kosmosu, i njegova "zemaljska verenica" Jekaterina Dmitrijev, koja je sudbonosno "da" izgovorila na Zemlji.

2006 - Najmanje 30 osoba je poginulo a 60 je povređeno kada je na pijaci u blizini šiitskog svetilišta u Nadžafu bombaš-samoubica aktivirao eksploziv kojim je bio opasan. Do eksplozije je došlo u blizini džamije imama Alija, gde se nalazi grobnica zeta proroka Muhameda, jedno od najpoštovanijih svetilišta šiita.

2008 - Umro je Ajsak Hejs, američki soul muzičar. Bio je pevač, kompozitor i autor pesama. Njegova najpoznatija numera je tema iz filma "Šaft" za koju je 1972. godine dobio "Gremi" i "Oskara" za najbolju originalnu muziku za film. Hejs je decenijama bitno uticao na "crnu" muziku u SAD, poput soul hitova 60-ih, disko muziku 70-ih ili filmsku i rep muziku 80-ih i 90-ih. Svirao je za Otisa Redinga i druge slavne muzičare. Albumom "Hot Buttered Soul" 1969. postao je zvezda. Godine 2002. uvršten je "Hol slavnih". Bavio se i glumom i pozajmljivao je, između ostalog, glas u animiranoj tv seriji "South Park".

2009 - Umro je Aleks Dragnić američki slavista i politikolog srpskog porekla, univerzitetski profesor, akademik, stručnjak za negdašnju Jugoslaviju. Višedecenijski profesor univerziteta Vanderbilt, široj javnosti postao je poznat 1954. po objavljivanju knjige "Titova obećana zemlja" posle službovanja u ambasadi SAD u Beogradu, između 1947. i 1950. Tokom Drugog svetskog rata bio je analitičar za spoljne poslove u Odeljenju za strateške usluge, preteči Centralne obaveštajne agencije (CIA). Predavao je i na Univerzitetima Vašington i Li, bio saradnik istraživač pri Huverovom institutu, kao i dugogodišnji potpredsednik Američkog udruženja za političke nauke.

2013 - U Indoneziji, na ostrvu Palue, proradio je vulkan Rokatenda. Posle prvih žrtava usledila je evakuacija hiljada stanovnika tog ostrva, smeštenog u provinciji Istočna Nusa Tengara. U Indoneziji postoje desetine povremeno aktivnih vulkana, među kojima je najnezgodniji Merapi u centralnom delu ostrva Java. U nizu velikih erupucija tog vulkana 2010. poginulo je više od 350 osoba.

2013 - U seriji čak 12 bombaških napada u pretežno šiitskim četvrtima Bagdada ubijeno je 57 osoba, dok ih je preko stotinu povređeno. Crni bilans terorističkih napada tog dana, širom Iraka, bio je ukupno čak 77 mrtvih i oko 200 povređenih.

2017 - Otvorena je prva Ikea u Srbiji. Robna kuća Ikea "Beograd Istok", veličine 33.437 kvadratnih metara, kod Bubanj Potoka, svečano je otvorena u prisustvu predsednika Srbije Aleksandra Vučića.