Dogodilo se na današnji dan

First topic message reminder :


Dogodilo se na današnji dan, 11.02.

1650. - Umro Rene Dekart, francuski filozof, matematičar i fizičar
(La Aj, 31. 03. 1596 - Stokholm, 11. 02. 1650)

1817. - Rođen Jovan Subotić, književnik i političar, urednik "Letopisa Matice srpske"(Dobrinci, 11. 02. 1817 - Zemun, 28. 01. 1886)

1847. - Rođen Tomas Alva Edison, američki fizičar i pronalazač
(Milan, 11. 02. 1847 - Njujork, 18. 10. 1931)

1852. - Pomorac Ivo Visin krenuo na put oko sveta

1868. - Umro Žan Bernar Leon Fuko, francuski fizičar
(Pariz, 18. 09. 1819 - Pariz, 11. 02. 1868)

1876. - Rođena Draga Spasić, pozorišna glumica i operska pevačica
(Valjevo, 11. 02. 1876 - Beograd, 29. 07. 1938)

Draga Spasić je učiteljsku školu završila u Beogradu. Član Narodnog pozorišta u Beogradu postala je 1896, a već sledeće godine prešla je u Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu. Solo pevanje je usavršavala kod profesora Filipa Forstena. U Srpskom narodnom pozorištu nosila je najvažniji pevački repertoar i stekla umetničku slavu, kao jedna od najomiljenijih pevačica i glumica u Vojvodini. Na sceni Opere Narodnog pozorišta u Beogradu tumačila je glavne sopranske partije u "Kavaleriji rustikani", "Prodanoj nevesti", "Verteru", "Toski" i "Boemima", a među njenim najuspelijim ulogama je "Koštana" iz istoimenog Stankovićevog dela, za čije izvođenje je prilikom proslave 25-godišnjice rada, od autora u znak priznanja dobila lovorov venac.

1879. - Umro Onore Domije, francuski slikar, grafičar i vajar, najveći karikaturista 19. veka (Marsej, 26. 02. 1808 - Valmondiaz, 11. 02. 1879)

1901. - Umro Milan Obrenović, knez i kralj
(Manasija, Vlaška, 22. 08. 1854 - Beč, 11. 02. 1901)

1903. - Rođen Dušan Timotijević, novinar i filmski kritičar
(Beograd, 11. 02. 1903 - Beograd, 23. 12. 1967)

1906. - Ustanovljena seizmološka služba u Beogradu

1907. - Rođen Blagoje Nešković, lekar i političar
(Kragujevac, 11. 02. 1907 - Beograd, 11. 11. 1984)

1909. - Rođen Džozef Leo Mankijevič, američki režiser, scenarista i producent, dobitnik "Oskar"-a (Vilkis Ber, 11. 02. 1909 - Bedford, 05. 02. 1993)

1913. - Rođen Rifat Burdžović Tršo, revolucionar, narodni heroj
(Bijelo Polje, 11. 02. 1913 - Trnovo, 02. 10. 1942)

1917. - Rođen Đuzepe de Santis, italijanski reditelj i scenarista (Fondi, 11. 02. 1917 - Rim, 16. 05. 1997)

1917. - Rođen Sidni Šeldon (Šehtel), američki književnik, dobitnik "Oskar"-a (Čikago, 11. 02. 1917 - Rančo Miraž, 30. 01. 2007)

1920. - Operom "Madam Baterflaj" Đakoma Pučinija, otvorena Opera Narodnog pozorišta u Beogradu

1926. - U Beogradu osnovan Centralni veterinarski bakteriološki zavod, preteča Naučnog instituta za veterinarstvo

1929. - "Lateranskim sporazumom" Italije i Svete stolice osnovana država Vatikan

1931. - Umro Čarls Parsons, engleski inženjer, pronalazač turbine
(London, 13. 06. 1854 - Kingston, 11. 02. 1931)

1935. - Rođen Džin Vinsent (Vinsent Eugen Kradok), američki muzičar, pionir rokenrola (Norfolk, 11. 02. 1935 - Njuhol, 12. 10. 1971)

1935. - Rođen Dragan Rumenčić, arhitekta, karikaturista lista "Jež" (Zemun, 11. 02. 1935)

1947. - Rođen Irinej (Mirko) Bulović, episkop bački, portparol Srpske pravoslavne crkve, administrator Eparhije austrijsko-švajcarske (Stanišić, 11. 02. 1947)

1948. - Umro Sergej Mihajlovič Ejzenštajn, ruski filmski reditelj, profesor Filmske akademije u Moskvi (Riga, 23. 01. 1898 - Moskva, 11. 02. 1948)

1953. - Umro Uroš Predić, slikar, akademik
(Orlovat, 07. 12. 1857 - Beograd, 11. 02. 1953)

1954. - Rođena Zlata Petković, pozorišna, filmska i TV glumica
(Svrljig, 11. 02. 1954 - Beograd, 03. 12. 2012)

1967. - Umro Milo Mulunović, slikar, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, akademik (Cetinje, 06. 08. 1897 - Beograd, 11. 02. 1967)

1990. - Nelson Mandela oslobođen posle 27 godina robije u južnoafričkim zatvorima

1993. - Umrla Desanka Maksimović, književnica, akademik
(Rabrovica, 16. 05. 1898 - Beograd, 11. 02. 1993)

1996. - Umrla Neda Depolo, dramaturg, urednik Dramskog programa Radio Beograda (Brčko, 01. 04. 1922 - Beograd, 11. 02. 1996)

1997. - Umrla Ksenija Cicvarić, pevačica
(Podgorica, 1926 - Beograd, 11. 02. 1997)

2000. - Umro Rože Vadim (Rože Plemjanikov), francuski filmski glumac i reditelj (Pariz, 28. 01. 1928 - Pariz, 11. 02. 2000)

2002. - Umro Stojan D. Vujičić, književnik, istoričar književnosti i prevodilac (Pomaz, 15. 05. 1933 - Rim, 11. 02. 2002)

2004. - Počeo sa radom španski kulturni centar - Institut "Servantes" u Beogradu

2004. - Umro Jozef Lenart, predsednik vlade Čehoslovačke, prvi sekretar Komunističke partije Slovačke (Liptovska Porubka, 03. 04. 1923 - Prag, 11. 02. 2004)

2006. - Umro Piter Benčli, američki književnik
(Njujork, 08. 05. 1940 - Prinston, 11. 02. 2006)

2010. - Umro Li Aleksandar Mekvin, britanski modni dizajner
(London, 17. 03. 1969 - London, 11. 02. 2010)

2010. - Umrla Irina Arhipova, ruska operska pevačica, solista "Boljšoj teatra" (Moskva, 02. 12. 1925 - Moskva, 11. 02. 2010)

2010. - Umro Nikola Bugarčić, sportski radnik, predsednik Fudbalskog kluba "Crvena zvezda"( 25. 02. 1921 - Beograd, 11. 02. 2010)

2012. - Umrla Vera Tomanović Obradović, filmska i TV glumica
(Prizren, 10. 06.1933 - Beograd, 11. 02. 2012)

2012. - Umrla Vitni Hjuston, američka pevačica i glumica
(Nju Džersi, 09. 08. 1963 - Los Anđeles, 11. 02. 2012)

2016. - Umro dr Bora Stanimirović, profesor i prvi dekan Učiteljskog fakulteta u Vranju (1938 - 11. 02. 2016)

2018. - Umro Peter Kelbel, jedan od osnivača "Blica", šef programa Televizije Kneževine Lihtenštajn ( - Beč, 11. 02. 2018)

Dogodilo se na današnji dan, 01.10.

Na današnji dan 1949. godine u Pekingu je proglašena Narodna Republika Kina pod vođstvom Mao Cedunga, što je bila posledica konačne pobede u građanskom ratu komunističkog pokreta, nad nacionalistima Čang Kaj Šeka, koji je tada izbegao na Tajvan.

Danas je nedelja, 1. oktobar, 274. dan 2023. Do kraja godine ima 91 dan.

1207 - Rođen je engleski kralj Henri III, koji je stupio na presto u devetoj godini, pošto je poginuo njegov otac Džon, nazvan Džon Bez Zemlje, ali je stvarno počeo da vlada tek 1234.

1684 - Umro je francuski pisac Pjer Kornej, tvorac klasične francuske tragedije. Pisao je i komedije, religiozne poeme, prigodne pesme i pozorišne književno-teorijske spise. Dela: tragedije "Sid", "Horacije", "Sina", "Poliekt", "Rodogin", "Nikomed", komedija "Lažljivac".

1754 - Rođen je ruski car Pavle I Petrovič Romanov, naslednik Katarine Velike. Po dolasku na vlast 1796, s ciljem zaustavljanja ideja Francuske revolucije, uveo je Rusiju u "Drugu koaliciju" s Engleskom i Austrijom protiv Francuske. Poslao je rusku vojsku pod komandom generalisimusa Suvorova u Italiju i Švajcarsku i ona je 1798. i 1799. izvojevala više pobeda nad francuskim trupama. Razočaran pasivnošću Engleske, izmirio se 1800. s "Prvim konzulom" Francuske Napoleonom Bonapartom i prekinuo diplomatske odnose s Londonom. Čestim smenama činovništva i sputavanjem dvorske klike, okrenuo je protiv sebe oficire koji su 1801. organizovali zaveru i ubili ga.

1795 - Belgija, do tada pod vlašću Habzburga, pripojena je Francuskoj.

1800 - Španija je tajnim sporazumom Francuskoj vratila Luizijanu. Francuska kolonija Luizijana koju su SAD kupile 1803. obuhvatala je teritorije više sadašnjih američkih saveznih država.

1865 - Rođen je francuski kompozitor i muzički kritičar Pol Dika, profesor Pariskog konzervatorijuma, čije su kompozicije inspirisane klasičnom tradicijom i obogaćene uticajem kasnoromantičara i impresionista. Dela: orkestarski skerco "Čarobnjakov učenik", opera "Arijadna i Plavobradi", koreografska poema "Peri".

1870 - U bici kod Sedana u Francusko-pruskom ratu zarobljen je francuski car Napoleon III, a Francuska je tri dana potom ponovo postala republika. Napoleon III je ostatak života proveo u izgnanstvu u Engleskoj.

1878 - U Nišu je počela da radi gimnazija. Vlada Kneževine Srbije na osnovu Ukaza Kralja Milana Obrenovića (tada kneza) donela je 27.09.1878. odluku o osnivanju Gimnazije u Nišu. Bila je to prva škola tog ranga u novooslobođenim krajevima tadašnje Srbije. Sprovodeći odluku vladara, Ministarstvo prosvete i crkvenih dela u Niš je, kao prve nastavnike novoosnovane gimnazije, poslalo Svetozara Atanackovića, Dimitrija Aleksijevića i Milana Jevtića. Nastavu je tada pohađalo ukupno 48 učenika, u 2 odeljenja. Od septembra 1879. u toj školi radio je i Stevan Sremac, koji je tadašnji Niš ovekovečio u svojim delima, pa je 1951. Gimnazija nazvana po njemu.

1904 - Rođen je američki pijanista ruskog porekla Vladimir Horovic, jedan od najvećih majstora klavira u istoriji muzike. Sovjetski Savez je napustio 1925, a kad se prvi put vratio 1986. održao je trijumfalne koncerte u Moskvi i Lenjingradu (Sankt-Peterburg).

1914 - Turska je kao saveznica Centralnih sila u Prvom svetskom ratu zatvorila Dardanele za brodove zemalja Antante.

1918 - Predvođeni engleskim pukovnikom Tomasom Lorensom, poznatim kao Lorens od Arabije, Arapi su uz pomoć Britanaca, u Prvom svetskom ratu preoteli Damask od Turaka.

1924 - Rođen je američki državnik Džejms Erl "Džimi" Karter, predsednik SAD od 1977. do 1981.

1924 - Prvi put se oglasio Radio Beograd, tada kao deveta radio-stanica u Evropi. U prvo vreme program je emitovan utorkom, četvrtkom i subotom, a docnije svakodnevno.

1928 - U Sovjetskom Savezu je proglašena prva petoletka (početak realizacije petogodišnjeg plana) sa ciljem povećanja industrijske i poljoprivredne proizvodnje.

1936 - General Francisko Franko proglašen je u Burgosu za šefa države i vrhovnog komandanta španske vojske (monarhističke) s činom generalisimusa.

1938 - Nemačka armija je ušla u Čehoslovačku i okupirala Sudete posle Minhenskog sporazuma Nemačke s Velikom Britanijom i Francuskom.

1943 - Saveznici su posle jednomesečne bitke u Drugom svetskom ratu zauzeli Napulj.

1946 - Međunarodni vojni sud u Nirnbergu je posle desetomesečnog procesa osudio na smrt vešanjem 12 nemačkih nacističkih glavešina zbog ratnih zločina u Drugom svetskom ratu, trojicu na doživotnu robiju, a četvoricu na zatvorske kazne od 10 do 20 godina.

1949 - U Pekingu je proglašena Narodna Republika Kina pod vođstvom Mao Cedunga, što je bila posledica konačne pobede u građanskom ratu komunističkog pokreta, nad nacionalistima Čang Kaj Šeka, koji je tada izbegao na Tajvan.

1957 - Umro je srpski biolog i fiziolog Ivan Đaja, profesor Univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Bio je počasni doktor Sorbone i dopisni član Francuske akademije. Istraživanjima fiziologije duboko ohlađenog organizma stekao je svetski renome. Jedan je od osnivača hipotermije. Osnovao je 1910. prvu katedru za fiziologiju kod nas. Objavio je sam ili sa saradnicima više od 200 naučnih radova. Dela: "Osnovi fiziologije" (prvi srpski udžbenik fiziologije), "Od života do civilizacije", "Pogled u život", "Eksperimentalno traženje energetičke osnove u živih bića", "Osnovna biološka energija i energetika kvasa", "Biološki listići", "Putopisi".

1960 - Proglašena je nezavisnost najmnogoljudnije afričke zemlje Nigerije, koja je do tada bila britanska kolonija.

1965 - Indonežanska armija pod vođstvom generala Suharta skršila je pokušaj državnog udara, posle čega je usledio nemilosrdan obračun s Komunističkom partijom Indonezije, optuženom za pokušaj udara.

1979 - Zona Panamskog kanala je posle 70 godina pod kontrolom SAD formalno predata na upravu Panami.

1982 - Vođa desničarske Hrišćansko-demokratske unije Helmut Kol postao je šesti kancelar Zapadne Nemačke, nasledivši socijaldemokratu Helmuta Šmita.

1988 - Mihail Gorbačov je postao predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza umesto Andreja Gromika, penzionisanog dan ranije.

1988 - Umro je srpski glumac Pavle Vuisić. Orson Vels ga je opisao kao: "vulkan glume, života i snage". Već u prvom filmu "Čudotvorni mač" Vojislava Nanovića 1950. nametnuo se neobično snažnom glumačkom ličnošću, koja je potom obeležila više od 100 filmova i mnoštvo TV serija i drama, poput kultne "Šešir gospodina Vujića". Filmovi: "Ko to tamo peva", "Sećaš li se Doli Bel?", "Maratonci trče počasni krug", "Hajka", "Kampo Mamula", "Dim", "Mačak pod šlemom", "Parče plavog neba", "Žeđ", "Horoskop", "Inspektor", "Sam", "Pogon B", "Kad čuješ zvona", "Događaj", "Konjuh planinom".

1989 - Danska je dozvolila brakove homoseksualaca. Time je ona postala prva zemlja u kojoj je takva mogućnost legalizovana.

1995 - Velika Britanija je napustila tradicionalne mere za dužinu i težinu uspostavljene 1812. Kilometar, metar, santimetar, litar, kilogram i gram zamenili su milju, jard, fit, inč, galon, pintu, libru, funtu i uncu.

1997 - Izrael je oslobodio vođu palestinskih islamskih terorista i osnivača terorističke organizacije "Hamas" šeika Ahmeda Jasina i na osnovu sporazuma s Jordanom deportovao ga je u jordansku prestonicu Aman.

1999 - U Indoneziji je sazvana prva demokratski izabrana skupština od 1955.

2005 - U terorističkim napadima trojice bombaša samoubica na indonežanskom ostrvu Bali poginulo je 20 osoba, a ranjeno više od sto.

2006 - Izrael je povukao poslednje vojnike iz Libana, ispunivši time ključni zahtev u dogovoru o prekidu vatre kojim je okončan jednomesečni rat u Libanu uperen protiv gerilaca Hezbolaha. U južnom Libanu je raspoređeno više od 5.000 pripadnika mirovnih snaga Ujedinjenih nacija (UNIFIL) i 10.000 libanskih vojnika.

2007 - Umro je Al Erter, četvorostruki olimpijski šampion u bacanju diska. Erter koji je zlatne olimpijske medalje osvojio u Melburnu 1956, Rimu 1960, Tokiju 1964. i u Meksiko Sitiju 1968. godine, bio je jedini koji je, uz Karla Luisa, uspeo da pobedi na četiri uzastopne Olimpijade, i jedini je olimpijac koji je prilikom svakog osvajanja zlata obarao olimpijske rekorde. Po završetku atletske karijere posvetio se apstraktnom slikarstvu.

2008 - Umro je Boris Jefimov, karikaturista. Bio je satiričar, ilustrator, propagandista, rodonačelnik jednog pravca sovjetske karikature. Omiljeni Staljinov karikaturista godine 1945. u svojstvu specijalnog dopisnika sovjetske državne agencije, prisustvovao je Nirnberškom procesu.

2012 - Preminuo je Erik Hobsbaum, istoričar i istaknuti mislilac. Rođen u Aleksandriji kao sin Britanca i Bečlijke, školovao se u Beču. Živeo je u Nemačkoj a zatim je emigrirao u Britaniju. Predavao je u londonskom Birkbek koledžu, a kao gostujući profesor širom sveta. Najpoznatiji je po višestruko nagrađivanoj knjizi "Vreme ekstrema" prevedenoj na čak 40 jezika, čija je tema istorija 20. veka. Svetsku slavu stekao je trotomnom istorijom 19. veka: "The Age of Revolution: Europe 1789-1848", "The Age of Capital: 1848-1875" i "The Age of Empire: 1875-1914". Kao zaljubljenik u džez, pored svega drugog, redovno je pisao džez kritike za časopis "Nju Stejtsmen", pod pseudonimom.

2013 - Njujorška operska kuća (New York City Opera) objavila je da prestaje s radom, nakon 70 godine postojanja. Njujork siti operu osnovao je gradonačelnik Fjorelo la Gvardija 1943. s ciljem da operu učini dostupnom što široj publici po razumnim cenama. Poslednja predstava kuće koja je objavila stečaj bila je opera "An Nikol" engleskog kompozitora Marka Antonija Tarnidža.

2014 - Preminuo je Aleksandar Popović, orijentalista, pionir izučavanja posleosmanskog islama na Balkanu, akademik. Diplomirao je orijentalnu filologiju u rodnom Beogradu a školovanje nastavlja na Visokoj školi za žive orijentalne jezike u Parizu. Doktorirao je 1965. istoriju islama na Pariskoj Sorboni a 1985. brani drugi (državni) doktorat iz islamistike na Univerzitetu Provanse u Marselju. Bio je direktor za studije Istočne Evrope i tursko područje u Nacionalnom centru za naučna istraživanja, profesor na katedri za islam na Balkanu u postotomanskom periodu i u Školi za visoke studije društvenih nauka Sorbona III i jedan od urednika Velike enciklopedije islama. Dela: "Ali b. Muhammad et la revolte des esclaves a Basra", "La revolte des esclaves en Irak au III-IX siecle", "L'Islam balkanique, Les muslimans du sud-est Europeen dans la periode post-ottomane", "Les muslimans yougoslaves (1945-1989)".

2017 - U napadu vatrenom oružjem na festivalu kantri muzike "Rut 91 harvest", u Las Vegasu, ubijeno je 59 osoba, uključujući napadača koji je izvršio samoubistvo, a 851 je ranjena ili povređena. Napadač Stiven Pedok pucao je sa 32. sprata obližnjeg hotela. Policija je u sobi iz koje ja Pedok pucao pronašla čak 23 komada oružja. Motiv nikada nije rasvetljen.

2017 - U Kataloniji je održan referendum o nezavisnosti, na kojem se velika većina izašlih izjasnila za osamostaljenje te regije. Referendum koji je zvanični Madrid prethodno proglasio nelegalnim ignorisala je međutim većina građana Katalonije koji imaju pravo glasa.

2017 - Ženska odbojkaška reprezentacija Srbije osvojila je prvo mesto pobedom nad selekcijom Holandije u finalu Evropskog prvenstva u Bakuu, Azerbejdžan.

2018 - Preminuo je Šarl Aznavur, francuski šansonjer. Dete jermenskih imigranata, u mladosti se bavio glumom. Započeo je pisanjem poezije. Postupno se probijao kao autor tekstova i pevač, tokom četrdesetih i pedestih. I njemu, poput nekolicine drugih šansonjera, pomogla je Edit Pjaf, iako je na samom početku njegove karijere bila uzdržana. Šire je zapažen 1953. tokom turneje po Maroku, da bi dve godine docnije postao međunarodna zvezda. Godine 1966. prodao je više od milijun ploča.

Dogodilo se na današnji dan, 02.10.

Danas je ponedeljak, 2. oktobar, 275. dan 2023. Do kraja godine ima 90 dana.

1187 - Arapski vojskovođa i egipatski sultan, kurdskog porekla, Saladin, preoteo je Jerusalim od hrišćana, što je 1189. izazvalo Treći krstaški rat.

1452 - Rođen je engleski kralj Ričard III, koji je vladao od 1483. do 1485, kad je poginuo u bici kod Bosvorta u borbi s trupama Henrija VII, osnivača dinastije Tjudor. Ričardovom pogibijom okončan je "Rat dveju ruža" - nazvan tako jer je dinastija Lankaster, s kojom je Henri VII bio u srodstvu, imala u grbu crvenu, a dinastija Jork belu ružu.

1608 - Holandski optičar Hans Liperšej prikazao je u Hagu prvi upotrebljiv teleskop.

1810 - Oko 30.000 Turaka krenulo je u Prvom srpskom ustanku iz Bosne da uguši ustanak, koristeći proređenost srpske vojske na Drini, čija se glavnina borila na drugom kraju Srbije kod Varvarina, Deligrada i Sokobanje. Turci su 12 dana topovima tukli Loznicu, ali je nisu osvojili. Nakon što je s dodatnim snagama stigao vođa ustanka Karađorđe, Turci su potučeni i proterani iz Srbije.

1836 - Engleski prirodnjak Čarls Darvin doplovio je na brodu "Bigl" u Englesku, posle petogodišnjih istraživanja živog sveta u Južnoj Americi i na ostrvima u južnom Pacifiku, koja su odlučujuće doprinela razvoju njegove teorije o evoluciji, odnosno o poreklu vrsta.

1847 - Rođen je nemački državnik i feldmaršal Paul fon Hindenburg, u Prvom svetskom ratu načelnik štaba nemačke Vrhovne komande, a od 1925. do smrti 1934. predsednik Nemačke. Istog dana kad je umro, vođa nacista kancelar Adolf Hitler preuzeo je apsolutnu vlast, što je bio definitivni kraj Vajmarske republike, uspostavljene posle nemačkog poraza u Prvom svetskom ratu.

1851 - Rođen je francuski maršal Ferdinand Foš, koji je u Prvom svetskom ratu komandovao ključnim bitkama protiv Nemaca na Zapadnom frontu. U njegovom komandnom vagonu u Kompijenju kod Pariza Nemačka je 11. novembra 1918. potpisala kapitulaciju, čime je završen rat.

1852 - Rođen je škotski hemičar Vilijam Remzi, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1904. koji je otkrio gasove helijum, argon, kripton, radon, neon i ksenon. Dokazao je da se helijum stvara prilikom radioaktivnog raspadanja radijuma.

1869 - Rođen je indijski nacionalni vođa Mohandas Karamčand Gandi, nazvan Mahatma (velika duša), predvodnik borbe za oslobođenje Indije od britanske kolonijalne vlasti, otac moderne Indije. Završio je prava u Engleskoj 1891. od 1893. do 1914. predvodio je u Južnoj Africi tamošnje Induse, a od 1919. pokret za nezavisnost Indije. Gandijeva taktika, koju je usvojio Indijski Nacionalni Kongres, partija koja je predvodila borbu za nezavisnost, većinom je podrazumevala pasivan otpor. Sam Gandi živeo je izrazito asketski, i njegovi štrajkovi glađu pokazali su se kao metod pred kojim je britanska uprava bila nemoćna. Stekao je ogroman ugled ne samo u Indiji. Pola godine posle sticanja nezavisnosti Indije, u Nju Delhiju ga je u januaru 1948. ubio jedan hindu fanatik iz sekte "Hindu Mahasabha".

1870 - Stanovništvo Papske države (zvanično "Patrimonium Sancti Petri") plebiscitom je odlučilo da se ujedini sa Italijom, a prestonica ujedinjene Italije je postao Rim (do tada središte papske države) umesto Firence. Papska država obnovljena je tek Lateranskim sporazumom između Pija XI i Musolinija 1929.

1904 - Rođen je engleski pisac Grejem Grin, suptilan analitičar psiholoških dilema savremenog čoveka. Dela: romani "Brajtonska stena", "Moć i slava", "Suština stvari", "Kraj ljubavi", "Gubave duše", "Komedijaši", "Monsinjor Kihot", "Doktor Fišer iz Ženeve", "Ministarstvo straha", "Treći čovek", memoari "Neka vrsta života", "Načini bekstva", drame, eseji, putopisi.

1904 - Rođen je indijski državnik Lal Bahadur Šastri, predsednik vlade Indije od 1964. do iznenadne smrti u januaru 1966. tokom posete Sovjetskom Savezu.

1924 - Društvo naroda usvojilo je Ženevski protokol za mirno rešavanje međunarodnih sporova.

1935 - Italija je napala Etiopiju (Abisiniju). Drevno afričko carstvo pokoreno je korišćenjem najmodernijih nedozvoljenih sredstava poput bojnih otrova. Etiopija je tada spojena sa italijanskim kolonijama Somalijom i Eritrejom i obrazovana je Italijanska Istočna Afrika. Etiopski car (negus) Haile Selasije oslobodio je, uz pomoć Britanaca svoju zemlju već 1941.

1944 - Nemci su ugušili ustanak u Varšavi koji je u Drugom svetskom ratu podigla Otadžbinska armija lojalna emigrantskoj vladi u Londonu, a pridružili su mu se i varšavski odredi prosovjetske Narodne armije. Kad je ustanak započeo 1. avgusta 1944. Crvena armija i Prva poljska armija, formirana u Sovjetskom Savezu, ulazile su u varšavsko predgrađe Pragu, ali nisu prešle reku Vislu. Više od 200.000 civila i 25.000 ustanika poginulo je tokom borbi, a odmazda nad preživelima bila je posebno brutalna.

1949 - Umro je srpski kompozitor i etnomuzikolog Kosta Manojlović, profesor i prvi rektor Muzičke akademije u Beogradu. U beogradskoj Bogosloviji predavač mu je bio Mokranjac, školovanje je nastavio u Moskvi i Minhenu, a okončao u Oksfordu. Zabeležio je mnoštvo narodnih pesama. Napisao je "Spomenicu Stevanu Mokranjcu" i etnomuzikološke studije "Muzičke karakteristike našeg juga", "Muzičko delo našeg sela", "Narodne melodije u istočnoj Srbiji". Dela: ciklusi horova "Žalne pesme", "Pesme zemlje Raške", "Pesme zemlje Skenderbegove", solo pesme, obrade narodnih pesama.

1958 - Francuska kolonija Gvineja stekla je nezavisnost. Do tada ona je bila sastavni deo Francuske Zapadne Afrike.

1973 - Umro je finski trkač Pavo Nurmi, koji je na dugim stazama osvojio devet zlatnih medalja na Olimpijskim igrama 1920, 1924. i 1928. Svetske rekorde je obarao 29 puta.

1990 - Prekinut je saobraćaj putničkih vozova iz Beograda i Zagreba ka Splitu, Šibeniku i Zadru i između Bihaća i Splita, pošto su prugu blokirali Srbi u Kninskoj krajini kako bi sprečili ulazak policije Hrvatske u Knin.

1990 - Na aerodromu u kineskom gradu Guangdžou poginulo je 127 ljudi pošto je oteti kineski avion udario u dva aviona koja su stajala na aerodromskoj pisti.

1996 - Bivši bugarski predsednik vlade Andrej Lukanov usmrćen je vatrenim oružjem ispred svoje kuće u Sofiji.

1998 - Žan Pol Akajesu, bivši major armije Ruande optužen za genocid i zločine protiv čovečnosti, osuđen je u Hagu na tri doživotne robije.

2000 - U organizaciji DOS-a započela je blokada puteva i mostova, širom Srbije, sa zahtevom da predsednik SRJ Slobodan Milošević prizna izborni poraz i odstupi.

2006 - Uspešno se spustila na zemlju prva kosmička turistkinja Amerikanka iranskog porekla Anuša Ansari. Uprkos manjih problema prvih dana leta, ona je uspešno i u potpunosti izvela sve naučne eksperimente tokom boravka na Međunarodnoj kosmičkoj stanici. Rođena u Teheranu 1967. emigrirala je u SAD 1984. Turizam u svemiru koštao ju je 20 miliona dolara.

2007 - U požaru na moskovskom Fakultetu za državni i korporativni menadžment, poginulo je 9 a povređeno je 51 lice, od čega 18 teško. Među poginulima i povređenima većina su bili studenti i profesori tog fakulteta. U požaru je potpuno izgoreo četvrti, poslednji, sprat i deo trećeg, zgrada je imala drveni krov, čime se objašnjava brzo širenje plamena.

Dogodilo se na današnji dan, 03.10.

Ujedinjene su dve nemačke države nastale posle Drugog svetskog rata, i to tako što je Nemačka Demokratska Republika (Istočna) postala sastavni deo Savezne Republike Nemačke.

Danas je utorak, 3. oktobar, 276. dan 2023. Do kraja godine ima 89 dana.

1226 - Umro je Franja Asiški, italijanski monah, osnivač rimokatoličkog monaškog reda nazvanog po njemu – Franjevci (Franciskanci). Poreklom iz imućne trgovačke porodice, od 1205. odlučuje se za život u krajnjoj askezi i potpunu posvećenost monaškim hrišćanskim idealima. Još za života je bio veoma poštovan. Monaški red koji sledi njegovo monaško pravilo jedan je od najbrojnijih katoličkih redova.

1791 - Rođen je srpski pisac Sima Milutinović Sarajlija, preteča srpskih romantičara. Nadimak je dobio po mestu rođenja.Školovao se u Beogradu, Zemunu, Segedinu, Sremskim Karlovcima. Borio se u ustancima Srbije za nezavisnost, a u Cetinju je od 1827. bio sekretar vladike Petra I Petrovića Njegoša i vaspitač i pesnički učitelj njegovog sinovca Petra II Petrovića Njegoša. Na poziv kneza Miloša Obrenovića vratio se 1831. u Srbiju i bio sekretar Ministarstva prosvete i istoriograf kneza Miloša. Dela: spevovi "Srbijanka", "Trojebratstvo", "Trojesestarstvo", tragedija "Obilić", istorijski spisi "Istorija Srbije", "Istorija Crne Gore", zbirka narodnih pesama "Pjevanija crnogorska i hercegovačka".

1835 - Rođen je francuski kompozitor, pijanista, dirigent, orguljaš i muzički pisac Šarl Kamij Sen Sans, romantičar muzički uglađene forme. Dela: opera "Samson i Dalila", tri simfonije, poema "Ples smrti", četiri simfonijske pesme, pet klavirskih koncerata, tri koncerta za violinu, dva koncerta za violončelo, kompozicija za kamerni sastav "Karneval životinja", klavirski trio, dva gudačka kvarteta, svita za violončelo, oratorijum "Potop", balet "Brbljivica".

1866 - Rat Austrije i Italije je posle sedam sedmica okončan Bečkim ugovorom, kojim je Italiji pripala pokrajina Venecija.

1888 - Rođen je nemački novinar Karl fon Osjecki, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1935. koji je razotkrio ponovno naoružavanje nacističke Nemačke pred Drugi svetski rat. Prvi put je uhapšen 1931. i opet 1933. po dolasku nacista na vlast. Držao se izuzetno hrabro u koncentracionim logorima. Umro je 1938. od posledica torture.

1895 - Rođen je ruski pesnik Sergej Aleksandrovič Jesenjin. Omiljeni ruski poeta bio je razbarušen boemski tip, živeo je burno, intenzivno i kratko. Njegovi stihovi po opštoj oceni najvišeg su dometa i veoma je uticao na generacije pesnika, ne samo ruskih. U tridesetoj godini izvršio je samoubistvo. Dela: zbirke pesama "Zadušnice", "Ispovest mangupa", "Triptih", "Stihovi skandalista", "Sovjetska Rusija", "Persijski motivi", pripovetka "Urvina", poema "Ana Snjegina", dramska poema "Pugačov".

1897 - Rođen je francuski pisac Luj Aragon, najpre dadaista, potom jedan od prvih nadrealista, ali se posle kongresa revolucionarnih pisaca u Harkovu 1930. opredelio za socrealizam. Komunističkoj partiji Francuske pristupio je 1927. učestvovao je u građanskom ratu u Španiji i u francuskom Pokretu otpora u Drugom svetskom ratu. Dela: zbirke pesama "Vatra radosti", "Ura Ural", "Elzine oči", "Oči sećanja", "Elza", "Jad", "Večni pokret", romani "Seljak iz Pariza", "Bazelska zvona", "Gospodske četvrti", "Orelijen", "Sveta nedelja", "Komunisti", "Blanša ili zaborav", eseji "Komunistički čovek", "Sovjetska književnost", "Za socijalistički realizam", "Rasprava o stilu", "O tendalu".

1929 - Ime države Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca promenjeno je u Kraljevina Jugoslavija.

1932 - Irak je stekao nezavisnost i postao član Društva naroda. Do Prvog svetskog rata Irak je bio sastavni deo Turske da bi zatim postao britanska mandatna teritorija.

1952 - Velika Britanija je na ostrvima Monte Belo pored severozapadne obale Australije isprobala prvu atomsku bombu.

1954 - Devet zapadnih zemalja odlučilo je da Zapadna Nemačka bude primljena u NATO.

1968 - Predsednik Perua Fernando Belaunde Teri oboren je u vojnom udaru levičarske Nacionalne revolucionarne hunte koju je predvodio general Huan Velasko Alvarado.

1977 - Umro je srpski književni i pozorišni kritičar i istoričar književnosti Velibor Gligorić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1965. do 1971, profesor Beogradskog univerziteta. Bio je direktor drame i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta i urednik više časopisa, iskazavši se kao zastupnik realizma i oštar polemičar. Dela: "Kritike", "Lica i maske", "Matoš - Dis - Ujević", "Pozorišne kritike", "Srpski realisti", "Ogledi i kritike", "U vihoru", "Branislav Nušić", "Portreti", "Senke i snovi", "Knjiga života", "Kuća smrti", "Hronika jednog doba".

1981 - Posle sedam meseci, irski nacionalisti su u zatvoru Mejz u Belfastu obustavili protestni štrajk glađu protiv britanskih vlasti, tokom kojeg je umrlo 10 štrajkača.

1991 - Predsedništvo SFRJ, u nepotpunom sastavu, prešlo je na rad u uslovima neposredne ratne opasnosti, ocenivši da je građanski rat na pomolu i da su se za takav rad stekli uslovi predviđeni Ustavom. Predstavnici republika Hrvatske i Slovenije prethodno su se već povukli iz rada Predsedništva.

1993 - Započela je Bitka za Mogadiš. Trupe SAD intervenisale su u Somaliji u pokušaju da unište otpor lidera somalske gerile generala Mohameda Faraha Aidida. Posle borbi tog i narednog dana, uz brojne žrtve, američki komandosi nisu uspeli da uhvate Aidida i napustili su teritoriju te zemlje. Događaj je poslužio kao predložak za knjigu Marka Boudena i istoimeni film Ridlija Skota "Pad crnog jastreba".

1995 - Predsednik Makedonije Kiro Gligorov ranjen je prilikom eksplozije automobila-bombe u centru Skoplja, a njegov vozač je poginuo.

1997 - Japanski voz na magnetnim jastucima je brzinom od 451 kilometar na čas oborio svetski rekord na eksperimentalnoj železničkoj deonici zapadno od Tokija.

2000 - Tajvanski predsednik vlade Tang Fei saopštio je da podnosi ostavku, samo četiri i po meseca pošto je preuzeo vlast.

2002 - Turski sud formalno je ukinuo smrtnu presudu izrečenu vođi kurdskih pobunjenika Abdulahu Odžalanu, uhvaćenom 1999. i ubrzo osuđenom na najtežu kaznu.

2005 - Savet ministara Evropske unije odobrio je početak pregovora sa Srbijom i Crnom Gorom o zaključenju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju.

2006 - Umro je srpski arhitekta Branko Pešić, autor niza arhitektonskih projekata, crkava i javnih objekata, nekoliko knjiga o arhitekturi, profesor Univerziteta u Beogradu. Patrijarh German 1984. poverio mu je mesto protoneimara Hrama Svetog Save u Beogradu. Tokom gradnje izveo je redak građevinski poduhvat, glavnu kupolu tešku više od 4.000 tona, s pozlaćenim glavnim krstom visokim 12 metara, napravljenu na zemlji, u unutrašnjosti Hrama, podigao je na visinu od 40 metara. Ostavio je više od 130 projekata, poput Palate Beograd, poslovne zgrade "Agroopreme" u Novom Beogradu, zgrade Građevinskog fakulteta u Subotici i brojnih crkvenih objekata.

2007 - Vojna uprava u Mjanmaru je, kao gest dobre volje, oslobodila budističke monahe, njih oko 80, koji su pritvoreni zbog učešća u velikim antivladinim protestima. Mjanmar, bivša Burma, je zemlja u kojoj budističko monaštvo uživa sasvim posebandruštveni ugled.

2007 - U nesreći nedaleko od Johanezburga, u rudniku zlata u vlasništvu petog svetskog proizvođaču zlata "Harmoni Gold" zatrpano je približno 3.200 rudara, na dubini od oko 2.200 metara. Do nesreće je najverovatnije došlo zbog urušavanja platforme u jednom podzemnom oknu, posle prskanja pumpe za vodu.

Dogodilo se na današnji dan, 04.10.

Na današnji dan 1993. godine potpredsednik Rusije Aleksandar Ruckoj i lideri skupštine, raspuštene odlukom ruskog predsednika Borisa Jeljcina 21. septembra 1993, predali su se vojnicima lojalnim Jeljcinu posle desetočasovnog tenkovskog napada na skupštinsku zgradu (beli dom) i pogibije najmanje 300 osoba.

Danas je sreda, 4. oktobar, 277. dan 2023. Do kraja godine ima 88 dana.

1669 - Umro je holandski slikar Rembrant Harmens van Rajn, jedan od najvećih u istoriji slikarstva, čije su slike prepoznatljive po dramatičnoj igri svetlosti i senki, dubini kolorita i psihološkoj noti. Često je slikao biblijske teme i portrete. Uradio je oko 650 uljanih slika, oko 300 gravira i oko 2.000 crteža, uključujući remek dela kao što su "Noćna straža", "Izgubljeni sin", "Čas anatomije doktora Tulpa", "Hristos kao baštovan", "Dobri Samarićanin", "Hodočasnici u Emausu", "Suknari", "Vitsavej", "Jakov blagosilja unuke", "Venera i Kupidon", "Verenici", "Flora", "Danaja", "Starica", "Jevrejska nevesta", "Porodični portret", "Predeo s vetrenjačom", više od 60 autoportreta, portrete njegove žene Saskije van Ojlenburh, sina Tita, prijatelja Jana Siksa.

1787 - Rođen je francuski političar i istoričar Fransoa Pjer Gijom Gizo, šef diplomatije od 1840. do 1847. i predsednik vlade od 1847. do 1848. Oboren je s vlasti u Februarskoj revoluciji 1848. kada je oboren i kralj Luj Filip. Dela: "Istorija engleske revolucije", "Istorija civilizacije u Francuskoj".

1824 - Donet je prvi ustav Meksika kao suverene države. Proces osamostaljivanja započeo je 1810, kada je proglašena suverenost, priznata konačno 1821. godine.

1830 - Belgija je proglasila nezavisnost. Do Napoleonovih ratova ona se nalazila pod Habzburzima. Od Bečkog kongresa 1815. do 1830. Belgija je (kao i Luksemburg) sastavni deo Holandije (Nizozemske). Belgijanci su izraziti katolici, za razliku od protestantske Holandije, pa je u pozadini pobune iz 1830. bila i suprotnost te vrste.

1865 - Pruski kancelar Oto fon Bizmark i francuski car Napoleon III postigli su u Bijaricu (ekskluzivno letovalište na Atlantiku severno od Pirineja) sporazum da Pruska preuzme vodeću poziciju među nemačkim državama od Habzburga (Austrije). Bizmarkova agresivna politika izazvala je 1870. rat u kojem je Nepoleon III doživeo težak poraz, a Pruska je, delimično i na ruševinama njegovog carstva, uspostavila ujedinjeno Nemačko carstvo (bez austrijskih zemalja).

1878 - Prva ambasada Kine otvorena je u SAD kada je ambasador Čen Lan Pin predao akreditive američkom predsedniku Raterfordu Hejsu.

1892 - Rođen je austrijski državnik Engelbert Dolfus, kancelar od 1932 do 1934, koji se protivio ideji Adolfa Hitlera da Austriju pripoji Nemačkoj. Zbog upornog odupiranja Hitlerovoj nameri, austrijski nacisti ubili su ga u Beču u julu 1934. ali je njihov pokušaj puča tada ipak okončan neuspehom.

1895 - Rođen je američki filmski glumac Džozef Frensis, poznat kao Baster Kiton. Najčešće je glumio usamljenike, u sukobu sa svima. Pojavom zvučnog filma publika mu je okrenula leđa, ali je ponovo postao popularan kad su njegovi nemi filmovi ozvučeni. Filmovi: "General", "Naše gostoprimstvo", "Navigator", "Šerlok mlađi", "Snimatelj", "Bulevar sumraka", "Svetla pozornice".

1924 - Rođen je američki glumac Čarls Karter, poznat kao Čarlton Heston, upamćen po ulogama u holivudskim pseudoistorijskim spektaklima kao i filmovima fantastike. Filmovi: "Deset zapovesti", "Ben Hur" (Oskar), "Orkanski visovi", "Julije Cezar", "Agonija i ekstaza", "El Sid" (Oskar), "Major Dendi", "Planeta majmuna", "Zemljotres". Bio je društveno angažovan, posebno kao zagovornik prava na nošenje oružja, što je specifičan problem vezan za unutrašnje prilike SAD.

1930 - Rođen je Dinko Davidov, istoričar umetnosti i literata, član SANU. Rođen u Sivcu, Bačka, Davidov je studirao istoriju umetnosti u Beogradu, a doktorirao na Filozofskom fakultetu u Ljubljani. Bio je kustos Galerije Matice srpske od 1965. do 1978, naučni savetnik Balkanološkog instituta, direktor Galerije SANU od 2001. do 2009. Centralna oblast njegovog istraživanja bila je srpska umetnost 17. do 19. veka. Dela: "Sentandreja ", "Pomeni davnih seoba ", "Totalni genocid", "Srpska grafika XVIII veka", "Manastir Šišatovac", "Postvizantijska umetnost na Balkanu".

1957 - Sovjetski Savez je lansirao u orbitu oko Zemlje prvi veštački satelit "Sputnjik 1", težak 83 kilograma, koji je leteo po eliptičnoj putanji do visine 900 kilometara. Sjedinjene države bile su tada neprijatno iznenađene, pošto je satelit mogla u orbitu, da izbaci samo izuzetno snažna raketa, bitno jača od onih kojima su tada raspolagale SAD.

1966 - Britanska afrička kolonija Basutolend stekla je nezavisnost pod nazivom Kraljevina Lesoto.

1970 - Pronađena je mrtva američka pevačica Dženis Džoplin, najpoznatija angloamerička pevačica bluza šezdesetih godina 20. veka. Uzrok smrti bila je prekomerna doza narkotika.

1992 - Vlada Mozambika i pobunjenici potpisali su mirovni sporazum, čime je posle 16 godina okončan građanski rat u toj afričkoj zemlji, do 1975. portugalskoj koloniji.

2001 - Ruski avion tipa "Tu-154" sa 78 putnika i članova posade, koji je leteo iz Izraela, greškom je oboren ukrajinskom raketom iznad Crnog mora tokom vojnih vežbi.

2002 - Američki taliban Džon Voker Lind osuđen je na 20 godina zatvora zbog učešća u oružanim operacijama protiv Amerikanaca.

2003 - Islamski terorista-samoubica usmrtio je 23 osobe u jednom restoranu u gradu Haifa na severu Izraela.

2005 - Evropska unija započela je pregovore sa Turskom o članstvu.

2007 - Prilikom pada aviona tipa "Antonov 26" na predgrađe Kingasani, u neposrednoj blizini aerodroma Ndili u Kongu poginulo je 39 osoba. Avion se srušio tri sata pošto je uzleteo sa aerodroma u Kinšasi, porušivši pri tom šest kuća. Pripadao je kongoanskoj kompaniji "Afrika Uan", kojoj je inače zabranjeno da leti nad zemljama Evropske unije iz bezbednosnih razloga.

2013 - Umro je legendarni vijetnamski general Vo Ngujen Đap glavni strateg borbe koja je okončana pobedom u Vijetnamskom ratu protiv SAD. General s nadimkom "crveni Napoleon" najzaslužniji je bio i za prethodni poraz francuskih kolonijalnih trupa kod Dijen Bijen Fua 1954, što je dovelo do propasti francuske kolonijalne imperije u Indokini.

2016 - Metju, najjaci uragan u Karibima tokom prethodnih 10 godina, zahvatio je Haiti, pri čemu je poginulo preko 1.000 osoba a više od 55.000 je ostalo bez kuća.

- Danas je Svetski dan zaštite životinja. Opštom deklaracijom UN o zaštiti životinja proklamovanom 1977. zatraženo je poštovanje "za životinje povezano s poštovanjem čoveka za čoveka" i zabrana svih vidova takozvanih zabava u kojima su životinje izložene maltretiranju i ubijanju.

Dogodilo se na današnji dan, 05.10.

Na današnji dan 1940. godine rođena je Milena Dravić, srpska glumica, jedna od najvećih "filmskih zvezda" negdašnje Jugoslavije. Glumila je u preko stotinu filmskih ostvarenja. Rad na filmu započela je slučajno 1959. godine, ulogom u filmu "Vrata ostaju otvorena" Františeka Čapa. Upamćena je po ulogama u filmovima "Prekobrojna", "Bitka na Neretvi", "Misterije organizma", "Poseban tretman", "Ljubavni život Budimira Trajkovića", "Rad na određeno vreme", "Zona Zamfirova". Od 1972. do 1974. vodila je šou program "Obraz uz obraz". Radila je i s velikim holivudskim "filmskim zvezdama" poput Ričarda Bartona ili Breda Pita.



Danas je četvrtak, 5. oktobar, 278. dan 2023. Do kraja godine ima 87 dana.

1713 - Rođen je francuski filozof i pisac Deni Didro. Bio je veoma kritičan prema svakoj vrsti religioznosti. Nosilac je prosvetiteljske ideje u predrevolucionarnoj Francuskoj, inspirator i glavni urednik velike francuske "Enciklopedije", objavljene između 1751. i 1772. u 28 tomova. Dela: "Pismo o slepima na pouku onima koji vide", "Razgovor Dalambera i Didroa", "Misli o tumačenju prirode", "Dalamberov san", "Žak fatalista", "Ramoov sinovac", "Saloni".

1796 - Pod pritiskom Francuske, Španija je objavila rat Velikoj Britaniji, završen katastrofalnim porazom francusko-španske flote 1805. u bici kod Trafalgara, u kojoj je španska ratna mornarica gotovo uništena.

1857 - Srpski slikar Stevan Todorović, pionir fizičke kulture u Srbiji, otvorio je u Beogradu besplatnu školu za slikanje, pevanje i gimnastiku. Školu je šef beogradske policije ubrzo zabranio s obrazloženjem: "Na tužbu roditelja da izvodite takvu igru u kojoj deca mogu slomiti noge i ruke, zabranjuje vam se rad", ali je ministar prosvete, čiji je sin pohađao tu školu, stavio zabranu van snage.

1864 - Rođen je franucuski hemičar i industrijalac Luj Limijer, pionir svetske kinematografije, koji je s bratom Ogistom napravio prvu filmsku kameru i osnovao u Lionu fabriku za izradu fotografskog materijala. Braća su izumela postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani "Gran kafe" priredila 28. decembra 1895. prvu filmsku predstavu u svetu ("Ulazak voza u stanicu", "Radnici izlaze iz fabrike").

1880 - Umro je francuski kompozitor Žak Ofenbah, tvorac francuske operete. Kroz njegovu muziku zabavnog karaktera provejavala je satira društvenih odnosa u francuskom Drugom carstvu (vreme Napoleona III) . Napisao je stotinak opereta. Dela: operete "Lepa Jelena", "Orfej u paklu", "Plavobradi", "Pariski život", "Velika vojvotkinja od Žerostajna", opera "Hofmanove priče", putopis "Ofenbah u Americi", autobiografska studija.

1897 - Održano je prvo biciklističko prvenstvo Srbije (tada se govorilo velosipedsko) na inicijativu brojnih klubova i društava iz cele Srbije. Organizator je bilo "Prvo srpsko velosipedsko društvo" iz Beograda. Trka je održana na stazi Beograd - Smederevo - Beograd, i imala je međunarodni karakter pošto su učestvovali i velosipedisti iz Zadra u Austrougarskoj. Pobednik je bio Đorđe Popara (prvi srpski biciklista koji je imao trkački bicikl sa istim točkovima, pribavljen u Trstu). Stazu je prešao za 5:13,25 časova. Drugoplasirani je bio Svetislav Savić, po mnogima najbolji vozač Srbije u prvoj deceniji od osnivanja "Prvog srpskog velosipedskog društva" 1884. Trećeplasirani je bio Vladislav Ribnikar, potonji osnivač lista "Politika".

1908 - Bugarski knez, nemački princ Ferdinand Koburg proglasio je nezavisnost Bugarske od Osmanskog carstva, a sebe carem Ferdinandom I.

1910 - Portugalija je posle obaranja kralja Manuela II (iz dinastije Braganca) proglašena republikom pod predsednikom Žoakimom Teofilom Fernandešom Bragom.

1917 - Rođena je Magda Sabo, mađarska književnica. Prevođena je na mnoštvo jezika, među kojima su nemački, engleski i francuski. Objavljivanje njenih dela bilo je onemogućeno od 1949. u vreme staljinizma, do 1958. kada je publikovan roman "Freska". Dobitnica je niza priznanja, poput nagrade "Košut", najprestižnije u Mađarskoj, ili "Femina" za roman "Vrata" 2003. ugledne francuske književne nagrade.

1938 - Predsednik Čehoslovačke Edvard Beneš podneo je ostavku zbog Minhenskog sporazuma, kojim su zapadni saveznici Velika Britanija i Francuska prepustile njegovu zemlju nacističkoj Nemačkoj, i otišao u izbeglištvo.

1947 - U Varšavi je, na osnovu odluke koju su rukovodstva komunističkih partija Sovjetskog Saveza, Jugoslavije, Bugarske, Rumunije, Mađarske, Čehoslovačke, Poljske, Francuske i Italije, donela sedam dana ranije, osnovan Informacioni biro tih partija (Informbiro ili Kominform) sa središtem u Beogradu. Zaključeno je da je zadatak Informbiroa "organizacija razmene iskustava i, u slučaju potrebe, koordinacija delatnosti komunističkih partija na osnovu uzajamne saglasnosti". Informbiro je raspušten 1956.

1954 - Velika Britanija, SAD, Jugoslavija i Italija potpisale su Londonski memorandum o tršćanskoj krizi, zaoštrenoj odlukom zapadnih sila da civilnu upravu u zoni "A" slobodne teritorije Trsta predaju Italiji. Jugoslaviji je pripala zona "B" i manji deo zone "A", a Italiji veći deo zone "A". Dve susedne zemlje su garantovale puna prava nacionalim manjinama, a vlada u Rimu preuzela je i obavezu da održava slobodnu luku u Trstu.

1964 - U Zapadni Berlin je kroz tajno iskopan tunel ispod Berlinskog zida pobeglo 57 državljana Istočne Nemačke, što je bilo najveće masovno bekstvo od 1961. kada je zid izgrađen.

1970 - Vršilac dužnosti predsednika Egipta Anvar el Sadat je sedmog dana posle smrti Gamala Abdela Nasera zvanično postao šef države.

1988 - Na plebiscitu koji je organizovao diktator Augusto Pinoče, 53 odsto Čileanaca je glasalo protiv predloga da mu mandat bude produžen do 1997. Pinoče je prigrabio vlast vojnim udarom 1973, organizovanim uz pomoć SAD, kada je uklonjen predsednik Salvador Aljende.

1994 - U Švajcarskoj su u zgarištima pronađena tela 48 pripadnika sekte "Hram Sunca", koji su očito umrli u obredima masovnog samoubistva.

1998 - Pravni komitet Predstavničkog doma Kongresa SAD odobrio je otpočinjanje postupka impičmenta protiv američkog predsednika Bila Klintona. To je bila treća istraga u postupku impičmenta u istoriji protiv predsednika SAD.

2000 - U Beogradu su se dogodile masovne demonstracije stotina hiljada demonstranata, od kojih su mnogi iz unutrašnjosti Srbije doputovali konvojima kamiona, autobusa i automobila, što je dovelo do promene režima.

2003 - Favorit Moskve Ahmad Kadirov, bivši muslimanski sveštenik, dobio je predsedničke izbore u Čečeniji. Kadirova su islamski teroristi ubili u maju 2004.

2005 - U eksploziji automobila bombe ispred šiitske džamije u centru Hile, južno od Bagdada poginulo je najmanje 25 osoba, a više od 80 je ranjeno.

2011 - Umro je Stiv Džobs, kompjuterski mag, osnivač kompanije Epl (Apple). Džobs je bio jedan od simbola informatičke revolucije. Još kao srednjoškolac počeo je da se bavi računarskim tehnologijama a studije je napustio potpuno razočaran. U prvi posao ušao je sa svega 1.000 dolara kapitala i već tokom prve godine rada njegova kompanija inkasirala je oko 140 miliona dolara.

2013 - U Tripoliju, Libija, američke specijalne jedinice uhapsile se Abu Anas al-Libija, vođu Al Kaide u toj zemlji, za kojim je godinama trajala potraga.

2016 - Antonio Gutereš izabran je za novog generalnog sekretara UN. Prethodno, Gutereš je bio visoki komesar UN za izbeglice, počev od juna 2005. do decembra 2015. Predsednik vlade Portugalije bio je od 1995. do 2002, a početkom 2000-ih obavljao je funkciju predsednika Evropskog saveta. Mandat generalnog sekretara UN započeo je januara 2017.

2020 - Nobelovu nagradu za medicinu dobili su Harvi J. Alter, Čarls M.Rajs i Majkl Hoton, za otkriće virusa koji uzrokuje Hepatitis C.

Dogodilo se na današnji dan, 06.10.

Na današnji dan 1878. godine umro je srpski dobrotvor Ilija Milosavljević Kolarac, veletrgovac, jedan od najvećih trgovaca hranom u tadašnjoj Evropi. Sav imetak zaveštao za prosvećivanje srpskog naroda. Bio je savetnik kneza Mihaila Obrenovića za finansijska pitanja. Postao je član Matice srpske 1854. Godine 1861. novčano pomaže osnivanje Srpske pravne akademije u Novom Sadu. S Tomom Vučićem Perišićem osnovao je Fond za godišnje pomene palima za slobodu otadžbine (1857). Od 1854. finansira objavljivanje domaćih i prevedenih literarnih dela, a godine 1861. ustanovio je Fond za pomaganje i nagrađivanje srpskih književnika. Od 1875. on prerasta u Književni fond s kapitalom od 10.000 dukata. Pošto nije imao dece, celokupnu imovinu zaveštao je srpskom narodu. Testamentom je odredio: "Da se od svega imanja obrazuje Fond iz koga će se vremenom imati podići srpski univerzitet". Današnje reprezentativno zdanje "Zadužbine Ilije Milosavljevića Kolarca - Kolarčevog narodnog univerzieta" podignuto je 1932.

Danas je petak, 6. oktobar, 279. dan 2023. Do kraja godine ima 86 dana.

1014 - Nakon katastrofe njegove vojske, umro je Samuilo, slovenski vladar, koji je 976. podigao ustanak protiv Vizantije i osnovao državu, sa središtem u Ohridu, koja je u najvećem obimu obuhvatala teritorije između Dunava, Korintskog zaliva, Jadranskog i Crnog mora. Svega nekoliko godina posle njegove smrti ta država je prestala da postoji.

1536 - Engleski verski reformator i prevodilac Biblije Vilijam Tindejl spaljen je na lomači kao jeretik, prema naređenju kralja Henrija VIII .

1767 - Rođen je haićanski državnik Henri Kristof, doveden sa Grenade kao rob na Haiti, gde se krajem 18. veka priključio pobuni protiv Francuza. Posle dvorskog puča 1806. u kojem je učestvovao, i ubistva cara Žan Žaka Desalina, takođe bivšeg roba, postao je 1807. predsednik Haitija, a 1811. proglasio se carem.

1773 - Rođen je francuski kralj Luj Filip, poznat kao "kralj građanin", koji je vladao od 1830. do 1848. Zbačen je sa prestola u Februarskoj revoluciji 1848. kada je proglašena republika, a 1850. je umro.

1846 - Rođen je američki inženjer Džordž Vestinghaus, pronalazač vazdušne kočnice za lokomotive i tramvaje. Razvio je i sistem železničkih signala i izgradio turbine za hidroelektranu na Nijagarinim vodopadima, za koju je projekat izradio Nikola Tesla. Sa te elektrane obezbeđen je prenos električne energije na daljinu zahvaljujući primeni Teslinog modela obrtnih magnetnih polja (naizmenične struje). Osnovao je 1886. "Vestinghaus elektrik korporejšn".

1876 - Rođen je srpski slikar Milan Milovanović, profesor Umetničke škole u Beogradu, koji je radio pejzaže i portrete visokog impresionističkog dometa. Nekim delima se približio poentilizmu, težeći da postigne maksimalni efekat svetlosti. Slikarstvo je studirao u Beogradu, Minhenu i Parizu.

1887 - Rođen je arhitekta i teoretičar švajcarskog porekla Šarl Eduar Žanre, poznat kao Le Korbizje, jedan od najvećih arhitekata 20. veka. Novim materijalima (armirani beton, staklo, gvožđe) i građevinskim metodama radikalno je prekinuo tradicionalni način gradnje, a njegova teorija funkcionalizma, oživotvorena je nizom objekata poput stambenih blokova u Marselju i Nantu, zgrade skupštine u Čandigaru, švajcarskog paviljona u Parizu, ministarstva prosvete u Rio de Žaneiru. Dela: "Ka jednoj arhitekturi", "Preciziranja", "Modulor".

1891 - Umro je irski politički vođa i nacionalni borac za autonomiju Čarls Stjuart Parnel, koji je uveo nove metode u borbi protiv Engleza. Postavši 1875. član britanskog parlamenta, otpočeo je opstrukciju u zakonodavnom telu uz istovremenu blokadu na terenu. Zatvoren je 1881, ali je i iz zatvora upravljao borbom irskih nacionalista.

1892 - Umro je engleski pisac Alfred Tenison, majstor forme, poeta neobične melodičnosti. Tenisonovo obimno i raznovrsno delo izražava duh i raspoloženje njegovog vremena: filozofske i verske sumnje izazvane evolucionističkim učenjima kao i sklonost demokratskom poretku. Dela: poeme "Kraljevske slike", "Princeza", elegija "In memoriam", mnoštvo lirskih pesama.

1893 - U Beogradu je počela da radi prva javna električna centrala. Bila je to termocentrala jednosmerne struje i osvetljavala je gradsko jezgro današnjeg Beograda. Prvenstveno su osvetljavane ulice ali je korišćena i za rad tramvaja. Među najzaslužnijima za njen nastanak bio je njen konstrukor profesor Đorđe Stanojević, rektor Velike Škole i pionir elektrifikacije u Srbiji.

1894 - rođen je srpski pisac Momčilo Nastasijević, jedna od najsnažnijih pesničkih ličnosti srpske literature između dva svetska rata i preteča moderne srpske drame. Krasio ga veoma specifičan stil i izuzetna jezička invencija. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu i do smrti 1938. bio profesor gimnazije. Pisao je lirske pesme, drame i pripovetke sa starosrpskim motivima. Dela: pesme "Lirski krugovi", pripovetke "Iz tamnog vilajeta", libreto "Međuluško blago", drame "Kod večne slavine", "Nedozvani", "Gazda-Mladenova kći".

1903 - Rođen je irski fizičar Ernest Tomas Sinton Volton, jedan od pionira nuklearne fizike, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1951. S Džonom Daglasom Kokroftom, s kojim je podelio Nobelovu nagradu, razvio je 1929. prvi atomski akcelerator.

1914 - Rođen je norveški etnolog i istraživač Tor Hejerdal, koji je 1947. predvodio šestočlanu ekspediciju "Kon-Tiki", preplovivši splavom oko 9.000 kilometara između Perua i pacifičkog ostrva Tuamotu blizu Tahitija. Time je dokazao da su drevni narodi mogli da plove iz Južne Amerike do polinežanskih ostrva. Brodom napravljenim od papirusa, 13 godina kasnije je preplovio Atlantski okean od Maroka do Barbadosa, pokazavši da nije nemoguće da je postojao dodir starih Egipćana s predkolumbovskim civilizacijama u Americi.

1927 - U filmu "Pevač džeza" s glumcem Alom Džonsonom, koji je premijerno prikazan u Njujorku, prvi put se čuo glas glumca, što je označilo početak ere zvučnog filma.

1930 - Rođen je sirijski državnik i general Hafez al Asad, koji je na vlast došao u novembru 1970. udarom vojnog krila Arapske socijalističke partije BAAS. Predsednik Sirije postao je 1971.

1937 - Društvo naroda je osudilo agresiju Japana na Kinu, ali to nije imalo nikakve praktične posledice za agresora.

1972 - Najmanje 208 ljudi poginulo je a više od 1.000 je povređeno u železničkoj nesreći kod meksičkog grada Saltiljo.

1973 - Napadom Egipta i Sirije na izraelske položaje na istočnoj obali Sueca i na Golanskoj visoravni izbio je "Jom Kipur" rat, četvrti vojni sukob Izraela i Arapa, okončan 22. oktobra rezolucijom Saveta bezbednosti UN o prekidu vatre.

1976 - Vojna hunta u Tajlandu srušila je vladu Senija Pramoda, a u sukobima na univerzitetu, između studenata i vojske, došlo je do krvoprolića.

1981 - Na vojnoj paradi u Kairu islamski teroristi ubili su egipatskog državnika Anvara el Sadata, predsednika Egipta od oktobra 1970. ogorčeni njegovom odlukom da sklopi mir sa Izraelom.

1989 - Umrla je američka filmska glumica Bet Dejvis, koja je snimila više od 80 filmova i ostvarila niz velikih dramskih uloga. Filmovi: "Opasna" (Oskar), "Džezabel" (Oskar), "Male lisice", "Elizabeta i Eseks", "Huarez", "Šta se dogodilo sa Bebi Džejn", "Sve o Evi", "Svadbeni ručak".

1989 - Tajfun "Anđela" usmrtio je najmanje 108 ljudi na filipinskom ostrvu Luzon.

1990 - Umrla je prva žena ratni pilot kod nas Marija Draženović Đorđević, koja je u sastavu 113. lovačkog puka učestvovala u Drugom svetskom ratu u borbama na Sremskom frontu 1945. Letački ispit položila je 1939. sa samo 15 godina.

1991 - Indonežanski vojni avion udario je u Džakarti u zgradu vlade, usmrtivši 102 i povredivši više od 5.000 ljudi.

1992 - Savet bezbednosti UN Rezolucijom 780 osnovao je Komisiju za ispitivanje ratnih zločina u prethodnoj Jugoslaviji, sastavljenu od međunarodnih eksperata.

1994 - Prošavši kroz demilitarizovanu zonu pod kontrolom mirovnih snaga UN u blizini Sarajeva, snage sarajevske muslimanske vlade ubile su četiri medicinske sestre i 16 srpskih vojnika.

2000 - Slobodan Milošević, do tada predsednik SRJ, čestitao je pobedu novoizabranom predsedniku SRJ Vojislavu Koštunici.

2007 - Umro je Laza Ristovski, muzičar i kompozitor. Svirao je u grupama "Smak" i "Bijelo dugme" i predstavnik je generacije koja je obeležila rok scenu negdašnje Jugoslavije.

Dogodilo se na današnji dan, 07.10.

Na današnji dan 1915. godine počela je ofanziva Centralnih sila na Srbiju. Posle mesec dana žestokog otpora, nemačke i austrougarske trupe, oko 800.000 ljudi, su uz pomoć Bugara koji su napali Srbiju sa istoka, okupirale zemlju, a glavnina srpske vojske povukla se preko planina Albanije na grčko ostrvo Krf. Oporavljene srpske trupe probile su 1918. Solunski front što je izazvalo slom Centralnih sila.

Danas je subota, 7. oktobar, 280. dan 2023. Do kraja godine ima 83 dana.

1571 - Španska, papska i mletačka mornarica potukle su tursku flotu kod Lepanta. U bici posle koje Turska više nikada nije postala velika pomorska sila, najmanje 25.000 Turaka je poginulo i potopljeno je 80 turskih brodova.

1813 - U Beograd su prodrle turske jedinice iz pravca Grocke. Pad Beograda, koji je Karađorđe napustio 3. oktobra, označio je konačni poraz Prvog srpskog ustanka. Turci su uspostavili upravni aparat i organizaciju kakva je postojala pre izbijanja ustanka 1804. To je uključivalo ranije namete, ali i pojačanu represiju, što je docnije izazvalo Hadži Prodanovu bunu 1814. kao i Drugi srpski ustanak 1815. posle kojeg su Turci ubrzano gubili pozicije u Srbiji.

1849 - Umro je američki pisac Edgar Alan Po, čiju poeziju karakterišu dubok pesimizam kao i neobična muzikalnost. Tvorac je kratke pripovetke strave iz koje je nastala moderna kriminalistička i detektivska priča. Dela: poezija "Gavran", "Anabel Li", "Pobednik crv", "Zvona", "Pesme"; proza "Crna mačka", "Priče tajanstva i mašte", "Avanture Gordona Pima", "Filozofija kompozicije".

1860 - Tursko carstvo priznalo je carskim beratom (ukazom) Mihaila Obrenovića za kneza Srbije.

1865 - Rođen je srpski geograf Jovan Cvijić, osnivač antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Srpskog geografskog društva, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, predsednik Srpske kraljevske akademije, počasni doktor pariske Sorbone i Karlovog univerziteta u Pragu. Veoma su značajni njegovi radovi o migracijama, o morfologiji i hidrografiji Dinarskog krša i drugih kraških predela, tektonici i glacijaciji planina Balkanskog poluostrva, studije o Jadranskom primorju, balkanskim kotlinama i poljima, Šumadiji i Panonskom basenu. Odigrao je važnu ulogu kao savetnik srpskih državnika na mirovnim pregovorima u Parizu (Versaju) posle Prvog svetskog rata. Dela: "Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije", "Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva", "Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje", "Geomorfologija","Etnogeografske karte jugoslovenskih zemalja", "Geografska karta Jugoslavije".

1885 - Rođen je danski atomski fizičar Nils Henrik David Bor, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1922. koji je postavio teoriju strukture atoma, objasnio svetlosne spektre atoma vodonika i u Drugom svetskom ratu učestvovao u SAD u istraživanjima koja su prethodila izradi atomske bombe. Njegovim imenom nazvani su mnogi pojmovi u atomskoj fizici - "Borove orbite", "Borova teorija", "Borovi uslovi frekvencije", "Borov princip komplementarnosti", "Borov magneton".

1908 - Austro-Ugarska je i formalno objavila aneksiju (prisajedinjenje) Bosne i Hercegovine. Do aneksije je došlo uz podršku Nemačke, i time je izazvana ozbiljna međunarodna kriza. Kako bi bio izbegnut sukob, sile Antante su izvršile pritisak na Srbiju, s ciljem da je prinude da zvanično izjavi kako aneksija Bosne i Hercegovine "ne zadire u interese Srbije".

1914 - Rođen je Mihailo Lalić, pisac, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Njegova tipična tema su prilike u Crnoj Gori uoči i tokom Drugog svetskog rata. Bio je interniran u Grčkoj tokom rata, ali je uspeo da prebegne grčkim partizanima i postao je politički komesar Jugoslovenskog bataljona. Dela: romani "Svadba", "Zlo proljeće", "Lelejska gora", "Hajka", "Raskid", "Pramen tame", "Zatočenici", "Ratna sreća", "Dokle gora zazeleni", "Gledajući dolje na drumove", pripovetke "Na mjesečini", "Izvidnica", "Prvi snijeg", "Gosti", "Poslednje brdo".

1919 - Osnovana je holandska avionska kompanija KLM, najstariji postojeći vazdušni prevoznik u svetu.

1931 - Rođen je južnoafrički nadbiskup Dezmond Tutu, borac protiv aparthejda, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1984, prvi crnac koji je postao arhiepiskop anglikanaca u Južnoj Africi.

1935 - Društvo naroda označilo je Italiju kao agresora u Abisiniji (Etiopija).

1940 - Nemačke trupe su ušle u Rumuniju, što je imalo veliki strateški značaj zbog naftnih izvora u Ploeštiju.

1949 - Proglašena je Nemačka Demokratska Republika s predsednikom Vilhelmom Pikom i premijerom Otom Grotevolom, čemu je prethodilo proglašenje Savezne Republike Nemačke 21. septembra 1949.

1953 - Preminula je srpska književnica i klasični filolog Anica Savić Rebac, profesor Univerziteta. Dela: "Problemi antičke estetike", "Antička demokratija i socijalni problemi", "Problemi predplatonske erotologije", komentar i prevod speva Tita Lukrecija Kara "O prirodi stvari".

1959 - Sovjetski vasionski brod "Luna 3" prvi je fotografisao tamnu stranu Meseca.

1959 - Umro je američki operski pevač i filmski glumac italijanskog porekla Mario Lanca, koji je ostvario niz nezaboravnih operskih uloga. Snimao je i filmove, uključujući film "Veliki Karuzo".

1981 - Potpredsednik Egipta Hosni Mubarak postao je vršilac dužnosti šefa države dan pošto su islamski teroristi ubili predsednika Anvara el Sadata.

1985 - Palestinski teroristi oteli su u Mediteranu italijanski putnički brod "Akile Lauro" sa oko 440 ljudi uz pretnju da će ga eksplozijom uništiti ukoliko Izrael ne oslobodi iz zatvora 50 Palestinaca.

1989 - Kongres Mađarske socijalističke radničke partije ukinuo je partiju koja je vladala tom zemljom 33 godine i umesto nje formirana je Socijalistička partija Mađarske.

1999 - Nemačke kompanije i vlada ponudile su 3,3 milijarde dolara kompenzacija stotinama hiljada ljudi primoranih na prisilan rad tokom nacističke ere.

2000 - Vojislav Koštunica je na svečanoj sednici Savezne Skupštine, odžanoj u Centru "Sava" proglašen za predsednika Savezne Republike Jugoslavije. Svečanom polaganju zakletve prisustvovali su i Jorgos Papandreu, ministar inostranih poslova Grčke i Turbjern Jaglan, njegov norveški kolega.

2001 - SAD su pokrenule vazdušne napade na Avganistan pošto su talibani odbili da izruče arapskog teroristu Osamu bin Ladena osumnjičenog za terorističke napade na Njujork i Vašington, 11. septembra.

2003 - Američki filmski glumac austrijskog porekla Arnold Švarceneger izabran je za guvernera Kalifornije, najmnogoljudnije države SAD.

2004 - U seriji eksplozija u egipatskim letovalištima na Sinaju, na granici sa Izraelom, poginule su 34 osobe, a ranjeno 105, mahom izraelskih građana. Najjača eksplozija bila je u Tabi, u hotelu "Hilton" čija je zapadna strana sa deset spratova uništena.

2004 - Kambodžanski kralj Norodom Sihanuk abdicirao je u korist sina Nordoma Sihamonia. Sihanuk je na presto stupio 1941. a 1954. proglasio je nezavisnost Kambodže od Francuske. Do tada Kambodža je bila sastavni deo Francuske Indokine (s Laosom i Vijetnamom). Osnovao je stranku Sargkum koja je 1955. i 1958. dobila izbore. Posle očeve smrti vratio se 1960. na presto, a 1970. zbacio ga je general Lon Nol, u državnom udaru izvedenom pod uticajem SAD. Za predsednika Kampućije, kako su Kambodžu preimenovali "Crveni Kmeri", izabran je 1975. ali je napustio zemlju već 1976. "Crveni Kmeri" su zbačeni vojnom intervencijom Vijetnama krajem 1978. a on je 1982. postao predsednik antivijetnamske koalicione vlade. Posle niza burnih političkih promena, 1993. ponovo je postao kralj Kambodže.

2004 - Najmanje 39 osoba je poginulo, a više od 100 je povređeno u eksploziji automobila-bombe u pakistanskom gradu Multanu.

2006 - Ubijena je Ana Politkovska, ruska novinarka, komentator "Nove gazete" i dobitnica "Zlatnog pera Rusije" 2000. poznata kao nepomirljivi protivnik politike Moskve na Kavkazu. Autor je knjige "Putovanje u pakao-Čečenski dnevnik".

2009 - Umro je Irving Pen, američki fotograf. Radio je portrete slavnih, modne fotografije, kao i umetničke fotografije, na kojima je dominirala stroga jednostavnost. Karijeru je započeo 40-ih kao fotograf časopisa "Vog". Slavu su mu doneli portreti Majlsa Dejvisa, Spensera Trejsija, Džordžije O'Kif i Pabla Pikasa. Jedna fotografija za koju je pozirala njegova supruga manekenka Lisa Fonsagrivs, prodata je 2004. za čak 57.000 dolara.

2012 - Preminuo je Mersad Berber jedan od najvećih slikara i grafičara negdašnje Jugoslavije. Rođen je 1940. godine u Bosanskom Petrovcu. Akademiju je završio u Ljubljani. Predavao je na Katedri za crtež i grafiku Akademije likovnih umetnosti u Sarajevu. Njegovo delo " Byzantium III" krasi kolekciju Tejt galerije u Londonu. Dobitnik je više od 50 nagrada i priznanja za svoj rad. Bio je, između ostalog, član Ruske akademije umetnosti.

Dogodilo se na današnji dan, 08.10.

Na današnji dan 1915. godine komandant Drugog bataljona Desetog puka, major srpske vojske Dragutin Gavrilović je izdao zapovest braniocima Beograda - Drugom bataljonu, delovima Trećeg bataljona Desetog puka i delovima Sremskog dobrovoljačkog odreda, poslednjoj odbrani srpske prestonice u Prvom svetskom ratu pred agresijom Nemaca, Austrijanaca i Mađara: "Tačno u 15 časova neprijatelj se ima razneti vašim silnim jurišem, razneti vašim bombama i bajonetima. Obraz Beograda, naše prestonice, ima da bude svetao. Vojnici, junaci, Vrhovna komanda izbrisala je naš puk iz svog brojnog stanja... Naš puk je žrtvovan za čast Otadžbine i Beograda. Vi nemate više da se brinete za vaše živote, koji više ne postoje. Zato napred u slavu..."! U jurišu su izginuli gotovo svi branioci, a major Gavrilović je teško ranjen. Obraćanje je zabeležio poručnik Đorđe Roš i sam teško ranjen tokom odbrane Beograda.



Danas je nedelja, 8. oktobar,281. dan 2023. godine. Do kraja godine ima 84 dana.

1354 - Ubijen je italijanski humanista Nikolo Gabrini, poznat kao Kola di Rijenci, vođa rimskih republikanaca. Svoj ideal, obnovu antičke republike u Rimu i ujedinjenje Italije, pokušao je da ostvari ustankom i 1347. uz pomoć rimskih građana proglasio je Rimsku republiku, koju je predvodio u zvanju "narodnog tribuna". Iz Rima je proterao feudalno plemstvo i smanjio je poreze, ali je aristokratija ubrzo porazila njegove pristalice i od 1348. do 1353. morao je da živi u izgnanstvu. Za ostvarenje svojih ideala bez uspeha je pokušavao da pridobije nemačkog cara Karla IV, a potom avinjonskog papu Inoćentija VI. U avgustu 1354. uspeo je da obnovi Rimsku republiku, ali ga je aristokratija ubrzo oborila i nakon dva meseca je ubijen.

1469 - Umro je italijanski slikar fra Filipo Lipi, pripadnik firentinske rane renesanse. U prvim radovima posebno ga je zanimao problem pokreta i dramatski efekti, a u poznijim preovladavalo je lirsko raspoloženje.

1803 - Umro je italijanski pisac Vitorio Alfijeri, rodoljubivi pesnik i dramski pisac iz čijeg dela je zračila strasna slobodoljubivost. Dela: tragedije "Saul", "Orest", "Marija Stjuart", "Filip", "Kleopatra", "Antigona", "Mira", komedije, soneti, ode, satire, epigrami, rasprava "O tiraniji", autobiografski spis "Život Vitorija Alfijerija".

1856 - Velika Britanija povela je drugi "Opijumski rat" protiv Kine, u kojem joj se pridružila Francuska. Kad su 1857. Britanci i Francuzi zauzeli Kanton, Kina je kapitulirala.

1871 - U Čikagu je buknuo veliki požar koji je besneo tri dana, usmrtivši najmanje 300 ljudi, a oko 90.000 ostalo je bez krova nad glavom.

1894 - Rođen je srpski vajar Rista Stijović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Studije je počeo na Umetničkoj školi u Beogradu, a posle prelaska preko planinskih vrleti današnje Albanije tokom Prvog svetskog rata dospeo je sa srpskom vojskom na Krf, odakle je otišao u Marselj, zatim u Pariz, gde je studirao i izlagao. Izgradio je karakterističan izraz zasnovan na zatvorenim uprošćenim volumenima, s tematikom ženskog akta ili portreta i imao je posebnu sklonost ka obradi retkog i skupocenog drveta. Autor je brojnih spomenika, izvanredno stilizovanih životinja i ptica u kamenu, bronzi i drvetu.

1895 - Rođen je argentinski državnik Huan Domingo Peron, predsednik od 1946. do 1955. i od 1973. do smrti 1974. Posle vojnog udara 1943. postao je ministar rata, 1944. potpredsednik, a 1946. šef države. Sprovodio je autoritarnu politiku ali sa izrazitom socijalnom notom, oslanjajući se pri tom na radništvo. Odvojio je 1955. crkvu od države i prvi put uveo svetovnost škole, zbog čega ga je Rimokatolička crkva ekskomunicirala. U septembru 1955. oboren je u vojnoj pobuni. Po povratku iz emigracije, u septembru 1973. ponovo je izabran za predsednika Argentine.

1895 - Ubijena je korejska kraljica Min, koja je pokušavala da zaustavi talas japanske dominacije u Koreji. Grupu ubica koja je upala u njen dvor predvodio je japanski konzul general Goro Miura.

1912 - Započeo je Prvi balkanski rat. Potpisnice Balkanskog saveza Srbija, Grčka, Bugarska i Crna Gora, započele su tada rat kojim je Turska osim jednog manjeg dela proterana iz Evrope. Srbija je tada oslobodila Staru Srbiju (danas Kosovo i Metohija) i Južnu Srbiju (danas Makedonija).

1939 - Nemačka je u Drugom svetskom ratu pripojila Trećem rajhu veliki deo teritorije Poljske.

1952 - U železničkoj nesreći u severozapadnom Londonu poginulo je 112 i povređeno više od 200 osoba.

1953 - Velika Britanija i SAD su bez konsultovanja Jugoslavije povukle snage, predale civilnu upravu u zoni "A" slobodne teritorije Trst u celini Italiji i tako izazvale jednogodišnju krizu. Italija je koncentrisala trupe na granici, na šta je Jugoslavija odgovorila istom merom.

1954 - Oslobodilačke snage Severnog Vijetnama ušle su u glavni grad Hanoj.

1967 - Umro je britanski državnik Klement Ričard Atli, laburistički premijer od 1945. do 1951. tokom čije je vlade London priznao nezavisnost Indije 1947. i Burme 1948. Dela: "Laburistička partija u perspektivi", "Dvanaest godina kasnije", autobiografija "Kako se to zbilo".

1970 - Nobelovu nagradu za književnost dobio je ruski pisac Aleksandar Solženjicin.

1991 - Po isteku tromesečnog brionskog moratorijuma Slovenija i Hrvatska su se protivno važećem ustavu tadašnje SFRJ, proglasile otcepljenje od Jugoslavije, izazvavši građanski rat, uz očiglednu, nezvaničnu, saglasnost niza zapadnih zemalja i tadašnje Evropske Zajednice.

1992 - Umro je nemački državnik Vili Brant, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1971. kancelar Zapadne Nemačke od 1969. do 1974. kad je podneo ostavku pošto je otkriveno da je njegov blizak saradnik agent istočnonemačke tajne službe. Vodio je politiku saradnje i popuštanja, čiji je vrhunac bilo poklonjenje u prestonici Poljske Varšavi 1970. pred spomenikom žrtvama nacizma. Posle 1974. kad se povukao s položaja, predvodio je Socijalističku internacionalu.

1995 - U zemljotresu na indonežanskom ostrvu Sumatra poginulo je najmanje 100 osoba.

1996 - U prvoj javnoj poseti Izraelu palestinski lider Jaser Arafat razgovarao je s izraelskim predsednikom Ezerom Vajcmanom u njegovoj privatnoj rezidenciji.

1997 - Savet bezbednosti UN zaveo je sankcije protiv Sijera Leonea, uperene protiv vojne hunte u toj afričkoj zemlji.

1998 - Predstavnički dom američkog Kongresa odobrio je formalno pokretanje postupka impičmenta protiv predsednika SAD Bila Klintona, što je treća istraga u američkoj istoriji pokrenuta radi smenjivanja šefa države.

1998 - Japan je formalno izrazio žaljenje Južnoj Koreji zbog dugogodišnje kolonijalne vladavine nad Korejom.

2000 - Sirijski avion s funkcionerima, lekarima i medicinskim potrepštinama sleteo je u Bagdad, što je bio prvi let iz Damaska u glavni grad susednog Iraka nakon dve decenije.

2001 - Avion skandinavske kompanije SAS udario je u hangar na milanskom aerodromu "Linate" posle sudara u gustoj magli s malim privatnim avionom, što nije preživeo niko od 110 lica u letelici. Poginulo je i četvoro ljudi u privatnom avionu i četvorica aerodromskih radnika.

2005 - U razornom zemljotresu jačine 7,6 stepeni Rihtera koji je pogodio Pakistan i Indiju, život je izgubilo preko 75.000 osoba, a više desetina hiljada je povređeno.

2008 - Generalna skupština Ujedinjenih Nacija prihvatila je većinom glasova nacrt Rezolucije kojom Srbija od Međunarodnog suda pravde traži savetodavno mišljenje o legalnosti jednostrano proglašene nezavisnosti Kosova i Metohije. Za Rezoluciju koju je predložila Srbija glasalo je 77 prisutnih država, protiv je bilo šest, dok su 74 bile uzdržane.

Dogodilo se na današnji dan, 09.10.

Na današnji dan 1934. godine ubijen je kralj Aleksandar I Karađorđević, Ujedinitelj. Od 1921. do 1929. vladar Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, od 1929. do 1934. Jugoslavije. Atentat u Marselju, u kojem je ubijen i šef francuske diplomatije Luj Bartu, organizovali su hrvatski teroristi - ustaše, uz podršku Musolinijeve Italije. Dalja pozadina nije nikada rasvetljena, postoji nekoliko oprečnih teza. Pasoš pronađen kod ubice izdat na ime Petra Kelemana, bio je Čehoslovački. Školovao se u Švajcarskoj, Rusiji, Francuskoj. Postao je prestolonaslednik 1909. umesto starijeg brata Đorđa, a od 1914. kao regent vladao je Srbijom u ime bolesnog oca kralja Petra I. Bio je na čelu Vrhovne komande srpske vojske u pobedonosnim ratovima od 1912. do 1918. u kojima je ispoljio izuzetnu hrabrost. Postao je kralj Srba, Hrvata i Slovenaca 6. novembra 1921. nakon smrti kralja Petra I.



Danas je ponedeljak, 9. oktobar, 282. dan 2023. Do kraja godine ima 83 dana.

1757 - Rođen je francuski kralj Šarl X, koji je na presto stupio 1824. ali je oboren 1830. godine u Julskoj revoluciji, posle pokušaja da obnovi apsolutnu monarhiju. Njegov brat kralj Luj XVI pogubljen je 1793. u Francuskoj revoluciji.

1789 - Austrijski feldmaršal Gideon Ernst Laudon preoteo je Beograd od Turaka.

1806 - Pruska je objavila rat Francuskoj, u kojem je poražena i izgubila je krajeve zapadno od Labe i neke delove negdašnje Poljske.

1831 - Ubijen je prvi predsednik Grčke Joanis Kapodistrijas, jedan od vođa borbe za nezavisnost od Turske. U službu ruskog cara stupio je 1809. i bio je predstavnik Rusije na Bečkom kongresu i šef ruske diplomatije od 1815. do 1822. Po povratku u Grčku učestvovao je u borbama za oslobođenje, ali je načinom vladavine, pošto je 1827. došao na vlast, izazvao nezadovoljstvo i ubijen je u atentatu.

1857 - Rođen je srpski pisac iz Dubrovnika Ivo Vojnović, dramski pisac s veoma živim osećanjem za scenu. Dela: drame "Dubrovačka trilogija", "Ekvinocij", "Smrt majke Jugovića", "Gospođa sa suncokretom", "Lazarovo vaskrsenje", "Imeratrix", "Maškerate ispod kuplja".

1859 - Rođen je francuski oficir jevrejskog porekla Alfred Drajfus, koji je 1894. lažno optužen da je Nemačkoj izdavao vojne tajne. Osuđen je na doživotnu robiju, samo na osnovu tumačenja grafoloških stručnjaka. Poslat je u jedan od najgorih zatvora na svetu na Đavolskim ostrvima u Francuskoj Gijani. U njegovu odbranu ustao je tada pisac Emil Zola, koji je pod naslovom "Optužujem" u listu "L'oror" objavio otvoreno pismo predsedniku Republike. Tek 1906. kapetan Drajfus je rehabilitovan, vraćen u vojsku i unapređen u čin majora.

1874 - U Bernu, u Švajcarskoj, održan je Osnivački kongres Svetskog poštanskog saveza. U radu Osnivačkog kongresa učestvovale su poštanske uprave iz 22 zemlje. Među osnivačima Svetskog poštanskog saveza nalazila se i Kneževina Srbija. Odluka da se 09. oktobar prihvati i obeležava kao Svetski dan pošte doneta je 1939. na kongresu Svetskog poštanskog saveza u Buenos Airesu.

1888 - Rođen je ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, profesor političke ekonomije Univerziteta u Moskvi. Boljševicima se priključio 1906. a posle Oktobarske revolucije 1917. jedan je od vodećih ideologa vladajuće Boljševičke partije. Kao predsednik Kominterne 1928. i 1929. protivio se potpunoj kolektivizaciji smatrajući da je za ekonomiju štetno ukidanje privatnog poseda na selu. Na montiranom sudskom procesu 1938. osuđen je na smrt pod optužbom za špijunažu kao "pripadnik trockističko-zinovjevskog i buharinovskog kontrarevolucionarnog centra" i streljan je marta 1938. Dela: "Politička ekonomija rentijera", "Imperijalizam i svetska privreda", "Ekonomika prelaznog perioda", "Teorija istorijskog materijalizma".

1892 - Rođen je srpski pisac Ivo Andrić, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, član Srpske kraljevske akademije. Studirao je književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu i doktorirao istoriju u Gracu 1924. delom "Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine". U Prvom svetskom ratu hapšen je i interniran zbog prosrpske orjentacije, a između dva svetska rata bio je ambasador Kraljevine Jugoslavije u Berlinu. U mladosti je pisao pesme ("Ex ponto", "Nemiri", "Lirika"). Pripovedač snažne imaginacije, izuzetan poznavalac Bosne, odlikovao se vanrednom čistotom jezika i stilom, prefinjenim psihološkim analizama. Dela: romani "Na Drini ćuprija", "Travnička hronika", "Gospođica", "Prokleta avlija", "Omer-paša Latas" (nedovršen), zbirke pripovedaka "Nemirna godina", "Žeđ", "Jelena, žena koje nema", "Znakovi", "Deca", "Kuća na osami", putopisi i skice "Staze, lica, predeli", meditativna proza "Znakovi pored puta", "Eseji, kritike, članci I i II", "Sveske".

1906 - Rođen je senegalski državnik, filozof i pisac Leopold Sedar Sengor, član Francuske akademije, predsednik Senegala od 1960. do 1980. Dela: "Nova antologija crnačke i malgaške poezije", "Sloboda I: Crnaštvo i humanizam", "Sloboda II: Nacija i afrički put u socijalizam", "Temelji afrikanstva ili crnaštvo i arabizam", "Crnaštvo i germanizam", zbirke pesama "Pesme senke", "Crne hostije", "Pesme za Naet", "Etiopike", "Nokturna", "Elegije", "Poezija akcije", "Pesme".

1908 - Rođen je francuski filmski režiser i glumac ruskog porekla Žak Tatiščev, poznat kao Žak Tati, poetični satiričar. Filmovi (režija i gluma): "Praznični dan", "Odmor gospodina Iloa", "Moj ujak" (Oskar), "Saobraćajna gužva".

1915 - Nemačke i austrougarske trupe su, posle ogorčenog otpora brojčano slabije srpske vojske, neuporedivo slabije opremljene, okupirale Beograd u Prvom svetskom ratu.

1918 - Rođen je Hauard Hant, agent CIA, ključni akter afere "Votergejt", koja je prouzrokovala ostavku američkog predsednika Ričarda Niksona i postala sinonim za skandal i zloupotrebu vlasti. Hant je regrutovao osobe koje su provalile u zgradu "Votergejt svisotel" u Vašingtonu, gde se nalazilo središte tada opozicione Demokratske stranke tokom predsedničke kampanje 1972. Aferu su obelodanila dva novinara "Vašington posta" Bob Vudvord i Karl Bernstin. Kada je afera razotkrivena do kraja oni su nagrađeni Pulicerovom nagradom.

1940 - Rođen je engleski muzičar Džon Lenon, autor većine pesama pop grupe "Bitlsi".

1958 - Umro je Pije XII, poglavar rimokatoličke crkve od 1939. Svetovno ime bilo mu je Euđenio Pačeli. Pred kraj Drugog svetskog rata i neposredno posle njega blagonaklono je posmatrao i pomagao beg pripadnika poraženih formacija putem takozvanih "pacovskih kanala" - mreže pomoću koje su se nacisti prebacivali najčešće u Latinsku Ameriku.

1962 - Afrička država Uganda postala je nezavisna posle 70 godina britanske kolonijalne uprave.

1963 - Više od 2.000 osoba poginulo je posle pucanja oko 300 metara visoke brane "Vajont" kod Beluna u severoistočnoj Italiji.

1967 - Ubijen je argentinski revolucionar Ernesto "Če" Gevara, simbol revolucija u Latinskoj Americi. Diplomirao je medicinu u Buenos Ajresu 1953. potom je otišao u Gvatemalu, pa u Meksiko, gde je upoznao Fidela Kastra, s čijom ekspedicijom se 1956. iskrcao na Kubu. Posle pobede revolucije 1959. postao je 1961. ministar privrede, a Kubu je napustio 1965. u nameri da u Boliviji, gde je ubijen, povede ustanak za oslobođenje Južne Amerike od dominacije SAD i domaće oligarhije. Dela: "Uspomene na kubansku revoluciju", "Dnevnik iz Bolivije".

1968 - Umro je francuski pisac Andre Moroa. Pisao je romane, eseje i romansirane biografije. Dela: romani "Podneblja", "Porodični krug", biografije "Bajron", "Dizraeli", "Viktor Igo", "Lelija ili život Žorž Sand", "Balzakov život".

1975 - Nobelova nagrada za mir dodeljena je ruskom fizičaru i disidentu Andreju Saharovu, zbog "neustrašivih napora za mir u svetu", kako je obrazložio norveški komitet za dodelu nagrade.

1978 - Umro je Žak Brel, francusko belgijski šansonjer. Njegovi hitovi "Ne me quitte pas", "Amsterdam", "Mathilde", postali su svojevrsni spomenici frankofonske baštine, a Brelovi tekstovi ali i retko sugestivan nastup, inspirisali su brojne muzičke stvaraoce širom sveta. Iako rođeni Belgijanac veči deo života proveo je u Parizu da bi poslednje godine proživeo u Francuskoj Polineziji, gde je i sahranjen, nedaleko od groba francuskog slikara Pola Gogena.

1983 - U eksploziji bombe u glavnom gradu Burme, Rangunu, za koju je Južna Koreja optužila severnokorejske agente, ubijeno je 18 južnokorejskih funkcionera, uključujući četiri ključna ministra, među kojima i šef diplomatije Li Bum Suk.

1991 - Hrvatske snage su na putu Petrinja-Glina iz zasede pucale na propisno obeleženo vozilo i ubile četiri člana ekipe TV Beograd: Zorana Amidžića, Boru Petrovića, Dejana Milićevića i Sretena Ilića.

1997 - Više od 200 osoba je poginulo kada je uragan "Paulina" pogodio meksičko letovalište Akapulko.

1999 - Broj mrtvih ljudi u poplavama u Meksiku premašio je 400.

2003 - Najmanje 100 osoba se udavilo u nigerijskom feribotu "Kunto-Borong" koji je potonuo nakon što je udario u stub jednog mosta.

2004 - Umro je francuski filozof i teoretičar književnosti Žak Derida, poznat po koncepciji "dekonstrukcije". Pokrenuo je široku kritičku raspravu o filozofiji i jedan je od inspiratora poznate pariske grupe "Tel-quel", koja je semiologiji, kao opštoj teoriji simbola, suprotstavila gramatologiju kao posebnu teoriju prvobitnih, arhaičnih načina označavanja. Glavna dela: "Pisanje i razlika", "O gramatologiji", "O rasejavanju", "O duhu", "Hajdeger i pitanje", "O pravu na filozofuju".

2004 - U Avganistanu su prvi put održani direktni predsednički izbori.

2006 - Severna Koreja je, uprkos protivljenju SAD, izvela prvu podzemnu nuklearnu probu. Tokom probe navodno nije došlo do bilo kakve komplikacije niti do širenja radioaktivnosti. Bomba je bila relativno "mala" po snazi, znatno manja od one koju su na kraju Drugog svetskog rata SAD bacile na Hirošimu, koja je imala snagu 15.000 tona TNT. Pet dana kasnije Savet bezbednosti UN jednoglasno je usvojio rezoluciju o uvođenju sankcija Severnoj Koreji, koje uključuju širok spektar mera protiv te države i pojedinaca uključenih u severnokorejski nuklearni program.

2007 - Najmanje 40 osoba ubijeno je u napadu sudanske vojske na grad Muhadžirija u pobunjenoj sudanskoj oblasti Darfur, na zapadu zemlje, u pograničnoj zoni prema Čadu.

2015 - Preminuo je Zdravko Zupan, istoričar srpskog i jugoslovenskog stripa, kritičar, umetnik, izdavač, urednik. Jedan je od osnivača strip grupe "Beogradski krug 2" kao i Udruženja stripskih umetnika Srbije 2010. godine. Kao strip autor pojavio se 1965. u beogradskom "Malom ježu", i potom gornjomilanovačkim "Dečjim novinama". Njegovi stripovi objavljivani su u dvadesetak zemalja, na više od 15 jezika, a radio je za svetske izdavače poput Diznija, Hana-Barbere, nemackog Kauka Publishing-a, ili francuskog Le journal de Mickey. Autor je strip serijala: "Miki i Baš-Čelik", "Zuzuko", "Munja". Kao kritičar i istoričar stripa objavio je: "Iz istorije jugoslovenskog stripa", "Vek stripa u Srbiji ", "Veljko Kockar - život, smrt". Koautor je monografija: "Istorija jugoslovenskog stripa", "Stripovi koje smo voleli", kao i priređivač tematskog izdanja časopisa Gradac posvećenog Andriji Mauroviću.

2016 - Preminuo je poljski reditelj Andžej Vajda, producent, scenarista. Radio je najviše na filmu, ali i u teatru. Proslavio se filmovima "Pepeo i dijamant", "Sve je na prodaju", "Pan Tadeuš", "Čovek od mramora" i "Katin". Dobitnik je brojnih priznanja, među kojima je i počasni Oskar, 2000. godine, za poseban doprinos filmskoj umetnosti. 2018 - Dogodio se veliki lančani sudar na autoputu Beograd Niš, u oba smera. Poginulo je sedam osoba, četrdesetak je povređeno među kojima je 17 zadržano na lečenju. Desetine automobila je uništeno.

Dogodilo se na današnji dan, 10.10.

Na današnji dan 1847. godine rođen je Milan Jovanović Batut, srpski lekar i profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu. Gimnaziju je završio u Sremskim Karlovcima a medicinu u Beču. Bavio se zdravstvenim prosvećivanjem i veliki deo života je posvetio modernizovanju srpskog saniteta. Uporno se borio i za osnivanje Medicinskog fakulteta, što mu je uspelo 1919. posle više decenija polemika i priprema. Objavio je niz radova, najviše iz oblasti zdravstvenog prosvećivanja. Izdavao je i uređivao časopise: "Zdravlje" (Sombor i docnije Beograd) i "Narodno zdravlje" (dodatak lista "Srpski arhiv").

Danas je utorak, 10. oktobar, 283. dan 2023. Do kraja godine ima 82 dana.

1684 - Rođen je francuski slikar Žan Antoan Vato, tipičan predstavnik rokokoa, čije je slikarstvo delikatnog kolorita i osetljivog crteža uglavnom posvećeno temama iz društvenog života aristokratije.

1813 - Rođen je italijanski kompozitor Đuzepe Verdi, uz Riharda Vagnera, najistaknutiji romantičarski operski stvaralac 19. veka. Njegove prve opere izražavaju ideje nacionalnog pokreta (rizorđimento) dok su kasnija dela vrhunac italijanskog romantizma. Dela: opere "Nabuko", "Travijata", "Trubadur", "Rigoleto", "Bal pod maskama", "Moć sudbine", "Don Karlos", "Aida", "Otelo", "Falstaf".

1837 - Umro je francuski ekonomista Šarl Furije, socijalista-utopista koji je smatrao da je kapitalizam "asocijalan", jer su u njemu pojedinci u stalnom ratu jedni s drugima. U takvoj ekonomiji "arhitekta mašta o požarima... a staklar o gradu koji bi porazbijao sva stakla". Ekonomsko-društveni razvoj razvrstao je u tri perioda: predindustrijski, "rasparčanu, neprijatnu industriju" u kapitalizmu, i društvenu, privlačnu industriju. Smatrao je da se društvo može preobraziti u Harmoniju pomoću eksperimentalnih zajednica u kojima ljudska individualnost dostiže vrhunac, što doprinosi opštoj harmoniji. Dela: "Novi industrijski i društveni svet", "Teorija četiri pokreta".

1861 - Rođen je norveški polarni istraživac, diplomata i humanista Fritjof Nansen, profesor okeanografije na Univerzitetu u Oslu, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1922. Istraživao je od 1893. do 1896. Grenland i Severni ledeni okean ploveći na brodu "Fram", (sačuvan i konzerviran, čuva se u blizini Osla). Posle Prvog svetskog rata bavio se zaštitom ratnih zarobljenika i nacionalnih manjina. Kao visoki komesar Društva naroda rukovodio je repatrijacijom ratnih zarobljenika i doprineo potpisivanju Ženevskog protokola o izbeglicama. Jedna vrsta emigrantskog pasoša nazvana "Nansenov pasoš" (Certificat Nansen ) i sada je u upotrebi za raseljene ljude kao potvrda identiteta.

1901 - Rođen je švajcarski skulptor Alberto Đakometi, čije je obimno, raznovrsno i osobeno delo izraz gotovo svih dominantnih strujanja u umetnosti 20. veka. U ranom periodu je stvarao pod uticajem kubizma i nadrealizma, kasnije se bavio prostornim konstrukcijama, a pozna dela oličavaju egzistencijalističko viđenje sveta.

1911 - U Vučangu, Kina, proglašena je republika i otpočela je revolucija u kojoj je oborena dinastija Ćing, poznata kao Mandžu, koja je vladala Kinom od 1644. do 1912. Na celu republikanske vlade ubrzo se našao Sun Jat Sen.

1913 - Završena je izgradnja Panamskog kanala dugog 81,6 kilometara, kojim su spojeni Atlantski i Tihi okean. Plovidba kanalom započela je 15. avgusta 1914.

1917 - Zbog torpedovanja brazilskih brodova, Brazil je u Prvom svetskom ratu objavio rat Nemačkoj.

1918 - Prva srpska armija počela je operacije oslobađanja Niša u Prvom svetskom ratu, uprkos upozorenju vrhovnog komandanta savezničkih snaga na Balkanu francuskog generala Luja Franše Deperea da je to srljanje u avanturu. Goneći austrijsku i nemačku vojsku dolinom Južne Morave, srpska vojska pod komandom vojvode Petra Bojovića oslobodila je Niš u munjevitom napadu i primorala okupatore na povlačenje prema severu.

1930 - Rođen je Harold Pinter, britanski dramski pisac, nobelovac. Glumu je studirao na londonskoj Kraljevskoj akademiji dramskih umetnosti i Centralnoj školi za govor i dramu, ali je napustio studije. Od 1973. radi u londonskom Nacionalnom teatru kao režiser. Zahvaljujući specifičnom stilu kratkih dijaloga i daru da se najekonomičnijim sredstvima stvori izuzetna napetost (poput upotrebe tišine) Pinterovo prezime je 1960-ih ušlo u opštu upotrebu, a pridev "pinterovski" označava tipično britanski stil, napetost i ambivalentnost. Napisao je 20 književnih dela i 21 scenario i režirao 27 pozorišnih predstava. Najznačajnija dela: "Soba", "Nastojnik", "Povratak", "Ničija zemlja", "Stara vremena", "Rođendan", "Vreme zabave", "Mesečina", "Stanica Viktorija", "Gorštački jezik". Bio je poznat po nezavisnim političkim stavovima. Tokom bombardovanja Srbije (SRJ) 1999. odlučno je osuđivao politiku Zapada. Dobitnik je brojnih priznanja pa i Nobelove nagrade 2005. ali je odbio britansku plemićku titulu.

1943 - Generalisimus Čang Kaj Šek položio je zakletvu kao predsednik Kine.

1954 - Vijetnamski lider Ho Ši Min ušao je u glavni grad Vijetnama Hanoj, koji su dva dana ranije napustile francuske kolonijalne trupe.

1964 - U Tokiju su otvorene Olimpijske igre, prve u Aziji.

1967 - Umro je Tadija Sondermajer, pionir srpske avijatike, vazduhoplovni inženjer. Osnivač je "Aeroputa" (Društvo za vazdušni saobraćaj Aeroput) prve naše nacionalne avikompanije. Bio je pilot-lovac i jedan od osnivača Aerokluba Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Nakon okončanja gimnazije u rodnom Beogradu, u Nemačkoj je započeo studije arhitekture. Kada je izbio Prvi balkanski rat napustio je studije i prijavio se u Srpsku vojsku kao dobrovoljac. Postao je vazduhoplovac 1916. na Solunskom frontu. Proslavio se istorijskim letom sa pilotom Leonidom Bajdakom, na relaciji Pariz - Bombaj i natrag, od 20. aprila do 2. maja 1927. godine, nepun mesec pre čuvenog Lindbergovog leta Njujork - Pariz. Maršrutu dugu 14.800 kilometara, prešli su u 15 etapa, za 11 dana, odnosno 89 sati efektivnog leta. Prilikom povratka, dvojicu heroja na beogradskom (bežanijskom) aerodomu svečano je dočekalo oko 50.000 Beograđana. Odlikovan je nizom srpskih i savezničkih odlikovanja, među kojima su Karađorđeva zvezda s mačevima, Zlatna medalja za hrabrost, Legija časti.

1970 - Umro je francuski političar Eduar Dalađe, potpisnik Minhenskog pakta s Nemačkom 1938, kojim je Adolfu Hitleru omogućeno da okupacijom Sudeta (delovi Češke većinom naseljeni Nemcima) rasparča Čehoslovačku. Između dva svetska rata bio je tri puta predsednik vlade Francuske, a u Drugom svetskom ratu interniran je u Nemačku posle okupacije Francuske.

1973 - Potpredsedenik SAD Spiro Egnju morao je da podnese ostavku zbog optužbi za izbegavanje plaćanja poreza.

1980 - U Alžiru je u zemljotresu poginulo 2.590 osoba, a oko 330.000 stanovnika grada Al Asnam ostalo je bez krova nad glavom.

1982 - SAD su nametnule sankcije Poljskoj zbog odluke poljske vlade da zabrani sindikat "Solidarnost".

1985 - Umro je američki filmski glumac i režiser Orson Vels, čiji je već prvi film "Građanin Kejn" delo virtuozne izražajne snage i originalnosti, tehničkih novina i novog načina montaže, jedan od najboljih u istoriji kinematografije. Izgradio je osoben stil i svako njegovo delo nosi pečat snažne i originalne ličnosti. Dobio je 1971. Oskar za životno delo. Ostali filmovi: režija i gluma - "Veličanstveni Ambersonovi", "Dama iz Šangaja", "Magbet", "Otelo", "Zrno zla", "Gospodin Arkaden", "Proces", "Ponoćna zvona", "Istine i laži", gluma - "Sirotica iz Lovuda", "Treći čovek", "Hotel Internacional".

1985 - Umro je američki filmski i pozorišni glumac Jul Briner, pođednako dobar u karakternim, avanturističkim i diskretnim komičnim rolama. Igrao je u brojnim filmovima, ali je posebno upamćen po ulozi u muzičkom filmu "Kralj i ja", za koji je nagrađen Oskarom, a i u pozorištu je godinama igrao u istoimenoj predstavi. Ostali filmovi: "Deset božjih zapovesti", "Anastasija", "Braća Karamazovi", "Solomon i Saba", "Sedmorica veličanstvenih", "Taras Buljba", "Zapadni svet".

1990 - Sovjetski Savez i Nemačka su potpisali ugovor o povlačenju sovjetskih vojnika iz Nemačke do kraja 1994. U to vreme u Nemačkoj se nalazilo 380.000 sovjetskih vojnika i 220.000 članova njihovih porodica.

1991 - Skupština Srbije je odlučila da zastava Srbije postaje tradicionalna srpska trobojka ali bez zvezde petokrake koja se na zastavi nalazila od Drugog svetskog rata.

1993 - Socijalista Andreas Papandreu dobio je izbore i vratio se na vlast u Grčkoj.

1995 - Izrael je, u skladu s mirovnim sporazumom s Palestinskom oslobodilačkom organizacijom, počeo povlačenje sa Zapadne obale i oslobodio iz zatvora oko 300 Palestinaca.

1997 - Pad aviona tipa DC-9 argentinske kompanije ALA u Urugvaju nije preživeo niko od putnika i članova posade, ukupno 74 osobe.

2000 - Umrla je Sirimavo Bandaranaike, prva žena predsednik vlade u svetu. U istoriju je ušla postavši predsednik vlade Šri Lanke (negdašnji Cejlon) 21. jula 1960. Upravljala je Šri Lankom od 1960. do 1977. i bila jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih.

2003 - Nobelovu nagradu za mir dobila je iranski advokat i borac za ljudska prava Širin Ebadi, kojoj je Nobelov komitet dao prednost u odnosu na papu Jovana Pavla II.

2004 - Umro je američki glumac Kristofer Riv, filmski "Supermen", koji je od 1995. godine bio vezan za invalidska kolica, pošto je u nesreći tokom jahanja slomio dva kičmena pršljena. Nije se, međutim, predavao bolesti i u takvom stanju je glumio u više filmova, uključujući rimejk legendarnog Hičkokovog "Prozor u dvorište".

2005 - Umro je Milton Obote, prvi predsednik vlade Ugande posle sticanja nezavisnosti 1962.

2005 - Evropska unija i Srbija i Crna Gora počeli su pregovore o zaključenju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SSP).

2010 - U Beogradu je održana "Parada ponosa". I pored izuzetno jakog policijskog obezbeđenja na marginama skupa dogodilo se mnoštvo incidenata.

2018 - Balearsko ostrvo Majorku je pogodilo strahovito nevreme. Desetak osoba je poginulo, brojni objekti su oštećeni a stotine lica je evakuisano.

2019 - Austrijski pisac Peter Handke dobio je Nobelovu nagradu za književnost. Kao pisac postao je globalno poznat sedamdesetih i osamdesetih 20. veka, romanima "Levoruka žena" i "Kratka pisma za duga rastajanja". Njegov roman "Golmanov strah od penala" postao je tada školska lektira. Po njemu je snimljen i film. Scenarista je znamenitog filma Vima Vendersa "Nebo nad Berlinom". Autor je sedamdesetak proznih i dvadesetak dramskih tekstova. Kada je započeo raspad Jugoslavije Handke se beskompromisno stavio na stranu Srba, zbog čega je imao brojne probleme. Inostrani je član SANU.

Dogodilo se na današnji dan, 11.10.

Na današnji dan 1806. godine rođen je knez Srbije Aleksandar Karađorđević. Tokom njegove vladavine od 1842. do 1858. donet je Građanski zakonik Srbije (1844.) i reformisano sudstvo. Srbiji su autonomni status 1856. na Pariskom kongresu, garantovale velike sile. U njegovo vreme publikovano je "Načertanije" Ilije Garašanina (neka vrsta južnoslovenskog spoljnopolitičkog programa). Posle svrgavanja kneza Mihaila Obrenovića na presto su ga 1842. doveli ustavobranitelji. Zbog suprotstavljanja njihovom Savetu i vezivanja za Austriju, jedna struja ustavobranitelja ga je zbacila 1858. na Svetoandrejskoj skupštini i na presto Srbije je vraćen knez Miloš Obrenović.


Danas je sreda, 11. oktobar, 284. dan 2023. godine. Do kraja godine ima 81 dan.

1521 - Papa Lav X dodelio je engleskom kralju Henriju VIII , koji je 12 godina kasnije osporio autoritet rimokatoličke crkve, a 1534. se proglasio poglavarom Anglikanske crkve, nezavisne od Rima, titulu "Branitelja vere" jer je kralj objavio knjigu u kojoj je osudio ideje nemačkog verskog reformatora Martina Lutera.

1531 - Vojska švajcarskih rimokatoličkih kantona porazila je kod Kapela snage grada Ciriha i njegovih protestantskih saveznika, a u bici je poginuo protestantski verski reformator Ulrih Zvingli, jedan od najvećih teologa reformacije.

1579 - Turskog velikog vezira srpskog porekla Mehmed pašu Sokolovića ubio je jedan derviš. Kako se veruje, zahvaljujući Mehmed paši Turska je izvesno vreme vodila tolerantniju politiku prema Srbima. Bilo je dozvoljeno podizanje srpskih hramova, otvaranje srpske štamparije, kao i obnova srpske patrijaršije u Peći 1557. Za prvog patrijarha postavljen je njegov brat (ili brat od strica) Makarije Sokolović. U srpskim zemljama podigao je brojne zadužbine, uključujući znameniti most na Drini u Višegradu.

1896 - Umro je austrijski kompozitor i orguljaš Anton Brukner, kasnoromantičar koji je stvarao pod uticajem Ludviga van Betovena i Riharda Vagnera. Dela: devet simfonija, osam misa, kantate.

1899 - Počeo je trogodišnji Burski rat između južnoafričkih burskih država (Transval i Slobodna država Oranje) i Velike Britanije (koja je od ranije držala Kepland i Natal).

1915 - Na Srbiju, suočenu s ofanzivom nemačkih i austrougarskih trupa, napala je i Bugarska, čime se uključila u Prvi svetski rat na strani Centralnih sila.

1930 - Rođen je srpski istoričar Dimitrije Bogdanović, akademik. Po obrazovanju teolog i pravnik, vodio je Arheografsko odeljenje Narodne biblioteke Srbije i bio profesor Filozofskog fakulteta u Beogradu. Najviše se bavio istorijom stare srpske književnosti i bio je jedan od najboljih poznavalaca srpskog srednjovekovlja uopšte, kao i ranohrišćanskih spisa. Dela: "Istorija stare srpske književnosti", "Knjiga o Kosovu", koautor monografije "Hilandar", koautor "Istorija srpskog naroda 1-10" SKZ, priređivać i koautor kolekcije "Srbljak" (zbornik stare srpske duhovne muzike - službe Srbima svetiteljima).

1942 - U selu Kriva Reka kod Brusa nemački i bugarski vojnici su u Drugom svetskom ratu zatvorili sve stanovnike u crkvu i digli je u vazduh, usmrtivši 320 civila.

1946 - Zbog krivičnih dela protiv naroda i države Vrhovni sud Hrvatske je posle višemesečne rasprave izrekao presudu ratnim zločincima - Erihu Lisaku na smrt, a rimokatoličkom nadbiskupu Alojziju Stepincu i Ivanu Šaliću na višegodišnji zatvor.

1962 - Papa Jovan XXIII otvorio je Drugi vatikanski sabor, odnosno 21. ekumenski sabor Katoličke Crkve, prvi od 1870, na kojem je započeta dalekosežna reforma u okrilju rimokatolicizma.

1963 - Umro je francuski pisac, slikar i režiser Žan Kokto, član Francuske akademije. Često je menjao stav i stil i oprobao se kao pesnik, romansijer, pisac drama, kritičar, slikar, režiser i filmski scenarista. Dela: romani "Strašna deca", "Tomas varalica", pozorišni komadi "Pisaća mašina", "Strašni roditelji", "Orfej", "Edip", "Antigona", filmovi "Lepotica i zver", "Orfejev testament".

1963 - Umrla je francuska pevačica Edit Pjaf, zvezda kabarea i simbol francuske šansone. Takođe je komponovala šansone i pisala tekstove za njih. Dela: autobiografije "Moj život", "Na balu uspeha".

1976 - U Kini je pod optužbom za zaveru uhapšena, kako su je nazvali, "četvoročlana banda", odnosno Mao Cedungova udovica Đang Ćing i tri bivša visoka funkcionera.

1977 - U atentatu je ubijen predsednik Severnog Jemena pukovnik Ibrahim al Hamdi.

1980 - Dvojica sovjetskih kosmonauta okončala su do tada najdužu kosmičku misiju, boraveći u brodu "Saljut 6" 185 dana u svemiru.

1988 - Govor pape Jovana Pavla II prekinut je u Evropskom parlamentu u Strazburu pošto je britanski poslanik iz Severne Irske, protestantski sveštenik Jan Pejzli, počeo da uzvikuje "antihrist", razvivši transparent na kojem je pisalo "Jovan Pavle II antihrist".

1990 - Na stadionu "1. maj" u severnokorejskom glavnom gradu Pjongjang oko 150.000 gledalaca oduševljeno je pozdravilo pobedu fudbalske reprezentacije Severne Koreje nad Južnom Korejom rezultatom 2:1 u istorijskom prijateljskom meču, prvom sportskom nadmetanju ne domaćem tlu ekipa podeljene zemlje.

1993 - Na norveškog izdavača Vilijama Nigarda, koji je štampao "Satanske stihove" britanskog pisca indijskog porekla Salmana Ruždija, u Oslu je pucao i teško ga ranio jedan islamski terorista.

1999 - U centru Prištine, ispred hotela "Grand", ubijen je pripadnik UNMIK-a, Amerikanac bugarskog porekla Valentin Krumov. Pretpostavlja se da su ubice bile u zabludi da je Krumov Srbin.

2002 - U eksploziji bombe koju je u tržni centar kod Helsinkija podmetnuo 19-godišnji student hemije, koji je tada takođe poginuo, a uputstva za pravljenje bombe "skinuo" je sa Interneta, poginulo je sedam osoba a 85 je povređeno.

2004 - Evropska unija ukinula je Libiji embargo na oružje, nakon odluke Tripolija da odustane od oružja za masovno uništenje.

2005 - U Liberiji, najstarijoj nezavisnoj državi Afrike, izuzev Etiopije, održani su predsednički i parlamentarni izbori, prvi posle 14 godina građanskog rata.

2005 - U eksploziji automobila bombe na jednoj pijaci u Tal Afaru, mestu na severozapadu Iraka, poginulo je 30, a ranjeno 35 osoba.

2006 - Umro je Milenko Šišić, fizički hemičar, član SANU. Radio je u Institutu "Boris Kidrič" u Vinči, doktorirao kod Pavla Savića, pionira nuklearnih nauka u Srbiji, i bio je najmlađi doktor nauka u Institutu gde se opredelio za hemiju visoko radioaktivnih materijala, odnosno ozračeno nuklearno gorivo i fisione produkte. Usavršavao se u SAD, a 1956. je izabran za docenta za predmet elektrohemije na Katedri za fizičku hemiju. Za Redovnog člana SANU je izabran 1985. Objavio je 190 radova, odnosno publikacija. Bio je član više međunarodnih naučnih društava

Dogodilo se na današnji dan, 12.10.

Na današnji dan 1873 - Rođena je srpska slikarka Nadežda Petrović, profesor slikarstva i saosnivač "Kola srpskih sestara" (s Branislavom Nušićem). Slikarstvo je studirala u Minhenu i Parizu, a prvu samostalnu izložbu je priredila 1900. Njena dela nose snažan, originalan izraz i izvanredno bogatstvo boja. Sačuvano je oko 200 njenih dela, a pojedine slike ("Resnik","Autoportret", "Notr Dam", "Bulonjska šuma") su ravne radovima vrhunskih evropskih majstora tog vremena. Rođena je u porodici u kojoj su dve sestre postale slikarke, jedna muzičar, a najmlađi brat Rastko pisac. Umrla je od tifusa 1915. u valjevskoj bolnici, gde je kao dobrovoljna bolničarka negovala ranjene srpske vojnike.



Danas je četvrtak, 12. oktobar 2023. Do kraja godine ima 80 dana.

1492 - Španski moreplovac Kristifor Kolumbo je otkrio Ameriku, iskrcavši se na ostrvce Gvanahani - on mu je dao ime San Salvador - u sastavu Bahamskih ostrva, nakon 33 dana plovidbe Atlantskim okeanom od Kanarskih ostrva.

1518 - Nemački verski reformator Martin Luter, optužen za jeres, sazvao je skupštinu grada Augzburga i u teološkoj raspravi s kardinalom Tomazom de Viom, poznatim kao Kajetan, odbio je nastojanje vrhova rimske crkve da odustane od svog učenja.

1870 - Umro je američki general Robert Edvard Li, komandant armije Virdžinije i vojske Konfederacije (Jug) u

građanskom ratu u SAD od 1861. do 1865, najsposobniji vojskovođa tog rata. Predvodeći južnjačke trupe, pobedio je vojsku Severa u bitkama kod Ričmonda i Frederiksburga 1862. i kod Čanselorsvila 1863. ali je suočen s neuporedivo nadmoćnijom armijom Severa morao da kapitulira 9. aprila 1865.

1897 - U Beograd su iz Beča preneti posmrtni ostaci srpskog jezičkog reformatora Vuka Stefanovića Karadžića i

sahranjeni u porti Saborne crkve.

1918 - "Marš na Drinu" srpskog kompozitora Stanislava Biničkog je prvi put odjeknuo ulicama Niša, tek oslobođenog u Prvom svetskom ratu. Uz zvuke marša pobedonosno je koračala Drinska divizija srpske vojske.

1924 - Umro je francuski pisac Anatol Frans, član Francuske akademije i dobitnik Nobelove nagrade za književnost

1921. Izvanredan stilista, izvrgavao je oštroj satiri francusko društvo u vreme Treće republike i istupao protiv militarizma i šovinizma, razobličavajući korumpiranost zvaničnika i štampe, što mu je donelo naziv "buntovnog akademika". Dela: zbirka pesama "Zlatne pesme", romani "Zločin Silvestra Bonara", "Savremena istorija", "Crveni krin", "Bogovi su žedni", "Pobuna anđela", "Taida", "Epikurov vrt", "Mišljenja opata Žeroma Koanjara", "Ostrvo pingvina", "Pečenjarnica kraljice Pedok", "Život u cveću".

1934 - Maloletni Petar II Karađorđević je proglašen kraljem Jugoslavije, tri dana pošto je u Marselju ubijen njegov

otac Aleksandar I , u atentatu koji su izveli hrvatski teroristi ustaše.

1935 - Rođen je Lučano Pavaroti, italijanski operski pevač. Jedan je od najznačajnijih tenora 20. veka. Rođen u

porodici muzičara, bavio se pedagogijom i izvesno vreme radio je kao učitelj. Uzimao je časove pevanja od 1956. kod Ariga Pole i Etora Kampoljanija. Karijeru svetske operske zvezde je započeo 1961. ulogom Roberta u operi "Boemi" Đakoma Pučinija. Prvi javni nastup van Italije imao je u Beogradu. Bio je poznat i po humanitarnom radu, dobitnik je posebnog priznanja Visokog komesarijata UN za izbeglice.

1960 - Tokom debate o kolonijalizmu u Generalnoj skupštini UN, Nikita Hruščov sovjetski lider, je u ljutnji, skinuvši

prethodno cipelu, lupio njome po stolu više puta.

1964 - U orbitu oko Zemlje je lansiran sovjetski vasionski brod "Vashod 1", prva svemirska letelica s višečlanom posadom.

1968 - Afrička država Ekvatorijalna Gvineja, do tada Španska Gvineja, stekla je nezavisnost posle 190 godina španske kolonijalne uprave.

1968 - Predvođena pukovnikom Omarom Torihosom Ererom, Nacionalna garda Paname je oborila predsednika Arnulfa Arijasa Madrida.

1969 - Lansiran je sovjetski vasionski brod "Sojuz 7" s tročlanom posadom, koji se potom spojio sa "Sojuzom 6" u kojem su se nalazila dva člana posade.

1976 - Premijer Kine Hua Guofeng je postao šef vladajuće Komunističke partije.

1978 - U Vašingtonu su počeli mirovni pregovori Izraela i Egipta uz učesće predsednika SAD Džimija Kartera.

1983 - Bivši japanski predsednik vlade Kakuei Tanaka je osuđen na četiri godine zatvora zbog umešanosti u aferu

podmićivanja "Lokid".

1984 - U eksploziji bombe koju su podmetnuli teroristi Irske republikanske armije u "Grand hotel" u engleskom gradu Brajton, gde je održavana godišnja konferencija britanskih konzervativaca, poginulo je pet osoba.

1990 - Islamski teroristi na motociklima u Kairu su iz zasede ubili predsednika egipatske skupštine Rifata Mahdžuba

i trojicu njegovih telohranitelja.

1992 - U Kairu je poginulo više od 550 osoba u zemljotresu čiji je epicentar bio nedaleko od velikih piramida u Gizi.

1996 - Umro je francuski teniser Rene Lakost, osnivač kompanije za proizvodnju sportske opreme s prepoznatljivim

"krokodilčićem" kao zaštitnim znakom, poslednji od francuska "četiri musketira" koji su dominirali svetskim tenisom dvadesetih godina 20. veka.

1999 - General Pervez Mušaraf je vojnim udarom oborio vladu pakistanskog predsednika vlade Navaza Šarifa, raspustio skupštinu Pakistana i zaveo vanredno stanje.

2006 - Turski pisac Orhan Pamuk dobio je Nobelovu nagradu za književnost.

2011 - Evropski komesar za proširenje Štefan File preporučio je da se Srbiji dodeli status kandidata za članstvo u EU.

2013 - Preminuo je Jovan Ristić, tv reditelj, autor brojnih emisija, filmova, TV serija i pozorišnih predstava. Rođen je 1939. u Beogradu, gde je završio gimanziju a potom i Fakultet dramskih umetnosti. Režirao je oko 2.500 TV emisija, dva filma, pedesetak pozorišnih predstava, spotove i brojne manifestacije. Režirao je: "Sedmoricu mladih", TV serije "Koncert za ludi mladi svet", "Divlje godine", emisije "Povratak džezu", kviz "Malo ja, malo ti", bio je autor "Nedeljnog popodneva".

2019 - Eliud Kipčoge, olimpijski šampion i svetski rekorder iz Kenije, postao je prvi atletičar koji je istrčao maraton za manje od dva sata. Kipčoge je pretrčao stazu oko bečkog parka Prater za jedan sat, 59 minuta i 40 sekundi. Atletska federacija je međutim objavila da neće priznati rekord, pošto se nije dogodio u otvorenoj konkurenciji.

Dogodilo se na današnji dan, 13.10.

Na današnji dan 1943. godine Italija je posle kapitulacije promenila stranu u Drugom svetskom ratu: pod pritiskom saveznika, italijanski kralj Vitorio Emanuele III i njegov predsednik vlade, maršal Pjetro Badoljo, do 1941. načelnik generalštaba italijanske vojske, objavili su rat nacističkoj Nemačkoj.

Danas je petak, 13. oktobar, 286. dan 2023. Do kraja godine ima 79 dana.

54 - Umro je rimski car Klaudije I Tiberije Druz, koji je tokom vladavine od 41. uspeo da stabilizuje prilike u rimskoj državi. Godine 43. osvojio je Britaniju, osim severne trećine ostrva koja nikada nije pala pod Rim. Upamćen je kao vladar koji zaslužuje poštovanje. Bio je retko obrazovan i pomagao je razne vidove stvaralaštva a sam se bavio i istoriografijom. Umro je 54. otrovan pečurkama koje mu je podmetnula četvrta supruga Julija Agripina Mlađa kako bi otvorila prostor da na čelo države dovede sina iz prethodnog braka, potonjeg cara Nerona.

1792 - Predsednik SAD Džordž Vašington položio je kamen-temeljac Bele kuće u Vašingtonu, zvanične predsedničke rezidencije.

1815 - Streljan je francuski maršal Žoakim Mira, najčuveniji među komandantima armija cara Napoleona I , od 1808. do 1815. kralj Napulja. Zarobljen je pri pokušaju da ponovi osvoji Napulj, posle čega je pogubljen.

1869 - Umro je francuski pisac Šarl Ogisten Sent Bev, najistaknutiji predstavnik francuske književne kritike. Počeo je romantičarskim pesmama i romanom "Naslada", ali se potom posvetio isključivo književnoj kritici i istoriji koje je obnovio prodornim analizama dela i pisaca. Ostala dela: pesme "Život", kritike "Književni portreti", "Por-Roajal", "Razgovori ponedeljkom".

1884 - Grinič je usvojen kao univerzalni (nulti) meridijan, od kojeg se računaju geografske dužine i vremenske zone na Zemlji.

1890 -U Subotici je osnovana Gradska biblioteka, kao javna ustanova, koja prikuplja, čuva, i omogućava korišćenje knjiga i periodičnih publikacija. Reprezentativno zdanje u kojem je Biblioteka smeštena, projektovao je arhitekta Ferenc Rajhl 1895. a gradnja je dovršena jula 1896.

1905 - Umro je engleski glumac Henri Irving, jedan od najvećih tragičara 19. veka, prvi glumac kojem je 1895. dodeljena plemićka titula. Najpoznatiji je bio po tumačenju likova iz drama Vilijama Šekspira.

1921 - Rođen je francuski glumac i pevač italijanskog porekla Ivo Livi, poznat kao Iv Montan, koji je svetsku slavu postigao filmom "Nadnica za strah". Ostali filmovi: "Vrata noći", "Heroji su umorni", "Veštice iz Salema", "Veliki plavi put", "Volite li Bramsa", "Hajde da se volimo", "Z", "Priznanje".

1923 - Turska skupština proglasila je Ankaru, bivšu Angoru, prestonicom Turske. Od 1453. do 1923. prestonica je bio Carigrad (Istanbul) a do 1453. Jedrene.

1925 - Rođena je Margaret Hilda Roberts, poznata kao Margaret Tačer, koja je 1979. postala prva žena premijer u istoriji Britanije. Držala je duže od svih položaj britanskog premijera u 20. veku, ali je 1990. primorana na ostavku odlukom rukovodstva njene Konzervativne partije.

1964 - Posle 24 časa od poletanja brodom "Vashod 1", bezbedno su se prizemljila tri sovjetska kosmonauta, članovi prve višečlane posade u istoriji svemirskih letova.

1967 - Umro je srpski inženjer Dobrivoje Božić, konstruktor najbolje svetske automatske vazdušne kočnice na železnicama. Studirao je Karlsrueu i Drezdenu, u Nemačkoj. Profesor mu je bio i Rudolf Dizel, čuveni konstruktor motora. Po okončanju studija 1911. vratio se u Srbiju. "Kočnica Božić" je u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca usvojena 1922. a kad je Međunarodna železnička unija proglasila taj uređaj boljim od svih dotadašnjih 1928. usvojena je i u drugim zemljama. Božićeva kočnica smatra se neprevaziđenom, pa su i najsavremenije železničke kočnice njene usavršene kopije. U Srbiju se inženjer Božić vratio 1964. iz emigracije u SAD gde se nalazio od Drugog svetskog rata.

1972 - Prilikom pada sovjetskog putničkog aviona tipa "Iljušin 62" blizu moskovskog aerodroma poginulo je svih 176 osoba u letelici, što je bila dotad najveća nesreća u istoriji putničke avijacije.

1976 - Bolivijski teretni avion tipa "Boing 707", kojem je otpao jedan motor odmah posle poletanja, pao je na glavnu ulicu Santa Kruza, usmrtivši više od 100 osoba na tlu i tri člana posade.

1988 - Istraživači su laboratorijskim ispitivanjem došli do zaključka da je "Torinski pokrov" u kojem je, prema verovanju, bio sahranjen Isus Hristos, lažan i da potiče iz Srednjeg veka. Kasnije analize su osporile rezultate ovog istraživanja, tako da spor oko autentičnosti traje i dalje.

1990 - U moskovskoj crkvi Svetog Vasilija Blaženog na Crvenom trgu održana je prva liturgija, 73 godine posle Oktobarske revolucije.

1990 - Vođa hrišćanskih snaga u Libanu general Mišel Aun zatražio je azil u francuskoj ambasadi u Bejrutu posle napada sirijske armije na njegovo uporište.

1993 - Sud u Hamburgu proglasio je Nemca Gintera Parhea krivim zbog ranjavanja nožem teniserke Monike Seleš, ali je na osnovu toga doneo presudu koja je širom sveta ocenjena kao skandalozna. Parhe je kažnjen uslovno na dve godine zatvora.

1997 - Britanski supersonični automobil prvi je uspeo da na tlu probije zvučni zid, razvivši brzinu od 1.222,7 kilometara na čas.

2003 - Filipinske bezbednosne snage ubile su Fatura Rahmana el Gozija, kako je navedeno, "ključnu figuru" islamističke terorističke organizacije "Džema islamija".

2005 - U napadu 300 islamskih ekstremista na Naljčik, glavni grad severnokavkaske ruske Republike Kabardino-Balkarije, poginula su 92 terorista, 33 pripadnika organa reda i 12 civila, a ranjeno je preko stotinu osoba.

2006 - Bangladeški ekonomista Muhamad Junus i banka Gramin, koju je on osnovao, dobili su Nobelovu nagrade za mir, zbog pomaganja brojnim ljudima. Nagrada je pripala dobitnicima iz Bangladeša, između 1.901 kandidata. Junus, često nazivan Bankar siromašnih, osnovao je 1976. godine banku Gramin koja dodeljuje mikro kredite najsiromašnijima u Bangladešu, najčešće ženama, pomažući im da pokrenu nekakav posao i ne tražeći pritom nikakvu hipoteku. Takav sistem mikro kredita, kopiran je potom širom sveta. Junus je 1997. osnovao i Gramin fondaciju, koja sada ima 52 partnerske organizacije u 22 zemlje, a njene kredite je koristilo čak 11 miliona ljudi iz Azije i Latinske Amerike.

2006 - Ban Ki-Mun, bivši šef južnokorejske diplomatije, izabran je na mesto generalnog sekretara UN, osmog po redu od osnivanja OUN. Izbor Ki-Muna proizvod je sve izraženijeg uticaja velikih azijskih država na svetsku politiku.

2007 - Najmanje 21 osoba je izgubila život, a 26 je povređeno, u odronu zemlje, u rudniku zlata na jugozapadu Kolumbije, u blizini grada Suares, u provinciji Kauka.

2007 - U nesreći prilikom prevrtanja broda u Senegalu, usled snažnog vetra, poginule su 32 osobe. Na brodu su se nalazili ribari koji su se vraćali s proslave završetka Ramazana. Brod je plovio iz gambijskog ribarskog sela Tandži ka jugu Senegala, s 50 putnika na palubi.

2007 - Umro je Bob Denar, francuski profesionalni vojnik i plaćenik, znamenit po nizu državnih udara koje je izvršio u više frankofonih zemalja. Avanturista Denar poslužio je kao predložak za više literarnih i filmskih ostvarenja, između ostalog, po uzoru na njega nastalo je delo "Psi rata" Frederika Forsajta.

2009 - Umro je Konstantin Babić, srpski kompozitor i profesor na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu, šef Katedre za muzičku teoriju. Njegov obiman i priznat kompozitorski opus već decenijama je nezaobilazni deo srpske muzičke istorije. Dela: "Koncertna intrada", "Preludijum za simfonijski orkestar", "Gudački kvartet", "Burleska za violinu i klavir", "Lovačka svita za mešoviti hor", "Balada za ženski hor", "Dečja simfonija za dečji gudački orkestar i udaraljke".

2013 - Više od 115 hodočasnika izgubilo je život u stampedu na mostu na reci Sind, kod hinduističkog hrama Mandula Devi, u centralnoj Indiji, tokom Navaratra festivala. Više od 110 osoba je povređeno. Slična tragedija na istom mestu dogodila se i 2006. godine.

2014 - Park u austrijskoj prestonici Beču, smešten u devetom kvartu, dobio je ime "Park Diane Budisavljević". Tokom Drugog svetskog rata, Diana Budisavljević, rođena Obekser (1891-1978) spasla je iz koncentracionih logora ustrojenih od strane hrvatskih ustaša, više od 15.000 osoba, ogromnom većinom srpske dece, među kojima je oko 12.000 preživelo rat.

2016 - Preminuo je Dario Fo, Italijanski dramski pisac, glumac, Nobelovac. Fo, naglašeni levičar, pisao je o organizovanom kriminalu, političkoj korupciji i žrtvama, svojevrsnoj hipokriziji verskih prvaka, pa i o situaciji na Bliskom istoku. Autor je oko 70 predstava, među kojima su verovatno najpoznatije satire "Nećemo platiti! Nećemo platiti!" i "Slučajna smrt jednog anarhiste". Nobelovu nagradu za književnost dobio je 1997. godine.

Dogodilo se na današnji dan, 14.10.

Na današnji dan 2018. godine preminula je Milena Dravić, srpska glumica, jedna od najvećih zvezda negdašnje Jugoslavije. Glumila je u preko stotinu filmskih ostvarenja. Rad na filmu započela je slučajno 1959. godine, ulogom u filmu "Vrata ostaju otvorena" Františeka Čapa. Upamćena je po ulogama u filmovima "Prekobrojna", "Bitka na Neretvi", "Misterije organizma", "Poseban tretman", "Ljubavni život Budimira Trajkovića", "Rad na određeno vreme", "Zona Zamfirova". Od 1972. do 1974. vodila je šou program "Obraz uz obraz". Radila je i s velikim holivudskim zvezdama poput Ričarda Bartona i Breda Pita.

Danas je subota, 14. oktobar, 287. dan 2023. Do kraja godine ima 78 dana.

322 p.n.e. - Demosten, najveći govornik antike izvršio je samoubistvo ispivši otrov. Kao vođa antimakedonske grupe u Atini proslavio se govorima protiv Filipa II Makedonskog poznatim kao Filipike. Njegovi govori, od kojih je sačuvano oko 40, smatraju se obrascem govorničke veštine.

1066 - Normanska invaziona armija vojvode Vilijama od Normandije, budućeg engleskog kralja Vilijama I Osvajača, potukla je kod Hestingsa saksonske trupe engleskog kralja Harolda, koji je poginuo. Invazija je izvedena pod blagoslovom pape, pošto se Saksonci nisu stavili na stranu Rima posle formalnog rascepa hrišćanske crkve 1054.

1322 - Vojska škotskog kralja Roberta I teško je porazila engleske trupe pod komandom kralja Edvarda II u bici kod Bilanda, što je odlučujuće doprinelo da engleski monarh 1328. nevoljno prizna nezavisnost Škotske.

1806 - Pod komandom Napoleona I , francuske trupe pobedile su prusku armiju u bici kod Jene i pokorile Prusku.

1809 - Bečkim mirom Austrija je prinuđena da Trst, Dalmaciju i delove današnje Hrvatske preda Francuskoj, delove negdašnje Poljske Varšavskom vojvodstvu i Rusiji, a oblast In Bavarskoj.

1881 - Zaključen je Trgovinski ugovor između Kneževine Srbije i Sjedinjenih Američkih Država. Tada je zaključena i Konvencija o pravima, imunitetima i privilegijama konzularnih agenata.

1882 - Rođen je irski državnik Emon de Valera, vođa partije "Šin fejn" od 1917. do 1926, s dva kraća prekida predsednik vlade od 1937. do 1959. a potom do 1973. predsednik Irske. Zbog učešća u ustanku "Crvena pastva" 1916. Englezi su ga osudili, prvo na smrt pa na doživotnu robiju, ali je oslobođen 1917. Predvodio je 1922. Dablinski ustanak, posle čije je propasti 1923. objavio kraj oružane borbe. Bio je 1932. predsednik Društva naroda.

1890 - Rođen je američki general i državnik Dvajt Dejvid Ajzenhauer, vrhovni komandant savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu u Evropi, predsednik SAD od 1953. do 1961. Komandant NATO bio je od 1950. do 1952, kad je dao ostavku zbog predsedničkih izbora, koje je dobio kao kandidat Republikanske stranke.

1892 - U Beogradu je na relaciji Kalemegdan - Slavija puštena u saobraćaj prva tramvajska linija. Prve beogradske tramvaje vukla je konjska zaprega.

1894 - Rođen je američki pisac Edvard Estlin Kamings, pesnik snažnog lirskog dara u čijoj su poeziji dominirale teme ljubavi i smrti. Dela: zbirke stihova " XLI pesma", "Je 5", "Viva", "Tom", "V20", " 1x1 ", "Sedamdeset i jedna pesma".

1912 - Predsednik SAD Teodor Ruzvelt preživeo je u Milvokiju atentat. Sticajem okolnosti metak je zaustavio debeli kaput i svežanj papira u unutrašnjem džepu.

1913 - U najgoroj rudarskoj nesreći u Velikoj Britaniji, u rudniku uglja kod Glamorgena u Velsu poginulo je 439 rudara.

1916 - Uspostavljeni su diplomatski odnosi između Kraljevine Srbije i Španije. U Madridu je tada otvoreno srpsko poslanstvo.

1919 - Rođen je Dragoslav Avramović srpski ekonomski stručnjak, dopisni član SANU. Doktorat ekonomskih nauka stekao je 1956. Bio je savetnik NBJ od 1951. Potom radi u Svetskoj banci, gde je od šefa Odeljenja za opšte studije dospeo do mesta direktora. Bio je savetnik generalnog sekretara Konferencije UN za trgovinu i razvoj ( UNCTAD) za pitanja ekonomske saradnje zemalja u razvoju i za opšta pitanja (Ženeva 1980-1984), kao i ekonomski savetnik Banke za trgovinu i razvoj (Vašington 1984-1988). Njegovim ekonomskim programom je januara 1994. zaustavljena hiperinflacija u SRJ, od marta 1994. do maja 1996. nalazio se na mestu guvernera Narodne banke. Bio je centralna ličnost Saveza za promene iz kojeg je docnije izrasla Demokratska opozicija srbije (DOS).

1921 - Rođen je Rade Marković, srpski glumac. U svetu glume bio je aktivan čitavih šest decenija i ostavio je neizbrisiv trag u istoriji srpske kulture. Studirao je Tehnički a potom Filozofski fakultet u rodnom Beogradu, ali se posvetio glumi, igrajući najpre u amaterskim grupama. Na pozorišnim scenama ostvario je oko 100 uloga, na filmu osamdesetak, u televizijskim dramama, serijama i drugim emisijama više od 60. Učestvovao je u gotovo 200 radio drama i režirao dva dokumentarna filma. Bio je profesor glume na Akademiji umetnosti u Novom Sadu.

1927 - Rođen je engleski glumac Rodžer Mur, koji je uglavnom igrao u akcionim filmovima i TV serijama a najpoznatiji je po ulozi tajnog agenta 007. Filmovi: "Ajvanho", "Živi i pusti druge da umru", "Čovek sa zlatnim pištoljem", "Špijun koji me je voleo", "Samo za tvoje oči".

1930 - Rođen je Žozef Dezire Mobutu, kongoanski (zairski) diktator, poznat kao Mobutu Sese Seko, predsednik Zaira od 1965. do zbacivanja s vlasti u maju 1997. u pobuni koju je predvodio Loran Kabila. Vlast je prigrabio u novembru 1965, posle petogodišnjeg građanskog rata u toj bivšoj belgijskoj koloniji, kojoj je kasnije promenio naziv u Zair.

1933 - Nemačka je napustila Društvo naroda i konferenciju o razoružanju u Ženevi.

1939 - Više od 800 mornara poginulo je na britanskom ratnom brodu "Rojal ouk", kojeg je u moru pored severne Škotske potopila nemačka podmornica.

1944 - Umro je srpski slikar Marko Murat, član Srpske kraljevske akademije, osnivač Umetničke zanatske škole u Beogradu. Počeo je kao realista, ali se potom približio impresionistima. Slikao je portrete, istorijske kompozicije, predele, snažno je uticao na stvaranje "Beogradske škole" i u srpsko slikarstvo je uneo nova umetnička shvatanja. Za veliku istorijsku kompoziciju "Ulazak cara Dušana u Dubrovnik" nagrađen je na svetskoj izložbi u Parizu 1900. Druga dela: "Proleće", "Cveti", "Dum Ante", "Dubrovnik".

1944 - Samoubistvo je izvršio nemački feldmaršal Ervin Romel, posle neuspelog puča protiv Adolfa Hitlera, u koji je bio umešan. Romel je bio zapovednik nemačkog Afričkog korpusa, prozvan "Pustinjska lisica" zbog više spektakularnih pobeda njegove jedinice u ratu u severnoj Arfici.

1944 - Britanske i grčke snage oslobodile su Atinu od Nemaca u Drugom svetskom ratu.

1947 - Leteći vojnim avionom na mlazni pogon u fazi ispitivanja, američki vazduhoplovni kapetan Čarls Jeger postao je prvi čovek koji je probio zvučni zid.

1959 - Umro je američki filmski glumac Erol Flin, koji je najčešće igrao pravdoljubive junake u avanturističkim filmovima.

Filmovi: "Kapetan Blad", "Avanture Robina Huda", "Gusar", "Kraljević i prosjak", "Džentlmen Džim", "Virdžinija siti", "Koreni pakla".

1961 - Održan je prvi Sabor trubača u Guči. Specifična smotra duvačkih orkestara postupno je decenijama postajala sve poznatija da bi vremenom dosegla globalnu popularnost. Te 1961. sabor je održan u porti lokalne crkve.

1964 - Nobelovu nagradu za mir dobio je Martin Luter King, lider i borac za ljudska prava afroamerikanaca.

1970 - Na Filipinima je u tajfunu poginulo više od 780 osoba.

1973 - U Tajlandu je vlada Tanoma Kitikačorna primorana da podnese ostavku pošto je armija odbacila njegov zahtev da silom uguši studentske demonstracije.

1977 - Umro je američki pevač i filmski glumac Hari Lilis "Bing" Krozbi, rekorder po broju snimljenih ploča, dobitnik Oskara za film "Idući svojim putem".

1988 - Egipćanin Nagib Mahfuz postao je prvi arapski pisac koji je dobio Nobelovu nagradu za književnost.

1990 - Umro je američki kompozitor i dirigent Lenard Bernštajn, od 1958. dirigent Njujorške filharmonije. Komponovao je u neoklasicističkom i postromantičarskom stilu. Dela: simfonije "Džeremaja", "Doba strepnje", balet "Slobodna mašta", opera "Nevolja na Tahitiju", mjuzikl "Priča sa zapadne strane".

1990 - Nemačka i Poljska potpisale su sporazum o granici na reci Odri.

1991 - Predvodnica opozicije u Mjanmaru (do 1989. Burma) Aung San Su Ći, tada više od dve godine u kućnom pritvoru pod režimom vojne uprave, dobila je Nobelovu nagradu za mir.

1994 - Predsednik vlade Izraela Jicak Rabin, šef izraelske diplomatije Šimon Peres i vođa Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat podelili su Nobelovu nagradu za mir.

1995 - Grčka je ukinula embargo protiv Bivše Jugoslovenske Republike Makedonije, pošto su vlasti u Skoplju prihvatile da promene zastavu i zvanično se obavežu da nemaju pretenzija na grčku teritoriju.

1998 - Nigerijski pisac Vole Sojinka, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, vratio se u zemlju posle četiri godine izbeglištva na koje ga je primorao diktatorski režim vojne hunte kojem se žestoko protivio.

1999 - Umro je tanzanijski državnik Džulijus Kambarage Njerere, istaknuti lider Pokreta nesvrstanih, prvi predsednik Tanganjike, zatim Tanzanije (nastale spajanjem Tanganjike i Zanzibara) od 1962. do 1985. kada se povukao sa vlasti, što je jedinstven primer u Africi. Studirao je istoriju, političke nauke i pravo u Edinburgu. Jedan je od osnivača Organizacije Afričkog Jedinstva 1963. a tri godine po okončanju borbe za nezavisnost od Velike Britanije 1964. bio je ključna figura prilikom ujedinjenja sa Zanzibarom, i nastanka Tanzanije. Njegova "Aruša deklaracija" iz 1967. označila je socijalizam i ekonomsku samodovoljnost za osnovne ciljeve. Postigao je znatne uspehe u obrazovanju i zdravstvu. Naredio je 1979. vojnu intervenciju u susednoj Ugandi kada je oboren Idi Amin. Prepustio je 1985. položaj Ali Hasanu Mvinjiju, posle čega je imao istaknutu savetničku ulogu. Prevodio je Šekspira na svahili: "Julije Cezar", "Mletački trgovac".

2001 - Saopšteno je da je najmanje 200 osoba ubijeno u dvodnevnim neredima u severnom nigerijskom gradu Kano u kojem je zapaljeno više crkava i džamija i mnoge prodavnice.

2003 - U Beču je započeo dijalog Beograda i Prištine, prvi direktan kontakt predstavnika vlasti Srbije i Crne Gore i Albanaca sa Kosova i Metohije od NATO agresije na Srbiju (SRJ) 1999. i uspostavljanja uprave Ujedinjenih nacija u toj srpskoj pokrajini.

2007 - U eksploziji plina u četiri stambene zgrade u istočnoukrajinskom gradu Dnjepropetrovsk poginulo je 11 ljudi, a povređeno je 25, dok je 21 osoba nestala.

2010 - Skupština Srbije usvojila je Deklaraciju o osudi zločina učinjenih nad pripadnicima srpskog naroda i građanima Srbije.

2012 - Austrijanac Feliks Baumgartner izveo je istorijski skok "sa granice svemira", sa visine od 38,6 kilometara i prizemljio se u pustinji u Novom Meksiku. Njegov pad trajao je ukupno 10 minuta.

Posle 4 minuta i 19 sekundi slobodnog pada, kada je i probio zvučni zid, otvoren je padobran kojim se nekoliko minuta kasnije mirno prizemljio. Baumgartner je prilikom uspona već oborio jedan rekord (iz 1961) - najveću visinu na koju se popeo jedan balon. On je prva osoba koja je probila zvučni zid u slobodnom padu.

2014 - Preminuo je Voja Čolanović, srpski pisac. Studirao je jezike, prava i istoriju umetnosti, a diplomirao je na Visokoj novinarskoj i diplomatskoj školi. Bio je novinar, dramaturg, urednik u izdavačkoj kući "Rad" i prvi urednik Naučnog programa Televizije Beograd. Dela: "Osedlati mećavu", "Osmeh iz crne kutije" (1993) za koju je dobio Andrićevu nagradu. Za roman "Druga polovina neba" (1963) dobio je međunarodnu nagradu Benito Huarez, a za "Zebnju na rasklapanje" (1987) NIN-ovu. Druga dela: "Pustolovina po meri", "Telohranitelj", "Džepna kob", "Lavovski deo ničega", "Oda manjem zlu".

2018 - Veliki požar zahvatio je "Carsku baru", specijalni rezervat prirode smešten dvadesetak kilometara južno od Zrenjanina, u zapadnom delu centralnog Banata, u međurečju Tise i Begeja. Požar, proširen jakim vetrom, čime je obuhvaćeno oko 800 hektara zaštićenog prirodnog područja, izazvan je neodgovornim paljenjem strnjišta, u atarima Stajićeva, Perleza i Belog Blata.

Dogodilo se na današnji dan, 15.10.

Na današnji dan 1844. godine rođen je nemački filozof Fridrih Niče. U ranoj fazi pod uticajem je Šopenhauerovog učenja (delo "Rođenje tragedije iz duha muzike") docnije stvara sopstveni sistem. Jedan je od najžešćih kritičara zapadne kulture i hrišćanstva. Površna tumačenja svrstala su ga među preteče nacizma, što ozbiljni teoretičari odbacuju. Dela: "Tako je govorio Zaratustra", "Volja za moć" (posthumno sabrane njegove misli), "S one strane dobra i zla", "Sumrak idola", "Ljudsko, suviše ljudsko", "Genealogija morala", "Ecce homo", "Radosna nauka", "Nesavremena razmatranja".

Danas je nedelja, 15. oktobar, 288. dan 2023. Do kraja godine ima 77 dana.

70. p.n.e. - Rođen je rimski pisac Publije Vergilije Maron, tvorac dela u kojima je veličao rimsku prošlost. Vekovima je bio uzor evropskim pesnicima. U junačkom epu "Eneida", pisanom 11 godina po ugledu na Homera, opisao je trojanskog junaka Eneju koji je posle dugih lutanja i borbi dospeo u Lacijum (oblast južno od Tibra) i postao rodonačelnik Rimljana. Ostala dela: "Pastirske pesme" (ekloge), "Pesme o poljoprivredi" (georgike).

1529 - Turski sultan Sulejman II odustao je od opsade grada Beča.

1542 - Rođen je mogulski car Abu ul Fat Dželaludin Akbar, jedan od najvećih vladara Indije, koji je pokorio pobunjene države Gudžarat i Kašmir i osvojio Avganistan. Bio je veliki reformator, nastojao je da sjedini podanike različitih vera i rasa i ukinuo je ropstvo.

1582 - U Španiji, Portugalu i papskoj državi u Italiji počela je primena kalendara pape Grgura XIII. Prema savetu astronoma, papa je reformisao Julijanski kalendar, zasnovan na Sunčevoj godini od 365 dana i šest sati, u kojem je godina duža od Sunčeve 11 minuta i 14 sekundi i svakih 128 godina pojavljivao se dan "viška". Ta razlika je uklonjena tako što je posle četvrtka 4. oktobra 1582. naredni dan računat kao petak 15. oktobar. Godina Gregorijanskog kalendara ipak je duža od prirodne 12 sekundi, ali će ceo dan razlike biti dostignut tek posle 3.320 godina.

1608 - Rođen je italijanski fizičar i matematičar Evanđelista Toričeli, pronalazač živinog barometra, tzv. Toričelijeve cevi. Utvrdio je i zakon o isticanju tečnosti iz suda, usavršio teleskop i konstruisao prost mikroskop. Kad je Galileo Galilej oslepeo bio mu je sekretar, a posle Galilejeve smrti nasledio je njegovu katedru.

1814 - Rođen je ruski pisac Mihail Jurjevič Ljermontov. Stradao je u dvoboju u kavkaskoj banji Pjatigorsk. Iako je poginuo vrlo mlad njegovo delo svedoči o visokoj zrelosti. Dela: roman "Junak našeg doba", drama "Maskarada", poeme "Demon", "Mciri", "Pesma o trgovcu Kalašnikovu", pesme "Oblaci", "Misao", "Prorok", "Dimiskija", "Otadžbina", "Borodino".

1815 - Četiri meseca posle poraza njegove armije u bici kod Vaterloa, prognani francuski car Napoleon I stigao je na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu, na kojem je umro 1821.

1817 - Umro je poljski nacionalni junak Tadeuš Anžej Bonaventura Košćuško, učesnik u američkom Ratu za nezavisnost i ađutant Džordža Vašingtona, prvog predsednika SAD. Po povratku u Poljsku podigao je ustanak protiv Rusa, ali je njegova vojska poražena u oktobru 1794. u bici kod Macjejovica, a on je ranjen i zarobljen. Pušten je na slobodu 1796. pod uslovom da se odrekne akcija protiv Rusije i umro je u Švajcarskoj.

1894 - Francuski oficir jevrejskog porekla Alfred Drajfus uhapšen je pod optužbom za veleizdaju, čime je počela afera koja je godinama potresala Francusku. Bez dokaza je osuđen na doživotnu robiju, ali je posle velikog negodovanja javnosti i snažnog istupa pisca Emila Zole otkriven pravi krivac, a Drajfus je rehabilitovan.

1917 - Navodna nemačka špijunka u Prvom svetskom ratu Holanđanka Mata Hari streljana je u blizini Pariza.

1928 - Nemački dirižabl "Graf Cepelin" obavio je prvi komercijalni let preko Atlantika.

1929 - Rođen je Milorad Pavić, srpski književnik i naučnik, akademik i član niza međunarodnih naučnih i literarnih asocijacija. Njegov "Hazarski rečnik" doneo mu je globalnu popularnost. Bio je profesor Filozofskog fakulteta u Novom Sadu i Beogradu, s osnovnim interesovanjima vezanim za istoriju kulture Srba, posebno za srpsku književnost baroka, klasicizma i predromantizma. I pored velikog značaja njegovih naučnih radova postao je poznat zahvaljujući poznim književnim radovima. Prevođen je širom sveta, na više od 30 jezika.

1945 - Predsednik vlade "višijevske Francuske" u Drugom svetskom ratu Pjer Laval ubijen je, na osnovu sudske presude, zbog izdaje zemlje.

1946 - Nemački ratni zločinac Herman Gering izvršio je samoubistvo u zatvorskoj ćeliji dan pre nego što je, na osnovu presude Međunarodnog suda u Nirnbergu za ratne zločine, trebalo da bude pogubljen.

1949 - U Mađarskoj su posle montiranog staljinističkog sudskog procesa kao "titoisti" pogubljeni Laslo Rajk, Tibor Sonji i Andraš Salai.

1964 - Sovjetski lider Nikita Hruščov je zbačen, a sutradan je zvanično saopšteno da je sam izrazio želju da se povuče, čemu je "udovoljeno s obzirom na njegove godine i slabo zdravstveno stanje". Prvi sekretar Komunističke partije postao je Leonid Brežnjev, a predsednik vlade Aleksej Kosigin.

1987 - U državnom udaru je ubijen predsednik Burkine Faso (bivša Gornja Volta, od 1960. do 1984.) kapetan Tomas Sankara, a šef države je postao kapetan Blez Kompaore. Do dekolonizacije 1960. Gornja Volta je bila sastavni deo Francuske Zapadne Afrike.

1989 - Umro srpski pisac Danilo Kiš, član SANU. Diplomirao je svetsku književnost u Beogradu. Bio je dramaturg pozorišta "Atelje 212" i lektor za srpski jezik u Strazburu, Bordou i Lilu. Dela: romani "Psalam 44", "Mansarda", "Bašta, pepeo", "Peščanik", "Grobnica za Borisa Davidoviča", pripovetke "Rani jadi", "Enciklopedija mrtvih", drama "Elektra 70", polemički spis "Čas anatomije".

1990 - Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov dobio je Nobelovu nagradu za mir.

1991 - Skupština BiH, u krnjem sastavu, odnosno poslanici SDA i HDZ usvojili su Memorandum o suverenoj Bosni i Hercegovini. Do proglašenja je došlo nasuprot ustavima Jugoslavije i BiH i protivno volji jednog od tri konstitutivna naroda BiH. Srpski poslanici prethodno su napustili zasedanje nakon ukazivanja na nelegalnost ovakvog postupka. Preostali poslanici odbacili su tada Beogradsku inicijativu, prema kojoj je trebalo da BiH, posle otcepljenja Slovenije i Hrvatske, ostane u sastavu Jugoslavije.

1993 - Južnoafričkom predsedniku Frederiku Vilhelmu de Klerku i vođi Afričkog nacionalnog kongresa Nelsonu Mandeli dodeljena je Nobelova nagrada za mir kao priznanje za okončanje režima aparthejda i stvaranje osnova za razvoj demokratije u Južnoj Africi.

1995 - Na referendumu u Iraku predsednik Sadam Husein je, kao jedini kandidat, dobio gotovo stoprocentnu podršku da i narednih sedam godina predvodi državu.

1997 - Pobunjenici u Republici Kongo (bivši Francuski Kongo) ušli su u glavni grad Brazavil, zbacivši posle četvoromesečnog građanskog rata predsednika Paskala Lisubu, a na vlast se vratio bivši predsednik Denis Sasu Ngueso.

2003 - Kina je uspešno lansirala prvi kosmički brod s ljudskom posadom i tako postala treća zemlja koja je poslala čoveka u svemir, 42 godine posle istorijskog leta Jurija Gagarina. U orbitu oko Zemlje s kosmodroma Đinguan u pustinji Gobi lansiran je brod "Šendžou - 5" s astronautom Jangom Liveijem (38).

2010 - U Alpima, kroz masiv Gothard, u Švajcarskoj, probijen je najduži tunel u svetu, ukupne dužine 57 kilometara. Radovi na probijanju tunela počeli su 1993. a planovi su započeti još polovinom 20. veka. Izgradnja tunela "Gothard Baze" ukupno je procenjena na sedam milijardi evra.

2013 - Švajcarska je, potpisavši međunarodni sporazum o borbi protiv utaje poreza, ukinula bankarsku tajnost, čime je označen kraj specifične pozicije bankarskih računa u toj zemlji. Švajcarska, koja je dugo bila finansijski raj, nalazila se pod velikim pritiskom do potpisivanja sporazuma i u toj zemlji postoji velika zabrinutost da će taj čin ugroziti integritet i reputaciju njenih finansijskih institucija.

2019 - Najmanje 170 osoba, među kojima 40 policajaca, povređeno je u sukobima učesnika protesta i pripadnika policijske jedinice za razbijanje demonstracija u Barseloni i drugim mestima u Kataloniji. Sukobi su izbili prethodne večeri pošto je Vrhovni sud u Madridu osudio devet bivših katalonskih političara i aktivista na zatvorske kazne od devet do 13 godina, zbog njihove uloge u neuspelom pokušaju separacije Katalonije od Španije.

Dogodilo se na današnji dan, 16.10.

Danas je ponedeljak, 16. oktobar, 289. dan 2023. Do kraja godine ima 76 dana.

1430 - Rođen je škotski kralj Džejms II, nazvan "Džejms gnevnog lica", koji je tokom vladavine od 1437. do 1460. uspostavio vlast nad rivalskim plemićkim frakcijama. Učvrstio je autoritet krune, uspešno nastavljajući posao koji je započeo njegov otac Džejms I. Ubili su ga Englezi 1460. tokom opsade zamka Roksburg.

1758 - Rođen je američki filolog i leksikograf Noa Vebster, otac leksikografije u Sjedinjenim Američkim Državama. Objavio je 1806. rečnik engleskog jezika "Compendious Dictionary of the English Language", a 1828. rečnik koji i sada nosi njegovo ime. Izuzetno obimni "potomci" Vebsterovih rečnika smatraju se najboljim rečnicima engleskog jezika.

1793 - Pogubljena je francuska kraljica Marija Antoaneta, supruga Luja XVI, kćerka austrijske carice Marije Terezije. Bila je jedna od najomraženijih ličnosti Francuske u vreme izbijanja revolucije u toj zemlji 1789. godine. Upamćena je po izjavi: "Ako nemaju hleba, nek' jedu kolače", koju najverovatnije nikada nije izrekla. Pod optužbom da je vezama s bečkim dvorom izdala republiku, posle montiranog sudskog procesa, pogubljena je na giljotini pred 300.000 Parižana.

1813 - Započela je trodnevna "Bitka naroda" kod Lajpciga u kojoj su se snage francuskog cara Napoleona I našle pod udarom udruženih saveznika - Rusije, Pruske i Austrije. Francuska armija je potučena, a 19. oktobra saveznici su zauzeli Lajpcig. Posle poraza Napoleon se povukao preko Rajne i nekoliko meseci kasnije prisiljen je da abdicira.

1837 - Srpski knjaz Miloš Obrenović ukinuo je kuluk - besplatan rad seljaka koji su koristili seoski kmetovi, nahijske starešine i sveštenstvo, što je povremeno dovodilo do odmetanja seljaka u hajduke. Kuluk je više puta zabranjivan, ali su ukazom Knjaza Miloša ukinuti svi njegovi vidovi, osim kuluka za održavanje puteva i mostova.

1846 - Američki lekar Džon Voren upotrebio je prvi put u istoriji hirurgije etar za veći operativni zahvat, uklonivši tumor pacijentu u Opštoj bolnici Masačusets u Bostonu.

1854 - Rođen je engleski pisac irskog porekla Fingal O'Flaerti Vils, poznat kao Oskar Vajld. Bio je poznat kao osoba koja se podsmeva društvenim konvencijama. Držao je da je umetnost autonomna i amoralna. U zatvoru u Redingu, u kojem je dve godine izdržavao kaznu zbog homoseksualizma, napisao je "Baladu o redinškoj tamnici" i duboko iskren životni obračun "De Profundis". Posle izlaska iz zatvora 1897, pod imenom Sebastijan Melmot živeo je u Parizu u kojem je umro 1900. Ostala dela: roman "Slika Dorijana Greja", komedije "Važno je zvati se Ernest", "Lepeza ledi Vindermir", "Idealan muž", zbirka priča "Zločin lorda Artura Sejvila i druge priče", drame "Saloma" (na francuskom), "Vera", "Vojvotkinja od Padove".

1886 - Rođen je izraelski državnik David Ben Gurion, predvodnik borbe za stvaranje Izraela i prvi predsednik vlade te zemlje od 1948. do 1953. i ponovo od 1955. do 1963. Iz rodne Poljske otišao je 1906. u Palestinu i bio je među pionirima seljačkog kolektivizma i radničkog pokreta. Osnovao je 1920. Histadrut (Savez sindikata), a 1930. Izraelsku radničku partiju (MAPAI), stranku laburističkog tipa. Kao predsednik vlade, od različitih gerilskih grupa stvorio je izraelsku armiju.

1888 - Rođen je američki pisac Judžin Gledston O'Nil, tvorac moderne američke drame, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1936. Njegove drame odlikuju realizam i žestina koja katkad prerasta u brutalnost. Drame i trilogija "Elektri priliči crnina", u kojoj je klasičnu grčku temu o Edipu primenio na moderan svet, odnosno američko društvo u vreme građanskog rata, doneli su mu svetsku slavu. Ostala dela: drame "Iza horizonta", "Ana Kristi", "Sva božja deca imaju krila", "Veliki bog Braun", "Car Džons", "Dugo putovanje u Evropu", "Žudnja pod brestovima".

1908 - Rođen je Enver Hodža, šef vladajuće "Partije rada Albanije" od 1948. do smrti 1985. Između dva svetska rata bio je sekretar poslanstva Albanije u Briselu. Jedan je od osnivača Komunističke partije Albanije 1941. Podržavao je politiku Informbiroa od 1948. do 1956. i Staljinov koncept vlasti, čak i posle 20. kongresa KP Sovjetskog Saveza na kojem su osuđeni Staljinovi metodi. Kasnije se oslonio na Peking. Izgradio je brutalan i represivan sistem u svojoj zemlji. Nikada nije krio teritorijalne pretenzije prema teritoriji Srbije (Kosovo i Metohija), kao i drugim teritorijama tadašnje Jugoslavije. Pravi je tvorac savremenog velikoalbanskog projekta.

1910 - Jedan od pionira srpskog vazduhoplovstva Ivan Sarić izveo je u Subotici pred više hiljada znatiželjnika let drvenim "monoplanom" koji je sam konstruisao. Uzdigao se na visinu od 30 metara i u širokom luku obleteo konjičko trkalište. Sarićev "monoplan" čuva se u Muzeju vazduohoplovstva u Surčinu.

1925 - Potpisan je garantni pakt Nemačke, Belgije i Francuske o međusobnom poštovanju granica, koji je Nemačka pogazila 15 godina kasnije kada je okupirala te dve zemlje.

1927 - Rođen je nemački pisac Ginter Gras. Svetski uspeh postigao je već prvim romanom "Limeni doboš". Na ciničan i brutalan način prikazao je nemačko građanstvo u vreme nacizma. Iako je javno ispoljavao naglašeno levičarske stavove, ispostavilo se da je bio pripadnik SS formacija tokom Drugog svetskog rata. Ostala dela: romani "Limbur", "Pseće godine", "Lokalna anestezija", "Susret u Telgteu", "Široko polje", novela "Mačka i miš", drame "Poplava", "Plebejci uvežbavaju ustanak", zbirke pesama "Čvorište pruga", "Ispitan".

1934 - Kineske komunističke snage Mao Cedunga počele su iz provincije Jangksi "Dugi marš" i proboj četvorostruke blokade Nacionalističke armije Čang Kaj Šeka. U proboju ka severu pod borbom je pređeno više od 11.000 kilometara i marš je okončan posle godinu dana spajanjem delova kineske Crvene armije u provinciji Severni Šensi.

1940 - Nemački okupacioni generalni guverner Poljske Hans Frank ustanovio je geto u Varšavi. U njega su Nemci saterali oko 440.000 Jevreja iz Varšave i drugih poljskih mesta kao i iz Nemačke. Desetine hiljada zatočenih umrlo je u getu od gladi i bolesti, a više od 310.000 otpremljeno je u logore smrti i ubijeno u gasnim komorama. Preživeli su 1943. podigli ustanak, ali su tokom odmazde gotovo svi stradali.

1946 - Obešene su glavešine Trećeg rajha koje je Međunarodni sud u Nirnbergu osudio na smrt zbog ratnih zločina u Drugom svetskom ratu, uključujući šefa nemačke diplomatije Joahima fon Ribentropa i načelnika štaba Vrhovne komande oružanih snaga Nemačke feldmaršala Vilhelma Kajtela. Rajhsmaršal Herman Gering, takođe osuđen na smrt, ubio se u zatvorskoj ćeliji prethodnog dana.

1949 - Porazom prokomunističke takozvane Demokratske armije u Grčkoj je okončan trogodišnji građanski rat, što je, između ostalog, bila posledica činjenice da se dogodila vojna intervencija Britanije i SAD u korist monarhista.

1964 - Kina je izvela prvu eksploziju atomske bombe, postavši peta zemlja sveta koja raspolaže nuklearnim oružjem.

1964 - Aleksej Kosigin je, posle smenjivanja Nikite Hruščova, sastavio novu sovjetsku vladu.

1968 - Moskva i Prag su potpisali sporazum o prisustvu sovjetskih trupa u Čehoslovačkoj, koje su s jedinicama drugih zemalja Varšavskog pakta zaposele u tu zemlju 21. avgusta 1968. kako bi odstranile proreformski nastrojenog Aleksandra Dubčeka i njegovu vladu kao i masovni pokret koji ih je podržavao.

1973 - Nobelova nagrada za mir dodeljena je državnom sekretaru SAD Henriju Kisindžeru i njegovom partneru u pregovorima Le Duk Tou, ali je političar Severnog Vijetnama odbio nagradu.

1978 - Poljski kardinal Karol Vojtila izabran je za 264. poglavara rimokatoličke crkve kao prvi neitalijanski papa posle 456 godina, pod imenom Jovan Pavle II.

1980 - Umro je italijanski političar Luiđi Longo, lider italijanskih komunista. Predvodio je pokret otpora u italijanskoj provinciji Pijemont. Posle hapšenja pod režimom Musolinija 1923. i 1924, emigrirao je 1926. i bio je jedan od inicijatora stvaranja pakta sa socijalistima 1934. Pod ilegalnim imenom Galo bio je generalni inspektor Internacionalnih brigada tokom Španskog građanskog rata.

1981 - Umro je izraelski general i političar Moše Dajan, pobednik u ratu protiv Arapa u junu 1967, u kojem je Izrael, posle vojnih provokacija Egipta, za nekoliko dana zaposeo Sinaj, Gazu, Zapadnu obalu i Golansku visoravan. Kao 14-ogodišnjak 1929. postao je član "Hagane", ilegalne jevrejske vojne organizacije, a u sastavu britanskih snaga se od 1937. do 1941. borio protiv Arapa u Palestini. U Drugom svetskom ratu 1941. izgubio je oko u borbi protiv kolonijalnih trupa francuske višijevske vlade u Siriji. Od 1953. do 1958. bio je načelnik Generalštaba izraelske armije, a od 1959. do 1964. ministar poljoprivrede i jedan od prvaka vladajuće partije "Mapaj", iz koje je istupio 1965. Ministar odbrane bio je 1967. i ponovo 1973. i 1974, kada je podneo ostavku. Šef diplomatije postao je 1977, ali se 1979. povukao zbog neslaganja s predsednikom vlade Beginom na temu politike prema Arapima.

1982 - Umro je italijanski operski pevač Mario del Monako, nazvan "tenorom epohe". Zahvaljujući izuzetnom glasu i izvanrednom osećanju za scenu, stekao je ogromnu popularnost i priznanje kritike.

1983 - Umro je srpski slikar i likovni kritičar Mihailo Petrov, jedna od vodećih ličnosti sveta umetnosti u Kraljevini Jugoslaviji između dva svetska rata. Bio je profesor Akademije primenjenih umetnosti u Beogradu. Ilustrovao je brojne knjige.

1984 - Crnački anglikanski arhiepiskop Johanesburga Dezmond Tutu dobio je Nobelovu nagradu za mir, kao druga istaknuta ličnost crnačke većine u Južnoj Africi kojoj je dodeljena ta nagrada. Bivši predsednik Afričkog nacionalnog kongresa Albert Džon Lutuli dobio je tu nagradu 1960.

1995 - Vođa političke organizacije "Nacija islama" Luis Farakan, na mitingu u Vašingtonu, kojem je prisustvovalo oko milion Afroamerikanaca, opisao je SAD kao društvo s naglašenim rasnim predrasudama.

1996 - Na stadionu u glavnom gradu Gvatemale poginulo je 78 osoba u stampedu nastalom nakon pokušaja navijača bez karata da se probiju na tribine kako bi posmatrali kvalifikacioni meč za svetsko fudbalsko prvenstvo.

2003 - Umro je mađarski bokser Laslo Pap, prvi koji je na Olimpijskim igrama tri puta uzastopno osvajao zlatne medalje.

2007 - U saobraćajnoj nesreći na autoputu Zagreb - Beograd, kod Nove Gradiške, poginuo je makedonski pevač Toše Proeski. Rođen u Kruševu, Makedonija, posedovao je retke glasovne mogućnosti i bio je jedan od najpopularnijih pevača s prostora negdašnje Jugoslavije.

2007 - Umrla je britanska glumica Debora Ker, znamenita po jednom od najpoznatijih filmskih poljubaca, s Bertom Lankasterom u filmu "Odavde do večnosti". Karijeru je počela u lokalnom pozorištu, u rodnoj Škotskoj, da bi prvu glavnu ulogu odigrala u filmu "Major Barbara" 1941. godine. Nominovana je za Oskara za glavnu ulogu čak šest puta, da bi konačno 1994. dobila Oskara za životno delo. Filmovi: "Kvo vadis", "Julije Cezar", "Odavde do večnosti", "Dobar dan tugo", "Kazino rojal".

2017 - Trupe vlade Iraka zaposele su pokrajinu Kirkuk u iračkom Kurdistanu. Kirkuk je bogat rezervama nafte i predmet je spora između zvaničnih vlasti u Bagdadu i lokalne kurdske samouprave, koja teži separaciji, a od 2014. do 2016. vođene su borbe s takozavnom Islamskom državom zbog kontrole nad tom regijom.

2019 - Približno stotinu pripadnika jedinica ROSU, specijalnih formacija prištinskih vlasti, u 25 oklopnih vozila i džipova, upalo je na sever KiM. Uhapšene su dve osobe, Srbi, navodno u vezi s istragom ubistva Olivera Ivanovića.

2020 - U Ivlinu, dvadesetak kilometara severozapadno od Pariza, islamski ekstremista Abdulah Anzorov, čečenskog porekla, ubio je lokalnog nastavnika Samuela Patija, odrubivši mu glavu. Zločin je bio motivisan optužbom da je Pati navodno kao predavač u školi tokom časova pokazivao karikature proroka Muhameda.

Dogodilo se na današnji dan, 17.10.

Na današnji dan 1922. godine, rođen je srpski književnik Borislav Mihajlović Mihiz, pesnik, književni kritičar, dramski pisac. Rođen je u Irigu, završio je Karlovačku gimnaziju i Filozofski fakultet u Beogradu. Radio je kao asistent u Muzeju Vuka i Dositeja u Beogradu, kritičar NIN-a, upravnik Biblioteke Matice srpske, saradnik Politike. Bio je umetnički direktor Avala-filma, umetnički savetnik u Ateljeu 212 (koji je stvorio zajedno s Mirom Trailović), urednik u Prosveti. Počeo je kao pesnik, veoma aktivan kao književni kritičar. Takođe bio je izuzetno društveno angažovan, jedno vreme i narodni poslanik, na listi Deposa. Bio je poznat kao čovek "bez dlake na jeziku". Dela: "Pesme", "Ogledi", "Od istog čitaoca", "Srpski pesnici između dva rata", "Književni razgovori", "Autobiografija o drugima". Autor je ili koautor više filmskih scenarija: "Orlovi rano lete", "Ponoćna zvona", "Vojnik i pas", "Čovek i ptica", "Zaseda". Autor je dramskih tekstova: "Banović Strahinja", "Komandant Sajler", "Kraljević Marko", "Optuženi Petar Todorović".

Danas je utorak, 17. oktobar, 290. dan 2022. Do kraja godine ima 75 dana.

1760. - Rođen je francuski filozof Klod Anri Sen Simon, socijalista utopista, učesnik Američkog rata za nezavisnost, koji se u vreme Francuske revolucije odrekao plemićke titule. Smatrao je da tradicionalnu državu treba zameniti industrijskim društvom i da aristokrate, vojnici i birokrati treba da iščeznu i ustupe mesto industrijalcima, radnicima i seljacima. Dela: "Industrijski sistem", "Industrija ili politički, moralni i filozofski razgovori u interesu svih ljudi odanih korisnom radu i nezavisnosti", "Pisma ženevskog građanina savremenicima", "Novo hrišćanstvo", "Stari i novi politički sistem".

1797. - U italijanskom selu Kampoformio sklopile su mir Austrija i Francuska, kojim je ukinuta Mletačka republika. Francuska je preuzela mletačke posede u Albaniji i ostrva u Jonskom moru kao i austrijsku Nizozemsku (Belgija), a Austrija Veneciju, Istru, Kvarner, Dalmaciju i Boku Kotorsku. Sve ove teritorije će Francuska preuzeti od Austrije 1809. Bečkim mirom.

1803. - Rođen je mađarski političar Ferenc Deak, glavni arhitekta Dvojne monarhije 1867. odnosno sporazuma Beča i Budimpešte kojim je stvorena Austro-Ugarska. Predvodio je mađarsku plemićku opoziciju protiv austrijskog kancelara Klemensa Meterniha pre revolucije 1848. a 1865. objavio je projekat o dualističkom uređenju Habzburške monarhije, prihvaćen dve godine kasnije.

1849. - Umro je poljski kompozitor i pijanista Frederik Šopen, nazvan "pesnik klavira", koji je u vrhunskom romantičarskom maniru komponovao gotovo isključivo klavirsku muziku. U kompozicijama se obilato koristio elementima poljske narodne muzike. Iz Poljske je 1830. otišao u Francusku, ne sluteći da više neće videti otadžbinu. Dela: dva koncerta za klavir i orkestar, oko 170 sonata, mnoštvo poloneza, mazurki, valcera.

1855. - Englez Henri Besemer patentirao je postupak za preradu sirovog gvožđa u čelik, nazvan po njemu "Besemerov čelik".

1876. - U Menlo Parku kod Njujorka američki pronalazač Tomas Alva Edison osnovao je radionicu u kojoj je okupio više vrhunskih stručnjaka, uključujući najistaknutijeg među njima, srpskog naučnika Nikolu Teslu.

1907. - Kodifikacijom pravila međunarodnog običajnog prava, naročito ratnog, koja i sada umnogome važe, završena je druga Bečka mirovna konferencija. U radu skupa učestvovale su 44 države, uključujući Kraljevinu Srbiju.

1912. - Srbija i Bugarska su, objavile rat Turskoj, a 19. oktobra na strani balkanskih saveznika u Prvi balkanski rat je ušla i Grčka. Tokom nepunih mesec dana oslobođen je gotovo ceo Balkan od Turaka, a na mirovnoj konferenciji u Londonu Turska se odrekla teritorija u Evropi, osim dela između Jedrena i Istanbula, pri čemu nije htela da se odrekne Jedrena, zbog čega je rat nastavljen do pada Jedrena u martu 1913. a mir između balkanskih saveznika i Turske je potpisan u Londonu 13. maja 1913.

1912. - Rođen je italijanski sveštenik Albino Lučani, poglavar rimokatoličke crkve samo 33 dana, pod imenom Jovan Pavle prvi. Od 1969. bio je arhiepiskop Venecije, a za papu je izabran 26. avgusta 1978. Pod nerazjašnjenim okolnostima umro je krajem septembra, zvanično od srčanog udara, ali je ostala senka sumnje da je otrovan. Sumnju je pojačala činjenica da posle smrti nije obavljena autopsija. Najavio je nameru da se pozabavi crkvenim finansijama, posebno Vatikanskom bankom, poznatom po vezama s mafijom i masonskom ložom P2, nagovestivši i druge reforme i niz personalnih promena. Njegov naslednik Karol Vojtila, koji je odabrao ime Jovan Pavle Drugi, potpuno je ignorisao namere Jovana Pavla Prvog.

1915. - Rođen je američki pisac Artur Miler, jedan od najznačajnijih dramskih pisaca 20. veka. Najpoznatiji je po drami "Smrt trgovačkog putnika", koju je napisao u 33. godini i za koju je 1949. dobio Pulicerovu nagradu. Dela: drame "Svi moji sinovi", "Smrt trgovačkog putnika", "Veštice iz Salema", "Pogled sa mosta", "Posle pada", "Događaj u Višiju", "Cena", "Slava, i razlog zašto", "Stvaranje sveta i druga posla", "Ravno iz raja", "Nadbiskupova tavanica", "Američki sat", zbirka priča "Više mi niste potrebni", roman "Fokus", esej "Dramski pisac i atomski svet".

1918. - Rođena je američka filmska glumica Margarita Karmen Kansino, poznata kao Rita Hejvort, holivudski erotski simbol četrdesetih godina 20. veka. Filmovi: "Samo anđeli imaju krila", "Đilda", "Dama pod sumnjom", "Nikad se nećeš obogatiti", "Dama iz Šangaja", "Odvojeni stolovi".

1919. - Rođen je kineski političar Džao Zijang, koji je kao predsednik vlade bio tvorac ekonomskih reformi osamdesetih godina 20. veka. Nasledio je 1987. Hu Jaobanga na čelu vladajuće Komunističke partije Kine, ali je oboren s vlasti 1989. i označen kao jedan od krivaca za studentske demonstracije ugušene u krvi.

1920. - Umro je američki novinar i publicista Džon Rid, čija su dela "Deset dana koji su potresli svet" i "Crvena Rusija" sjajne hronike Oktobarske revolucije. Popularnost je stekao kao dopisnik iz Meksika u vreme ustanka Panča Vilje. Posetio je 1914. zapadnoevropska bojišta, a 1915. Grčku, Rumuniju, Srbiju, Rusiju i Tursku, pripremajući knjigu "Rat u istočnoj Evropi". Napisao je potresne reportaže iz Srbije, u kojoj je bio u aprilu i maju 1915. U Rusiju je došao 1917. i oduševio se revolucijom. Vrativši se u SAD postao je jedan od osnivača Komunističke partije i član Izvršnog odbora Kominterne. Posle smrti od tifusa u Bakuu sahranjen je pod zidinama Kremlja u Moskvi.

1945. - Na talasu masovnih protesta obespravljenih "bezkošuljaša", u Argentini je vlast prigrabio pukovnik Huan Peron. Pod snažnim pritiskom osiromašenih Argentinaca pušten je iz zatvora samo nekoliko dana pošto je izgubio položaj u vojnoj vladi i istog dana se trijumfalno obratio pristalicama na mitingu u Buenos Ajresu na kojem se okupilo 300.000 ljudi.

1961. - U Parizu je u sukobima francuskih snaga bezbednosti sa alžirskim demonstrantima, koji su protestovali protiv kolonijalne uprave Francuske nad njihovom zemljom, prema zvaničnoj verziji poginulo troje ljudi. Grupe za ljudska prava tvrdile su da je broj žrtava veći od 240.

1972. - Umro je princ Đorđe Karađorđević, stariji sin kralja Petra Prvog. Nakon što se, pod pritiskom, 1909. odrekao prava na presto posvetio se vojničkoj karijeri. Do 16. godine služio je u Sankt Peterburgu u paževskom korpusu s mlađim bratom Aleksandrom i vratio se u Srbiju nakon što je Petar Prvi 1903. postao kralj. Učestvovao je u oba balkanska i u Prvom svetskom ratu. Na Mačkovom kamenu 1914. teško je ranjen. Nikada nije imao nikakvu političku ulogu.

1989. - U zemljotresu južno od američkog grada San Francisko poginulo je 67 i povređeno više od 600 ljudi.

1994. - Jordan i Izrael saopštili su nameru da postignu istorijski mirovni sporazum i tako posle 46 godina okončaju međusobno ratno stanje.

1994. - Mirovni posrednici UN saopštili su da su se vlada Angole i pobunjenički pokret UNITA u principu saglasili da okončaju građanski rat u toj afričkoj zemlji.

1996. - Ruski predsednik Boris Jeljcin smenio je šefa Saveta bezbednosti Rusije - Aleksandra Lebeda, koji je četiri meseca ranije stupio na tu dužnost, samo dan pošto je ministar unutrašnjih poslova Anatolij Kulikov optužio bivšeg generala da pokušava da prigrabi vlast.

1997. - Na Kubi je sahranjen Ernesto "Če" Gevara, tri decenije pošto je ubijen u Boliviji. Posmrtni ostaci legendarnog gerilskog vođe položeni su u mauzolej u gradu Santa Klara.

1998. - Bivši čileanski diktator Augusto Pinoče uhapšen je u Londonu, gde se oporavljao od operacije, na osnovu službenog zahteva Španije. Pinoče je od strane Španije optužen zbog stradanja stotina španskih državljana tokom njegove vladavine Čileom.

2003. - U glavnom gradu Tajvana oblakoder nazvan "Tajpej 101" dostigao je visinu 508 metara, premašivši do tada najviše građevine u svetu, kule "Petronas" u Kuala Lumpuru, prestonici Malezije.

2006. - Najmanje 60 ljudi je povređeno, od kojih se 15 našlo u kritičnom stanju, prilikom sudara dva voza u metrou na centralnoj stanici u Rimu.

2018. - U napadu na Politehničkom fakultetu u Kerču na Krimu poginula je 21 osoba a povređeno je 70. Student tog fakulteta Vladislav Rosljakov aktivirao je eksplozivnu napravu i pucao na kolege da bi potom izvršio samoubistvo.

Dogodilo se na današnji dan, 18.10.

Na današnji dan 1692. godine izaslanik cara Leopolda I Habzburškog knez Kroj postavio je kamen temeljac sadašnje Petrovaradinske tvrđave, na ruševinama srednjovekovnog utvrđenja na uzvisini 40 metara iznad Dunava. Nova tvrđava sastojala se od Gornjeg i Donjeg grada, imala je visoke bedeme i bila okružena šančevima s vodom. Iz naselja Petrovaradinski Šanac na suprotnoj strani Dunava izrašće vremenom Novi Sad.

Danas je sreda, 18. oktobar, 291. dan 2023. Do kraja godine ima 74 dana.

1685 - Francuski kralj Luj XIV izdao je Edikt iz Fontenbloa, kojim je poništen Nantski edikt (iz 1598), čime su hugenoti (protestanti kalvinisti) lišeni verskih i građanskih sloboda koje im je 1598. garantovao kralj Anri IV .

1697 - Rođen je italijanski slikar Đovani Antonio Kanal, poznat kao Kanaleto, jedan od najboljih pejzažista 18. veka, majstor dočaravanja atmosfere i vedrog prozračnog kolorita. Najviše je slikao Veneciju, njene kanale i palate.

1756 - Umro je Visarion Pavlović, episkop bački. Rodom je bio iz Sent-Andreje. Osnivač je Latinsko-slovenske škole u Novom Sadu 1731. koja je imala rang niže realne gimnazije, kao i prve gradske bolnice 1741. Škola je znatno doprinela formiranju naraštaja srpske građanske inteligencije u Vojvodini. U njoj je izvesno vreme predavao i Jovan Rajić (1763-1767). Knjige su uglavnom pribavljane iz Rusije. Sagradio je 1741. vladičanski dvor u Novom Sadu, koji je razoren prilikom strahovitog bombardovanja Novog Sada 1849. Današnji vladičanski dvor bačkih episkopa sagrađen je 1901. po projektu Vladimira Nikolića, na mestu starog, u Zmaj Jovinoj ulici. Pavlović je važio za energičnog, pa i prekog čoveka, ali je bio i veoma preduzimljiv. Na mestu bačkog episkopa nasledio ga je Mojsije Putnik.

1797 - U mestašcu Kampoformio sklopile su mir Austrija i Francuska, kojim je ukinuta Mletačka republika. Francuska je preuzela mletačke posede u Albaniji i ostrva u Jonskom moru kao i austrijsku Nizozemsku (Belgija), a Austrija Veneciju, Istru, Kvarner, Dalmaciju i Boku Kotorsku. Sve ove teritorije će Francuska preuzeti od Austrije 1809. Bečkim mirom.

1856 - Rođen je srpski geolog i političar Jovan Žujović, geolog svetskog glasa, utemeljivač geološke nauke u Srbiji, predsednik Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta, član niza naučnih društava. Osnovao je Srpsko geološko društvo i Mineraloško-geološki zavod i pokrenuo časopis "Geološki anali Balkanskog poluostrva". Autor je brojnih radova iz oblasti geologije i prve geološke karte Srbije i Jugoslavije. Bio je ministar prosvete i spoljnih poslova Kraljevine Srbije i jedan je od osnivača Republikanske demokratske stranke. U politiku je ušao pod uticajem Živojina Žujovića i Svetozara Markovića. Dela: "Geologija Srbije I i II ", "Topografska i petrografska geologija", "Opšta geologija".

1860 - Britanske trupe spalile su do temelja Juanmingjuan, letnju carsku palatu u Pekingu.

1865 - Umro je engleski državnik Henri Džon Templ, poznat kao lord Palmerston, dva puta premijer između 1855. i 1865. Organizovao je "Opijumski rat" protiv Kine i Krimski rat protiv Rusije i bio je inicijator gušenja antikolonijalnih ustanaka u Indiji i Kini.

1867 - Ceremonijom u Sitki, tada Novoarhangelsk, Aljaska, SAD su od Rusije formalno preuzele suverenitet nad Aljaskom, koju su 30. marta 1867. kupile od Rusije za samo 7,2 miliona dolara. Aljaska je 1959. postala 49. savezna država SAD.

1893 - Umro je francuski kompozitor Šarl Guno, s Kamijem Sen Sansom glavni predstavnik klasicizma u francuskoj muzici 19. veka. Operama "Romeo i Julija" i "Faust" suprotstavio se italijanskom operskom stilu. Popularna je njegova obrada prvog klavirskog preludijuma Johana Sebastijana Baha (Ave Maria).

1907 - Zaključena je Druga međunarodna mirovna konferencija u Hagu, na kojoj su kodifikovana brojna pravila međunarodnog prava, posebno ratnog. U radu skupa učestvovale su 44 države, uključujući Kraljevinu Srbiju.

1910 - Rođen je srpski kompozitor, dirigent i muzikolog Vojislav Vučković, koji je u Pragu završio Konzervatorijum i Majstorsku školu, gde je i doktorirao. Bio je profesor Muzičke škole "Stanković" u Beogradu, dirigent Beogradske filharmonije i saradnik više časopisa. Između dva svetska rata učestvovao je u radničkom pokretu, organizovao studentske i radničke horove, bavio se muzičkom kritikom. Uhapšen je 1942. u okupiranom Beogradu i streljan. Dela: simfonijske poeme "Ozareni put", "Burevesnik", "Herojski oratorijum", balet "Čovek koji je ukrao sunce".

1919 - Rođen je kanadski državnik Pjer Eliot Trudo, premijer od 1968. do 1979. i od 1980. do 1984.

1921 - Rođen je Džes Helms, američki republikanski senator i vodeći konzervativni političar. Poznat po nadimku "senator Ne", Helms je, između ostalog, upamćen po protivljenju slanju američkih trupa u Bosnu, blokiranju ratifikacije međunarodnih sporazuma, među kojima i Sveobuhvatnog sporazuma o zabrani nuklearnog testiranja, kao i protokola iz Kjota o globalnom zagrevanju. Radio je i kao urednik u novinama i televizijski komentator, a u Senat je prvi put ušao 1972.

1922 - Osnovana je Britanska radio kompanija (BBC ).

1925 - Rođena je grčka glumica Melina Merkuri, veoma angažovana šezdesetih godina 20. veka u borbi protiv vojne uprave, potom ministar kulture u vladi grčkih socijalista. Filmovi: "Stela", "Onaj koji mora da umre", "Ciganin i džentlmen", "Nikad nedeljom", "Fedra", "Pobednici", "Jednom nije dovoljno", "Maja i Brenda", "Lizistrata", "Slatka ptica mladosti", autobiografija "Ja sam rođena Grkinja".

1931 - Umro je američki pronalazač Tomas Alva Edison, koji je zadužio svet brojnim pronalascima, poput sijalice s ugljenim vlaknom, fonografa (gramofon), mikrofona, fonometra. Usavršio je i telegraf i akumulator, znatno poboljšao dinamo-mašinu, pronašao kinetoskop i prvi primenio celuloidnu filmsku traku od 35 milimetara. Sagradio je prvi filmski atelje u svetu. Registrovao je više od hiljadu pronalazaka, a savremenici su ga smatrali "prvim dobrotvorom čovečanstva".

1931 - Rođen je Svetozar Stojanović, srpski filozof i politički teoretičar. Rođen je u Kragujevcu, školovao se i doktorirao u Beogradu 1962. Pripadao je grupi nastavnika koji su uklonjeni sa beogradskog Filozofskog fakulteta 1974. Dela: "Savremena meta-etika", "Između ideala i stvarnosti", "Istorija i partijska svest", "Na srpskom delu Titanika".

1967 - Sovjetski vasionski brod "Venera 4" ušao je u atmosferu Venere i emitovao podatke na Zemlju dok nije izgubio kontakt 27 kilometara iznad površine Venere.

1982 - Umro je francuski državnik Pjer Mandes Frans, vođa levog krila Radikal-socijalističke partije, koji je postavši predsednik vlade 1954. okončao francusku vojnu intervenciju u Indokini. Vlast je izgubio 1955. zbog privrednih problema i pobune u Alžiru. U Drugom svetskom ratu borio se u Pokretu otpora do 1942. posle čega se prebacio u London i učestvovao u vazduhoplovnim akcijama saveznika u sastavu bombarderske grupe "Loren".

1989 - Generalni sekretar Jedinstvene socijalističke partije Nemačke Erih Honeker je odmah posle posete Berlinu sovjetskog lidera Mihaila Gorbačova podneo ostavku iz "zdravstvenih razloga", a za novog šefa partije izabran je Egon Krenc.

1991 - Televizija Beograd počela je da emituje program preko satelita.

1998 - Najmanje 700 osoba poginulo je prilikom eksplozije naftovoda na jugu Nigerije.

1998 - U požaru na najvećem naftovodu u Kolumbiji, izazvanom bombaškim napadom levičarskih gerilaca, poginule su 62 osobe.

1998 - Tajvanski izaslanik Ku Čen Fu je, na kraju šestodnevne posete Kini, razgovarao s kineskim predsednikom Đangom Ceminom, što je bio prvi susret na najvišem nivou dve strane od 1949.

2000 - Senat SAD odobrio je prodaju hrane i lekova Kubi, što je bila krupna promena u politici strogog embarga koji je protiv te karipske zemlje Vašington zaveo četiri decenije ranije.

2002 - U centru Moskve atentatori su ubili gubernatora ruske dalekoistočne Magadanske oblasti Valentina Cvetkova.

2005 - Umro je ideolog perestrojke Aleksandar Jakovljev, prvak grupe proliberalno opredeljenih sovjetskih komunista, koji je formulisao ideju reforme Sovjetskog Saveza, poznatu kao perestrojka.

2006 - Preminuo je akademik Zvonko Marić, istaknuti naučnik u oblasti teorijske fizike. Rođen u Bujanovcu, studirao je fiziku u Beogradu i Zagrebu (kod Ivana Supeka) i u školi za teorijsku fiziku Nila Bora u Kopenhagenu. Marić je godinama bio najistaknutija ličnost teorijske fizike u Srbiji. Od 1960. do 1970. rukovodio je Laboratorijom za teorijsku fiziku u Institutu u Vinči. Istovremeno je počeo da razvija saradnju sa francuskim Institutom za nuklearne nauke u Orseju i Institutom Anri Poenkare u Parizu. Pet godina po osnivanju Instituta za fiziku, 1970. godine, Marić postaje rukovodilac novoosnovane laboratorije za Teorijsku fiziku. Od 2000. bio je predsednik odnosno član upravnog odbora Instituta.

2007 - Najmanje 133 osobe poginule su dok je više od 450 povređeno, u Karačiju, u napadu na konvoj u kojem se nalazila bivša pakistanska premijerka Benazir Buto, koja se vratila u zemlju posle osmogodišnjeg egzila. Meta napada bio je kamion-platforma, na kojem se Buto vozila od aerodroma, pozdravljajući stotine hiljada svojih pristalica na ulicama najmnogoljudnijeg pakistanskog grada.

2013 - Vlasti Etiopije predstavile su prvu fazu programa svemirskog istraživanja, otvorivši i najveću istočnoafričku opservatoriju. Program predvodi poznati etiopsko američki fizičar Solomon Bilej a finansira etiopsko-saudijski tajkun Mohamed Alamudi. Osim Etiopije u Africi svemirski program ima i Južna Afrika.

2019 - Više od pola miliona ljudi okupilo se u Barseloni na protestima protiv presuda koje su donete nosiocima separatizma u Kataloniji. Bio je to najmasovniji protestni skup u nizu pošto je Vrhovni sud u Madridu osudio devet lica na zatvorske kazne od 9 do 13 godina zbog organizovanja referenduma o nezavisnosti i proglašenja separacije Katalonije. Predsednik Vlade Španije Pedro Sančes, tim povodom, naglasio je da nikome nije suđeno zbog ideja nego zbog nepoštovanja zakona.

2019 - Dogodio se najduži komercijalni let u istoriji vazduhoplovstva. Avion Boing 787-9, na trasi Njujork - Sidnej, ukupne dužine 16.000 kilometara, tokom 19-časovnog leta nije sletao.

Dogodilo se na današnji dan, 19.10.

Na današnji dan 1918. godine u Zagrebu je u Prvom svetskom ratu Narodno veće Srba, Hrvata i Slovenaca donelo Deklaraciju o ujedinjenju svih Južnih Slovena u jednu državu. Nekoliko dana kasnije delegacija Veća je u Beogradu dala izjavu o ujedinjenju preostalog južnoslovenskog etničkog prostora bivše Austro-Ugarske u jedinstvenu državu sa Srbijom i Crnom Gorom, a regent Aleksandar Karađorđević je 1. decembra 1918. proglasio Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca - prvobitno ime bilo je - Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca.

Danas je četvrtak, 19. oktobar, 292. dan 2023. Do kraja godine ima 73 dana.

1745 - Umro je engleski pisac irskog porekla Džonatan Svift, jedan od najoštroumnijih kritičara ljudskih naravi i poroka. To je posebno izraženo u glavnom delu "Guliverova putovanja", u kojem je, u izmišljenom svetu Liliputanaca, divova i smešnih naučnika, prikazao društvene prilike u Engleskoj, izloživši ih bespoštednoj kritici. Ostala dela: politički spisi "Suknareva pisma", satire "Bitka knjiga", "Priča o buretu".

1812- Francuski car Napoleon I morao je da naredi napuštanje Moskve i počne povlačenje iz Rusije. Neuspela invazija na Rusiju i poraz u sudaru s ruskom vojskom pod komandom feldmaršala Mihaila Kutuzova označili su početak kraja Napoleonove imperije. U pohod na Rusiju Napoleon je krenuo sa oko 600.000 vojnika iz gotovo svih evropskih nacija, a tamo je tako strahovito poražen da se iz Rusije vratilo svega nekoliko desetina hiljada vojnika.

1813 - Ulaskom u Lajpcig armija udruženih saveznika - Rusije, Pruske i Austrije - okončana je trodnevna "Bitka naroda" kod tog nemačkog grada, u kojoj su potučene snage francuskog cara Napoleona I. Posle poraza Napoleon se povukao preko Rajne i nekoliko meseci kasnije prisiljen je da abdicira.

1859- Rođen je francuski oficir jevrejskog porekla Alfred Drajfus, koji je 1894. lažno optužen da je Nemačkoj izdavao vojne tajne i osuđen na doživotnu robiju, samo na osnovu sumnji i izjava grafoloških stručnjaka. Poslat je u jedan od najgorih zatvora na svetu na Đavolskim ostrvima u Francuskoj Gijani. U njegovu odbranu ustao je slavni pisac tog vremena Emil Zola, koji je pod naslovom "Optužujem" u listu "L'oror" objavio otvoreno pismo predsedniku Republike. Tek 1906. kapetan Drajfus je rehabilitovan, vraćen u vojsku i unapređen u čin majora.

1872- U Novom Južnom Velsu u Australiji nađen je "Holtermanov grumen", ploča škriljca težine 235,14 kilograma, u kojoj je bilo 82,11 kilograma zlata, najveća ikad pronađena količina tog metala.

1864 - Rođen je franucuski hemičar i industrijalac Ogist Limijer, koji je s bratom Lujem napravio prvu filmsku kameru i osnovao u Lionu fabriku za izradu fotografskog materijala. Braća su izumela postupak snimanja u prirodnim bojama i u pariskoj kafani "Gran kafe" priredila 28. decembra 1895. prvu filmsku predstavu u svetu ("Ulazak voza u stanicu", "Radnici izlaze iz fabrike").

1875 - Umro je engleski fizičar Čarls Vitston, pionir telegrafije. Pronašao je i metod za određivanje električnog otpora ("Vitstonov most") i istraživao elektricitet, svetlost i zvuk.

1899- Rođen je gvatemalski pisac Migel Anhel Asturijas, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1967. klasik realizma u latinoameričkoj prozi. Prikazao je potresnu fizičku i duhovnu bedu u svojoj otadžbini i ispisao snažnu optužnicu protiv diktatura u zemljama Centralne Amerike, dominacije multinacionalnih kompanija, komercijalizacije tradicionalnog života. Dela: "Gospodin predsednik", "Gvatemalske legende", "Kukuruzni ljudi", "Uragan", "Zeleni papa", "Oči pokopanih", "Vikend u Gvatemali".

1915- Rusija i Italija objavile su u Prvom svetskom ratu rat Bugarskoj, koja se mučkim napadom s leđa na Srbiju 6. oktobra 1915. priključila Centralnim silama.

1931 - Rođen je engleski pisac Dejvid Džon Mur Kornvel, poznat kao Džon Le Kare, majstor modernog špijunskog romana. U romanima je oslikao bestijalnost koja dominira svetom špijunaže u senci Hladnog rata. Dela: romani "Poziv za mrtvaca", "Špijun koji se sklonio u zavetrinu", "Rat u ogledalu", "Mali grad u Nemačkoj", "Naivni i sentimentalni ljubavnik", "Dečko, dama, kralj, špijun", "Plemeniti đak", "Smajlijevi ljudi", "Mlada dobošarka", "Panamski krojač", "Čist špijun".

1932- U Beogradu je otvoren Kolarčev narodni univerzitet, zadužbina Ilije Milosavljevića Kolarca, koji je u tu svrhu testamentom zaveštao ogromnu svotu od oko 50.000 dukata. Zdanje Kolarčevog univerziteta projektovao je srpski arhitekta Petar Bajalović.

1937- Umro je novozelandski fizičar engleskog porekla Ernest Raterford, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1908. jedan od utemeljivača moderne atomske teorije. Najviše se bavio prirodom radioaktivnosti i fundamentalnim istraživanjima u toj oblasti, otkrivši tri tipa radijacije, koje je označio kao alfa, beta i gama zrake. Bombardujući foliju zlata alfa zracima, 1906. otkrio je postojanje snažno naelektrisanog atomskog jezgra koje je nazvao nukleus, a zajedno s nemačkim fizičarem Hansom Gajgerom je otkrio da alfa zraci sadrže pozitivno naelektrisane atome helijuma.

1941- U Užicu je u Drugom svetskom ratu (Užička republika) izašao prvi broj obnovljene "Borbe".

1954- Zaključen je anglo-egipatski sporazum o povlačenju britanskih trupa iz zone Sueckog kanala u roku od 20 meseci.

1957- Savezna Republika Nemačka prekinula je diplomatske odnose s Jugoslavijom zato što je Beograd priznao Nemačku Demokratsku Republiku. Odnosi su obnovljeni u februaru 1968. u vreme kada je šef bonske diplomatije bio Vili Brant.

1964- U udesu sovjetskog aviona "Iljušin-18", koji se srušio na Avalu, niko nije preživeo, uključujući šestočlanu delegaciju sovjetske armije s maršalom Sergejem Birjuzovom na čelu, koja je trebalo da učestvuje na proslavi 20-godišnjice oslobođenja Beograda.

1986- Predsednik Mozambika Samora Mašel poginuo je u avionskom udesu u blizini granice s Južnom Afrikom, za koji se pretpostavlja da je posledica južnoafričke sabotaže.

1987- U sudaru dva putnička voza u predgrađu Džakarte poginulo je 102 i povređeno više od 5.000 ljudi.

1987- Na njujorškoj berzi "Dau Džons" vrednost akcija pala je u toku jednog dana rekordnih 508 poena, odnosno 22,6 odsto, što je upamćeno kao "Crni ponedeljak".

1991- Blizu Zaječara otkrivene su grobnice rimskog cara Gaja Galerija Valerija Maksimilijana i njegove majke Romule. Taj rimski vladar od 293. do 311. podigao je na brdu Magura carsku palatu, nazvanu Romulijana prema imenu njegove majke. Otkriće je zasluga srpskog arheologa Dragoslava Srejovića, koji je otkrio i Lepenski vir.

2001- Najmanje 350 ljudi, mahom iračkih izbeglica, poginulo je kad je u blizini obala Jave potonuo prenatrpani brod koji je iz Lampunga na indonežanskom ostrvu Sumatra isplovio u pravcu Australije.

2003- Umro je glumac Miodrag Petrović "Čkalja", majstor komedije, jedan od najpopularnijih jugoslovenskih glumaca svih vremena. Ostvario je oko 200 uloga u pozorištu, na radiju, televiziji i filmu, ali je posebno ostao upamćen prvenstveno po likovima iz humorističko-satiričnih TV serija "Servisna stanica", "Muzej voštanih figura", a nezaboravne uloge ostvario je i u serijama "Ljubav na seoski način", "Kamiondžije", "Vruć vetar". Snimio je i 20 filmova uključujući "Put oko sveta" i "Silom otac".

2003- Umro je ratni vođa bosanskih muslimana Alija Izetbegović, islamski verski fanatik o čemu svedoči njegov spis "Islamska deklaracija", predsednik Bosne i Hercegovine 1990-1996, član tročlanog Predsedništva BiH 1996-2000. Pored srpskog i hrvatskog predsednika, Slobodana Miloševića i Franje Tuđmana, Izetbegović je potpisnik mirovnog sporazuma kojim je završen građanski rat u BiH, sklopljen 21.novembra 1995. u Dejtonu (Ohajo, SAD) a potpisan 14.decembra 1995. u Parizu.

2004- Nepoznata lica otela su u Bagdadu, i mesec dana kasnije pogubila, šefa međunarodne humanitarne organizacije "Karitas" Margaretu Hasan.

2005- Počelo je suđenje bivšem iračkom predsedniku Sadamu Huseinu, optuženom za zločine protiv čovečnosti, proterivanje stanovništva, ubistvo Kurda, egzekucije civila i političkih protivnika, kao i za invaziju Kuvajta.

2008 - Umro je Ričard Blekvel, holivudski dizajner i kreator, tvorac liste "Deset najgore odevenih žena sveta". Prvu listu te vrste objavio je 1960. i na njoj se na prvom mestu našla italijanska glumica Ana Manjani, a na drugom Brižit Bardo. Naredne godine drugo mesto je pripalo Sofiji Loren. Godine 1969. britanska kraljica Elizabeta II našla se na prvom mestu Blekvelove liste.

2013 - Prvi avion Erbas A319 aviokompanije "Er Srbija" (Air Serbia), u pratnji dva aviona Vojske Srbije MIG 29, sleteo je na beogradski aerodrom "Nikola Tesla".

Dogodilo se na današnji dan, 20.10.

Na današnji dan 1864. godine rođen je srpski pisac Branislav Nušić, komediograf, član Srpske kraljevske akademije. Studirao je pravo u Gracu i Beogradu, a kao diplomata radio je u konzulatima Srbije u Solunu, Bitolju, Skoplju i Prištini. Bio je dramaturg i upravnik pozorišta u Beogradu, Novom Sadu, Skoplju i Sarajevu. Osuđen je 1887. zbog satirične pesme "Dva raba". Učestvovao je kao dobrovoljac u Srpsko-bugarskom ratu 1885. a u Prvom svetskom ratu prošao je golgotu srpske vojske i naroda, preko planinskih vrleti do Jadrana. Dela: komedije "Sumnjivo lice", "Gospođa ministarka", "Narodni poslanik", "Protekcija", "Ožalošćena porodica", "Pokojnik", "Put oko sveta", "Dr", "Svet", "Ujež", "Mister dolar", pripovetke i romani "Pripovetke jednog kaplara", "Ramazanske večeri", "Opštinsko dete", "Ben-Akiba", "Autobiografija", tragedije "Knez Ivo od Semberije", "Hadži-Loja", "Nahod", drame "Tako je moralo biti", "Jesenja kiša", "Pučina", "Iza Božjih leđa". Golgotu Srbije 1915. godine opisao je vrlo realistično u obimnom, potresnom delu "1915."




Danas je petak, 20. oktobar, 293. dan 2023. Do kraja godine ima 72 dana.

1632 - Rođen je engleski arhitekta Kristofer Ren, osnivač Kraljevskog društva u Londonu (akademija nauka) i njegov prvi predsednik od 1680. do 1682. Projektovao je niz zdanja posle požara koji je opustošio London 1666. uključujući 53 crkve, među kojima monumentalnu katedralu Svetog Pavla.

1728 - U Kopenhagenu je izbio požar koji je tokom narednih 60 časova uništio trećinu grada, a čak oko polovine starog gradskog jezgra.

1757 - Jovan Apostolović je postao, koliko se zna, prvi Srbin doktor medicine, odbranivši na univerzitetu u Haleu, disertaciju: "O načinu kako duševni efekti utiču na čovečje telo". Bio je lekar u Novom Sadu od 1759. i 1762. znatno je doprineo suzbijanju kuge koja je zahvatila Srem, Beograd, Bačku i Banat.

1784 - Rođen je engleski državnik Henri Džon Templ, poznat kao lord Palmerston, dva puta premijer između 1855. i 1865. Organizovao je "Opijumski rat" protiv Kine i Krimski rat protiv Rusije i bio inicijator gušenja antikolonijalnih ustanaka u Indiji i Kini.

1827 - U pomorskoj bici kod Navarina tokom grčkog rata za oslobođenje, ruski, britanski i francuski brodovi uništili su tursku i egipatsku (formalno takođe sastavni deo Turske) flotu.

1836 - Rođen je srpski matematičar Dimitrije Nešić, profesor Velike škole u Beogradu. Bio je predsednik Srpske kraljevske akademije, rektor, ministar prosvete, član Državnog saveta. Uveo je metarske mere u Srbiji. Dela: "Trigonometrija", "Nauka o kombinacijama", "Algebarska analiza".

1843 - Rođen je srpski pisac Kosta Trifković, komediograf koji je slikao naravi srpske Vojvodine polovinom 19. veka. Gimnaziju je učio u Novom Sadu, Vinkovcima i Pešti, a nakon okončanja pomorske škole živeo je kao pomorac 1862/3. Potom završava studije prava u Požunu (sada Bratislava) i radi u Pešti kao činovnik, potom u Novom Sadu kao beležnik i advokat. Nastavio je komediografsku tradiciju zanemarenu u srpskoj literaturi posle Jovana Sterije Popovića. Dela: "Izbiračica", "Milo za drago", "Mladost Dositeja Obradovića", "Školski nadzornik", "Ljubavno pismo", "Čestitam", "Francusko-pruski rat".

1854 - Rođen je francuski pisac Žan Nikolas Artur Rembo, preteča simbolizma. Većinu pesama napisao je pre 20. godine, a već u 17. čuvenu poemu "Pijani brod". Kao pristalica Pariske komune napisao je i više revolucionarnih pesama. Živeo je lutalački i dugo boravio u severnoj Africi, gde se bavio trgovinom. Dela: pesničke zbirke "Pesme", "Iluminacije", "Boravak u paklu".

1879 - U Beogradu su počeli pregovori američkog diplomate Džona Kasona sa ministrom inostranih poslova Srbije Jovanom Ristićem i ministrom finansija Vladimirom Jovanovićem o nacrtu Trgovinskog ugovora između SAD i Srbije.

1883 - Posle "Pacifičkog rata", Čile je mirom u Ankonu, nedaleko od Lime, dobio znatne teritorije Perua.

1884 - Rođen je američki filmski glumac mađarskog porekla Bela Blaško, poznat kao Bela Lugoši, tumač niza uloga Drakule u filmovima strave, ali se iskazao i kao vrstan komičar. Filmovi: "Trinaesta stolica", "Drakula", "Ubistvo u ulici Morž", "Poljubac smrti", "Ostrvo izgubljenih duša", "Crna mačka", "Znak vampira", "Drakulina kći", "Frankeštajnov sin", "Gorila", "Invazija kradljivaca leševa".

1890 - Umro je engleski istraživač, pisac, prevodilac i diplomata Ričard Barton, prvi Evropljanin koji je, predvodeći ekspediciju s Džonom Haningom Spikom, 1858. video jezero Tanganjika u Africi. Radio je pri britanskoj vojsci u Indiji i bio je britanski konzul u Brazilu, Siriji i Italiji. Kao izuzetan poliglota preveo je na engleski i "Hiljadu i jednu noć", "Mirisni vrt šeika Nefzauija", "Kama sutru". Napisao je pedesetak putopisnih knjiga o različitim delovima sveta, ispoljivši ogromnu erudiciju i nesputanu fantaziju. Glavna dela: "Sind i rase koje nastanjuju dolinu Inda", "Sokolarstvo u dolini Inda", "Hodočašće u Medinu i Meku", "Prvi koraci Istočnom Afrikom".

1891 - Rođen je engleski fizičar Džejms Čedvik, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1935. pošto je 1932. otkrio neutron. U Drugom svetskom ratu je kao glavni britanski instruktor od 1943. do 1945. radio na "Menhetn projektu" - razvoju atomskog oružja, u Los Alamosu, SAD.

1925 - Rođen je američki satiričar Artur Art Buhvald dobitnik Pulicerove nagrade 1982. Karijeru je izgradio u Parizu, gde je prvu kolumnu pisao za evropsko izdanje lista "Njujork herald tribjun". Od 1962. piše kolumnu za "Vašington post", koju je preuzimalo čak 550 listova širom sveta. "Ako napadate establišment dovoljno dugo i dovoljno snažno, učiniće vas njihovim članom" jedna je od njegovih poznatih misli. Objavio je više od 30 knjiga, od kojih jednu na samrtnoj postelji: "Suviše rano da se kaže zbogom".

1935 - Alijansa ženskih pokreta Kraljevine Jugoslavije organizovala je u više gradova zborove, zahtevajući jednako, opšte, tajno, aktivno i pasivno pravo glasa za sve građane oba pola.

1935 - Kineske komunističke snage Mao Cedunga okončale su u provinciji Severni Šensi "Dugi marš", započet godinu dana ranije iz provincije Jangksi, tokom kojeg je probijena četvorostruka blokada Nacionalističke armije Čang Kaj Šeka. U proboju ka severu pod borbom pređeno je više od 11.000 kilometara i marš je završen spajanjem delova kineske Crvene armije.

1936 - Dom Skupštine Srbije (tada Kraljevine Jugoslavije) primio je prve poslanike. Kamen temeljac tog reperezantativnog zdanja položio je 1907. kralj Srbije Petar I Karađorđević, a zgradu je projektovao arhitekta Jovan Ilkić.

1941 - Pred ofanzivom nemačke armije u Drugom svetskom ratu sovjetska vlada je prešla u Kujbišev. Sam Staljin ipak nije napustio Moskvu.

1942 - Umro je srpski glumac, dečji pisac, karikaturista i humorista Brana Cvetković, osnivač "Orfeuma" za koji je napisao više od 80 komada i skečeva lakog žanra. Školovao se u Beogradu i Minhenu. Bio je glumac Narodnog pozorišta, a zatim član putujućih družina.

1943 - Nekoliko desetina britanskih i američkih bombardera zasulo je u Drugom svetskom ratu Niš tepihom bombi, usmrtivši više od 250 srpskih civila, uključujući više desetina dece. Objekti nemačke okupatorske vojske pretrpeli su neznatna oštećenja. Bio je to početak besomučne angloameričke vazdušne kampanje po gradovima u Srbiji, koja je trajala do 18. septembra 1944. tokom koje su poginule hiljade srpskih civila.

1944 - Beograd je oslobođen od nemačkih okupatora u Drugom svetskom ratu. Na čelu jedinica koje su ga oslobodile nalazio se sovjetski general Ždanov. Na čelu jedinica NOVJ nalazio se general Peko Dapčević. Tokom 12 dana teških borbi poginulo je 16.800 Nemaca, a 8.739 je zarobljeno. Oslobađanjem Beograda presečena je komunikacija Solun - Budimpešta, pa je nemačka grupa armija "E" morala da se izvlači iz Grčke nepovoljnijim pravcem, što je usporilo njeno povlačenje i povećalo gubitke.

1945 - Egipat, Sirija, Irak i Liban upozorili su SAD da bi, po njima, stvaranje jevrejske države moglo da izazove rat, a istog dana arapske zemlje su formirale organizaciju za borbu protiv cionizma Arapsku ligu.

1949 - Jugoslavija je izabrana za nestalnog člana Saveta bezbednosti UN.

1950 - Umro je američki političar Henri Luis Stimson, ministar rata SAD od 1911. do 1913. i od 1940. do 1945. Na njegovu preporuku predsednik SAD Hari Truman odlučio je da u avgustu 1945. baci atomske bombe na japanske gradove Hirošimu i Nagasaki.

1971 - Kancelar Zapadne Nemačke Vili Brant dobio je Nobelovu nagradu za mir.

1978 - Umro je srpski istoričar umetnosti Svetozar Radojčić, profesor Filozofskog fakulteta u Skoplju do 1941. i Beogradu od 1945. član Srpske akademije nauka i umetnosti. Autor je niza radova iz oblasti srpske srednjovekovne umetnosti. Dela: "Portreti srpskih vladara u srednjem veku", "Stare srpske minijature", "Umetnički spomenici manastira Hilandara", "Majstori starog srpskog slikarstva", "Studije o umetnosti XIII veka", "Ikone Srbije i Makedonije", "Mileševa", "Staro srpsko slikarstvo", "Tekstovi i freske", "Uzori i dela starih srpskih umetnika", "Srpski psaltir", "Geschichte der serbischen Kunst von den Anfangen bis zum Ende des Mittelalters".

1991 - U zemljotresu na indijskoj strani Himalaja poginulo je više od 340 osoba i razoreno desetine hiljada kuća.

1992 - Umro je Koča Popović, narodni heroj, diplomata, potpredsednik Jugoslavije. Učesnik je građanskog rata u Španiji. Studirao je filozofiju u Parizu. Godine 1941. jedan je od organizatora ustanka u Srbiji. Bio je na istaknutim vojnim položajima u NOP-u, od komandanta Prve proleterske brigade do načelnika Generalštaba. Od 1953. do 1964. bio je šef jugoslovenske diplomatije, a od septembra 1966. do aprila 1967, posle uklanjanja Aleksandra Rankovića, potpredsednik je SFRJ. Nakon obračuna Josipa Broza Tita s tzv. liberalima u Srbiji, 1972. odstranjen je iz političkog života. U međuratnom periodu bio je blizak nadrealistima.

1992 - Jedinice JNA napustile su dubrovačko ratište na osnovu dogovora s Hrvatskom i Unproforom, a poluostrvo Prevlaka na ulazu u Boku Kotorsku stavljeno je pod kontrolu posmatrača UN.

1995 - Belgijski političar Vili Klas podneo je ostavku na položaj generalnog sekretara NATO zbog umešanosti u korupcionašku aferu.

2002 - Na ponovljenom referendumu Irci su prihvatili sporazum iz Nice o proširenju Evropske unije.

2003 - Umro je srpski glumac Miodrag Petrović "Čkalja", majstor komedije, jedan od najpopularnijih jugoslovenskih glumaca. Ostvario je oko 200 uloga u pozorištu, na radiju, televiziji i filmu, ali je posebno upamćen po likovima iz humorističko-satiričnih TV serija "Servisna stanica", "Muzej voštanih figura", a nezaboravne uloge ostvario je i u serijama "Ljubav na seoski način", "Kamiondžije", "Vruć vetar". Snimio je 20 filmova uključujući "Put oko sveta" i "Silom otac".

2004 - U eksploziji gasa u rudniku uglja u blizini grada Džengžou, u centralnoj Kini, život su izgubila 122 rudara.

2011 - Baskijska separatistička organizacija ETA proglasila je obustavu oružanih aktivnosti dugih četiri decenije. ETA je osnovana 1959. i procenjuje se da je u njenim terorističkim akcijama od 1968. ubijeno više od 850 osoba.

2011 - Ubijen je Moamer Gadafi. Na čelu Libije nalazio se preko četiri decenije, od 1969. do 2011.

2013 - Preminula je Jovanka Broz, udovica Josipa Broza Tita.

2014 - Svetska zdravstvena organizacija (SZO) proglasila je kraj epidemije ebole u Nigeriji, najmnogoljudnijoj afričkoj zemlji. Tri dana ranije zvanično je proglašen kraj ebole i u Senegalu. U talasu epidemije ebole umro je više od 4.500 osoba u zapadnoj Africi, uglavnom u Liberiji, Gvineji i Sijera Leoneu.

2016 - Umrla je Džunko Tabei, prva žena koja je osvojila Mont Everest, ali i sedam najviših vrhova sveta. Kao članica japanske ženske ekspedicije na Everest 1975, osvojila je taj vrh. Drugi rekord je ostvarila 1992. godine, kada je postala prva žena koja je osvojila najviše vrhove svih sedam kontinenata. Bila je poznati ekološki aktivista.

2018 - Ženska odbojkaška reprezentacija Srbije pobedom nad Italijom 3:2, u finalu, osvojila je Svetsko prvenstvo u Jokohami, Japan.

2018 - Iz Kurua u Francuskoj Gvajani, u sklopu misije BepiKolombo, plod saradanje evropske (ESA) i japanske svemirske agencije (JAXA) lansiran je satelit čiji je cilj planeta Merkur. Letelica bi trebalo da stigne do Merkura decembra 2025.

2020 - Prilikom urušavanja crkve u mestu Akjem Batabi u Gani, u okrugu Asene Manso na jugu zemlje, 22 osobe su poginule. Zdanje crkve, iako zamišljeno monumentalno, sadržalo je grešku prilikom gradnje.

Dogodilo se na današnji dan, 21.10.

Na današnji dan 1927. preminuo je srpski pisac Borisav Stanković, poeta ljudskih strasti, prolaznosti života i ljudske tragike, dubok analitičar društvenih procesa i psiholoških tipova. Opisivao je rodno Vranje i degeneraciju starih trgovačkih porodica, patrijarhalnu atmosferu rodnog grada i potčinjenost pojedinca svemoćnom sudu čaršije. Sjajan poznavalac ljudske psihe, naročito je rado slikao likove izraženih čulnih osobina kojima gospodare strast i dert. Dela: knjige pripovedaka "Iz starog jevanđelja", "Stari dani", drame "Koštana", "Tašana", roman "Nečista krv", memoari "Pod okupacijom".


Danas je subota, 21. oktobar, 295. dan 2022. Do kraja godine ima 70 dana.

1797 - Francuz Andre Žak Garnerin prvi je upotrebio padobran, skočivši iz balona nad Parizom s visine 680 metara.

1811 - Rođen je mađarski kompozitor Franc List ,pijanistički virtuoz. Stvorio je simfonijsku poemu i novu koncepciju sonate i koncerta, komponujući ih u jednom stavu. Dela: klavirskekompozicije "Godine hodočašća", "Ljubavni snovi", "Sonata h-mol",simfonije "Faust", "Dante", simfonijske pesme "Prelidi", "Mazepa","Taso", 20 mađarskih rapsodija", niz klavirskih koncerata,oratorijuma, misa, solo pesama. Napisao je mnoštvo studija i eseja,kao i biografiju Frederika Šopena.

1844 - Rođena je francuska glumica Anrijeta Rozina Bernar,poznata kao Sara Bernar, koja je obeležila pozorišnu epohu kao najveća tragičarka svog doba. Uživala je izuzetnu popularnost i savremenici su je nazivali "božanska Sara". Bila je profesor Konzervatorijuma u Parizu. Napisala je "Memoare".

1882 - Umro je mađarski pisac Janoš Aranj, najveći mađarski epski pesnik, uz Šandora Petefija najznačajniji predstavnik "narodnjačkog" pravca mađarske literature 19. veka. Prevodio je Vilijama Šekspira i Aristofana i pisao studije o estetici, metrici i istoriji umetnosti. Ostala dela: trilogija "Toldi", "Toldijeva ljubav", "Toldijevo veče" (epski spev o mađarskom narodnom junaku Miklošu Toldiju), balade "Božji sud", "Agneza", "Komešanje", "Kralj Ladislav V ".

1883 - U Njujorku je izvođenjem opere "Faust" francuskog kompozitora Šarla Gunoa otvoreno zdanje Metropoliten opere.

1887 - Rođen je američki novinar i publicista Džon Rid, čija su dela "Deset dana koji su potresli svet" i "Crvena Rusija" znamenite hronike Oktobarske revolucije. Popularnost je stekao kao dopisnik iz Meksika u vreme ustanka Panča Vilje. Posetio je 1914. zapadnoevropska bojišta, a 1915. Grčku, Rumuniju, Srbiju, Rusiju i Tursku, pripremajući knjigu "Rat u istočnoj Evropi". Napisao je potresne reportaže iz Srbije, u kojoj je boravio aprila i maja 1915. Bio je oduševljen revolucijom u Rusiji. U SAD, jedan je od osnivača Komunističke partije. Bio je član Izvršnog odbora Kominterne. Umro je od tifusa u Bakuu a sahranjen je pod zidinama Kremlja u Moskvi.

1906 - Umro je francuski slikar Pol Sezan, čije je izrazito revolucionarno shvatanje umetnosti preobrazilo slikarstvo, ali i podstaklo ogorčen otpor konzervativaca. Bio je u mladosti pod uticajem baroka, romantizma i impresionizma, ali je uspeo da pronađe sopstveni put nakon povlačenja u rodni Eks-an-Provans. Naslikao je više stotina slika (predeli, mrtve prirode, portreti, kompozicije), uključujući remek dela poput "Kuće obešenog", "Plave vaze", "Kartaša", "Autoportreta", "Zaliva pred Estakom", "Planine Sent-Viktoar", "Kupačica".

1912 - Treća srpska armija generala Božidara Jankovića razbila je u Prvom balkanskom ratu turske snage i oslobodila Prištinu.

1913 - Rođen je vijetnamski car Bao Daj, poslednji monarh Vijetnama, koji je "vladao" zemljom pod francuskom kolonijalnom upravom. Posle četiri decenije u izbeglištvu, umro je 1997. u vojnoj bolnici u Parizu.

1919 - Rođena je Doris Lesing, britanska književnica, dobitnica Nobelove nagrade za književnost 2007. godine. Autor je više od 50 dela s tematikom od politike do naučne fantastike. Njen roman "Zlatna beležnica" iz 1962. godine smatra se nekom vrstom feminističke "svete knjige".

1921 - Osnovan je Srpski aeroklub. Bila je to organizacija nastala s ciljem unapređenja, razvoja i popularizacije vazduhoplovstva. Predvodnici su uglavnom bili veterani srpskog ratnog vazduhoplovstva. Jedna od ključnih ličnosti srpskog aerokluba bio je Tadija Sondermajer, proslavljeni pilot i osnivač nacionalne aviokompanije "Aeroput". Od 1922. preimenovan je u Aeroklub Kraljevine SHS, a docnije u Kraljevski jugoslovenski aeroklub Naša krila. Klub je ubrzo podigao i reprezentativnu palatu u Uzun Mirkovoj u Beogradu.

1922 - Rođen je Radovan Samardžić, srpski istoričar, akademik, univerzitetski profesor. Osnovnu i srednju skolu završio je u rodnom Sarajevu. Diplomirao je na grupi za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu 1949. gde je potom prošao sva univerzitetska zvanja na katedri za Opštu istoriju novog veka. Usavršavao se i u Parizu (1957-1958) kod Fernana Brodela proučavajući prošlost Sredozemlja, a potom u Institutu za evropsku istoriju u Majncu (1967-1968). Bio je dekan Filozofskog fakulteta, član SANU, direktor Balkanološkog instituta, predsednik Srpske književne zadruge, glavni urednik Jugoslovenskog istorijskog časopisa. Najviše se bavio prošlošću srpskih zemalja od XVI do XX veka a posebno kulturnom istorijom Dubrovnika i istorijom Turske. Učestvovao je u izradi niza sintetičkih dela iz prošlosti Srba i srpskih zemalja. Bavio se i filozofijom istorije. Posedovao je redak literarni dar vidan i u njegovim naučnim radovima. Dela: "Veliki vek Dubrovnika", "Sulejman i Rokselana", Mehmed paša Sokolović", "Osman", "Ideje za srpsku istoriju", "Pisci srpske istorije".

1925 - Rođen je američki pop umetnik Robert Raušenberg. Postao je slavan 50-ih 20.veka baveći se paralelno slikanjem, vajanjem, štampom, fotografijom i performansima. Prošao je put od apstraktnog ekspresionizma do pop-arta. Bio je prvi američki umetnik koji je osvojio prvu nagradu na Bijenalu u Veneciji 1964.

1943 - Rođena je francuska glumica Katrin Denev, kojoj su graciozni izgled ali i specifična suzdržana gluma obezbedili mesto među najvećim zvezdama kinematografije. Imenovana je 1994. za ambasadora dobre volje UNESKO. Filmovi: "Šerburški kišobrani" (Zlatna palma u Kanu), "Lepotica dana" (Zlatni lav u Veneciji), "Bendžamin", "Majerling", "Tristana", "Liza", "Glad za krvlju", "Indokina".

1953 - Zahvaljujući borbi oslobodilačke armije Patet Lao, Laos je stekao nezavisnost od Francuske pod čijom je upravom bio od 1893. kao sastavni deo Francuske Indokine.

1961 - U Novom Sadu je otvorena Spomen-zbirka Pavla Beljanskog. Srpski pravnik i diplomata Beljanski bio je kolekcionar koji je sakupio najcelovitiju zbirku umetničkih dela srpskog (i jugoslovenskog) slikarstva prve polovine 20. veka. Školovao se u Beogradu i Parizu. Kao diplomata Kraljevine Jugoslavije boravio je u Stokholmu, Varšavi, Berlinu, Beču, Parizu, Rimu. Isprva zainteresovan za evropsku, najviše renesansnu umetnost, uviđa da su mu vrhunska dela nedostupna, pa je sakupljačku strast usmerio ka savremenoj umetnosti. Postupno, njegova zbirka slika, skulptura, tapiserija i crteža prerasta u jedinstvenu kolekciju vrhunskih umetničkih dela. Tragična pogibija sedmoro članova njegove porodice prilikom bombardovanja 1944. dovela je Beljanskog do odluke da dragocenu kolekciju zavešta srpskom narodu, time je postao jedan od njegovih najvećih darodavaca.

1962 - Predsednik SAD Džon Kenedi saopštio je da su na Kubi postavljene sovjetske lansirne rampe i naredio je vojnu blokadu te karipske zemlje. Narednih dana svet se nalazio na ivici nuklearnog sukoba, ali je direktna komunikacija Kenedija i sovjetskog lidera Nikite Hruščova smirila situaciju. U zamenu za obećanje SAD da Kuba neće biti napadnuta Sovjeti su vratili brodove s raketama. Dogovor je podrazumevao i da će biti uklonjeni američki raketni sistemi iz Turske, što nije učinjeno.

1964 - Francuski pisac i filozof Žan Pol Sartr odbio je Nobelovu nagradu za književnost.

1973 - Umro je španski violončelista Pablo Kazals, dirigent, kompozitor i muzički pedagog. Bio je profesor Konzervatorijuma u Barseloni i potom u Parizu, pošto je od 1938. kao protivnik Frankovog režima u Španiji, živeo van otadžbine.

1995 - U Harlemu, crnačkom predgrađu Njujorka, toplo je pozdravljen kubanski vođa Fidel Kastro, koji je došao u Njujork povodom 50-godišnjice osnivanja Ujedinjenih nacija.

1996 - U požaru izazvanom suzavcem koji je bacila policija u jednom zatvoru u Venecueli poginulo je više od 25 zatvorenika.

1999 - Bivši gerilski vođa Ksanana Gusmao trijumfalno se iz zatvora u Indoneziji vratio u oslobođeni Istočni Timor, negdašnju portugalsku koloniju, posle četvrt veka indonežanske vlasti. Rimokatolički Istočni Timor nije nikada prihvatio pripajanje dominantno islamskoj Indoneziji.

2005 - Nigerijski avion sa 116 putnika, među kojima i više visokih zvaničnika, srušio se ubrzo nakon poletanja iz Lagosa, što nije preživeo niko od 117 putnika i članova posade.

2007 - Proglašen je novi ustav Crne Gore. Prihvatanju ovog ustava protivili su se predstavnici srpskih stranaka - Srpske liste, Narodne stranke i Demokratske srpske stranke, uz ocenu da je njegov sadržaj "ponižavajući i diskriminatorski prema srpskom narodu u Crnoj Gori".

2008 - Zvaničnici Evropske unije dogovorili su plan uvođenja "plave karte", koji ima za cilj da privuče visoko obrazovane pojedince iz zemalja u razvoju i predstavljena je kao takmac američke "zelene karte", s namerom povećanja konkurentnosti EU u odnosu na SAD.

2009 - Preminuo je Bogdan Kršić, majstor dizajna i ilustracije knjige, redovni profesor Fakulteta primenjenih umetnosti i dizajna. Od 1958. samostalno je izlagao u Jugoslaviji kao i Pragu, Brnu, Njujorku, Solingenu. Dobitnik je Zlatne medalje na Prvom međunarodnom bijenalu grafike u Buenos Airesu i Nagrade za grafiku na Prvom međunarodnom bijenalu likovnih umetnosti Azija-Evropa u Ankari.

2017 - Formacije takozvanih Sirijskih demokratskih snaga (SDF), koje podržavaju SAD, pod vođstvom lokalnih Kurda, preuzele su najveće naftno polje u Siriji - Omar. Tu zonu do tada je kontrolisala takozvana Islamska Država.

2019 - Svečanim ustoličenjem, na "Hrizantema tron", car Naruhito postao je i formalno 126 monarh Japana. Svečanu zakletvu pratili su uzvici "banzai" u značenju najboljih želja za dugotrajnu vladavinu. Po tradiciji, u sklopu svečanosti ustoličenja pomilovano je više od pola miliona osuđenika.

Dogodilo se na današnji dan, 22.10.

Danas je nedelja, 22. oktobar, 295. dan 2023. Do kraja godine ima 70 dana.

1797 - Francuz Andre Žak Garnerin prvi je upotrebio padobran, skočivši iz balona nad Parizom s visine 680 metara.

1811 - Rođen je mađarski kompozitor Franc List, pijanistički virtuoz. Stvorio je simfonijsku poemu i novu koncepciju sonate i koncerta, komponujući ih u jednom stavu. Dela: klavirske kompozicije "Godine hodočašća", "Ljubavni snovi", "Sonata h-mol", simfonije "Faust", "Dante", simfonijske pesme "Prelidi", "Mazepa", "Taso", 20 mađarskih rapsodija", niz klavirskih koncerata, oratorijuma, misa, solo pesama. Napisao je mnoštvo studija i eseja, kao i biografiju Frederika Šopena.

1844 - Rođena je francuska glumica Anrijeta Rozina Bernar, poznata kao Sara Bernar, koja je obeležila pozorišnu epohu kao najveća tragetkinja svog doba. Uživala je izuzetnu popularnost i savremenici su je nazivali "božanska Sara". Bila je profesor Konzervatorijuma u Parizu. Napisala je "Memoare".

1882 - Umro je mađarski pisac Janoš Aranj, najveći mađarski epski pesnik, uz Šandora Petefija najznačajniji predstavnik "narodnjačkog" pravca mađarske literature 19. veka. Prevodio je Vilijama Šekspira i Aristofana i pisao studije o estetici, metrici i istoriji umetnosti. Ostala dela: trilogija "Toldi", "Toldijeva ljubav", "Toldijevo veče" (epski spev o mađarskom narodnom junaku Miklošu Toldiju), balade "Božji sud", "Agneza", "Komešanje", "Kralj Ladislav V".

1883 - U Njujorku je izvođenjem opere "Faust" francuskog kompozitora Šarla Gunoa otvoreno zdanje Metropoliten opere.

1887 - Rođen je američki novinar i publicista Džon Rid, čija su dela "Deset dana koji su potresli svet" i "Crvena Rusija" znamenite hronike Oktobarske revolucije. Popularnost je stekao kao dopisnik iz Meksika u vreme ustanka Panča Vilje. Posetio je 1914. zapadnoevropska bojišta, a 1915. Grčku, Rumuniju, Srbiju, Rusiju i Tursku, pripremajući knjigu "Rat u istočnoj Evropi". Napisao je potresne reportaže iz Srbije, u kojoj je boravio aprila i maja 1915. Bio je oduševljen revolucijom u Rusiji. U SAD, jedan je od osnivača Komunističke partije. Bio je član Izvršnog odbora Kominterne. Umro je od tifusa u Bakuu a sahranjen je pod zidinama Kremlja u Moskvi.

1906 - Umro je francuski slikar Pol Sezan, čije je izrazito revolucionarno shvatanje umetnosti preobrazilo slikarstvo, ali i podstaklo ogorčen otpor konzervativaca. Bio je u mladosti pod uticajem baroka, romantizma i impresionizma, ali je uspeo da pronađe sopstveni put nakon povlačenja u rodni Eks-an-Provans. Naslikao je više stotina slika (predeli, mrtve prirode, portreti, kompozicije), uključujući remek rela poput "Kuće obešenog", "Plave vaze", "Kartaša", "Autoportreta", "Zaliva pred Estakom", "Planine Sent-Viktoar", "Kupačica".

1913 - Rođen je vijetnamski car Bao Daj, poslednji monarh Vijetnama, koji je "vladao" zemljom pod francuskom kolonijalnom upravom. Posle četiri decenije u izbeglištvu, umro je 1997. u vojnoj bolnici u Parizu.

1919 - Rođena je Doris Lesing, britanska književnica, dobitnica Nobelove nagrade za književnost 2007. godine. Autor je više od 50 dela s tematikom od politike do naučne fantastike. Njen roman "Zlatna beležnica" iz 1962. godine smatra se nekom vrstom feminističke "svete knjige".

1921 - Osnovan je Srpski aeroklub. Bila je to organizacija nastala s ciljem unapređenja, razvoja i popularizacije vazduhoplovstva. Predvodnici su uglavnom bili veterani srpskog ratnog vazduhoplovstva. Jedna od ključnih ličnosti srpskog aerokluba bio je Tadija Sondermajer, proslavljeni pilot i osnivač nacionalne aviokompanije "Aeroput". Od 1922. preimenovan je u Aeroklub Kraljevine SHS, a docnije u Kraljevski jugoslovenski aeroklub Naša krila. Klub je ubrzo podigao i reprezentativnu palatu u Uzun Mirkovoj u Beogradu.

1922 - Umro je Jaša Tomić, srpski novinar, političar i pisac. Školovao se u rodnom Vršcu, Temišvaru i Kečkemetu. Studirao je je u Beču i Pragu, medicinu i književnost. Politička borba odvukla ga je od zvršetka studija. Osnivač je grupe tzv. "Vršačkih socijalista". Bio je urednik "Zastave" i Miletićev naslednik u Srpskoj narodnoj slobodoumnoj stranci (od 1891. Radikalna stranka). Na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu 25.11.1918. odlučno je uticao na prisajedinjenje Vojvodine (tada Bačka, Banat i Baranja) Kraljevini Srbiji. Dela: "Književna zrnca", "Pesme", "Nazareni", "Slike i pripovetke", Dositej Obradović", "Lepa književnost i umetnost".

1922 - Rođen je Radovan Samardžić, srpski istoričar, akademik, univerzitetski profešor. Osnovnu i srednju skolu završio je u rodnom Sarajevu. Diplomirao je na grupi za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu 1949. gde je potom prošao sva univerzitetska zvanja na katedri za Opštu istoriju novog veka. Usavršavao se i u Parizu (1957-1958) kod Fernana Brodela proučavajući prošlost Sredozemlja, a potom u Institutu za evropsku istoriju u Majncu (1967-1968). Bio je dekan Filozofskog fakulteta, član SANU, direktor Balkanološkog instituta, predsednik Srpske književne zadruge, glavni urednik Jugoslovenskog istorijskog časopisa. Najviše se bavio prošlošću srpskih zemalja od XVI do XX veka a posebno kulturnom istorijom Dubrovnika i istorijom Turske. Učestvovao je u izradi niza sintetičkih dela iz prošlosti Srba i srpskih zemalja. Bavio se i filozofijom istorije. Posedovao je redak literarni dar vidan i u njegovim naučnim radovima. Dela: "Veliki vek Dubrovnika", "Sulejman i Rokselana", "Mehmed paša Sokolović", "Osman", "Ideje za srpsku istoriju", "Pisci srpske istorije".

1925 - Rođen je američki pop umetnik Robert Raušenberg. Postao je slavan 50-ih 20.v. baveći se paralelno slikanjem, vajanjem, štampom, fotografijom i performansima. Prošao je put od apstraktnog ekspresionizma do pop-arta. Bio je prvi američki umetnik koji je osvojio prvu nagradu na Bijenalu u Veneciji 1964.

1927 - Preminuo je srpski pisac Borisav Stanković, poeta ljudskih strasti, prolaznosti života i ljudske tragike, dubok analitičar društvenih procesa i psiholoških tipova. Opisivao je rodno Vranje i degeneraciju starih trgovačkih porodica, patrijarhalnu atmosferu rodnog grada i potčinjenost pojedinca svemoćnom sudu čaršije. Sjajan poznavalac ljudske psihe, naročito je rado slikao likove izraženih čulnih osobina kojima gospodare strast i dert. Dela: knjige pripovedaka "Iz starog jevanđelja", "Stari dani", drame "Koštana", "Tašana", roman "Nečista krv", memoari "Pod okupacijom".

1943 - Rođena je francuska glumica Katrin Denev, kojoj su graciozni izgled ali i specifična suzdržana gluma obezbedili mesto među najvećim zvezdama kinematografije. Imenovana je 1994. za ambasadora dobre volje UNESKO. Filmovi: "Šerburški kišobrani" (Zlatna palma u Kanu), "Lepotica dana" (Zlatni lav u Veneciji), "Bendžamin", "Majerling", "Tristana", "Liza", "Glad za krvlju", "Indokina".

1953 - Zahvaljujući borbi oslobodilačke armije Patet Lao, Laos je stekao nezavisnost od Francuske pod čijom je upravom bio od 1893. kao sastavni deo Francuske Indokine.

1961 - U Novom Sadu je otvorena Spomen-zbirka Pavla Beljanskog. Srpski pravnik i diplomata Beljanski bio je kolekcionar koji je sakupio najcelovitiju zbirku umetničkih dela srpskog (i jugoslovenskog) slikarstva prve polovine 20. v. Školovao se u Beogradu i Parizu. Kao diplomata Kraljevine Jugoslavije boravio je u Stokholmu, Varšavi, Berlinu, Beču, Parizu, Rimu. Isprva zainteresovan za evropsku, najviše renesansnu umetnost, uviđa da su mu vrhunska dela nedostupna, pa je sakupljačku strast usmerio ka savremenoj umetnosti. Postupno, njegova zbirka slika, skulptura, tapiserija i crteža prerasta u jedinstvenu kolekciju vrhunskih umetničkih dela. Tragična pogibija sedmoro članova njegove porodice prilikom bombardovanja 1944. dovela je Beljanskog do odluke da dragocenu kolekciju zavešta srpskom narodu, time je postao jedan od njegovih najvećih darodavaca.

1962 - Predsednik SAD Džon Kenedi saopštio je da su na Kubi postavljene sovjetske lansirne rampe i naredio je vojnu blokadu te karipske zemlje. Narednih dana svet se nalazio na ivici nuklearnog sukoba, ali je direktna komunikacija Kenedija i sovjetskog lidera Nikite Hruščova smirila situaciju. U zamenu za obećanje SAD da Kuba neće biti napadnuta Sovjeti su vratili brodove s raketama. Dogovor je podrazumevao i da će biti uklonjeni američki raketni sistemi iz Turske, što nije učinjeno.

1964 - Francuski pisac i filozof Žan Pol Sartr odbio je Nobelovu nagradu za književnost.

1973 - Umro je španski violončelista Pablo Kazals, dirigent, kompozitor i muzički pedagog. Bio je profesor Konzervatorijuma u Barseloni i potom u Parizu, pošto je od 1938. kao protivnik Frankovog režima u Španiji, živeo van otadžbine.

1995 - U Harlemu, crnačkom predgrađu Njujorka, toplo je pozdravljen kubanski vođa Fidel Kastro, koji je došao u Njujork povodom 50-godišnjice osnivanja Ujedinjenih nacija.

1996 - U požaru izazvanom suzavcem koji je bacila policija u jednom zatvoru u Venecueli poginulo je više od 25 zatvorenika.

1999 - Bivši gerilski vođa Ksanana Gusmao trijumfalno se iz zatvora u Indoneziji vratio u oslobođeni Istočni Timor, negdašnju portugalsku koloniju, posle četvrt veka indonežanske vlasti. Rimokatolički Istočni Timor nije nikada prihvatio pripajanje dominantno islamskoj Indoneziji.

2005 - Nigerijski avion sa 116 putnika, među kojima i više visokih zvaničnika, srušio se ubrzo nakon poletanja iz Lagosa, što nije preživeo niko od 117 putnika i članova posade.

2007 - Proglašen je novi ustav Crne Gore. Prihvatanju ovog ustava protivili su se predstavnici srpskih stranaka - Srpske liste, Narodne stranke i Demokratske srpske stranke, uz ocenu da je njegov sadržaj "ponižavajući i diskriminatorski prema srpskom narodu u Crnoj Gori".

2008 - Zvaničnici Evropske unije dogovorili su plan uvođenja "plave karte", koji ima za cilj da privuče visoko obrazovane pojedince iz zemalja u razvoju i predstavljena je kao takmac američke "zelene karte", s namerom povećanja konkurentnosti EU u odnosu na SAD.

2009 - Preminuo je Bogdan Kršić, majstor dizajna i ilustracije knjige, redovni profesor Fakulteta primenjenih umetnosti i dizajna. Od 1958. samostalno je izlagao u Jugoslaviji kao i Pragu, Brnu, Njujorku, Solingenu. Dobitnik je Zlatne medalje na Prvom međunarodnom bijenalu grafike u Buenos Airesu i Nagrade za grafiku na Prvom međunarodnom bijenalu likovnih umetnosti Azija-Evropa u Ankari.

2017 - Formacije takozvanih Sirijskih demokratskih snaga (SDF), koje podržavaju SAD, pod vođstvom lokalnih Kurda, preuzele su najveće naftno polje u Siriji - Omar. Tu zonu do tada je kontrolisala takozvana Islamska Država.

2019 - Svečanim ustoličenjem, na "Hrizantema tron", car Naruhito postao je i formalno 126 monarh Japana. Svečanu zakletvu pratili su uzvici "banzai" u značenju najboljih želja za dugotrajnu vladavinu. Po tradiciji, u sklopu svečanosti ustoličenja pomilovano je više od pola miliona osuđenika.

Dogodilo se na današnji dan, 23.10.

Na današnji dan 1856. rođen je Jaša Tomić, srpski novinar, političar i pisac. Školovao se u rodnom Vršcu, Temišvaru i Kečkemetu. Studirao je je u Beču i Pragu, medicinu i književnost. Politička borba odvukla ga je od zvršetka studija. Osnivač je grupe poznate kao - Vršački socijalisti. Bio je urednik "Zastave" i Miletićev naslednik u Srpskoj narodnoj slobodoumnoj stranci (od 1891. Radikalna stranka). Na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu 25.11.1918. odlučno je uticao na prisajedinjenje Vojvodine (tada Bačka, Banat i Baranja) Kraljevini Srbiji. Dela: "Književna zrnca", "Pesme", "Nazareni", "Slike i pripovetke", Dositej Obradović", "Lepa književnost i umetnost".




Danas je ponedeljak, 23. oktobar, 296. dan 2023. Do kraja godine ima 69 dana.

42. p.n.e. - Samoubistvo je izvršio rimski zvaničnik Marko Junije Brut, jedan od vođa zavere u kojoj je 44. pre nove ere ubijen Gaj Julije Cezar. Brut se ubio posle poraza koji su republikanskoj vojsci u bici kod Filipa nanele snage predvođene članovima Drugog trijumvirata Markom Antonijem i Cezarovim posinkom Oktavijanom Avgustom.

1596 - Turska vojska sultana Muhameda III porazila je kod Erlaua u Mađarskoj austrijske trupe nadvojvode Maksimilijana.

1789 - Rođen je srpski novinar i publicista Dimitrije Davidović, otac srpskog novinarstva. Napustio je studije medicine započete u Pešti i Beču i posvetio se novinarstvu. U Beču je 1813. pokrenuo "Novine serbske" u kojima je bio glavni autor. U Kneževinu Srbiju preselio se 1821. Do 1829. bio je sekretar knjaza Miloša Obrenovića. Pokrenuo je prve dnevne novine u tadašnjoj Kneževini Srbiji "Novine srbske" 1834. u Kragujevcu. Izvesno vreme bio je i ministar unutrašnjih poslova i prosvete, kao i diplomata. Po uzoru na francuski i belgijski ustav izradio je ustav za Srbiju, nazvan kasnije "Sretenjski" (neobično liberalan za tadašnje prilike u Evropi), usvojen u februaru 1835. Pod pritiskom velikih sila, Austrije, Turske i Rusije, ustav je suspendovan. Knjaz ga je povukao već u martu 1835. a Davidović je pao u nemilost. Bavio se i publicistikom i prevođenjem. Sahranjen je u Smederevu gde je i umro 1838. Dela: "Istorija naroda srbskog", "Đejanija k istoriji srbskoga naroda", "Opisanije Žiče".

1817 - Rođen je francuski leksikograf i enciklopedista Pjer Atanas Larus, izdavač "Velikog svetskog rečnika XIX veka" u 17 tomova. Izdavačka kuća "Larus" je posle njegove smrti 1875. nastavila izdavanje enciklopedijskih i leksikografskih dela.

1912 - Započela je Kumanovska bitka u kojoj je Prva srpska armija pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića tokom dvodnevnih borbi potpuno potukla tursku Vardarsku armiju Zeki paše, zadavši presudan udarac Turcima u Prvom balkanskom ratu. Srpska Prva armija nastupajući put Ovče polja zadržala se na položajima severno od Kumanova, očekujući dolazak Treće srpske armije sa Kosova, dok se turska Vardarska armija zaputila prema Kumanovskoj kotlini. Došlo je do iznenadnog sudara, koji se završio odlučnom srpskom pobedom, a Turci su se povukli u neredu. Najžešći udar izdržala je Dunavska divizija prvog poziva pukovnika Miloša Božanovića, koja je imala i najteže gubitke, ali i odlučujuću ulogu. Trijumf je silno uzdigao moral srpske vojske i naroda i bio je podloga kasnijih pobeda u Prvom i Drugom balkanskom i u Prvom svetskom ratu.

1917 - Kod Linevila u Francuskoj američke snage su stupile u prve borbene akcije u Prvom svetskom ratu.

1917 - Na sednici Centralnog komiteta Ruske Socijalističke radničke partije (boljševika) doneta je odluka o podizanju oružanog ustanka. Pripremama i izvođenjem Oktobarske revolucije rukovodio je Vladimir Iljič Lenjin.

1927 - Rođen je Lešek Kolakovski, poljski filozof. Svetski ugled stekao je radovima iz oblasti istorije filozofije i istorije religijskih ideja. Studije filozofije je završio na Univerzitetu u Lođu a sa katedre za filozofiju Varšavskog univerziteta izbačen je posle protesta studenata 1968. Od 1970. predavao je na Oksfordskom univerzitetu, a potom i na prestižnim univerzitetima u SAD. Njegova najpoznatija dela su: "Glavni pravci marksizma", "Razgovori sa đavolom" i "Kultura i fetiši". Njegov esej "Teze o nadi i beznađu" bio je svojevrsni manifest poljskih antikomunista.

1936 - U Španskom građanskom ratu iz vazduha je prvi put napadnut Madrid. Prethodno je vođa rojalističkih pobunjenika general Francisko Franko prosledio ultimatum snagama legalne republikanske vlade, s pozivom na predaju, ali je predlog odbijen.

1940 - Rođen je Dobrilo Nenadić, srpski književnik. Po zanimanju inženjer agronomije, Nenadić je najzaslužniji za masovno širenje kulture maline, koja je postala jedan od glavnih izvoznih artikala srpske poljoprivrede, prvo u oblasti njegovog Arilja a onda i širom Srbije. Već njegov prvi objavljeni roman "Dorotej" bio je, 1978. godine, najčitanija knjiga Narodne biblioteke Srbije. Druga dela: "Kiša", "Despot i žrtva", "Brajan", "Sablja grofa Vronskog", "Pobednici", "Gvozdeno doba", "Hermelin".

1942 - Rođen je Majkl Krajton, američki književnik, autor bestselera "Park iz doba Jure" i "Sfera". Po obrazovanju lekar, proslavio se romanom "Andromedin soj" (1969). Pored "Parka iz doba Jure" i njegovog nastavka "izgubljeni svet", koji su postali holivudski hitovi, među njegovim najpoznatijim delima su romani "Kongo", "Plen" i "Gospodar Gena". Bio je jedan od scenarista filmova "Park iz doba jure" i "Tvister", a za rad na TV seriji "Urgentni centar" osvojio je 1996. Emi nagradu. Njegove knjige prodate su u tiražima većim od 150 miliona širom sveta.

1942 - Započela je Druga bitka kod El Alamejna, napadom britanske Osme armije generala Bernarda Montgomerija na nemačko-italijanske snage pod komandom generala Ervina Romela, koje su gotovo uništene posle 12 dana borbi. Usledilo je iskrcavanje saveznika u severnoj Africi a snage Sila osovine u Africi su potom slomljene.

1944 - Prebacujući se preko Dunava u tek oslobođeni Beograd poginuo je Ivan Milutinović, narodni heroj, član Vrhovnog štaba NOVJ i Politbiroa CK KPJ.

1944 - U filipinskom zalivu Lejte počela je jedna od najvećih pomorsko-vazdušnih bitaka u Drugom svetskom ratu, u kojoj je učestvovala gotovo cela japanska flota i tri četvrtine flote SAD. Bitka je posle tri dana okončana teškim porazom Japanaca koji su izgubili četiri nosaca aviona, uključujući "Musaši".

1954 - Posle serije sastanaka u Parizu, Sovjetski Savez, SAD, Velika Britanija i Francuska odlučili su da okončaju okupaciju Nemačke.

1956 - U Mađarskoj je izbila antikomunistička pobuna, koju su sovjetske trupe ugušile 10. novembra.

1958 - Ruski pisac Boris Pasternak dobio je Nobelovu nagradu za književnost.

1961 - Bivšem generalnom sekretaru Ujedinjenih nacija Šveđaninu Hjalmaru Agne Dagu Hamaršeldu, koji je pod sumnjivim okolnostima poginuo u avionu u vreme kongoanske krize, posthumno je dodeljena Nobelova nagrada za mir.

1973 - Glavni severnovijetnamski pregovarač sa Amerikancima u Vijetnamskom ratu Le Duk To odbio je Nobelovu nagradu za mir, komentarom da u njegovoj zemlji nije mir.

1983 - U samoubilačkom napadu islamskih terorista kamionima napunjenim eksplozivom na štab američkih marinaca u Bejrutu i obližnju zgradu u kojoj su se nalazili francuski vojnici, ubijen je 241 američki i 58 francuskih vojnika.

1990 - Ukrajinski predsednik vlade Vitalij Masol prinuđen je da podnese ostavku posle masovnih studentskih protesta, postavši prvi sovjetski funkcioner tog ranga koji je otišao s vlasti pod pritiskom javnosti.

1991 - Predstavnici 19 zemalja potpisali su na međunarodnoj konferenciji u Parizu, u organizaciji UN, mirovni sporazum s ciljem okončanja 13-godišnjeg građanskog rata u Kambodži.

1993 - U eksploziji koju su podmetnuli teroristi Irske republikanske armije, u Belfastu je poginulo 10 osoba.

1994 - U eksploziji bombe na jednom predizbornom mitingu u glavnom gradu Šri Lanke Kolombu poginulo je najmanje 50 lica, uključujući opozicionog kandidata za predsednika Gaminija Disanajakea.

1998 - Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija su, posle maratonskih razgovora uz posredovanje SAD, potpisali u Vaj Milsu, Merilend, sporazum.

1999 - Guverner Ilinoisa Džordž Rajana postao je prvi funkcioner SAD tog ranga koji je posetio komunističku Kubu.

2003 - Čečenski islamski teroristi upali su, tokom predstave, u moskovsko pozorište "Dubrovka" uz pretnju da će podići u vazduh i sebe i oko 800 prisutnih posetilaca ukoliko ruske vlasti ne obustave vojne operacije u Čečeniji i ne povuku se iz te autonomne ruske republike. Prilikom upada u pozorište ruskih snaga bezbednosti, tri dana docnije, poginulo je 128 talaca i 50 terorista.

2004 - U napadu iračkih pobunjenika na konvoj regruta, severoistočno od Bagdada, ubijeno je 49 mladih vojnika, pripadnika novih iračkih snaga bezbednosti.

2006 - Prilikom obeležavanja 50. godišnjice mađarske revolucije i ustanka protiv sovjetske vladavine u Budimpesti 1956. došlo je do masovnih demostracija i sukoba s policijom. Ceremonija na Košutovom trgu, svečane sednice parlamenta i polaganje venaca na grob Imre Nađa ostale su u senci masovnih nereda. Prilikom demonstracija ukraden je tenk "T-34", muzejski primerak.

2011 - U razornom zemljotresu jačine 7,2 stepeni Rihterove skale, koji je pogodio jugoistočnu Tursku provinciju Van, do temelja je srušeno oko 2.000 zgrada a poginule su 523 osobe dok je 1.650 povređeno.

Dogodilo se na današnji dan, 24.10.

Danas je utorak, 24. oktobar, 297. dan 2023. Do kraja godine ima 68 dana.

1360 - Engleski kralj Edvard III i francuski kralj Žan II Dobri, engleski zarobljenik nakon bitke kod Poatjea 1356. potpisali su u Kaleu sporazum kojim je okončana prva faza Stogodišnjeg rata. Francuski monarh je prinuđen da Engleskoj ustupi pojedine francuske teritorije, a Edvard III se zauzvrat odrekao polaganja prava na francuski presto.

1601 - Umro je Tiho Brahe, danski astronom i alhemičar. Izgradio je opservatoriju "Uranijenburg" na ostrvu Hven, nedaleko od Kopenhagena i posvetio se osmatranju planeta, posebno Marsa. Otkrio je novu zvezdu u sazvežđu Kasiopeje.

1632 - Rođen je Antoni van Levenhuk, holandski prirodnjak, otac mikrobiologije. Bruseći optička sočiva, stvorio je prve jednostavne mikroskope, i konstruisao je oko 400 mikroskopa. Rezultate istraživanja krvnih sudova, strukture kostiju, mišića, objavljivao je u izdanjima Londonskog kraljevskog društva, čiji je bio član.

1648 - Vestfalskim mirom, koji su zaključili nemački car i vladari Francuske i Švedske, završen je Tridesetogodišnji rat. Francuska je dobila od Nemačke Alzas, Mec i Tul, Švedska gotovo celu Pomeraniju, a Nemačka je ostala podeljena na veliki broj država. Habzburzi su i dalje ostali nemački (rimski) carevi, ali s veoma ograničenim ovlašćenjima van njihovih naslednih poseda (austrijskih). Priznata je nezavisnost Švajcarske i Holandije i proglašena ravnopravnost rimokatolika i protestanata.

1697 - Austrijski feldmaršal Eugen Savojski je na čelu svojih jedinica (oko 8.500 vojnika) dolinom reke Bosne dospeo do Sarajeva koje je potom, kao značajan turski centar, spalio.

1725 - Umro je italijanski kompozitor Pjetro Alesandro Gaspare Skarlati, osnivač operske "napuljske škole". Komponovao je opere i duhovnu muziku.

1793 - U Francuskoj je Nacionalni konvent, pod kontrolom Jakobinaca, usvojio Novi Revolucionarni kalendar. Njegovom usvajanju najviše je doprineo Robespjer, na tragu borbe protiv crkvenih tradicija. Izradio ga je Šarl Žilber Rom, političar i agronom, iako se autorstvo neretko pripisuje Fabr de Englantenu, pesniku koji je izmislio nazive Meseci. Revolucionarni kalendar imao je 12 meseci, po 30 dana, a svi nazivi su ustrojeni po raznim prirodnim pojavama. Kovanice su izvedene iz latinskog, francuskog i grčkog jezika. Ukinuo ga je francuski car Napoleon, počevši od 1. januara 1806. Nakratko je ponovo korišćen tokom Pariske komune maja 1871.

1795 - Pruska, Austrija i Rusija izvršile su treću (konačnu) podelu Poljske. Kao suverena država Poljska je obnovljena tek 1918. godine.

1891 - Rođen je Rafael Leonidas Truhiljo Molina, koji je kao američki štićenik vladao Dominikanskom republikom od 1930. do 1961. U maju 1961. ubijen je iz zasede u blizini Siudad Truhilja.

1912 - Završena je Kumanovska bitka u kojoj je Prva srpska armija pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića tokom dvodnevnih borbi potpuno potukla tursku Vardarsku armiju Zeki paše, zadavši presudan udarac Turcima u Prvom balkanskom ratu. Srpska Prva armija nastupajući put Ovče polja zadržala se na položajima severno od Kumanova, očekujući dolazak Treće srpske armije sa Kosova, dok se turska Vardarska armija zaputila prema Kumanovskoj kotlini. Došlo je do iznenadnog sudara, koji se završio odlučnom srpskom pobedom, a Turci su se povukli u neredu. Najžešći udar izdržala je Dunavska divizija prvog poziva pukovnika Miloša Božanovića, koja je imala i najteže gubitke, ali i odlučujuću ulogu. Pobeda kod Kumanova omogućila je srpskoj vojsci dalji prodor put Bitolja i zauzimanje Skoplja. Trijumf je silno uzdigao moral srpske vojske i naroda i bio je podloga kasnijih pobeda u Prvom i Drugom balkanskom i u Prvom svetskom ratu.

1913 - Rođen je italijanski pevač Tito Gobi, operski bariton svetskog ugleda. Posebno je upamćen po ulozi u "Toski" Đakoma Pučinija u kojoj mu je partner bila Marija Kalas.

1917 - Nemci i Austrijanci su kod gradića Kaporeto (sada Kobarid, Slovenija) u Prvom svetskom ratu probili odbranu italijanske vojske i naneli joj težak poraz. Panično bekstvo Italijana pretvorilo se u totalno rasulo, do tada naizgled, čvrste armije. Za 16 dana napadači su napredovali 110 kilometara, zarobili 293.000 italijanskih vojnika, više od 300 topova i velike zalihe ratnog materijala.

1944 - Američki avioni su u Drugom svetskom ratu, tokom velike vazdušno-pomorske bitke u filipinskom zalivu Lejte, potopili japanski nosač aviona "Musaši", jedan od najvećih ikad izgrađenih.

1945 - Stupila je na snagu Povelja Ujedinjenih nacija, koju je u junu 1945. u San Francisku potpisala 51 zemlja osnivač svetske organizacije, uključujući Jugoslaviju.

1945 - U Oslu je streljan vođa norveških nacista i predsednik marionetske vlade u Drugom svetskom ratu Vidkun Kvisling, osuđen zbog izdaje.

1948 - Umro je austrijski kompozitor Franc Lehar, najznačajniji predstavnik bečke operete u prvoj polovini 20. v. Dela: operete "Vesela udovica", "Zemlja smeška", "Grof od Luksemburga".

1956 - Sovjetska vojska intervenisala je u Budimpešti, dan po izbijanju oružane pobune protiv politike vođe mađarskih komunista Maćaša Rakošija.

1957 - Umro je francuski modni kreator Kristijan Dior, jedan od vodećih "modnih diktatora" u svetu posle Drugog svetskog rata.

1962 - Blokada Kube od strane SAD stupila je na snagu.

1964 - Britanska afrička kolonija Severna Rodezija stekla je nezavisnost pod nazivom Republika Zambija, s predsednikom Kenetom Kaundom. Posle akcija građanske neposlušnosti, koje je 1962. organizovala Kaundina Ujedinjena nacionalna partija nezavisnosti, britanska vlada je prinuđena da donese ustav Severne Rodezije i potom da joj posle 73 godine kolonijalne uprave prizna punu nezavisnost. Do tada ona je bila sastavni deo britanske kolonije Rodezija i Njasa (danas Zambija, Zimbabve i Malavi).

1974 - Umro je ruski violinista i dirigent David Fjodorovič Ojstrah, jedan od najvećih majstora violine u 20. veku. U rodnoj Odesi završio je konzervatorijum, a proslavio se 1935. nagradom na međunarodnom violinskom takmičenju u Varšavi i 1937. nagradom "Isaj" u Briselu. Bio je profesor Moskovskog konzervatorijuma i s velikim uspehom je nastupao širom sveta.

1976 - Umro je srpski vizantolog ruskog porekla Georgije Ostrogorski, profesor Filozofskog fakulteta, član Srpske akademije nauka i direktor njenog Vizantološkog instituta. Uživao je ogroman ugled u svetu i smatra se jednim od najvećih vizantologa uopšte. Najviše je izučavao ekonomsku i socijalnu istoriju Vizantije i vizantijsko-srpske odnose. Uređivao je zbirku "Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije" i "Zbornik radova Vizantološkog instituta". Napisao je više od 170 radova. Dela: "Istorija Vizantije", "Serska oblast posle Dušanove smrti", "Seoska poreska opština u Vizantijskom carstvu X veka", "Studije iz istorije borbe oko ikona u Vizantiji", "Avtokrator i samodržac", "Vizantijske katastarske knjige", "Pronija", "Problemi iz istorije vizantijskog seljaštva", "O istoriji imuniteta u Vizantiji", "O vizantijskoj aristokratiji".

1990 - U Tirani je počeo sastanak ministara inostranih poslova balkanskih zemalja na kojem je razmatrano unapređenje saradnje Albanije, Bugarske, Grčke, Jugoslavije, Rumunije i Turske. I pored povoljnije atmosfere, nikakav konkretan dogovor nije postignut.

1991 - U Sarajevu je prva Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini naglasila potrebu srpskog naroda, da odlučuje o svojoj sudbini kao i njegovo pravo na samoopredeljenje. Što je bila posledica preglasavanja Srba od strane muslimana i Hrvata u skupštini BiH, protivno ustavu BiH. Skupština je imenovala komisiju za plebiscit održan dvadesetak dana kasnije, a za prvog predsednika Skupštine izabran je Momčilo Krajišnik.

1997 - Vojna hunta Sijera Leonea pristala je, pod međunarodnim pritiskom, da legalno izabrani predsednik te afričke zemlje Ahmad Tedžanu Kabah, preuzme vlast.

2001 - U američkom napadu na avganistansku prestonicu Kabul ubijena su 22 pripadnika terorističke organizacije pakistanskih islamista "Harakat-ul-mudžahedin", militantne grupacije koja je nastojala da okonča vladavinu Nju Delhija u severnoj indijskoj provinciji Kašmir.

2005 - Umrla je Roza Parks, prva crnkinja koja se 1955. godine usudila da prekrši tadašnje rasne zakone na jugu SAD, u saveznoj državi Alabama, odbivši da ustupi mesto u autobusu predviđeno za belce.

2007 - Umro je srpski karikaturista, novinar i publicista Pavle Paja Stanković. Radio je ili sarađivao u više beogradskih redakcija - "Politici ekspres", "Večernjim novostima", "Dugi", nedeljniku "Fudbal" i u Radio Beogradu a u poslednje vreme u Radio Zaječaru.

2014 - Direktor Gugla Alen Justas skočio je sa ivice svemira i probio zvučni zid, oborivši rekord koji je dve godine ranije postavio Feliks Baumgartner. Justas, koji je sam finansirao ovaj poduhvat, skočio je sa 41.842 metara, pad je trajao 15 minuta a dok je padao kretao se brzinom većom od 1.300 km .

2018 - Britanski mediji objavili su da je u Crnom moru pronađen brod iz vremena klasične Grčke star 2.400 godina, kako je rečeno, "najstariji netaknut na svetu". Olupinu dugu 23 metra, grčki trgovački brod, otkrio je oko 80 kilometra istočno od Burgasa u Crnom moru, anglo-bugarski tim istraživača. Kormilo, klupe, pa i sadržina plovila ostali su netaknuti zbog specifičnih uslova na dubini od 2.000 metara. Tokom trogodišnjeg istraživanja tim naučnika pronašao je više desetina olupina, iz različitih epoha, ali je ovaj nalaz jedinstven.

2019 - U Srbiji su održane zajedničke taktičke vojne vežbe "Slovenski štit 2019" raketnih jedinica PVO Vojske Srbije i Vazdušno kosmičkih snaga Ruske Federacije u čijem sastavu se nalazio i divizion raketnog sistema.

Dogodilo se na današnji dan, 25.10.

Na današnji dan 1842. godine rođen je srpski sveštenik i istoričar Dimitrije Ruvarac, član Srpske kraljevske akademije. Bio je bibliotekar patrijaršijske biblioteke u Sremskim Karlovcima. Proučavao je političku, crkveno-političku i književnu istoriju. Veoma plodan autor, bavio se i publicistikom. Dela: "Postanak i razvitak srpske crkveno-narodne avtonomije", "Srpska mitropolija karlovačka oko polovine XVIII veka", "Istorija arhiepiskopsko-mitropolitsko- patrijarške biblioteke u Sremskim Karlovcima".

Danas je sreda, 25. oktobar, 298. dan 2023. Do kraja godine ima 67 dana.

732 - Franački vladar Karlo Martel naneo je kod Poatjea (Tura) težak poraz vojsci Saracena pod komandom valije Abd-ar-Rahmana, čime je zaustavljen dalji prodor islama. Zahvaljujući toj pobedi upamćen je kao Martel, u značenju čekić, malj.

1154 - Umro je engleski kralj Stiven, unuk Vilijama Osvajača, koji je tokom vladavine ispoljio veliku hrabrost predvodeći vojsku u građanskom ratu, ali i manjak političkog talenta. Dve godine pre smrti, u vreme kad je veći deo Engleske razoren unutrašnjim borbama priznao je kao naslednika prestola Henrija, kasnije Henrija II, prvog vladara iz kuće Plantageneta.

1400 - Umro je engleski pisac Džefri Čoser, začetnik moderne engleske književnosti, jedan od najvećih evropskih pesnika Srednjeg veka. Njegova zbirka "Kenterberijske priče", sastavljena od 24 priče (dve u prozi, ostale u stihovima), najznačajnije je englesko srednjovekovno književno delo i uvod u modernu epohu engleske literature. U "Kenterberijskim pričama" je prikazao zanimljivu i realističnu sliku društvenog života Engleske 14. veka, obuhvativši sve staleže i mnoga zanimanja. Ostala dela: "Knjiga o vojvotkinji", "Roman o ruži", "Parlament ptica", "Troil i Kresida", "Legende o dobrim ženama".

1415 - Englezi su u Stogodišnjem ratu, pod komandom kralja Henrija V , naneli težak poraz Francuzima u bici kod Azenkura na severu Francuske.

1495 - U Portugaliji je na presto stupio kralj Manuel I , kojeg su savremenici nazivali "Manuel Veliki" ili "Manuel Srećni", za čije je vladavine do 1521. zemlja procvetala i postala pomorska i kolonijalna sila prvog reda. Pružao je veliku pomoć istraživačkim poduhvatima moreplovaca - Vaska da Game, Dijaša de Noveša Bartolomeja, Dijega Kama, Pedra Alvareša Kabrala, čime je odlučujuće doprineo otkrivanju pomorskog puta za Indiju i otkriću Brazila, posle čega su i Indija (u stvari samo trgovačka uporišta i luke na obali Indije i današnje Malezije) i Brazil postali portugalski kolonijalni posedi.

1647 - Umro je italijanski fizičar i matematičar Evanđelista Toričeli, pronalazač živinog barometra, tzv. Toričelijeve cevi. Utvrdio je i zakon o isticanju tečnosti iz suda, usavršio teleskop i konstruisao prost mikroskop. Nakon što je Galilej oslepeo Toričeli mu je bio lični sekretar, da bi docnije nasledio njegovu katedru.

1806 - Rođen je nemački filozof Kaspar Šmit, poznat kao Maks Štirner, prvi teoretičar anarhizma. Bio je mladohegelijanac, izraziti individualista. Dela: "Jedini i njegova svojina", "Istorija reakcije".

1815 - Srpski knjaz Miloš Obrenović postigao je sporazum s vezirom Beogradskog pašaluka Marašli Ali pašom o mešovitoj srpsko-turskoj upravi, čime je otvoren prostor za završetak Drugog srpskog ustanka. Tursko carstvo je fermanom utvrdilo povlastice Srba: da sami sakupljaju porez, da imaju narodnu kancelariju, da u suđenju Srbima učestvuju i srpski knezovi, da u svojstvu glavnog knjaza Miloš posreduje između naroda i beogradskog vezira, a Turcima je uskraćeno da žive u selima i u njima drže čitluke (posedi). To je bio početak kraja turske vlasti u Srbiji, a knjaz Miloš je preuzeo unutrašnju upravu.

1825 - Rođen je austrijski kompozitor, violinista i dirigent Johan Štraus Mlađi, tvorac bečke operete. Komponovao je i valcere, polke, mazurke, marševe. Studirao je kompoziciju, a zatim radio kao umetnički rukovodilac i dirigent bečkih dvorskih balova. Sa svojim zabavnim orkestrom nastupao je širom sveta, uključujući Beograd. Štraus je pokazivao interesovanje za srpsku muzičku baštinu i po srpskim motivima je napisao operetu "Jabuka" čijim koncertnim izvođenjem je veliki kompozitor 1894. u Beču obeležio pola veka umetničkog rada. Dela: operete "Slepi miš", "Ciganin baron", "Noć u Veneciji", "Jabuka", valceri "Na lepom plavom Dunavu", "Priče iz bečke šume", "Bečka krv", "Beč, žene i pesme".

1838 - Rođen je francuski kompozitor Žorž Bize, autor opere "Karmen", remek dela francuskog muzičkog realizma. Jedan je od najoriginalnijih i najsugestivnijih francuskih operskih kompozitora. Bio je učenik Šarla Gunoa. Završio je konzervatorijum u Parizu. Ostala dela: opera "Lovci bisera", scenska muzika za "Arlezijanku" Alfonsa Dodea, "Simfonija u C -duru".

1881 - Rođen je španski slikar, vajar, keramičar i dekorater Pablo Ruis Pikaso, osnivač kubizma, jedan od najznačajnijih slikara 20. veka. Slikarstvo je učio u rodnoj Španiji, a od 1904. je stalno živeo u Parizu. Naslikao je više od 18.000 slika koje su likovni kritičari podelili na nekoliko faza: plavu, ružičastu, crnu, kubističku i nadrealističku. Revolucionarne kubističke slike, počev od "Gospođica iz Avinjona" iz 1907. su mu donele svetsku slavu. Naslikao je "Gerniku", sliku na kojoj je potresno prikazao tragičnu sudbinu svoje otadžbine u ratu i zakleo se da se neće vratiti u Španiju dok je na vlasti Franko, koji je umro dve godine posle Pikasa.

1909 - Namesnika Koreje i bivšeg japanskog predsednika vlade princa Ita Hirobumija ubili su korejski nacionalisti, protivnici protektorata Japana nad njihovom zemljom.

1936 - Nemačka i Italija stvorile su osovinu Rim - Berlin, koja će potom, uključenjem Japana, prerasti u vojno-politički blok koji će izazvati Drugi svetski rat.

1941 - Neuspehom snaga Adolfa Hitlera završena je prva ofanziva nemačkih trupa na Moskvu u Drugom svetskom ratu.

1949 - Vlada Sovjetskog Saveza je otkazala gostoprimstvo jugoslovenskom ambasadoru u Moskvi, a ubrzo su i vlade zemalja istočne Evrope povukle ambasadore iz Jugoslavije i pod neosnovanim izgovorom otkazale gostoprimstvo diplomatama i drugim predstavnicima Jugoslavije.

1956 - Egipat, Jordan i Sirija osnovali su jedinstvenu vojnu komandu.

1971 - Generalna skupština Ujedinjenih nacija odlučila je da primi Kinu u svetsku organizaciju i isključi Tajvan.

1983 - Trupe SAD okupirale su karipsku ostrvsku državu Grenadu.

1995 - Na osnovu sporazuma Izraela i PLO o palestinskoj samoupravi, izraelske trupe su počele povlačenje iz grada Dženin, na okupiranoj Zapadnoj obali.

2003 - Pod optužbom za prevare i ogromnu utaju poreza uhapšen je najbogatiji ruski državljanin Mihail Hodorkovski, zvanično većinski vlasnik gigantske naftne kompanije Jukos.

2009 - Najmanje 155 ljudi je poginulo, a više od 500 je ranjeno u eksploziji dva automobila bombe u centru Bagdada. Prvo je eksplodirala manja bomba ispred zgrade regionalne vlade, a potom i veća u kompleksu ministarstava. Ekstremistička grupa "Islamska država u Iraku", povezana sa Al Kaidom, preuzela je odgovornost.

2012 - Preminula je srpska vajarka Olga Jančić. Posedovala je autentičan likovni izraz, jedinstven u srpskom vajarstvu. Stvarala je u kamenu, katkad mermeru, i bronzi, a kritičari su je tumačili kao predstavnika visokog modernizma.

2019 - U Moskvi je potpisan Sporazum o slobodnoj trgovini između Srbije i Evroazijske unije kojim se proširuje lista srpskih proizvoda koji mogu biti izvezeni na teritoriju EAEU bez carine i povećavaju se kvote za izvoz roba s ograničenjima. Tokom 2018. robna razmena Srbije s pet zemalja članica EAEU iznosila je 3,4 milijarde dolara, od čega oko 90 odsto s Rusijom. EAEU je ekonomska unija osnovana januara 2015. godine.

Dogodilo se na današnji dan,26.10.

Na današnji dan 1893. godine rođen je srpski pisac Miloš Crnjanski, izuzetan stilista, jedna od najbitnijih pojava srpske književnosti uopšte. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Školovao se i u Beču i Parizu. Osim književnog rada bavio se profesurom, žurnalistikom, a od 1928. zaposlen je u Pres birou vlade Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (docnije Jugoslavije). Većinom se nalazio pri diplomatskim predstavništvima na strani. Drugi svetski rat ga je zatekao u Rimu, odakle se preko Lisabona zaputio u London. Iz emigracije se vratio u otadžbinu 1965. U romanu "Seobe", čiji je prvi deo napisao 1929. a drugi 1962. opisivao je tragično rasejanje Srba na širokim prostorima Srednje Evrope i Južne Rusije. Delo je nastalo na realnim istorijskim osnovama. Njegova poetska ostvarenja smatraju se neprevaziđenim. Ostala dela: romani "Dnevnik o Čarnojeviću", "Kap španske krvi", "Kod Hiperborejca", "Roman o Londonu", pesme "Lirika Itake", "Lament nad Beogradom", novela "Priča o muškom", drame "Maska", "Konak", "Nikola Tesla", putopisi "Ljubav u Toskani", "Knjiga o Nemačkoj", "Naša nebesa", "Naše plaže na Jadranu", "Boka Kotorska". Po povratku u Beograd objavio je "Embahade".

Danas je četvrtak, 26. oktobar, 299. dan 2023. Do kraja godine ima 66 dana.

1685 - Rođen je italijanski kompozitor Đuzepe Domeniko Skarlati, virtuoz na čembalu. Komponovao je više od 550 kompozicija za čembalo, čuvenih sonata u jednom stavu, takozvanog Skarlatijevog sonatnog oblika, upotrebljavajući novu tehniku s briljantnim rezultatima. Razvio je bogatu čembalističku tehniku i uticao na klavirske kompozitore, posebno u Španiji i Engleskoj.

1759 - Rođen je francuski revolucionar Žorž Žak Danton, vođa radikalne grupe montanjara u Francuskoj revoluciji, koji je 14. jula 1789. predvodio pobunjenike u napadu na parisku tamnicu Bastilju. Kao sve vođe revolucije bio je principijelan protivnik monarhije, ali se protivio revolucionarnom teroru, zbog čega se sukobio s vođom jakobinaca Maksimilijanom Robespjerom. Zalagao se za sporazum s krupnom buržoazijom i za mir sa Engleskom. Bio je ministar pravde i organizator otpora protiv strane intervencije, a u kritičnim situacijama je lično predvodio borbu zbog čega je bio popularan. U jeku jakobinskog terora Robespjer ga je 1794. optužio za pokušaj obnavljanja monarhije i poslao na giljotinu.

1826 - Rođen je mađarski političar Lajoš Močari, osnivač i predsednik opozicione Nezavisne stranke Mađarske, dugogodišnji poslanik i borac za ravnopravnost svih narodnosti Ugarske. Bio je poslanički kandidat srpskih radikala, trijumfalno dočekivan u Novom Sadu i drugde u Vojvodini.

1842 - Rođen je ruski slikar Vasilij Vasiljevič Vereščagin, koji je majstorstvo najviše iskazao inspirišući se ratnim motivima. Slikarstvo je učio na Akademiji u Petrogradu, a usavršavao u Parizu. Posebno su zapažene njegove monumentalne kompozicije iz Rusko-turskog rata 1877-1878, skice iz vojničkog života i realistične studije tipova i pejzaža.

1863 - U Ženevi je počela četvorodnevna međunarodna konferencija 14 zemalja na kojoj je osnovan Crveni krst i objavljeni principi koji su 1864. poslužili kao osnova za usvajanje Ženevske konvencije o zaštiti žrtava rata.

1896 - U Adis Abebi je potpisan mirovni sporazum Italije i Etiopije. Italija je tada pokušala da osvoji Etiopiju ali je strahovito poražena u bici kod Adue. Mirovni sporazum potpisan iste godine u Adis Abebi označio je priznanje suverenosti drevnog etiopskog carstva od strane Italije.

1905 - Tokom neuspele revolucije u Rusiji, radnici su u Petrogradu osnovali prvi Sovjet.

1905 - Švedski kralj Oskar II priznao je i formalno suverenost Norveške, odnosno odrekao se prava na presto te zemlje, na osnovu dogovora u Karlštadu. Do tada Norveška se nalazila u personalnoj uniji sa Švedskom. Na presto Norveške stupio je pod imenom Hakon VII, princ Karl iz danske kraljevske porodice. Do Napoleonovih ratova Norveška se nalazila pod Danskom, a od 1815. pod Švedskom.

1916 - Rođen je francuski državnik Fransoa Miteran, koji je kao prvi socijalista u maju 1981. izabran za predsednika Francuske, ostavši na tom položaju 14 godina. Rođen je u izrazito konzervativnoj duboko religioznoj porodici. Od mladalačkog desničarskog stava vremenom je postao neprikosnoveni čelnik francuskih socijalista. Tokom Drugog svetskog rata izvesno vreme nalazio se u aparatu vlade maršala Petena, a potom je postao jedan od predvodnika francuskog Pokreta otpora. U svetu politike upadljivo se izdvajao i činjenicom da je bio retko učen i istančan intelektualac. Bio je ministar u nizu vlada, a od 1971. predvodio je Socijalističku partiju Francuske, da bi počev od 1981. tokom dva mandata bio predsednik Francuske.

1917 - Brazil je objavio rat Nemačkoj u Prvom svetskom ratu.

1919 - Rođen je iranski šah (car) Mohamed Reza Pahlavi, monarh Irana od 1941. do 1979. kada je zbačen u pobuni islamista pod vođstvom ajatolaha Ruholaha Homeinija. Vladao je autokratski, što je 1953. izazvalo ustavnu krizu. Tada je emigrirao, ne pristajući na politiku predsednika vlade i vođe Nacionalnog fronta Mohameda Mosadeka, ali je posle samo desetak dana povratio vlast zahvaljujući intervenciji vojske organizovanoj uz snažnu podršku SAD. Posle njegovog zbacivanja januara 1979. monarhija je ukinuta i u Iranu je uvedena neka vrsta islamske teokratije.

1921 - Na smrt vešanjem je osuđen član komunističke terorističke organizacije "Crvena pravda" Alija Alijagić, koji je 21. jula 1921. ubio ministra unutrašnjih poslova Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca Milorada Draškovića. Povod za atentat bio je Zakon o zaštiti države uperen protiv komunista, poznat kao "Obznana", donet krajem 1920. kojim je komunistička delatnost zabranjena kao teroristička i antidržavna.

1928 - Rođen je Slobodan Marković Libero, literata, novinar, slikar. Rođen u Skoplju, rano detinjstvo proveo je u Peći da bi potom živeo u Beogradu. Objavio je čak šezdesetak knjiga, i to poezije, eseja, dramskih tekstova, putopisa, reportaža, scenarija. Pisao je čak, vrlo duhovito, i o kulinarstvu. Kao prevodilac najviše je radio na prepevima ruskih poeta, posebno Jesenjina. Svoje novinarske i literarne radova sam je ilustrovao, izuzetno vešto, radeći kao žurnalista duže od četiri decenije, najduže u listu Borba.

1955 - Skupština Austrije je, dan posle odlaska poslednjih savezničkih okupacionih vojnika, proglasila Deklaraciju o stalnoj neutralnosti te zemlje.

1961 - Švedska kraljevska akademija donela je odluku da srpskom piscu Ivi Andriću dodeli Nobelovu nagradu za književnost, za delo "Na Drini ćuprija", kao i za sveukupan njegov književni rad. U najužem izboru su se tada, pored Andrića, nalazili i engleski pisci Lorens Darel i Grem Grin, Amerikanac Džon Štajnbek i Italijan Alberto Moravija. Nagrada mu je dodeljena u Stokholmu 10. decembra 1961. na prigodnoj svečanosti, u dvorani Koncertne palate Švedske kraljevske akademije.

1961 - Umro je Milan Stojadinović, srpski političar, ekonomski stručnjak, univerzitetski profesor. Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu a doktorirao iz oblasti finansija 1911. Nakon specijalizacija u Nemačkoj, Engleskoj i Francuskoj, izvesno vreme nalazio se na obuci u francuskom Ministarstvu finansija. Službenik Ministarstva finansija Kraljevine Srbije postaje 1914. a načelnik Glavnog državnog računovodstva 1918. Privatni nameštenik Engleske trgovačke banke u Beogradu je od 1918. Ministar finansija bio je od 1922. do 1926, s prekidom, i 1934. i 1935. Predsednik Vlade i ministar inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije je od juna 1935. do februara 1939. Bio je član Radikalne stranke i njenog Glavnog odbora. Osnivač je Jugoslovenske radikalne zajednice i njen predsednik. Biran je za poslanika 1923, 1925, 1927, 1935. Bio je član Senata. Na insistiranje Britanije smenjen s mesta predsednika vlade i stavljen u konfinaciju a ubrzo je prognan. Drugi svetski rat proveo je u britanskom zatočeništvu na ostrvu Mauricijus u Indijskom okeanu. Bio je akcionar, predsednik, i član upravnih odbora: Radio-Beograda, Srpskog brodarskog društva, Standard Elektrika, Izdavačkog koncerna "Vreme", predsednik "Rotari" kluba. U Buenos Ajresu, gde je živeo od Drugog svetskog rata do smrti 1961. izdavao je list za finansijska pitanja "El Ekonomist" i bio je savetnik argentinskih vlasti. Aktivno se bavio publicistikom, autor je autobiografske knjige: "Ni rat, ni pakt".

1972 - Umro je rusko američki konstruktor aviona i helikoptera Igor Ivanovič Sikorski, jedan od najznačajnijih pionira avijacije, koji je helikopter konstruisao još 1908. a 1913. prvi je izgradio avion s više motora. Njegove velike letelice su ga proslavile u Prvom svetskom ratu, posebno avion "Ilja Muromec" s četiri motora po 55 konjskih snaga. Posle emigriranja u SAD nastavio je da konstruiše višemotorne avione za interkontinentalne letove, a izradi helikoptera se vratio 1939. usavršavajući ih tokom Drugog svetskog rata i kasnije.

1976 - Generalna skupština UN je jednoglasno osudila aparthejd i pozvala vlade zemalja članica da zabrane sve kontakte s Transkejom (bantustan-rezervat, koji je tada formalno proglašen za nezavisnu državu).

1979 - Predsednika Južne Koreje Park Čung Hija je ubio šef njegove bezbednosti Kim Je Kju.

1994 - Izrael i Jordan su potpisali sporazum, kojim je posle 40 godina formalno okončano ratno stanje između dve susedne zemlje.

1995 - Na Malti je ubijen vođa palestinske terorističke islamske organizacije "Islamski džihad" Fati Škaki, koji je planirao mnoštvo napada u kojima su ubijene desetine Izraelaca.

1998 - Predsednici Perua i Ekvadora potpisali su formalnu deklaraciju kojom je rešen pogranični spor dveju južnoameričkih zemalja, nastao još početkom 19. veka, zbog kojeg su više puta ratovale.

2000 - Savezna Republika Jugoslavija postala je punopravni član Pakta za stabilnost Jugoistočne Evrope.

2002 - Pripadnici ruskih specijalnih snaga upali su u moskovsko pozorište "Dubrovka" i likvidirali svih 50 čečenskih terorista koji su punih 60 časova držali oko 800 gledalaca kao taoce uz pretnju da će podići u vazduh i sebe i sve prisutne ukoliko ruske vlasti ne obustave vojne operacije u Čečeniji i ne povuku se iz te autonomne ruske republike. Prilikom upada u pozorište ruskih snaga bezbednosti poginulo je 128 talaca i 50 terorista.

2004 - Izraelski Kneset (skupština) odobrio je plan predsednika vlade Arijela Šarona o povlačenju izraelskih naseljenika iz pojasa Gaze i delova Zapadne obale, okupiranih 1967.

2007 - Okružni sud u Beogradu rehabilitovao je Slobodana Jovanovića, stručnjaka za ustavno pravo, profesora Pravnog fakulteta u Beogradu, predsednika Srpske kraljevske akademije i predsednika vlade Kraljevine Jugoslavije, jednog od najvećih i najplodnijih srpskih istoriografa i pravnih stručnjaka.

2013 - Nacionalna aviokompanija Er Srbija započela je rad prvim letom aviona Erbas A 319 sa beogradskog aerodroma "Nikola Tesla" za Abu Dabi.

2020 - Na površini Meseca uočena je voda. Džim Bridenstajn, administrator NASA-e obelodanio je ovo otkriće na osnovu nalaza do kojih se stiglo putem SOFIA teleskopa.

Dogodilo se na današnji dan, 27.10.

Srpska pravoslavna crkva i vernici danas slave praznik posvećen prepodobnoj mati Paraskevi, u narodu poznatijoj kao Sveta Petka.
Sveta Petka se smatra zaštitnicom žena, bolesnih i siromašnih i slavi se 27. oktobra. To je šesta slava po broju onih koji je slave u našoj zemlji.

Narodna verovanja kažu da na današnji dan ne sme da se pere veš, da se mesi hleb, šije, i da se radi težak posao, a to se pogotovo odnosi na žene.



Na ikonama Sveta Petka je predstavljena u monaškoj odeći sa krstom u ruci, jer je vodila strog pustinjski isposnički život. Njoj su posvećeni brojni srpski hramovi, a mnogi je proslavljaju kao krsnu slavu.

Na današnji dan 1885. godine rođen je Vladimir Ćorović, srpski istoričar, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije. Austrougarske okupacione vlasti osudile su ga na Banjalučkom veleizdajničkom procesu na osam godina robije. Posle oslobođenja zemlje bio je član Narodnog veća u Zagrebu i Privremenog narodnog predstavništva u Beogradu. Dela: "Istorija Jugoslavije", "Uzajamne veze i uticaj kod slovenskih zapisa", "Podela vlasti između Milutina i Dragutina", "Spisi sv. Save", "Luka Vukalović", "Pohod Mahmut-paše Bušatlije protiv Paštrovića", "Odnosi Austro-Ugarske i Srbije u XX veku", "Odnosi Crne Gore sa Dubrovnikom od Karlovačkog do Požarevačkog mira", "Ban Borić i njegovi potomci", "Historija Bosne", "Pokreti i dela". Posthumno objavljeno: "Istorija Srba", "Skripta minora".

Danas je petak, 27. oktobar, 300. dan 2023. godine. Do kraja godine ima 65 dana.

1505- Umro je ruski vladar Ivan III Vasiljevič, nazvan "Ivan Veliki". Osnažio je Rusiju, oslobodio se vazalnog odnosa odbivši da Mongolima plaća danak, ojačao je rusku monarhiju i okončao "okupljanje ruskih zemalja". Po dolasku na presto 1462. pošto je ustoličen za velikog moskovskog kneza, pripojio je kneževine Tver, Rostov i Novgorod, a 1480. je definitivno oslobodio Rusiju mongolske vlasti. Nastojao je da reformiše sudstvo i 1497. je izdao jedinstven "Sudbenik" za celu Rusiju. Počeo je zidanje kamenih kula i palata moskovskog kremlja.

1553 -Na lomači je kao jeretik spaljen španski lekar i teolog Migel Serveto. U spisu " De Trinitatis erroribus" osporavao je hršćansko učenje o trojstvu. Kao student i lekar živeo je u Francuskoj pod imenom Villanovanus. U delu "Christianismi restitutio " zagovarao je neku vrstu panteističkog neoplatonizma. Kao lekar doneo je izvesne inovacije vezane za krvotok. Po nalogu Žaka Kalvina uhapšen je i osuđen na smrt spaljivanjem.

1662- Engleski kralj Čarls II je za 2,5 miliona livri (400.000 funti sterlinga) prodao Francuskoj luku Denkerk na obali Lamanša.

1728- Rođen je engleski moreplovac Džejms Kuk, najznamenitiji istraživač Tihog okeana. Na prvom putovanju od 1768. do 1771. rešio je tajnu položaja Australije, oplovio Novi Zeland i utvrdio da je Nova Gvineja ostrvo. Od 1772. do 1775. je istraživao ostrva u Tihom okeanu, a od 1776. do 1779. je prvi oplovio obale Aljaske, istražio Beringov moreuz i otkrio Havajska ostrva. Ubijen je 1779. na Havajima u okršaju sa ostrvljanima.

1782- Rođen je italijanski muzičar Nikolo Paganini, virtuoz na violini i kompozitor, čijoj su veštini savremenici pridavali magične moći. Obeležio je violinsko majstorstvo i literaturu za taj instrument. Nenadmašno je vladao violinom, dosta je komponovao, uključujući pet violinskih koncerata, čuvena 24 kapriča za solo violinu, kamernu muziku.

1806 -Francuski car Napoleon I Bonaparta je posle pobede kod Jene nad Prusima zauzeo Berlin.

1811- Rođen je američki pronalazač Ajzak Merit Singer, koji je 1851. razvio prvu šivaću mašinu za masovnu upotrebu.

1843 -Donet je knjaževski akt o "Ustrojeniju poštanskog zavedenija" odnosno o ustrojstvu i organizaciji poštanskog saobraćaja u Srbiji, čime je on konačno kodifikovan.

1855- Rođen je ruski biolog Ivan Vladimirovič Mičurin, koji se bavio poboljšanjem sorti voćaka, godinama eksperimentišući s aklimatizacijom biljaka na hladne zime. Različitim postupcima - hibridizacijom, selekcijom i kalemljenjem - odgajio je niz otpornih sorti trešanja, kajsija, vinove loze i višanja.

1857 -Rođen je srpski socijalista Andra Banković, jedan od pionira srpskog socijalističkog pokreta. Sa socijalističkim idejama se upoznao u inostranstvu, od učesnika Pariske komune i članova nacionalnih sekcija bivše Prve internacionale. Učestvovao je u revolucionarnim pokretima u Rusiji, vratio se u Srbiju 1887. i s Vasom Pelagićem od 1892. radio na organizovanju Socijalističke partije. Uređivao je listove "Srpski zanatlija" i "Socijaldemokrat" i inicijator je pokretanja "Radničkih novina". Učestvovao je na Prvoj balkanskoj socijalističkoj konferenciji i kongresu Druge internacionale u Londonu.

1858 -Rođen je američki državnik Teodor Ruzvelt, predsednik SAD od 1901. do 1909. Prvi je američki predsednik koji je odbacio izolacionizam. Dužnost šefa države je preuzeo kao potpredsednik SAD, posle ubistva predsednika Vilijama Mekinlija 1901. Inicijator je izgradnje Panamskog kanala, a za posredovanje u Rusko-japanskom ratu 1905. dobio je 1906. Nobelovu nagradu za mir.

1867 -Rođen je srpski novinar i političar Dragiša Lapčević, jedan od osnivača Radničkog saveza i Srpske socijaldemokratske stranke. S komunistima se razišao na Vukovarskom kongresu 1920. a iz političkog života se povukao 1923. Dela: "Istorija socijalizma u Srbiji", "Rat i srpska socijalna demokratija", "Položaj radničke klase i sindikalni pokret u Srbiji", "Kako buržoasko društvo pljačka radnike", "Komunalna politika". Prevodi: "Mati" M. Gorkog.

1867- Italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi započeo je marš na Rim u nastojanju da grad oslobodi papske vlasti i pripoji ga ujedinjenoj Italiji.

1884- Rođen je kompozitor, muzikolog, pedagog i muzički kritičar Miloje Milojević, profesor Muzičke akademije u Beogradu, jedan od začetnika muzikologije u Srbiji. Doktorat muzičkih nauka stekao je 1925. u Pragu, i bio je prvi Srbin s tim zvanjem. Osnovao je beogradski orkestar "Collegium musicum" kojim je i dirigovao. Stvarao je pod uticajem romantizma, impresionizma i ekspresionizma i inspirisao se narodnim motivima. Dela: klavirske kompozicije "Četiri komada", "Melodije i ritmovi sa Balkana", horovi "Muha i komarac", "Pir iluzija", ciklus solo pesama "Pred veličanstvom prirode", muzikološki spisi "Osnovi muzičke umetnosti", "Studije i članci".

1914- Rođen je velški pisac Dilen Marle Tomas, pesnik snažnog retoričkog dara. Pisao je priče i radio drame. Dela: više zbirki pesama, uključujući zbirku "Smrt i ulazi", radio drama "Pod mlečnom šumom", autobiografska skica "Portret umetnika kao mladog psa".

1915- Nemački feldmaršal August fon Makenzen je u Prvom svetskom ratu pokušao da kod Kragujevca okruži i uništi srpsku vojsku. Kad je nemački 22. korpus zauzeo Gornji Milanovac i doveo u pitanje odbranu Kragujevca, načelnik Vrhovne komande srpske vojske vojvoda Radomir Putnik je odustao od protivudara i krenuo je u proboj preko Kačanika i Skopske Crne Gore prema Južnoj Srbiji (Makedoniji), odakle je očekivan dolazak savezničkih snaga, ali je zbog napada Bugara srpska vojska morala da odstupi znatno nepovoljnijim pravcem preko planinskih vrleti današnje Albanije.

1918- Britanske, francuske i italijanske snage su u Prvom svetskom ratu posle trodnevnih borbi slomile vojsku Austrougarske na Italijanskom frontu. Trupe Dvojne monarhije su se bukvalno razbežale, pošto su vojnici jednostavno pobacali oružje. Posle primirja Italijani se nisu zaustavili i rasulo neprijatelja se pretvorilo u "najveću italijansku pobedu". Za samo nekoliko dana zarobljeno je 427.000 vojnika koji nisu pružali otpor.

1922- Pod pritiskom fašističkog pokreta Benita Musolinija, demokratski izabrana italijanska vlada podnela je ostavku.

1932 -Rođen je francuski glumac Žan-Pjer Kasel. Rođen je u francuskoj prestonici kao sin doktora i operske pevačice. Njegov filmski uspon započeo je zahvaljujući Dzinu Keliju, koji ga je angažovao u filmu "Srećan put" (1957.). Šezdesetih je glumio u komedijama francuskog reditelja Filipa de Broke i proslavio se ulogama ljubavnika Brižit Bardo i Katrin Denev. Zapamćen je po ulozi kralja Luja XIII u filmovima "Tri musketara" i "Četiri musketara" (1973. i 1974.). Radio je s Bunjuelom ("Diskretni šarm buržoazije"), Šabrolom ("Pakao", "Ceremonija") Altmanom (" Pret-a-porte") .

1935- Predat je u saobraćaj železničko-drumski "Most Kralja Petra II " (danas Pančevački) na Dunavu u Beogradu.

1956 -Posle plebiscita na kojem su stanovnici oblasti Sar glasali za priključenje Zapadnoj Nemačkoj, vlade u Bonu i Parizu su sporazumom definitivno rešile problem sporne teritorije. Sar je vraćen Nemačkoj, ali je do kraja 1959. ostao u privrednoj uniji s Francuskom.

1966- Generalna skupština UN je oduzela Južnoj Africi starateljski mandat nad Jugozapadnom Afrikom (Namibija). Južnoafrička republika je povukla svoje trupe iz Namibije tek nakon pada sistema aparthejda 1990.

1971 -Vlada Konga je saopštila da je naziv te afričke zemlje promenjen u Republika Zair. Godine 1997. zemlja je ponovo preimenovana u Kongo.

1973- Mirovne snage UN su stigle u Kairo da bi obezbedile liniju razdvajanja između egipatskih i izraelskih snaga.

1978- Egipatski predsednik Anvar el Sadat i izraelski predsednik vlade Menahem Begin su dobili Nobelovu nagradu za mir.

1991- Sovjetska republika Turkmenistan je proglasila nezavisnost od Moskve.

1996- U kairskom predgrađu Heliopolis srušila se stambena zgrada, usmrtivši 64 osobe.

1998- Gerhard Šreder je preuzeo dužnost kancelara Nemačke, dan posle ostavke Helmuta Kola, poraženog na izborima prethodnog meseca.

1999- Naoružani napadači su upali u skupštinu Jermenije u Jerevanu i ubili devetoricu ljudi, uključujući predsednika vlade Vazgena Sarksijana, predsednika skupštine Karena Demirkijana, dvojicu njegovih zamenika i jednog ministra.

2003 -U seriji eksplozija automobila bombi, ispred središta Međunarodnog komiteta Crvenog krsta i četiri policijske stanice u Bagdadu, na početku najvećeg islamskog verskog praznika Ramazana, poginulo je više od 40 osoba, a ranjeno oko 200.

2005- U predgrađu Pariza naseljenom arapskim imigrantima, počeli su višenedeljni neredi, koji su se proširili i na druge francuske gradove. Tokom nemira dve osobe su izgubile život, uhapšeno je 4.500 lica, zapaljeno 8.700 automobila i 200 javnih zgrada.

2006- Preminuo je srpski vajar Slavoljub Vava Stanković. Rođen je u Beogradu, gde je diplomirao i magistrirao na Akademiji likovnih umetnosti. Izlagao je od 1952. godine i pripadao je generaciji umetnika koja je dala veliki doprinos afirmaciji srpske skulpture u inostranstvu u drugoj polovini 20. veka. Bio je predsednik ULUS-a 1985/1986. godine.

Dogodilo se na današnji dan, 28.10

Danas je subota, 28. oktobar, 301. dan 2023. Do kraja godine ima 64 dana.

1492 - Španski moreplovac Kristifor Kolumbo otkrio je Kubu na prvom putovanju preko Atlantika i proglasio je posedom Španije.

1704 - Umro je engleski filozof Džon Lok, jedan od utemeljivača empirizma. Osporavao je teoriju o urođenim idejama i principima i uspostavio načelo da nema ničeg u razumu što prethodno nije prošlo kroz čula i da sve ideje kojima razum operiše potiču iz iskustva. Kao politički filozof zalagao se za versku toleranciju, ograničenje vladarske moći i zakonsku zaštitu individualnih prava i sloboda. Snažno je uticao na filozofe empiričare i teoretičare liberalnog društva i građanske države. Dela: "Ogled o ljudskom razumu", "Pisma o toleranciji", "Dve rasprave o vladi", "Vaspitanje".

1716 - Umro je srpski pomorac i matematičar Marko Martinović. Rodom je bio iz Perasta u Boki Kotorskoj. Postao je ruski knez, stručnjak za hidrogradnju i brodogradnju. Kao nastavnik Pomorske akademije u Veneciji podučavao je i mladiće iz Rusije primljene na molbu cara Petra Velikog. U rodnom mestu je rukovodio jednom od najstarijih pomorskih škola na Jadranu. Autor je jedne rasprave o gradnji brodova, koja je bila posvećena Martinovićevom učeniku Dmitriju Galicinu.

1746 - Peruanski gradovi Lima i obližnji Kaljao razoreni su u zemljotresu koji je usmrtio najmanje 18.000 osoba.

1836 - Proglašena je federacija Perua i Bolivije.

1886 - Na ostrvu Bidl u Njujorškoj luci predsednik SAD Grover Klivlend otkrio je Statuu slobode, poklon Francuske, koju je izradio Frederik Ogist Bartoldi.

1891 - U Japanu je u zemljotresu na najvećem ostrvu Honšu poginulo najmanje 10.000 osoba.

1914 - Rođen je američki mikrobiolog Džonas Edvard Salk, koji je 1953. pronašao vakcinu protiv dečje paralize, epohalno otkriće koje je na minimum smanjilo opasnost od opake bolesti.

1915 - Povlačeći se sa srpskom vojskom u Prvom svetskom ratu, samoubistvo je izvršio srpski pisac Milutin Uskoković, autor u čijim su delima prisutni i romantizam i moderno shvatanje sveta. Završio je prava u Beogradu i doktorirao u Ženevi. Pokušao je da stvori beogradski društveni roman, ali je više prikazivao unutrašnja stanja intelektualaca nego kompleksnu sliku vremena. Dela: romani "Došljaci", "Čedomir Ilić", zbirka pripovedaka "Kad ruže cvetaju", "Pod životom", "Vitae fragmenta".

1918 - Posle raspada Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu, u Pragu je Nacionalni komitet proglasio preuzimanje vlasti i ubrzo je stvorena Čehoslovačka pod predsednikom Tomašem Masarikom.

1919 - U SAD je stupio na snagu zakon o prohibiciji, kojim je zabranjena prodaja pića s više od pola procenta alkohola.

1922 - Kralj Italije Vitorio Emanuelo III ponudio je mandat za sastav vlade Musoliniju, pošto je iz Napulja započeo "Marš na Rim" oko 30.000 "crnokošuljaša". Musolini je dva dana potom obrazovao vladu.

1924 - Rođen je srpski trener Aleksandar Nikolić, tvorac superiorne jugoslovenske škole košarke, najznačajniji stručnjak evropske košarke u 20. veku. Košarku je počeo da igra 1946. i nastupao je za više ekipa uključujući "Crvenu zvezdu" i "Partizan", za jugoslovenski nacionalni tim odigrao je 11 utakmica, a 1951. postao je trener reprezentacije Jugoslavije, kojoj je doneo prve medalje 1961. na evropskom i 1963. na svetskom prvenstvu i titule prvaka Evrope 1977. i sveta 1978. Zbog ogromnih zasluga za košarku 1998. je uvršten u "Kuću slavnih" u američkom gradu Springfild, kolevci košarkaške igre.

1932 - Rođen je kiparski državnik Spiros Kiprijanu, prvi šef diplomatije posle sticanja nezavisnosti Kipra 1960. Šef države postao je 1977. posle smrti predsednika arhiepiskopa Makariosa III.

1940 - Italija je počela napad na Grčku, pod izgovorom da Grčka namerava da napadne Albaniju, tada italijansku koloniju. Grci su u protivofanzivi, koja je trajala cele zime, prodrli duboko u Albaniju i naneli protivniku ozbiljne poraze, ali kad je u rat na Balkanu ušla Nemačka u jednom naletu su okupirane i Jugoslavija i Grčka aprila i maja 1941.

1962 - Sovjetski lider Nikita Hruščov saopštio je da je naredio povlačenje raketa koje su trebale da budu postavljene na Kubi, posle čega je predsednik SAD Džon Kenedi saopštio da će obustaviti blokadu tog karipskog ostrva, čime je splasnula napetost u odnosima Moskve i Vašingtona i otklonjena opasnost izbijanja svetskog sukoba.

1992 - Kopredsednici Ženevske konferencije o prethodnoj Jugoslaviji Sajrus Vens i lord Dejvid Oven objavili su predlog ustavnog uređenja Bosne i Hercegovine, prema kojem bi ona bila decentralizovana i podeljena na 7 do 10 autonomnih regiona.

1995 - U požaru koji je izbio u metrou glavnog grada Azerbejžana Bakua poginulo je najmanje 289 osoba.

2002 - Islamski teroristi ubili su američkog diplomatu Lorensa Folija blizu kuće u kojoj je živeo u jordanskoj prestonici Aman, što je bilo prvo ubistvo jednog zapadnog diplomate u Jordanu.

2005 - Umro je srpski pozorišni, filmski i televizijski glumac Ljubomir Ljuba Tadić. Debitovao je na sceni kragujevačkog teatra "Joakim Vujić" 1944. Studirao je na glumačkoj akademiji u Beogradu. Širokog dijapazona, snažne emotivnosti i temperamenta, odigrao je stotine uloga. Osvojio je mnogobrojna nacionalna pozorišna i filmska priznanja, među kojima i dve nagrade za životno delo - "Dobričin prsten" u oblasti teatra i "Pavle Vuisić" za filmsku umetnost.

2007 - Koalicione snage predvođene američkim vojnicima ubile su oko 80 talibana tokom šestočasovne borbe na jugu Avganistana. Borba se vodila kod grada Musa Kale, koji kontrolišu Talibani, u provinciji Helmand, najvećem centru za proizvodnju opijuma u svetu. Talibani su preuzeli Musa Kale četiri meseca nakon što su ga napustili britanski vojnici na osnovu mirovnog dogovora da se odgovornost za bezbednost prepusti lokalnim starešinama.

2008 - Oko 180 osoba je izgubilo život, dok je više od 10.000 ostalo bez domova, posle obilnih poplava koje su pogodile Jemen, saopštio je Visoki komesarijat za izbeglice (UNHCR). Najviše su pogođene jugoistočne provincije Hadramaut i Mahra, pri čemu je poremećeno snabdevanje strujom, putevi, telefonske linije kao i mreža za snabdevanje vodom,

2013 - Umro je Aleksandar Tijanić, novinar. Bio je glavni urednik časopisa Intervju, direktor televizije Politika i BK televizije. Od 1994. do 1996. je ministar informisanja u Vladi Srbije. Generalni direktor Radio televizije Srbije bio je od 2004. do smrti.

2016 - Svakoga dana u svetu od gladi umre 20.000 lica, među njima najviše je dece do pet godina, a gotovo pet milijardi dolara svakodnevno se troši na naoružanje i u druge vojne svrhe, izjavio je predsednik Saveta Evropskog centra za mir i bivši generalni direktor UNESCO Federiko Major tokom Međunarodne konferencije Evropskog centra za mir "Budućnost sveta između globalizacije i regionalizacije".

Dogodilo se na današnji dan, 29.10.

Na današnji dan 1321. godine umro je srpski kralj Milutin, koji je Srbiju učinio najmoćnijom državom na Jugoistoku Evrope, što je njegovom unuku Dušanu omogućilo da nastavi ekspanziju i stvori srpsko carstvo. Na Saboru u Deževu 1282, presto mu je na osnovu sporazuma, ustupio stariji brat Dragutin, koji je zadržao severne krajeve Srbije. Osvojio je znatan deo vizantijske teritorije i potom preneo prestonicu u Skoplje. Neprijateljstva s Vizantijom obustavio je 1299. kada se oženio vizantijskom princezom Simonidom. Bogati rudnici srebra donosili su mu obilna sredstva, što je, između ostalog, omogućilo i veliku graditeljsku aktivnost širom Srbije (Gračanica, Studenica, Banjska, Nagoričino i dr). Po predanju podigao je 40 hramova, između ostalih, po jedan u Bariju (Italija) i Jerusalimu.

Danas je nedelja, 29. oktobar, 302. dan 2023. Do kraja godine ima 63 dana.

1507 - Rođen je španski vojskovođa Fernando Alvares de Toledo Alba, koji je kao namesnik Nizozemske (Holandija) terorom izazvao 1565. rat za oslobođenje, okončan 1581. otcepljenjem od Španije. Osvojio je 1581. Portugal i pripojio ga posedima španske krune.

1811 - Rođen je francuski socijalista-utopista Žan Žozef Šarl Luj Blan, koji je tvrdio da socijalističko društvo može biti stvoreno mirnim putem, uz pomoć države, osnivanjem "zadružnih radionica" i zemljoradničkih komuna. Dela: "Organizacija rada", "Istorija deset godina, 1830-1840.", "Istorija Francuske revolucije".

1814 - Prvi parni ratni brod "Fulton", koji je konstruisao Robert Fulton, isplovio je iz Njujorške luke.

1888 - U Carigradu je potpisana Konvencija o Sueckom kanalu, prema kojoj "Kanal treba da bude slobodan i otvoren za sve trgovačke i ratne brodove bez obzira na zastavu, kako za vreme rata tako i u miru". To je poštovano, osim u ratu, kad je Kanal zatvaran za neprijatelje Velike Britanije, tada "tutora" Egipta koji je samo formalno bio sastavni deo Turske.

1889 - Umro je ruski pisac, književni kritičar i estetičar Nikolaj Gavrilovič Černiševski, koji je stvorio sopstveni estetički sistem i snažno uticao na rusku književnost u 19. veku. Zbog propagiranja ideja seljačke revolucije i utopijskog socijalizma prognan je u Sibir. U disertaciji "Estetički odnos umetnosti prema stvarnosti" insistirao je na društvenoj ulozi književnosti, ne zanemarujući pritom analizu umetničkih elemenata književnog dela. U romanu "Šta da se radi" je vatreno propagirao socijalističko-utopijske poglede na probleme braka, porodice, emancipacije žene i društvenih ideala. Ostala dela: "Ogledi o Gogoljevom periodu ruske književnosti", "Književno-kritički članci", "Rus na randevuu".

1897 - Rođen je nemački ratni zločinac Jozef Gebels, ministar propagande Trećeg rajha.

1910 - Rođen je engleski filozof Džuls Alfred Ejer, čija je knjiga "Jezik, istina i logika" svojevrstan manifest logičkog pozitivizma. Ostala dela: "Zasnivanje empirijskog znanja", "Problem saznanja", "Pojam osobe".

1911 - Umro je američki novinar mađarskog porekla Džozef Pulicer, začetnik "žute štampe", iz čije se fondacije svake godine dodeljuje "Pulicerova nagrada" za novinarstvo, karikaturu, američku istoriju, poeziju, dramu, roman i muziku. Emigrirao je mlad u SAD, učestvovao u Američkom građanskom ratu i biran je u Kongres. Bio je vlasnik listova "Vrld" i "Ivning Vrld" u Njujorku i "Post-Dispeč" u Sent Luisu. Na Kolumbija univerzitetu osnovao je 1903. prvu novinarsku školu.

1918 - Hrvatski sabor je posle raspada Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu proglasio otcepljenje Hrvatske, Slavonije i Dalmacije od Habzburške monarhije radi priključenja Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, što je propraćeno velikom manifestacijom ispred zgrade Sabora u Zagrebu.

1923 - Turska je proglašena republikom, a general Mustafa Kemal Ataturk postao je prvi predsednik Republike Turske. Zvanje Ataturk - otac Turaka, Kemal je dobio od Skupštine Turske bitno docnije 1930.

1929 - Krah Njujorške berze, poznat kao "crni utorak", označio je početak velike krize američke privrede tokom koje su pale pod stečaj mnoge krupne banke i najmoćnije kompanije, a hiljade sitnih poslovnih ljudi doslovno je ostalo bez ičega. Bilo je to vreme čestih samoubistava poslovnih ljudi i opšteg beznađa.

Industrijska proizvodnja pala je u razvijenim zemljama na nivo s početka veka, a bez posla je ostalo 26 miliona ljudi.

1936 - U prvom vojnom udaru u arapskom svetu, general Bakr Sidki oborio je iračku vladu.

1950 - Umro je švedski kralj Gustav V , koji je tokom vladavine od 1907. do smrti uspešno obezbedio neutralni status Švedske tokom oba svetska rata.

1956 - Iskoristivši francusko-britanski napad na Egipat, izraelska armija je prodrla na Sinaj i brzo porazila slabe egipatske snage. Rat koji su dve zapadne zemlje povele radi zaštite političkih i ekonomskih interesa na Suecu završen je početkom novembra, posle intervencije UN i oštrih upozorenja Sovjetskog Saveza i SAD.

1957 - Diktator Fulhensio Batista suspendovao je kubanski ustav.

1962 - SAD su obustavile pomorsku blokadu Kube na zahtev generalnog sekretara UN U Tanta. SAD su blokirale Kubu zbog instaliranja sovjetskog raketnog oružja na ostrvu, čime je izazvana Karipska kriza, okončana prethodnog dana sporazumom američkog i sovjetskog lidera Džona Kenedija i Nikite Hruščova o povlačenju raketa i obustavi blokade.

1964 - Ujedinjena Republika Tanganjika i Zanzibar promenila je naziv u Tanzanija.

1977 - Umro je srpski glumac Radomir-Raša Plaović, jedan od najznačajnijih karakternih glumaca srpskog pozorišta 20.veka, koji je između dva svetska rata uticao na razvitak pozorišta u pravcu modernijeg izraza. Bio je režiser i prvak drame Narodnog pozorišta u Beogradu. Prvi je adaptirao i režirao na profesionalnoj sceni "Gorski vijenac" Petra II Petrovića Njegoša.

Bavio se i pedagoškim radom i napisao nekoliko udžbenika za glumu i režiju i pozorišne komade "Car David", a s Milanom Đokovićem "Voda sa planine", "Rastanak na mostu".

1996 - U Beču je održana aukcija oko 8.000 slika, skulptura i ostalih umetničkih dela koje su od austrijskih Jevreja u Drugom svetskom ratu oteli austrijski i nemački nacisti, a prihod je namenjen ljudima koji su preživeli holokaust.

1998 - Veteran američke astronautike Džon Glen je u 77. godini života spejs šatlom "Diskaveri" ponovo poleteo u kosmos, 36 godina posle njegove prve kosmičke misije.

2002 - Državni tužilac podigao je optužnicu zbog izborne prevare protiv predsednika Nikaragve Enrikea Bolanosa i potpredsednika Hosea Risa, što je prvi slučaj u istoriji te centralnoameričke zemlje da je krivično delo stavljeno na teret šefa države za vreme trajanja njegovog mandata.

2002 - U požaru u petospratnom međunarodnom trgovinskom centru u najvećem vijetnamskom gradu Ho Ši Min (bivši Sajgon) poginula je 61 osoba.

2004 - Predsednici država ili vlada i ministri spoljnih poslova 25 zemalja članica Evropske unije potpisali su u Rimu Ustav EU, koji je trebalo da, u roku od dve godine, ratifikuju sve zemlje članice EU.

2005 - U tri istovremene eksplozije na pijacama u Nju Delhiju poginule su 62 osobe, a povređeno je preko 200 ljudi.

2006 - Prilikom pada nigerijskog aviona sa više od 114 putnika i članova posade koji se srušio nedugo posle poletanja sa aerodroma u Abudži, glavnom gradu Nigerije, preživelo je 9 osoba.

Među poginulima nalazio se i duhovni lider muslimana u toj zemlji Muhamadu Makido, sultan severne države Sokoto, njegov sin, kao i sin bivšeg predsednika Nigerije Šehua Šagarija, koji se na vlasti nalazio od 1979-1983.

2010 - Preminuo je Vojislav Korać srpski istoričar arhitekture, član SANU. Studije arhitekture pohađao je u Pragu i potom u Beogradu. Predavao je istoriju arhitekture a najviše se bavio istorijom umetnosti, vizantologijom, istorijom srpske srednjovekovne arhitekture, srednjovekovnom arheologijom. Bio je predsednik Međuodeljenskog odbora SANU za multidisciplinarno proučavanje spomenika srednjovekovne arhitekture, a od 1997. vodio je Hilandarski odbor SANU i uređivao Hilandarski zbornik.

2013 - Otvoren je železnički tunel ispod Bosforskog moreuza, prva podvodna veza između dva kontinenta, dužine 13,6 kilometara, od čega 1,4 kilometra ispod Bosfora. Građevinski poduhvat, u Ankari nazvan "projekat veka", povezuje evropsku i azijsku stranu Istanbula i koštao je oko tri milijarde evra.

2015 - Preminuo je Ranko Žeravica, košarakaški trener. S njim na čelu reprezentacija Jugoslavije osvojila je Svetsko prvenstvo 1970. u Ljubljani, Olimpijske igre u Moskvi 1980, kao i srebrne medalje na Olimpijskim igarama 1968. u Meksiku, Svetskom prvenstvu 1967. u Urugvaju i prvenstvima Evrope u Italiji 1969. i Nemačkoj