Dogodilo se na današnji dan

First topic message reminder :


Dogodilo se na današnji dan, 11.02.

1650. - Umro Rene Dekart, francuski filozof, matematičar i fizičar
(La Aj, 31. 03. 1596 - Stokholm, 11. 02. 1650)

1817. - Rođen Jovan Subotić, književnik i političar, urednik "Letopisa Matice srpske"(Dobrinci, 11. 02. 1817 - Zemun, 28. 01. 1886)

1847. - Rođen Tomas Alva Edison, američki fizičar i pronalazač
(Milan, 11. 02. 1847 - Njujork, 18. 10. 1931)

1852. - Pomorac Ivo Visin krenuo na put oko sveta

1868. - Umro Žan Bernar Leon Fuko, francuski fizičar
(Pariz, 18. 09. 1819 - Pariz, 11. 02. 1868)

1876. - Rođena Draga Spasić, pozorišna glumica i operska pevačica
(Valjevo, 11. 02. 1876 - Beograd, 29. 07. 1938)

Draga Spasić je učiteljsku školu završila u Beogradu. Član Narodnog pozorišta u Beogradu postala je 1896, a već sledeće godine prešla je u Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu. Solo pevanje je usavršavala kod profesora Filipa Forstena. U Srpskom narodnom pozorištu nosila je najvažniji pevački repertoar i stekla umetničku slavu, kao jedna od najomiljenijih pevačica i glumica u Vojvodini. Na sceni Opere Narodnog pozorišta u Beogradu tumačila je glavne sopranske partije u "Kavaleriji rustikani", "Prodanoj nevesti", "Verteru", "Toski" i "Boemima", a među njenim najuspelijim ulogama je "Koštana" iz istoimenog Stankovićevog dela, za čije izvođenje je prilikom proslave 25-godišnjice rada, od autora u znak priznanja dobila lovorov venac.

1879. - Umro Onore Domije, francuski slikar, grafičar i vajar, najveći karikaturista 19. veka (Marsej, 26. 02. 1808 - Valmondiaz, 11. 02. 1879)

1901. - Umro Milan Obrenović, knez i kralj
(Manasija, Vlaška, 22. 08. 1854 - Beč, 11. 02. 1901)

1903. - Rođen Dušan Timotijević, novinar i filmski kritičar
(Beograd, 11. 02. 1903 - Beograd, 23. 12. 1967)

1906. - Ustanovljena seizmološka služba u Beogradu

1907. - Rođen Blagoje Nešković, lekar i političar
(Kragujevac, 11. 02. 1907 - Beograd, 11. 11. 1984)

1909. - Rođen Džozef Leo Mankijevič, američki režiser, scenarista i producent, dobitnik "Oskar"-a (Vilkis Ber, 11. 02. 1909 - Bedford, 05. 02. 1993)

1913. - Rođen Rifat Burdžović Tršo, revolucionar, narodni heroj
(Bijelo Polje, 11. 02. 1913 - Trnovo, 02. 10. 1942)

1917. - Rođen Đuzepe de Santis, italijanski reditelj i scenarista (Fondi, 11. 02. 1917 - Rim, 16. 05. 1997)

1917. - Rođen Sidni Šeldon (Šehtel), američki književnik, dobitnik "Oskar"-a (Čikago, 11. 02. 1917 - Rančo Miraž, 30. 01. 2007)

1920. - Operom "Madam Baterflaj" Đakoma Pučinija, otvorena Opera Narodnog pozorišta u Beogradu

1926. - U Beogradu osnovan Centralni veterinarski bakteriološki zavod, preteča Naučnog instituta za veterinarstvo

1929. - "Lateranskim sporazumom" Italije i Svete stolice osnovana država Vatikan

1931. - Umro Čarls Parsons, engleski inženjer, pronalazač turbine
(London, 13. 06. 1854 - Kingston, 11. 02. 1931)

1935. - Rođen Džin Vinsent (Vinsent Eugen Kradok), američki muzičar, pionir rokenrola (Norfolk, 11. 02. 1935 - Njuhol, 12. 10. 1971)

1935. - Rođen Dragan Rumenčić, arhitekta, karikaturista lista "Jež" (Zemun, 11. 02. 1935)

1947. - Rođen Irinej (Mirko) Bulović, episkop bački, portparol Srpske pravoslavne crkve, administrator Eparhije austrijsko-švajcarske (Stanišić, 11. 02. 1947)

1948. - Umro Sergej Mihajlovič Ejzenštajn, ruski filmski reditelj, profesor Filmske akademije u Moskvi (Riga, 23. 01. 1898 - Moskva, 11. 02. 1948)

1953. - Umro Uroš Predić, slikar, akademik
(Orlovat, 07. 12. 1857 - Beograd, 11. 02. 1953)

1954. - Rođena Zlata Petković, pozorišna, filmska i TV glumica
(Svrljig, 11. 02. 1954 - Beograd, 03. 12. 2012)

1967. - Umro Milo Mulunović, slikar, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, akademik (Cetinje, 06. 08. 1897 - Beograd, 11. 02. 1967)

1990. - Nelson Mandela oslobođen posle 27 godina robije u južnoafričkim zatvorima

1993. - Umrla Desanka Maksimović, književnica, akademik
(Rabrovica, 16. 05. 1898 - Beograd, 11. 02. 1993)

1996. - Umrla Neda Depolo, dramaturg, urednik Dramskog programa Radio Beograda (Brčko, 01. 04. 1922 - Beograd, 11. 02. 1996)

1997. - Umrla Ksenija Cicvarić, pevačica
(Podgorica, 1926 - Beograd, 11. 02. 1997)

2000. - Umro Rože Vadim (Rože Plemjanikov), francuski filmski glumac i reditelj (Pariz, 28. 01. 1928 - Pariz, 11. 02. 2000)

2002. - Umro Stojan D. Vujičić, književnik, istoričar književnosti i prevodilac (Pomaz, 15. 05. 1933 - Rim, 11. 02. 2002)

2004. - Počeo sa radom španski kulturni centar - Institut "Servantes" u Beogradu

2004. - Umro Jozef Lenart, predsednik vlade Čehoslovačke, prvi sekretar Komunističke partije Slovačke (Liptovska Porubka, 03. 04. 1923 - Prag, 11. 02. 2004)

2006. - Umro Piter Benčli, američki književnik
(Njujork, 08. 05. 1940 - Prinston, 11. 02. 2006)

2010. - Umro Li Aleksandar Mekvin, britanski modni dizajner
(London, 17. 03. 1969 - London, 11. 02. 2010)

2010. - Umrla Irina Arhipova, ruska operska pevačica, solista "Boljšoj teatra" (Moskva, 02. 12. 1925 - Moskva, 11. 02. 2010)

2010. - Umro Nikola Bugarčić, sportski radnik, predsednik Fudbalskog kluba "Crvena zvezda"( 25. 02. 1921 - Beograd, 11. 02. 2010)

2012. - Umrla Vera Tomanović Obradović, filmska i TV glumica
(Prizren, 10. 06.1933 - Beograd, 11. 02. 2012)

2012. - Umrla Vitni Hjuston, američka pevačica i glumica
(Nju Džersi, 09. 08. 1963 - Los Anđeles, 11. 02. 2012)

2016. - Umro dr Bora Stanimirović, profesor i prvi dekan Učiteljskog fakulteta u Vranju (1938 - 11. 02. 2016)

2018. - Umro Peter Kelbel, jedan od osnivača "Blica", šef programa Televizije Kneževine Lihtenštajn ( - Beč, 11. 02. 2018)

Dogodilo se na današnji dan, 21.10.

Na današnji dan 1927. preminuo je srpski pisac Borisav Stanković, poeta ljudskih strasti, prolaznosti života i ljudske tragike, dubok analitičar društvenih procesa i psiholoških tipova. Opisivao je rodno Vranje i degeneraciju starih trgovačkih porodica, patrijarhalnu atmosferu rodnog grada i potčinjenost pojedinca svemoćnom sudu čaršije. Sjajan poznavalac ljudske psihe, naročito je rado slikao likove izraženih čulnih osobina kojima gospodare strast i dert. Dela: knjige pripovedaka "Iz starog jevanđelja", "Stari dani", drame "Koštana", "Tašana", roman "Nečista krv", memoari "Pod okupacijom".


Danas je subota, 21. oktobar, 295. dan 2022. Do kraja godine ima 70 dana.

1797 - Francuz Andre Žak Garnerin prvi je upotrebio padobran, skočivši iz balona nad Parizom s visine 680 metara.

1811 - Rođen je mađarski kompozitor Franc List ,pijanistički virtuoz. Stvorio je simfonijsku poemu i novu koncepciju sonate i koncerta, komponujući ih u jednom stavu. Dela: klavirskekompozicije "Godine hodočašća", "Ljubavni snovi", "Sonata h-mol",simfonije "Faust", "Dante", simfonijske pesme "Prelidi", "Mazepa","Taso", 20 mađarskih rapsodija", niz klavirskih koncerata,oratorijuma, misa, solo pesama. Napisao je mnoštvo studija i eseja,kao i biografiju Frederika Šopena.

1844 - Rođena je francuska glumica Anrijeta Rozina Bernar,poznata kao Sara Bernar, koja je obeležila pozorišnu epohu kao najveća tragičarka svog doba. Uživala je izuzetnu popularnost i savremenici su je nazivali "božanska Sara". Bila je profesor Konzervatorijuma u Parizu. Napisala je "Memoare".

1882 - Umro je mađarski pisac Janoš Aranj, najveći mađarski epski pesnik, uz Šandora Petefija najznačajniji predstavnik "narodnjačkog" pravca mađarske literature 19. veka. Prevodio je Vilijama Šekspira i Aristofana i pisao studije o estetici, metrici i istoriji umetnosti. Ostala dela: trilogija "Toldi", "Toldijeva ljubav", "Toldijevo veče" (epski spev o mađarskom narodnom junaku Miklošu Toldiju), balade "Božji sud", "Agneza", "Komešanje", "Kralj Ladislav V ".

1883 - U Njujorku je izvođenjem opere "Faust" francuskog kompozitora Šarla Gunoa otvoreno zdanje Metropoliten opere.

1887 - Rođen je američki novinar i publicista Džon Rid, čija su dela "Deset dana koji su potresli svet" i "Crvena Rusija" znamenite hronike Oktobarske revolucije. Popularnost je stekao kao dopisnik iz Meksika u vreme ustanka Panča Vilje. Posetio je 1914. zapadnoevropska bojišta, a 1915. Grčku, Rumuniju, Srbiju, Rusiju i Tursku, pripremajući knjigu "Rat u istočnoj Evropi". Napisao je potresne reportaže iz Srbije, u kojoj je boravio aprila i maja 1915. Bio je oduševljen revolucijom u Rusiji. U SAD, jedan je od osnivača Komunističke partije. Bio je član Izvršnog odbora Kominterne. Umro je od tifusa u Bakuu a sahranjen je pod zidinama Kremlja u Moskvi.

1906 - Umro je francuski slikar Pol Sezan, čije je izrazito revolucionarno shvatanje umetnosti preobrazilo slikarstvo, ali i podstaklo ogorčen otpor konzervativaca. Bio je u mladosti pod uticajem baroka, romantizma i impresionizma, ali je uspeo da pronađe sopstveni put nakon povlačenja u rodni Eks-an-Provans. Naslikao je više stotina slika (predeli, mrtve prirode, portreti, kompozicije), uključujući remek dela poput "Kuće obešenog", "Plave vaze", "Kartaša", "Autoportreta", "Zaliva pred Estakom", "Planine Sent-Viktoar", "Kupačica".

1912 - Treća srpska armija generala Božidara Jankovića razbila je u Prvom balkanskom ratu turske snage i oslobodila Prištinu.

1913 - Rođen je vijetnamski car Bao Daj, poslednji monarh Vijetnama, koji je "vladao" zemljom pod francuskom kolonijalnom upravom. Posle četiri decenije u izbeglištvu, umro je 1997. u vojnoj bolnici u Parizu.

1919 - Rođena je Doris Lesing, britanska književnica, dobitnica Nobelove nagrade za književnost 2007. godine. Autor je više od 50 dela s tematikom od politike do naučne fantastike. Njen roman "Zlatna beležnica" iz 1962. godine smatra se nekom vrstom feminističke "svete knjige".

1921 - Osnovan je Srpski aeroklub. Bila je to organizacija nastala s ciljem unapređenja, razvoja i popularizacije vazduhoplovstva. Predvodnici su uglavnom bili veterani srpskog ratnog vazduhoplovstva. Jedna od ključnih ličnosti srpskog aerokluba bio je Tadija Sondermajer, proslavljeni pilot i osnivač nacionalne aviokompanije "Aeroput". Od 1922. preimenovan je u Aeroklub Kraljevine SHS, a docnije u Kraljevski jugoslovenski aeroklub Naša krila. Klub je ubrzo podigao i reprezentativnu palatu u Uzun Mirkovoj u Beogradu.

1922 - Rođen je Radovan Samardžić, srpski istoričar, akademik, univerzitetski profesor. Osnovnu i srednju skolu završio je u rodnom Sarajevu. Diplomirao je na grupi za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu 1949. gde je potom prošao sva univerzitetska zvanja na katedri za Opštu istoriju novog veka. Usavršavao se i u Parizu (1957-1958) kod Fernana Brodela proučavajući prošlost Sredozemlja, a potom u Institutu za evropsku istoriju u Majncu (1967-1968). Bio je dekan Filozofskog fakulteta, član SANU, direktor Balkanološkog instituta, predsednik Srpske književne zadruge, glavni urednik Jugoslovenskog istorijskog časopisa. Najviše se bavio prošlošću srpskih zemalja od XVI do XX veka a posebno kulturnom istorijom Dubrovnika i istorijom Turske. Učestvovao je u izradi niza sintetičkih dela iz prošlosti Srba i srpskih zemalja. Bavio se i filozofijom istorije. Posedovao je redak literarni dar vidan i u njegovim naučnim radovima. Dela: "Veliki vek Dubrovnika", "Sulejman i Rokselana", Mehmed paša Sokolović", "Osman", "Ideje za srpsku istoriju", "Pisci srpske istorije".

1925 - Rođen je američki pop umetnik Robert Raušenberg. Postao je slavan 50-ih 20.veka baveći se paralelno slikanjem, vajanjem, štampom, fotografijom i performansima. Prošao je put od apstraktnog ekspresionizma do pop-arta. Bio je prvi američki umetnik koji je osvojio prvu nagradu na Bijenalu u Veneciji 1964.

1943 - Rođena je francuska glumica Katrin Denev, kojoj su graciozni izgled ali i specifična suzdržana gluma obezbedili mesto među najvećim zvezdama kinematografije. Imenovana je 1994. za ambasadora dobre volje UNESKO. Filmovi: "Šerburški kišobrani" (Zlatna palma u Kanu), "Lepotica dana" (Zlatni lav u Veneciji), "Bendžamin", "Majerling", "Tristana", "Liza", "Glad za krvlju", "Indokina".

1953 - Zahvaljujući borbi oslobodilačke armije Patet Lao, Laos je stekao nezavisnost od Francuske pod čijom je upravom bio od 1893. kao sastavni deo Francuske Indokine.

1961 - U Novom Sadu je otvorena Spomen-zbirka Pavla Beljanskog. Srpski pravnik i diplomata Beljanski bio je kolekcionar koji je sakupio najcelovitiju zbirku umetničkih dela srpskog (i jugoslovenskog) slikarstva prve polovine 20. veka. Školovao se u Beogradu i Parizu. Kao diplomata Kraljevine Jugoslavije boravio je u Stokholmu, Varšavi, Berlinu, Beču, Parizu, Rimu. Isprva zainteresovan za evropsku, najviše renesansnu umetnost, uviđa da su mu vrhunska dela nedostupna, pa je sakupljačku strast usmerio ka savremenoj umetnosti. Postupno, njegova zbirka slika, skulptura, tapiserija i crteža prerasta u jedinstvenu kolekciju vrhunskih umetničkih dela. Tragična pogibija sedmoro članova njegove porodice prilikom bombardovanja 1944. dovela je Beljanskog do odluke da dragocenu kolekciju zavešta srpskom narodu, time je postao jedan od njegovih najvećih darodavaca.

1962 - Predsednik SAD Džon Kenedi saopštio je da su na Kubi postavljene sovjetske lansirne rampe i naredio je vojnu blokadu te karipske zemlje. Narednih dana svet se nalazio na ivici nuklearnog sukoba, ali je direktna komunikacija Kenedija i sovjetskog lidera Nikite Hruščova smirila situaciju. U zamenu za obećanje SAD da Kuba neće biti napadnuta Sovjeti su vratili brodove s raketama. Dogovor je podrazumevao i da će biti uklonjeni američki raketni sistemi iz Turske, što nije učinjeno.

1964 - Francuski pisac i filozof Žan Pol Sartr odbio je Nobelovu nagradu za književnost.

1973 - Umro je španski violončelista Pablo Kazals, dirigent, kompozitor i muzički pedagog. Bio je profesor Konzervatorijuma u Barseloni i potom u Parizu, pošto je od 1938. kao protivnik Frankovog režima u Španiji, živeo van otadžbine.

1995 - U Harlemu, crnačkom predgrađu Njujorka, toplo je pozdravljen kubanski vođa Fidel Kastro, koji je došao u Njujork povodom 50-godišnjice osnivanja Ujedinjenih nacija.

1996 - U požaru izazvanom suzavcem koji je bacila policija u jednom zatvoru u Venecueli poginulo je više od 25 zatvorenika.

1999 - Bivši gerilski vođa Ksanana Gusmao trijumfalno se iz zatvora u Indoneziji vratio u oslobođeni Istočni Timor, negdašnju portugalsku koloniju, posle četvrt veka indonežanske vlasti. Rimokatolički Istočni Timor nije nikada prihvatio pripajanje dominantno islamskoj Indoneziji.

2005 - Nigerijski avion sa 116 putnika, među kojima i više visokih zvaničnika, srušio se ubrzo nakon poletanja iz Lagosa, što nije preživeo niko od 117 putnika i članova posade.

2007 - Proglašen je novi ustav Crne Gore. Prihvatanju ovog ustava protivili su se predstavnici srpskih stranaka - Srpske liste, Narodne stranke i Demokratske srpske stranke, uz ocenu da je njegov sadržaj "ponižavajući i diskriminatorski prema srpskom narodu u Crnoj Gori".

2008 - Zvaničnici Evropske unije dogovorili su plan uvođenja "plave karte", koji ima za cilj da privuče visoko obrazovane pojedince iz zemalja u razvoju i predstavljena je kao takmac američke "zelene karte", s namerom povećanja konkurentnosti EU u odnosu na SAD.

2009 - Preminuo je Bogdan Kršić, majstor dizajna i ilustracije knjige, redovni profesor Fakulteta primenjenih umetnosti i dizajna. Od 1958. samostalno je izlagao u Jugoslaviji kao i Pragu, Brnu, Njujorku, Solingenu. Dobitnik je Zlatne medalje na Prvom međunarodnom bijenalu grafike u Buenos Airesu i Nagrade za grafiku na Prvom međunarodnom bijenalu likovnih umetnosti Azija-Evropa u Ankari.

2017 - Formacije takozvanih Sirijskih demokratskih snaga (SDF), koje podržavaju SAD, pod vođstvom lokalnih Kurda, preuzele su najveće naftno polje u Siriji - Omar. Tu zonu do tada je kontrolisala takozvana Islamska Država.

2019 - Svečanim ustoličenjem, na "Hrizantema tron", car Naruhito postao je i formalno 126 monarh Japana. Svečanu zakletvu pratili su uzvici "banzai" u značenju najboljih želja za dugotrajnu vladavinu. Po tradiciji, u sklopu svečanosti ustoličenja pomilovano je više od pola miliona osuđenika.

Dogodilo se na današnji dan, 22.10.

Danas je nedelja, 22. oktobar, 295. dan 2023. Do kraja godine ima 70 dana.

1797 - Francuz Andre Žak Garnerin prvi je upotrebio padobran, skočivši iz balona nad Parizom s visine 680 metara.

1811 - Rođen je mađarski kompozitor Franc List, pijanistički virtuoz. Stvorio je simfonijsku poemu i novu koncepciju sonate i koncerta, komponujući ih u jednom stavu. Dela: klavirske kompozicije "Godine hodočašća", "Ljubavni snovi", "Sonata h-mol", simfonije "Faust", "Dante", simfonijske pesme "Prelidi", "Mazepa", "Taso", 20 mađarskih rapsodija", niz klavirskih koncerata, oratorijuma, misa, solo pesama. Napisao je mnoštvo studija i eseja, kao i biografiju Frederika Šopena.

1844 - Rođena je francuska glumica Anrijeta Rozina Bernar, poznata kao Sara Bernar, koja je obeležila pozorišnu epohu kao najveća tragetkinja svog doba. Uživala je izuzetnu popularnost i savremenici su je nazivali "božanska Sara". Bila je profesor Konzervatorijuma u Parizu. Napisala je "Memoare".

1882 - Umro je mađarski pisac Janoš Aranj, najveći mađarski epski pesnik, uz Šandora Petefija najznačajniji predstavnik "narodnjačkog" pravca mađarske literature 19. veka. Prevodio je Vilijama Šekspira i Aristofana i pisao studije o estetici, metrici i istoriji umetnosti. Ostala dela: trilogija "Toldi", "Toldijeva ljubav", "Toldijevo veče" (epski spev o mađarskom narodnom junaku Miklošu Toldiju), balade "Božji sud", "Agneza", "Komešanje", "Kralj Ladislav V".

1883 - U Njujorku je izvođenjem opere "Faust" francuskog kompozitora Šarla Gunoa otvoreno zdanje Metropoliten opere.

1887 - Rođen je američki novinar i publicista Džon Rid, čija su dela "Deset dana koji su potresli svet" i "Crvena Rusija" znamenite hronike Oktobarske revolucije. Popularnost je stekao kao dopisnik iz Meksika u vreme ustanka Panča Vilje. Posetio je 1914. zapadnoevropska bojišta, a 1915. Grčku, Rumuniju, Srbiju, Rusiju i Tursku, pripremajući knjigu "Rat u istočnoj Evropi". Napisao je potresne reportaže iz Srbije, u kojoj je boravio aprila i maja 1915. Bio je oduševljen revolucijom u Rusiji. U SAD, jedan je od osnivača Komunističke partije. Bio je član Izvršnog odbora Kominterne. Umro je od tifusa u Bakuu a sahranjen je pod zidinama Kremlja u Moskvi.

1906 - Umro je francuski slikar Pol Sezan, čije je izrazito revolucionarno shvatanje umetnosti preobrazilo slikarstvo, ali i podstaklo ogorčen otpor konzervativaca. Bio je u mladosti pod uticajem baroka, romantizma i impresionizma, ali je uspeo da pronađe sopstveni put nakon povlačenja u rodni Eks-an-Provans. Naslikao je više stotina slika (predeli, mrtve prirode, portreti, kompozicije), uključujući remek rela poput "Kuće obešenog", "Plave vaze", "Kartaša", "Autoportreta", "Zaliva pred Estakom", "Planine Sent-Viktoar", "Kupačica".

1913 - Rođen je vijetnamski car Bao Daj, poslednji monarh Vijetnama, koji je "vladao" zemljom pod francuskom kolonijalnom upravom. Posle četiri decenije u izbeglištvu, umro je 1997. u vojnoj bolnici u Parizu.

1919 - Rođena je Doris Lesing, britanska književnica, dobitnica Nobelove nagrade za književnost 2007. godine. Autor je više od 50 dela s tematikom od politike do naučne fantastike. Njen roman "Zlatna beležnica" iz 1962. godine smatra se nekom vrstom feminističke "svete knjige".

1921 - Osnovan je Srpski aeroklub. Bila je to organizacija nastala s ciljem unapređenja, razvoja i popularizacije vazduhoplovstva. Predvodnici su uglavnom bili veterani srpskog ratnog vazduhoplovstva. Jedna od ključnih ličnosti srpskog aerokluba bio je Tadija Sondermajer, proslavljeni pilot i osnivač nacionalne aviokompanije "Aeroput". Od 1922. preimenovan je u Aeroklub Kraljevine SHS, a docnije u Kraljevski jugoslovenski aeroklub Naša krila. Klub je ubrzo podigao i reprezentativnu palatu u Uzun Mirkovoj u Beogradu.

1922 - Umro je Jaša Tomić, srpski novinar, političar i pisac. Školovao se u rodnom Vršcu, Temišvaru i Kečkemetu. Studirao je je u Beču i Pragu, medicinu i književnost. Politička borba odvukla ga je od zvršetka studija. Osnivač je grupe tzv. "Vršačkih socijalista". Bio je urednik "Zastave" i Miletićev naslednik u Srpskoj narodnoj slobodoumnoj stranci (od 1891. Radikalna stranka). Na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu 25.11.1918. odlučno je uticao na prisajedinjenje Vojvodine (tada Bačka, Banat i Baranja) Kraljevini Srbiji. Dela: "Književna zrnca", "Pesme", "Nazareni", "Slike i pripovetke", Dositej Obradović", "Lepa književnost i umetnost".

1922 - Rođen je Radovan Samardžić, srpski istoričar, akademik, univerzitetski profešor. Osnovnu i srednju skolu završio je u rodnom Sarajevu. Diplomirao je na grupi za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu 1949. gde je potom prošao sva univerzitetska zvanja na katedri za Opštu istoriju novog veka. Usavršavao se i u Parizu (1957-1958) kod Fernana Brodela proučavajući prošlost Sredozemlja, a potom u Institutu za evropsku istoriju u Majncu (1967-1968). Bio je dekan Filozofskog fakulteta, član SANU, direktor Balkanološkog instituta, predsednik Srpske književne zadruge, glavni urednik Jugoslovenskog istorijskog časopisa. Najviše se bavio prošlošću srpskih zemalja od XVI do XX veka a posebno kulturnom istorijom Dubrovnika i istorijom Turske. Učestvovao je u izradi niza sintetičkih dela iz prošlosti Srba i srpskih zemalja. Bavio se i filozofijom istorije. Posedovao je redak literarni dar vidan i u njegovim naučnim radovima. Dela: "Veliki vek Dubrovnika", "Sulejman i Rokselana", "Mehmed paša Sokolović", "Osman", "Ideje za srpsku istoriju", "Pisci srpske istorije".

1925 - Rođen je američki pop umetnik Robert Raušenberg. Postao je slavan 50-ih 20.v. baveći se paralelno slikanjem, vajanjem, štampom, fotografijom i performansima. Prošao je put od apstraktnog ekspresionizma do pop-arta. Bio je prvi američki umetnik koji je osvojio prvu nagradu na Bijenalu u Veneciji 1964.

1927 - Preminuo je srpski pisac Borisav Stanković, poeta ljudskih strasti, prolaznosti života i ljudske tragike, dubok analitičar društvenih procesa i psiholoških tipova. Opisivao je rodno Vranje i degeneraciju starih trgovačkih porodica, patrijarhalnu atmosferu rodnog grada i potčinjenost pojedinca svemoćnom sudu čaršije. Sjajan poznavalac ljudske psihe, naročito je rado slikao likove izraženih čulnih osobina kojima gospodare strast i dert. Dela: knjige pripovedaka "Iz starog jevanđelja", "Stari dani", drame "Koštana", "Tašana", roman "Nečista krv", memoari "Pod okupacijom".

1943 - Rođena je francuska glumica Katrin Denev, kojoj su graciozni izgled ali i specifična suzdržana gluma obezbedili mesto među najvećim zvezdama kinematografije. Imenovana je 1994. za ambasadora dobre volje UNESKO. Filmovi: "Šerburški kišobrani" (Zlatna palma u Kanu), "Lepotica dana" (Zlatni lav u Veneciji), "Bendžamin", "Majerling", "Tristana", "Liza", "Glad za krvlju", "Indokina".

1953 - Zahvaljujući borbi oslobodilačke armije Patet Lao, Laos je stekao nezavisnost od Francuske pod čijom je upravom bio od 1893. kao sastavni deo Francuske Indokine.

1961 - U Novom Sadu je otvorena Spomen-zbirka Pavla Beljanskog. Srpski pravnik i diplomata Beljanski bio je kolekcionar koji je sakupio najcelovitiju zbirku umetničkih dela srpskog (i jugoslovenskog) slikarstva prve polovine 20. v. Školovao se u Beogradu i Parizu. Kao diplomata Kraljevine Jugoslavije boravio je u Stokholmu, Varšavi, Berlinu, Beču, Parizu, Rimu. Isprva zainteresovan za evropsku, najviše renesansnu umetnost, uviđa da su mu vrhunska dela nedostupna, pa je sakupljačku strast usmerio ka savremenoj umetnosti. Postupno, njegova zbirka slika, skulptura, tapiserija i crteža prerasta u jedinstvenu kolekciju vrhunskih umetničkih dela. Tragična pogibija sedmoro članova njegove porodice prilikom bombardovanja 1944. dovela je Beljanskog do odluke da dragocenu kolekciju zavešta srpskom narodu, time je postao jedan od njegovih najvećih darodavaca.

1962 - Predsednik SAD Džon Kenedi saopštio je da su na Kubi postavljene sovjetske lansirne rampe i naredio je vojnu blokadu te karipske zemlje. Narednih dana svet se nalazio na ivici nuklearnog sukoba, ali je direktna komunikacija Kenedija i sovjetskog lidera Nikite Hruščova smirila situaciju. U zamenu za obećanje SAD da Kuba neće biti napadnuta Sovjeti su vratili brodove s raketama. Dogovor je podrazumevao i da će biti uklonjeni američki raketni sistemi iz Turske, što nije učinjeno.

1964 - Francuski pisac i filozof Žan Pol Sartr odbio je Nobelovu nagradu za književnost.

1973 - Umro je španski violončelista Pablo Kazals, dirigent, kompozitor i muzički pedagog. Bio je profesor Konzervatorijuma u Barseloni i potom u Parizu, pošto je od 1938. kao protivnik Frankovog režima u Španiji, živeo van otadžbine.

1995 - U Harlemu, crnačkom predgrađu Njujorka, toplo je pozdravljen kubanski vođa Fidel Kastro, koji je došao u Njujork povodom 50-godišnjice osnivanja Ujedinjenih nacija.

1996 - U požaru izazvanom suzavcem koji je bacila policija u jednom zatvoru u Venecueli poginulo je više od 25 zatvorenika.

1999 - Bivši gerilski vođa Ksanana Gusmao trijumfalno se iz zatvora u Indoneziji vratio u oslobođeni Istočni Timor, negdašnju portugalsku koloniju, posle četvrt veka indonežanske vlasti. Rimokatolički Istočni Timor nije nikada prihvatio pripajanje dominantno islamskoj Indoneziji.

2005 - Nigerijski avion sa 116 putnika, među kojima i više visokih zvaničnika, srušio se ubrzo nakon poletanja iz Lagosa, što nije preživeo niko od 117 putnika i članova posade.

2007 - Proglašen je novi ustav Crne Gore. Prihvatanju ovog ustava protivili su se predstavnici srpskih stranaka - Srpske liste, Narodne stranke i Demokratske srpske stranke, uz ocenu da je njegov sadržaj "ponižavajući i diskriminatorski prema srpskom narodu u Crnoj Gori".

2008 - Zvaničnici Evropske unije dogovorili su plan uvođenja "plave karte", koji ima za cilj da privuče visoko obrazovane pojedince iz zemalja u razvoju i predstavljena je kao takmac američke "zelene karte", s namerom povećanja konkurentnosti EU u odnosu na SAD.

2009 - Preminuo je Bogdan Kršić, majstor dizajna i ilustracije knjige, redovni profesor Fakulteta primenjenih umetnosti i dizajna. Od 1958. samostalno je izlagao u Jugoslaviji kao i Pragu, Brnu, Njujorku, Solingenu. Dobitnik je Zlatne medalje na Prvom međunarodnom bijenalu grafike u Buenos Airesu i Nagrade za grafiku na Prvom međunarodnom bijenalu likovnih umetnosti Azija-Evropa u Ankari.

2017 - Formacije takozvanih Sirijskih demokratskih snaga (SDF), koje podržavaju SAD, pod vođstvom lokalnih Kurda, preuzele su najveće naftno polje u Siriji - Omar. Tu zonu do tada je kontrolisala takozvana Islamska Država.

2019 - Svečanim ustoličenjem, na "Hrizantema tron", car Naruhito postao je i formalno 126 monarh Japana. Svečanu zakletvu pratili su uzvici "banzai" u značenju najboljih želja za dugotrajnu vladavinu. Po tradiciji, u sklopu svečanosti ustoličenja pomilovano je više od pola miliona osuđenika.

Dogodilo se na današnji dan, 23.10.

Na današnji dan 1856. rođen je Jaša Tomić, srpski novinar, političar i pisac. Školovao se u rodnom Vršcu, Temišvaru i Kečkemetu. Studirao je je u Beču i Pragu, medicinu i književnost. Politička borba odvukla ga je od zvršetka studija. Osnivač je grupe poznate kao - Vršački socijalisti. Bio je urednik "Zastave" i Miletićev naslednik u Srpskoj narodnoj slobodoumnoj stranci (od 1891. Radikalna stranka). Na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu 25.11.1918. odlučno je uticao na prisajedinjenje Vojvodine (tada Bačka, Banat i Baranja) Kraljevini Srbiji. Dela: "Književna zrnca", "Pesme", "Nazareni", "Slike i pripovetke", Dositej Obradović", "Lepa književnost i umetnost".




Danas je ponedeljak, 23. oktobar, 296. dan 2023. Do kraja godine ima 69 dana.

42. p.n.e. - Samoubistvo je izvršio rimski zvaničnik Marko Junije Brut, jedan od vođa zavere u kojoj je 44. pre nove ere ubijen Gaj Julije Cezar. Brut se ubio posle poraza koji su republikanskoj vojsci u bici kod Filipa nanele snage predvođene članovima Drugog trijumvirata Markom Antonijem i Cezarovim posinkom Oktavijanom Avgustom.

1596 - Turska vojska sultana Muhameda III porazila je kod Erlaua u Mađarskoj austrijske trupe nadvojvode Maksimilijana.

1789 - Rođen je srpski novinar i publicista Dimitrije Davidović, otac srpskog novinarstva. Napustio je studije medicine započete u Pešti i Beču i posvetio se novinarstvu. U Beču je 1813. pokrenuo "Novine serbske" u kojima je bio glavni autor. U Kneževinu Srbiju preselio se 1821. Do 1829. bio je sekretar knjaza Miloša Obrenovića. Pokrenuo je prve dnevne novine u tadašnjoj Kneževini Srbiji "Novine srbske" 1834. u Kragujevcu. Izvesno vreme bio je i ministar unutrašnjih poslova i prosvete, kao i diplomata. Po uzoru na francuski i belgijski ustav izradio je ustav za Srbiju, nazvan kasnije "Sretenjski" (neobično liberalan za tadašnje prilike u Evropi), usvojen u februaru 1835. Pod pritiskom velikih sila, Austrije, Turske i Rusije, ustav je suspendovan. Knjaz ga je povukao već u martu 1835. a Davidović je pao u nemilost. Bavio se i publicistikom i prevođenjem. Sahranjen je u Smederevu gde je i umro 1838. Dela: "Istorija naroda srbskog", "Đejanija k istoriji srbskoga naroda", "Opisanije Žiče".

1817 - Rođen je francuski leksikograf i enciklopedista Pjer Atanas Larus, izdavač "Velikog svetskog rečnika XIX veka" u 17 tomova. Izdavačka kuća "Larus" je posle njegove smrti 1875. nastavila izdavanje enciklopedijskih i leksikografskih dela.

1912 - Započela je Kumanovska bitka u kojoj je Prva srpska armija pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića tokom dvodnevnih borbi potpuno potukla tursku Vardarsku armiju Zeki paše, zadavši presudan udarac Turcima u Prvom balkanskom ratu. Srpska Prva armija nastupajući put Ovče polja zadržala se na položajima severno od Kumanova, očekujući dolazak Treće srpske armije sa Kosova, dok se turska Vardarska armija zaputila prema Kumanovskoj kotlini. Došlo je do iznenadnog sudara, koji se završio odlučnom srpskom pobedom, a Turci su se povukli u neredu. Najžešći udar izdržala je Dunavska divizija prvog poziva pukovnika Miloša Božanovića, koja je imala i najteže gubitke, ali i odlučujuću ulogu. Trijumf je silno uzdigao moral srpske vojske i naroda i bio je podloga kasnijih pobeda u Prvom i Drugom balkanskom i u Prvom svetskom ratu.

1917 - Kod Linevila u Francuskoj američke snage su stupile u prve borbene akcije u Prvom svetskom ratu.

1917 - Na sednici Centralnog komiteta Ruske Socijalističke radničke partije (boljševika) doneta je odluka o podizanju oružanog ustanka. Pripremama i izvođenjem Oktobarske revolucije rukovodio je Vladimir Iljič Lenjin.

1927 - Rođen je Lešek Kolakovski, poljski filozof. Svetski ugled stekao je radovima iz oblasti istorije filozofije i istorije religijskih ideja. Studije filozofije je završio na Univerzitetu u Lođu a sa katedre za filozofiju Varšavskog univerziteta izbačen je posle protesta studenata 1968. Od 1970. predavao je na Oksfordskom univerzitetu, a potom i na prestižnim univerzitetima u SAD. Njegova najpoznatija dela su: "Glavni pravci marksizma", "Razgovori sa đavolom" i "Kultura i fetiši". Njegov esej "Teze o nadi i beznađu" bio je svojevrsni manifest poljskih antikomunista.

1936 - U Španskom građanskom ratu iz vazduha je prvi put napadnut Madrid. Prethodno je vođa rojalističkih pobunjenika general Francisko Franko prosledio ultimatum snagama legalne republikanske vlade, s pozivom na predaju, ali je predlog odbijen.

1940 - Rođen je Dobrilo Nenadić, srpski književnik. Po zanimanju inženjer agronomije, Nenadić je najzaslužniji za masovno širenje kulture maline, koja je postala jedan od glavnih izvoznih artikala srpske poljoprivrede, prvo u oblasti njegovog Arilja a onda i širom Srbije. Već njegov prvi objavljeni roman "Dorotej" bio je, 1978. godine, najčitanija knjiga Narodne biblioteke Srbije. Druga dela: "Kiša", "Despot i žrtva", "Brajan", "Sablja grofa Vronskog", "Pobednici", "Gvozdeno doba", "Hermelin".

1942 - Rođen je Majkl Krajton, američki književnik, autor bestselera "Park iz doba Jure" i "Sfera". Po obrazovanju lekar, proslavio se romanom "Andromedin soj" (1969). Pored "Parka iz doba Jure" i njegovog nastavka "izgubljeni svet", koji su postali holivudski hitovi, među njegovim najpoznatijim delima su romani "Kongo", "Plen" i "Gospodar Gena". Bio je jedan od scenarista filmova "Park iz doba jure" i "Tvister", a za rad na TV seriji "Urgentni centar" osvojio je 1996. Emi nagradu. Njegove knjige prodate su u tiražima većim od 150 miliona širom sveta.

1942 - Započela je Druga bitka kod El Alamejna, napadom britanske Osme armije generala Bernarda Montgomerija na nemačko-italijanske snage pod komandom generala Ervina Romela, koje su gotovo uništene posle 12 dana borbi. Usledilo je iskrcavanje saveznika u severnoj Africi a snage Sila osovine u Africi su potom slomljene.

1944 - Prebacujući se preko Dunava u tek oslobođeni Beograd poginuo je Ivan Milutinović, narodni heroj, član Vrhovnog štaba NOVJ i Politbiroa CK KPJ.

1944 - U filipinskom zalivu Lejte počela je jedna od najvećih pomorsko-vazdušnih bitaka u Drugom svetskom ratu, u kojoj je učestvovala gotovo cela japanska flota i tri četvrtine flote SAD. Bitka je posle tri dana okončana teškim porazom Japanaca koji su izgubili četiri nosaca aviona, uključujući "Musaši".

1954 - Posle serije sastanaka u Parizu, Sovjetski Savez, SAD, Velika Britanija i Francuska odlučili su da okončaju okupaciju Nemačke.

1956 - U Mađarskoj je izbila antikomunistička pobuna, koju su sovjetske trupe ugušile 10. novembra.

1958 - Ruski pisac Boris Pasternak dobio je Nobelovu nagradu za književnost.

1961 - Bivšem generalnom sekretaru Ujedinjenih nacija Šveđaninu Hjalmaru Agne Dagu Hamaršeldu, koji je pod sumnjivim okolnostima poginuo u avionu u vreme kongoanske krize, posthumno je dodeljena Nobelova nagrada za mir.

1973 - Glavni severnovijetnamski pregovarač sa Amerikancima u Vijetnamskom ratu Le Duk To odbio je Nobelovu nagradu za mir, komentarom da u njegovoj zemlji nije mir.

1983 - U samoubilačkom napadu islamskih terorista kamionima napunjenim eksplozivom na štab američkih marinaca u Bejrutu i obližnju zgradu u kojoj su se nalazili francuski vojnici, ubijen je 241 američki i 58 francuskih vojnika.

1990 - Ukrajinski predsednik vlade Vitalij Masol prinuđen je da podnese ostavku posle masovnih studentskih protesta, postavši prvi sovjetski funkcioner tog ranga koji je otišao s vlasti pod pritiskom javnosti.

1991 - Predstavnici 19 zemalja potpisali su na međunarodnoj konferenciji u Parizu, u organizaciji UN, mirovni sporazum s ciljem okončanja 13-godišnjeg građanskog rata u Kambodži.

1993 - U eksploziji koju su podmetnuli teroristi Irske republikanske armije, u Belfastu je poginulo 10 osoba.

1994 - U eksploziji bombe na jednom predizbornom mitingu u glavnom gradu Šri Lanke Kolombu poginulo je najmanje 50 lica, uključujući opozicionog kandidata za predsednika Gaminija Disanajakea.

1998 - Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija su, posle maratonskih razgovora uz posredovanje SAD, potpisali u Vaj Milsu, Merilend, sporazum.

1999 - Guverner Ilinoisa Džordž Rajana postao je prvi funkcioner SAD tog ranga koji je posetio komunističku Kubu.

2003 - Čečenski islamski teroristi upali su, tokom predstave, u moskovsko pozorište "Dubrovka" uz pretnju da će podići u vazduh i sebe i oko 800 prisutnih posetilaca ukoliko ruske vlasti ne obustave vojne operacije u Čečeniji i ne povuku se iz te autonomne ruske republike. Prilikom upada u pozorište ruskih snaga bezbednosti, tri dana docnije, poginulo je 128 talaca i 50 terorista.

2004 - U napadu iračkih pobunjenika na konvoj regruta, severoistočno od Bagdada, ubijeno je 49 mladih vojnika, pripadnika novih iračkih snaga bezbednosti.

2006 - Prilikom obeležavanja 50. godišnjice mađarske revolucije i ustanka protiv sovjetske vladavine u Budimpesti 1956. došlo je do masovnih demostracija i sukoba s policijom. Ceremonija na Košutovom trgu, svečane sednice parlamenta i polaganje venaca na grob Imre Nađa ostale su u senci masovnih nereda. Prilikom demonstracija ukraden je tenk "T-34", muzejski primerak.

2011 - U razornom zemljotresu jačine 7,2 stepeni Rihterove skale, koji je pogodio jugoistočnu Tursku provinciju Van, do temelja je srušeno oko 2.000 zgrada a poginule su 523 osobe dok je 1.650 povređeno.

Dogodilo se na današnji dan, 24.10.

Danas je utorak, 24. oktobar, 297. dan 2023. Do kraja godine ima 68 dana.

1360 - Engleski kralj Edvard III i francuski kralj Žan II Dobri, engleski zarobljenik nakon bitke kod Poatjea 1356. potpisali su u Kaleu sporazum kojim je okončana prva faza Stogodišnjeg rata. Francuski monarh je prinuđen da Engleskoj ustupi pojedine francuske teritorije, a Edvard III se zauzvrat odrekao polaganja prava na francuski presto.

1601 - Umro je Tiho Brahe, danski astronom i alhemičar. Izgradio je opservatoriju "Uranijenburg" na ostrvu Hven, nedaleko od Kopenhagena i posvetio se osmatranju planeta, posebno Marsa. Otkrio je novu zvezdu u sazvežđu Kasiopeje.

1632 - Rođen je Antoni van Levenhuk, holandski prirodnjak, otac mikrobiologije. Bruseći optička sočiva, stvorio je prve jednostavne mikroskope, i konstruisao je oko 400 mikroskopa. Rezultate istraživanja krvnih sudova, strukture kostiju, mišića, objavljivao je u izdanjima Londonskog kraljevskog društva, čiji je bio član.

1648 - Vestfalskim mirom, koji su zaključili nemački car i vladari Francuske i Švedske, završen je Tridesetogodišnji rat. Francuska je dobila od Nemačke Alzas, Mec i Tul, Švedska gotovo celu Pomeraniju, a Nemačka je ostala podeljena na veliki broj država. Habzburzi su i dalje ostali nemački (rimski) carevi, ali s veoma ograničenim ovlašćenjima van njihovih naslednih poseda (austrijskih). Priznata je nezavisnost Švajcarske i Holandije i proglašena ravnopravnost rimokatolika i protestanata.

1697 - Austrijski feldmaršal Eugen Savojski je na čelu svojih jedinica (oko 8.500 vojnika) dolinom reke Bosne dospeo do Sarajeva koje je potom, kao značajan turski centar, spalio.

1725 - Umro je italijanski kompozitor Pjetro Alesandro Gaspare Skarlati, osnivač operske "napuljske škole". Komponovao je opere i duhovnu muziku.

1793 - U Francuskoj je Nacionalni konvent, pod kontrolom Jakobinaca, usvojio Novi Revolucionarni kalendar. Njegovom usvajanju najviše je doprineo Robespjer, na tragu borbe protiv crkvenih tradicija. Izradio ga je Šarl Žilber Rom, političar i agronom, iako se autorstvo neretko pripisuje Fabr de Englantenu, pesniku koji je izmislio nazive Meseci. Revolucionarni kalendar imao je 12 meseci, po 30 dana, a svi nazivi su ustrojeni po raznim prirodnim pojavama. Kovanice su izvedene iz latinskog, francuskog i grčkog jezika. Ukinuo ga je francuski car Napoleon, počevši od 1. januara 1806. Nakratko je ponovo korišćen tokom Pariske komune maja 1871.

1795 - Pruska, Austrija i Rusija izvršile su treću (konačnu) podelu Poljske. Kao suverena država Poljska je obnovljena tek 1918. godine.

1891 - Rođen je Rafael Leonidas Truhiljo Molina, koji je kao američki štićenik vladao Dominikanskom republikom od 1930. do 1961. U maju 1961. ubijen je iz zasede u blizini Siudad Truhilja.

1912 - Završena je Kumanovska bitka u kojoj je Prva srpska armija pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića tokom dvodnevnih borbi potpuno potukla tursku Vardarsku armiju Zeki paše, zadavši presudan udarac Turcima u Prvom balkanskom ratu. Srpska Prva armija nastupajući put Ovče polja zadržala se na položajima severno od Kumanova, očekujući dolazak Treće srpske armije sa Kosova, dok se turska Vardarska armija zaputila prema Kumanovskoj kotlini. Došlo je do iznenadnog sudara, koji se završio odlučnom srpskom pobedom, a Turci su se povukli u neredu. Najžešći udar izdržala je Dunavska divizija prvog poziva pukovnika Miloša Božanovića, koja je imala i najteže gubitke, ali i odlučujuću ulogu. Pobeda kod Kumanova omogućila je srpskoj vojsci dalji prodor put Bitolja i zauzimanje Skoplja. Trijumf je silno uzdigao moral srpske vojske i naroda i bio je podloga kasnijih pobeda u Prvom i Drugom balkanskom i u Prvom svetskom ratu.

1913 - Rođen je italijanski pevač Tito Gobi, operski bariton svetskog ugleda. Posebno je upamćen po ulozi u "Toski" Đakoma Pučinija u kojoj mu je partner bila Marija Kalas.

1917 - Nemci i Austrijanci su kod gradića Kaporeto (sada Kobarid, Slovenija) u Prvom svetskom ratu probili odbranu italijanske vojske i naneli joj težak poraz. Panično bekstvo Italijana pretvorilo se u totalno rasulo, do tada naizgled, čvrste armije. Za 16 dana napadači su napredovali 110 kilometara, zarobili 293.000 italijanskih vojnika, više od 300 topova i velike zalihe ratnog materijala.

1944 - Američki avioni su u Drugom svetskom ratu, tokom velike vazdušno-pomorske bitke u filipinskom zalivu Lejte, potopili japanski nosač aviona "Musaši", jedan od najvećih ikad izgrađenih.

1945 - Stupila je na snagu Povelja Ujedinjenih nacija, koju je u junu 1945. u San Francisku potpisala 51 zemlja osnivač svetske organizacije, uključujući Jugoslaviju.

1945 - U Oslu je streljan vođa norveških nacista i predsednik marionetske vlade u Drugom svetskom ratu Vidkun Kvisling, osuđen zbog izdaje.

1948 - Umro je austrijski kompozitor Franc Lehar, najznačajniji predstavnik bečke operete u prvoj polovini 20. v. Dela: operete "Vesela udovica", "Zemlja smeška", "Grof od Luksemburga".

1956 - Sovjetska vojska intervenisala je u Budimpešti, dan po izbijanju oružane pobune protiv politike vođe mađarskih komunista Maćaša Rakošija.

1957 - Umro je francuski modni kreator Kristijan Dior, jedan od vodećih "modnih diktatora" u svetu posle Drugog svetskog rata.

1962 - Blokada Kube od strane SAD stupila je na snagu.

1964 - Britanska afrička kolonija Severna Rodezija stekla je nezavisnost pod nazivom Republika Zambija, s predsednikom Kenetom Kaundom. Posle akcija građanske neposlušnosti, koje je 1962. organizovala Kaundina Ujedinjena nacionalna partija nezavisnosti, britanska vlada je prinuđena da donese ustav Severne Rodezije i potom da joj posle 73 godine kolonijalne uprave prizna punu nezavisnost. Do tada ona je bila sastavni deo britanske kolonije Rodezija i Njasa (danas Zambija, Zimbabve i Malavi).

1974 - Umro je ruski violinista i dirigent David Fjodorovič Ojstrah, jedan od najvećih majstora violine u 20. veku. U rodnoj Odesi završio je konzervatorijum, a proslavio se 1935. nagradom na međunarodnom violinskom takmičenju u Varšavi i 1937. nagradom "Isaj" u Briselu. Bio je profesor Moskovskog konzervatorijuma i s velikim uspehom je nastupao širom sveta.

1976 - Umro je srpski vizantolog ruskog porekla Georgije Ostrogorski, profesor Filozofskog fakulteta, član Srpske akademije nauka i direktor njenog Vizantološkog instituta. Uživao je ogroman ugled u svetu i smatra se jednim od najvećih vizantologa uopšte. Najviše je izučavao ekonomsku i socijalnu istoriju Vizantije i vizantijsko-srpske odnose. Uređivao je zbirku "Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije" i "Zbornik radova Vizantološkog instituta". Napisao je više od 170 radova. Dela: "Istorija Vizantije", "Serska oblast posle Dušanove smrti", "Seoska poreska opština u Vizantijskom carstvu X veka", "Studije iz istorije borbe oko ikona u Vizantiji", "Avtokrator i samodržac", "Vizantijske katastarske knjige", "Pronija", "Problemi iz istorije vizantijskog seljaštva", "O istoriji imuniteta u Vizantiji", "O vizantijskoj aristokratiji".

1990 - U Tirani je počeo sastanak ministara inostranih poslova balkanskih zemalja na kojem je razmatrano unapređenje saradnje Albanije, Bugarske, Grčke, Jugoslavije, Rumunije i Turske. I pored povoljnije atmosfere, nikakav konkretan dogovor nije postignut.

1991 - U Sarajevu je prva Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini naglasila potrebu srpskog naroda, da odlučuje o svojoj sudbini kao i njegovo pravo na samoopredeljenje. Što je bila posledica preglasavanja Srba od strane muslimana i Hrvata u skupštini BiH, protivno ustavu BiH. Skupština je imenovala komisiju za plebiscit održan dvadesetak dana kasnije, a za prvog predsednika Skupštine izabran je Momčilo Krajišnik.

1997 - Vojna hunta Sijera Leonea pristala je, pod međunarodnim pritiskom, da legalno izabrani predsednik te afričke zemlje Ahmad Tedžanu Kabah, preuzme vlast.

2001 - U američkom napadu na avganistansku prestonicu Kabul ubijena su 22 pripadnika terorističke organizacije pakistanskih islamista "Harakat-ul-mudžahedin", militantne grupacije koja je nastojala da okonča vladavinu Nju Delhija u severnoj indijskoj provinciji Kašmir.

2005 - Umrla je Roza Parks, prva crnkinja koja se 1955. godine usudila da prekrši tadašnje rasne zakone na jugu SAD, u saveznoj državi Alabama, odbivši da ustupi mesto u autobusu predviđeno za belce.

2007 - Umro je srpski karikaturista, novinar i publicista Pavle Paja Stanković. Radio je ili sarađivao u više beogradskih redakcija - "Politici ekspres", "Večernjim novostima", "Dugi", nedeljniku "Fudbal" i u Radio Beogradu a u poslednje vreme u Radio Zaječaru.

2014 - Direktor Gugla Alen Justas skočio je sa ivice svemira i probio zvučni zid, oborivši rekord koji je dve godine ranije postavio Feliks Baumgartner. Justas, koji je sam finansirao ovaj poduhvat, skočio je sa 41.842 metara, pad je trajao 15 minuta a dok je padao kretao se brzinom većom od 1.300 km .

2018 - Britanski mediji objavili su da je u Crnom moru pronađen brod iz vremena klasične Grčke star 2.400 godina, kako je rečeno, "najstariji netaknut na svetu". Olupinu dugu 23 metra, grčki trgovački brod, otkrio je oko 80 kilometra istočno od Burgasa u Crnom moru, anglo-bugarski tim istraživača. Kormilo, klupe, pa i sadržina plovila ostali su netaknuti zbog specifičnih uslova na dubini od 2.000 metara. Tokom trogodišnjeg istraživanja tim naučnika pronašao je više desetina olupina, iz različitih epoha, ali je ovaj nalaz jedinstven.

2019 - U Srbiji su održane zajedničke taktičke vojne vežbe "Slovenski štit 2019" raketnih jedinica PVO Vojske Srbije i Vazdušno kosmičkih snaga Ruske Federacije u čijem sastavu se nalazio i divizion raketnog sistema.

Dogodilo se na današnji dan, 25.10.

Na današnji dan 1842. godine rođen je srpski sveštenik i istoričar Dimitrije Ruvarac, član Srpske kraljevske akademije. Bio je bibliotekar patrijaršijske biblioteke u Sremskim Karlovcima. Proučavao je političku, crkveno-političku i književnu istoriju. Veoma plodan autor, bavio se i publicistikom. Dela: "Postanak i razvitak srpske crkveno-narodne avtonomije", "Srpska mitropolija karlovačka oko polovine XVIII veka", "Istorija arhiepiskopsko-mitropolitsko- patrijarške biblioteke u Sremskim Karlovcima".

Danas je sreda, 25. oktobar, 298. dan 2023. Do kraja godine ima 67 dana.

732 - Franački vladar Karlo Martel naneo je kod Poatjea (Tura) težak poraz vojsci Saracena pod komandom valije Abd-ar-Rahmana, čime je zaustavljen dalji prodor islama. Zahvaljujući toj pobedi upamćen je kao Martel, u značenju čekić, malj.

1154 - Umro je engleski kralj Stiven, unuk Vilijama Osvajača, koji je tokom vladavine ispoljio veliku hrabrost predvodeći vojsku u građanskom ratu, ali i manjak političkog talenta. Dve godine pre smrti, u vreme kad je veći deo Engleske razoren unutrašnjim borbama priznao je kao naslednika prestola Henrija, kasnije Henrija II, prvog vladara iz kuće Plantageneta.

1400 - Umro je engleski pisac Džefri Čoser, začetnik moderne engleske književnosti, jedan od najvećih evropskih pesnika Srednjeg veka. Njegova zbirka "Kenterberijske priče", sastavljena od 24 priče (dve u prozi, ostale u stihovima), najznačajnije je englesko srednjovekovno književno delo i uvod u modernu epohu engleske literature. U "Kenterberijskim pričama" je prikazao zanimljivu i realističnu sliku društvenog života Engleske 14. veka, obuhvativši sve staleže i mnoga zanimanja. Ostala dela: "Knjiga o vojvotkinji", "Roman o ruži", "Parlament ptica", "Troil i Kresida", "Legende o dobrim ženama".

1415 - Englezi su u Stogodišnjem ratu, pod komandom kralja Henrija V , naneli težak poraz Francuzima u bici kod Azenkura na severu Francuske.

1495 - U Portugaliji je na presto stupio kralj Manuel I , kojeg su savremenici nazivali "Manuel Veliki" ili "Manuel Srećni", za čije je vladavine do 1521. zemlja procvetala i postala pomorska i kolonijalna sila prvog reda. Pružao je veliku pomoć istraživačkim poduhvatima moreplovaca - Vaska da Game, Dijaša de Noveša Bartolomeja, Dijega Kama, Pedra Alvareša Kabrala, čime je odlučujuće doprineo otkrivanju pomorskog puta za Indiju i otkriću Brazila, posle čega su i Indija (u stvari samo trgovačka uporišta i luke na obali Indije i današnje Malezije) i Brazil postali portugalski kolonijalni posedi.

1647 - Umro je italijanski fizičar i matematičar Evanđelista Toričeli, pronalazač živinog barometra, tzv. Toričelijeve cevi. Utvrdio je i zakon o isticanju tečnosti iz suda, usavršio teleskop i konstruisao prost mikroskop. Nakon što je Galilej oslepeo Toričeli mu je bio lični sekretar, da bi docnije nasledio njegovu katedru.

1806 - Rođen je nemački filozof Kaspar Šmit, poznat kao Maks Štirner, prvi teoretičar anarhizma. Bio je mladohegelijanac, izraziti individualista. Dela: "Jedini i njegova svojina", "Istorija reakcije".

1815 - Srpski knjaz Miloš Obrenović postigao je sporazum s vezirom Beogradskog pašaluka Marašli Ali pašom o mešovitoj srpsko-turskoj upravi, čime je otvoren prostor za završetak Drugog srpskog ustanka. Tursko carstvo je fermanom utvrdilo povlastice Srba: da sami sakupljaju porez, da imaju narodnu kancelariju, da u suđenju Srbima učestvuju i srpski knezovi, da u svojstvu glavnog knjaza Miloš posreduje između naroda i beogradskog vezira, a Turcima je uskraćeno da žive u selima i u njima drže čitluke (posedi). To je bio početak kraja turske vlasti u Srbiji, a knjaz Miloš je preuzeo unutrašnju upravu.

1825 - Rođen je austrijski kompozitor, violinista i dirigent Johan Štraus Mlađi, tvorac bečke operete. Komponovao je i valcere, polke, mazurke, marševe. Studirao je kompoziciju, a zatim radio kao umetnički rukovodilac i dirigent bečkih dvorskih balova. Sa svojim zabavnim orkestrom nastupao je širom sveta, uključujući Beograd. Štraus je pokazivao interesovanje za srpsku muzičku baštinu i po srpskim motivima je napisao operetu "Jabuka" čijim koncertnim izvođenjem je veliki kompozitor 1894. u Beču obeležio pola veka umetničkog rada. Dela: operete "Slepi miš", "Ciganin baron", "Noć u Veneciji", "Jabuka", valceri "Na lepom plavom Dunavu", "Priče iz bečke šume", "Bečka krv", "Beč, žene i pesme".

1838 - Rođen je francuski kompozitor Žorž Bize, autor opere "Karmen", remek dela francuskog muzičkog realizma. Jedan je od najoriginalnijih i najsugestivnijih francuskih operskih kompozitora. Bio je učenik Šarla Gunoa. Završio je konzervatorijum u Parizu. Ostala dela: opera "Lovci bisera", scenska muzika za "Arlezijanku" Alfonsa Dodea, "Simfonija u C -duru".

1881 - Rođen je španski slikar, vajar, keramičar i dekorater Pablo Ruis Pikaso, osnivač kubizma, jedan od najznačajnijih slikara 20. veka. Slikarstvo je učio u rodnoj Španiji, a od 1904. je stalno živeo u Parizu. Naslikao je više od 18.000 slika koje su likovni kritičari podelili na nekoliko faza: plavu, ružičastu, crnu, kubističku i nadrealističku. Revolucionarne kubističke slike, počev od "Gospođica iz Avinjona" iz 1907. su mu donele svetsku slavu. Naslikao je "Gerniku", sliku na kojoj je potresno prikazao tragičnu sudbinu svoje otadžbine u ratu i zakleo se da se neće vratiti u Španiju dok je na vlasti Franko, koji je umro dve godine posle Pikasa.

1909 - Namesnika Koreje i bivšeg japanskog predsednika vlade princa Ita Hirobumija ubili su korejski nacionalisti, protivnici protektorata Japana nad njihovom zemljom.

1936 - Nemačka i Italija stvorile su osovinu Rim - Berlin, koja će potom, uključenjem Japana, prerasti u vojno-politički blok koji će izazvati Drugi svetski rat.

1941 - Neuspehom snaga Adolfa Hitlera završena je prva ofanziva nemačkih trupa na Moskvu u Drugom svetskom ratu.

1949 - Vlada Sovjetskog Saveza je otkazala gostoprimstvo jugoslovenskom ambasadoru u Moskvi, a ubrzo su i vlade zemalja istočne Evrope povukle ambasadore iz Jugoslavije i pod neosnovanim izgovorom otkazale gostoprimstvo diplomatama i drugim predstavnicima Jugoslavije.

1956 - Egipat, Jordan i Sirija osnovali su jedinstvenu vojnu komandu.

1971 - Generalna skupština Ujedinjenih nacija odlučila je da primi Kinu u svetsku organizaciju i isključi Tajvan.

1983 - Trupe SAD okupirale su karipsku ostrvsku državu Grenadu.

1995 - Na osnovu sporazuma Izraela i PLO o palestinskoj samoupravi, izraelske trupe su počele povlačenje iz grada Dženin, na okupiranoj Zapadnoj obali.

2003 - Pod optužbom za prevare i ogromnu utaju poreza uhapšen je najbogatiji ruski državljanin Mihail Hodorkovski, zvanično većinski vlasnik gigantske naftne kompanije Jukos.

2009 - Najmanje 155 ljudi je poginulo, a više od 500 je ranjeno u eksploziji dva automobila bombe u centru Bagdada. Prvo je eksplodirala manja bomba ispred zgrade regionalne vlade, a potom i veća u kompleksu ministarstava. Ekstremistička grupa "Islamska država u Iraku", povezana sa Al Kaidom, preuzela je odgovornost.

2012 - Preminula je srpska vajarka Olga Jančić. Posedovala je autentičan likovni izraz, jedinstven u srpskom vajarstvu. Stvarala je u kamenu, katkad mermeru, i bronzi, a kritičari su je tumačili kao predstavnika visokog modernizma.

2019 - U Moskvi je potpisan Sporazum o slobodnoj trgovini između Srbije i Evroazijske unije kojim se proširuje lista srpskih proizvoda koji mogu biti izvezeni na teritoriju EAEU bez carine i povećavaju se kvote za izvoz roba s ograničenjima. Tokom 2018. robna razmena Srbije s pet zemalja članica EAEU iznosila je 3,4 milijarde dolara, od čega oko 90 odsto s Rusijom. EAEU je ekonomska unija osnovana januara 2015. godine.

Dogodilo se na današnji dan,26.10.

Na današnji dan 1893. godine rođen je srpski pisac Miloš Crnjanski, izuzetan stilista, jedna od najbitnijih pojava srpske književnosti uopšte. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Školovao se i u Beču i Parizu. Osim književnog rada bavio se profesurom, žurnalistikom, a od 1928. zaposlen je u Pres birou vlade Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (docnije Jugoslavije). Većinom se nalazio pri diplomatskim predstavništvima na strani. Drugi svetski rat ga je zatekao u Rimu, odakle se preko Lisabona zaputio u London. Iz emigracije se vratio u otadžbinu 1965. U romanu "Seobe", čiji je prvi deo napisao 1929. a drugi 1962. opisivao je tragično rasejanje Srba na širokim prostorima Srednje Evrope i Južne Rusije. Delo je nastalo na realnim istorijskim osnovama. Njegova poetska ostvarenja smatraju se neprevaziđenim. Ostala dela: romani "Dnevnik o Čarnojeviću", "Kap španske krvi", "Kod Hiperborejca", "Roman o Londonu", pesme "Lirika Itake", "Lament nad Beogradom", novela "Priča o muškom", drame "Maska", "Konak", "Nikola Tesla", putopisi "Ljubav u Toskani", "Knjiga o Nemačkoj", "Naša nebesa", "Naše plaže na Jadranu", "Boka Kotorska". Po povratku u Beograd objavio je "Embahade".

Danas je četvrtak, 26. oktobar, 299. dan 2023. Do kraja godine ima 66 dana.

1685 - Rođen je italijanski kompozitor Đuzepe Domeniko Skarlati, virtuoz na čembalu. Komponovao je više od 550 kompozicija za čembalo, čuvenih sonata u jednom stavu, takozvanog Skarlatijevog sonatnog oblika, upotrebljavajući novu tehniku s briljantnim rezultatima. Razvio je bogatu čembalističku tehniku i uticao na klavirske kompozitore, posebno u Španiji i Engleskoj.

1759 - Rođen je francuski revolucionar Žorž Žak Danton, vođa radikalne grupe montanjara u Francuskoj revoluciji, koji je 14. jula 1789. predvodio pobunjenike u napadu na parisku tamnicu Bastilju. Kao sve vođe revolucije bio je principijelan protivnik monarhije, ali se protivio revolucionarnom teroru, zbog čega se sukobio s vođom jakobinaca Maksimilijanom Robespjerom. Zalagao se za sporazum s krupnom buržoazijom i za mir sa Engleskom. Bio je ministar pravde i organizator otpora protiv strane intervencije, a u kritičnim situacijama je lično predvodio borbu zbog čega je bio popularan. U jeku jakobinskog terora Robespjer ga je 1794. optužio za pokušaj obnavljanja monarhije i poslao na giljotinu.

1826 - Rođen je mađarski političar Lajoš Močari, osnivač i predsednik opozicione Nezavisne stranke Mađarske, dugogodišnji poslanik i borac za ravnopravnost svih narodnosti Ugarske. Bio je poslanički kandidat srpskih radikala, trijumfalno dočekivan u Novom Sadu i drugde u Vojvodini.

1842 - Rođen je ruski slikar Vasilij Vasiljevič Vereščagin, koji je majstorstvo najviše iskazao inspirišući se ratnim motivima. Slikarstvo je učio na Akademiji u Petrogradu, a usavršavao u Parizu. Posebno su zapažene njegove monumentalne kompozicije iz Rusko-turskog rata 1877-1878, skice iz vojničkog života i realistične studije tipova i pejzaža.

1863 - U Ženevi je počela četvorodnevna međunarodna konferencija 14 zemalja na kojoj je osnovan Crveni krst i objavljeni principi koji su 1864. poslužili kao osnova za usvajanje Ženevske konvencije o zaštiti žrtava rata.

1896 - U Adis Abebi je potpisan mirovni sporazum Italije i Etiopije. Italija je tada pokušala da osvoji Etiopiju ali je strahovito poražena u bici kod Adue. Mirovni sporazum potpisan iste godine u Adis Abebi označio je priznanje suverenosti drevnog etiopskog carstva od strane Italije.

1905 - Tokom neuspele revolucije u Rusiji, radnici su u Petrogradu osnovali prvi Sovjet.

1905 - Švedski kralj Oskar II priznao je i formalno suverenost Norveške, odnosno odrekao se prava na presto te zemlje, na osnovu dogovora u Karlštadu. Do tada Norveška se nalazila u personalnoj uniji sa Švedskom. Na presto Norveške stupio je pod imenom Hakon VII, princ Karl iz danske kraljevske porodice. Do Napoleonovih ratova Norveška se nalazila pod Danskom, a od 1815. pod Švedskom.

1916 - Rođen je francuski državnik Fransoa Miteran, koji je kao prvi socijalista u maju 1981. izabran za predsednika Francuske, ostavši na tom položaju 14 godina. Rođen je u izrazito konzervativnoj duboko religioznoj porodici. Od mladalačkog desničarskog stava vremenom je postao neprikosnoveni čelnik francuskih socijalista. Tokom Drugog svetskog rata izvesno vreme nalazio se u aparatu vlade maršala Petena, a potom je postao jedan od predvodnika francuskog Pokreta otpora. U svetu politike upadljivo se izdvajao i činjenicom da je bio retko učen i istančan intelektualac. Bio je ministar u nizu vlada, a od 1971. predvodio je Socijalističku partiju Francuske, da bi počev od 1981. tokom dva mandata bio predsednik Francuske.

1917 - Brazil je objavio rat Nemačkoj u Prvom svetskom ratu.

1919 - Rođen je iranski šah (car) Mohamed Reza Pahlavi, monarh Irana od 1941. do 1979. kada je zbačen u pobuni islamista pod vođstvom ajatolaha Ruholaha Homeinija. Vladao je autokratski, što je 1953. izazvalo ustavnu krizu. Tada je emigrirao, ne pristajući na politiku predsednika vlade i vođe Nacionalnog fronta Mohameda Mosadeka, ali je posle samo desetak dana povratio vlast zahvaljujući intervenciji vojske organizovanoj uz snažnu podršku SAD. Posle njegovog zbacivanja januara 1979. monarhija je ukinuta i u Iranu je uvedena neka vrsta islamske teokratije.

1921 - Na smrt vešanjem je osuđen član komunističke terorističke organizacije "Crvena pravda" Alija Alijagić, koji je 21. jula 1921. ubio ministra unutrašnjih poslova Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca Milorada Draškovića. Povod za atentat bio je Zakon o zaštiti države uperen protiv komunista, poznat kao "Obznana", donet krajem 1920. kojim je komunistička delatnost zabranjena kao teroristička i antidržavna.

1928 - Rođen je Slobodan Marković Libero, literata, novinar, slikar. Rođen u Skoplju, rano detinjstvo proveo je u Peći da bi potom živeo u Beogradu. Objavio je čak šezdesetak knjiga, i to poezije, eseja, dramskih tekstova, putopisa, reportaža, scenarija. Pisao je čak, vrlo duhovito, i o kulinarstvu. Kao prevodilac najviše je radio na prepevima ruskih poeta, posebno Jesenjina. Svoje novinarske i literarne radova sam je ilustrovao, izuzetno vešto, radeći kao žurnalista duže od četiri decenije, najduže u listu Borba.

1955 - Skupština Austrije je, dan posle odlaska poslednjih savezničkih okupacionih vojnika, proglasila Deklaraciju o stalnoj neutralnosti te zemlje.

1961 - Švedska kraljevska akademija donela je odluku da srpskom piscu Ivi Andriću dodeli Nobelovu nagradu za književnost, za delo "Na Drini ćuprija", kao i za sveukupan njegov književni rad. U najužem izboru su se tada, pored Andrića, nalazili i engleski pisci Lorens Darel i Grem Grin, Amerikanac Džon Štajnbek i Italijan Alberto Moravija. Nagrada mu je dodeljena u Stokholmu 10. decembra 1961. na prigodnoj svečanosti, u dvorani Koncertne palate Švedske kraljevske akademije.

1961 - Umro je Milan Stojadinović, srpski političar, ekonomski stručnjak, univerzitetski profesor. Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu a doktorirao iz oblasti finansija 1911. Nakon specijalizacija u Nemačkoj, Engleskoj i Francuskoj, izvesno vreme nalazio se na obuci u francuskom Ministarstvu finansija. Službenik Ministarstva finansija Kraljevine Srbije postaje 1914. a načelnik Glavnog državnog računovodstva 1918. Privatni nameštenik Engleske trgovačke banke u Beogradu je od 1918. Ministar finansija bio je od 1922. do 1926, s prekidom, i 1934. i 1935. Predsednik Vlade i ministar inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije je od juna 1935. do februara 1939. Bio je član Radikalne stranke i njenog Glavnog odbora. Osnivač je Jugoslovenske radikalne zajednice i njen predsednik. Biran je za poslanika 1923, 1925, 1927, 1935. Bio je član Senata. Na insistiranje Britanije smenjen s mesta predsednika vlade i stavljen u konfinaciju a ubrzo je prognan. Drugi svetski rat proveo je u britanskom zatočeništvu na ostrvu Mauricijus u Indijskom okeanu. Bio je akcionar, predsednik, i član upravnih odbora: Radio-Beograda, Srpskog brodarskog društva, Standard Elektrika, Izdavačkog koncerna "Vreme", predsednik "Rotari" kluba. U Buenos Ajresu, gde je živeo od Drugog svetskog rata do smrti 1961. izdavao je list za finansijska pitanja "El Ekonomist" i bio je savetnik argentinskih vlasti. Aktivno se bavio publicistikom, autor je autobiografske knjige: "Ni rat, ni pakt".

1972 - Umro je rusko američki konstruktor aviona i helikoptera Igor Ivanovič Sikorski, jedan od najznačajnijih pionira avijacije, koji je helikopter konstruisao još 1908. a 1913. prvi je izgradio avion s više motora. Njegove velike letelice su ga proslavile u Prvom svetskom ratu, posebno avion "Ilja Muromec" s četiri motora po 55 konjskih snaga. Posle emigriranja u SAD nastavio je da konstruiše višemotorne avione za interkontinentalne letove, a izradi helikoptera se vratio 1939. usavršavajući ih tokom Drugog svetskog rata i kasnije.

1976 - Generalna skupština UN je jednoglasno osudila aparthejd i pozvala vlade zemalja članica da zabrane sve kontakte s Transkejom (bantustan-rezervat, koji je tada formalno proglašen za nezavisnu državu).

1979 - Predsednika Južne Koreje Park Čung Hija je ubio šef njegove bezbednosti Kim Je Kju.

1994 - Izrael i Jordan su potpisali sporazum, kojim je posle 40 godina formalno okončano ratno stanje između dve susedne zemlje.

1995 - Na Malti je ubijen vođa palestinske terorističke islamske organizacije "Islamski džihad" Fati Škaki, koji je planirao mnoštvo napada u kojima su ubijene desetine Izraelaca.

1998 - Predsednici Perua i Ekvadora potpisali su formalnu deklaraciju kojom je rešen pogranični spor dveju južnoameričkih zemalja, nastao još početkom 19. veka, zbog kojeg su više puta ratovale.

2000 - Savezna Republika Jugoslavija postala je punopravni član Pakta za stabilnost Jugoistočne Evrope.

2002 - Pripadnici ruskih specijalnih snaga upali su u moskovsko pozorište "Dubrovka" i likvidirali svih 50 čečenskih terorista koji su punih 60 časova držali oko 800 gledalaca kao taoce uz pretnju da će podići u vazduh i sebe i sve prisutne ukoliko ruske vlasti ne obustave vojne operacije u Čečeniji i ne povuku se iz te autonomne ruske republike. Prilikom upada u pozorište ruskih snaga bezbednosti poginulo je 128 talaca i 50 terorista.

2004 - Izraelski Kneset (skupština) odobrio je plan predsednika vlade Arijela Šarona o povlačenju izraelskih naseljenika iz pojasa Gaze i delova Zapadne obale, okupiranih 1967.

2007 - Okružni sud u Beogradu rehabilitovao je Slobodana Jovanovića, stručnjaka za ustavno pravo, profesora Pravnog fakulteta u Beogradu, predsednika Srpske kraljevske akademije i predsednika vlade Kraljevine Jugoslavije, jednog od najvećih i najplodnijih srpskih istoriografa i pravnih stručnjaka.

2013 - Nacionalna aviokompanija Er Srbija započela je rad prvim letom aviona Erbas A 319 sa beogradskog aerodroma "Nikola Tesla" za Abu Dabi.

2020 - Na površini Meseca uočena je voda. Džim Bridenstajn, administrator NASA-e obelodanio je ovo otkriće na osnovu nalaza do kojih se stiglo putem SOFIA teleskopa.

Dogodilo se na današnji dan, 27.10.

Srpska pravoslavna crkva i vernici danas slave praznik posvećen prepodobnoj mati Paraskevi, u narodu poznatijoj kao Sveta Petka.
Sveta Petka se smatra zaštitnicom žena, bolesnih i siromašnih i slavi se 27. oktobra. To je šesta slava po broju onih koji je slave u našoj zemlji.

Narodna verovanja kažu da na današnji dan ne sme da se pere veš, da se mesi hleb, šije, i da se radi težak posao, a to se pogotovo odnosi na žene.



Na ikonama Sveta Petka je predstavljena u monaškoj odeći sa krstom u ruci, jer je vodila strog pustinjski isposnički život. Njoj su posvećeni brojni srpski hramovi, a mnogi je proslavljaju kao krsnu slavu.

Na današnji dan 1885. godine rođen je Vladimir Ćorović, srpski istoričar, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije. Austrougarske okupacione vlasti osudile su ga na Banjalučkom veleizdajničkom procesu na osam godina robije. Posle oslobođenja zemlje bio je član Narodnog veća u Zagrebu i Privremenog narodnog predstavništva u Beogradu. Dela: "Istorija Jugoslavije", "Uzajamne veze i uticaj kod slovenskih zapisa", "Podela vlasti između Milutina i Dragutina", "Spisi sv. Save", "Luka Vukalović", "Pohod Mahmut-paše Bušatlije protiv Paštrovića", "Odnosi Austro-Ugarske i Srbije u XX veku", "Odnosi Crne Gore sa Dubrovnikom od Karlovačkog do Požarevačkog mira", "Ban Borić i njegovi potomci", "Historija Bosne", "Pokreti i dela". Posthumno objavljeno: "Istorija Srba", "Skripta minora".

Danas je petak, 27. oktobar, 300. dan 2023. godine. Do kraja godine ima 65 dana.

1505- Umro je ruski vladar Ivan III Vasiljevič, nazvan "Ivan Veliki". Osnažio je Rusiju, oslobodio se vazalnog odnosa odbivši da Mongolima plaća danak, ojačao je rusku monarhiju i okončao "okupljanje ruskih zemalja". Po dolasku na presto 1462. pošto je ustoličen za velikog moskovskog kneza, pripojio je kneževine Tver, Rostov i Novgorod, a 1480. je definitivno oslobodio Rusiju mongolske vlasti. Nastojao je da reformiše sudstvo i 1497. je izdao jedinstven "Sudbenik" za celu Rusiju. Počeo je zidanje kamenih kula i palata moskovskog kremlja.

1553 -Na lomači je kao jeretik spaljen španski lekar i teolog Migel Serveto. U spisu " De Trinitatis erroribus" osporavao je hršćansko učenje o trojstvu. Kao student i lekar živeo je u Francuskoj pod imenom Villanovanus. U delu "Christianismi restitutio " zagovarao je neku vrstu panteističkog neoplatonizma. Kao lekar doneo je izvesne inovacije vezane za krvotok. Po nalogu Žaka Kalvina uhapšen je i osuđen na smrt spaljivanjem.

1662- Engleski kralj Čarls II je za 2,5 miliona livri (400.000 funti sterlinga) prodao Francuskoj luku Denkerk na obali Lamanša.

1728- Rođen je engleski moreplovac Džejms Kuk, najznamenitiji istraživač Tihog okeana. Na prvom putovanju od 1768. do 1771. rešio je tajnu položaja Australije, oplovio Novi Zeland i utvrdio da je Nova Gvineja ostrvo. Od 1772. do 1775. je istraživao ostrva u Tihom okeanu, a od 1776. do 1779. je prvi oplovio obale Aljaske, istražio Beringov moreuz i otkrio Havajska ostrva. Ubijen je 1779. na Havajima u okršaju sa ostrvljanima.

1782- Rođen je italijanski muzičar Nikolo Paganini, virtuoz na violini i kompozitor, čijoj su veštini savremenici pridavali magične moći. Obeležio je violinsko majstorstvo i literaturu za taj instrument. Nenadmašno je vladao violinom, dosta je komponovao, uključujući pet violinskih koncerata, čuvena 24 kapriča za solo violinu, kamernu muziku.

1806 -Francuski car Napoleon I Bonaparta je posle pobede kod Jene nad Prusima zauzeo Berlin.

1811- Rođen je američki pronalazač Ajzak Merit Singer, koji je 1851. razvio prvu šivaću mašinu za masovnu upotrebu.

1843 -Donet je knjaževski akt o "Ustrojeniju poštanskog zavedenija" odnosno o ustrojstvu i organizaciji poštanskog saobraćaja u Srbiji, čime je on konačno kodifikovan.

1855- Rođen je ruski biolog Ivan Vladimirovič Mičurin, koji se bavio poboljšanjem sorti voćaka, godinama eksperimentišući s aklimatizacijom biljaka na hladne zime. Različitim postupcima - hibridizacijom, selekcijom i kalemljenjem - odgajio je niz otpornih sorti trešanja, kajsija, vinove loze i višanja.

1857 -Rođen je srpski socijalista Andra Banković, jedan od pionira srpskog socijalističkog pokreta. Sa socijalističkim idejama se upoznao u inostranstvu, od učesnika Pariske komune i članova nacionalnih sekcija bivše Prve internacionale. Učestvovao je u revolucionarnim pokretima u Rusiji, vratio se u Srbiju 1887. i s Vasom Pelagićem od 1892. radio na organizovanju Socijalističke partije. Uređivao je listove "Srpski zanatlija" i "Socijaldemokrat" i inicijator je pokretanja "Radničkih novina". Učestvovao je na Prvoj balkanskoj socijalističkoj konferenciji i kongresu Druge internacionale u Londonu.

1858 -Rođen je američki državnik Teodor Ruzvelt, predsednik SAD od 1901. do 1909. Prvi je američki predsednik koji je odbacio izolacionizam. Dužnost šefa države je preuzeo kao potpredsednik SAD, posle ubistva predsednika Vilijama Mekinlija 1901. Inicijator je izgradnje Panamskog kanala, a za posredovanje u Rusko-japanskom ratu 1905. dobio je 1906. Nobelovu nagradu za mir.

1867 -Rođen je srpski novinar i političar Dragiša Lapčević, jedan od osnivača Radničkog saveza i Srpske socijaldemokratske stranke. S komunistima se razišao na Vukovarskom kongresu 1920. a iz političkog života se povukao 1923. Dela: "Istorija socijalizma u Srbiji", "Rat i srpska socijalna demokratija", "Položaj radničke klase i sindikalni pokret u Srbiji", "Kako buržoasko društvo pljačka radnike", "Komunalna politika". Prevodi: "Mati" M. Gorkog.

1867- Italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi započeo je marš na Rim u nastojanju da grad oslobodi papske vlasti i pripoji ga ujedinjenoj Italiji.

1884- Rođen je kompozitor, muzikolog, pedagog i muzički kritičar Miloje Milojević, profesor Muzičke akademije u Beogradu, jedan od začetnika muzikologije u Srbiji. Doktorat muzičkih nauka stekao je 1925. u Pragu, i bio je prvi Srbin s tim zvanjem. Osnovao je beogradski orkestar "Collegium musicum" kojim je i dirigovao. Stvarao je pod uticajem romantizma, impresionizma i ekspresionizma i inspirisao se narodnim motivima. Dela: klavirske kompozicije "Četiri komada", "Melodije i ritmovi sa Balkana", horovi "Muha i komarac", "Pir iluzija", ciklus solo pesama "Pred veličanstvom prirode", muzikološki spisi "Osnovi muzičke umetnosti", "Studije i članci".

1914- Rođen je velški pisac Dilen Marle Tomas, pesnik snažnog retoričkog dara. Pisao je priče i radio drame. Dela: više zbirki pesama, uključujući zbirku "Smrt i ulazi", radio drama "Pod mlečnom šumom", autobiografska skica "Portret umetnika kao mladog psa".

1915- Nemački feldmaršal August fon Makenzen je u Prvom svetskom ratu pokušao da kod Kragujevca okruži i uništi srpsku vojsku. Kad je nemački 22. korpus zauzeo Gornji Milanovac i doveo u pitanje odbranu Kragujevca, načelnik Vrhovne komande srpske vojske vojvoda Radomir Putnik je odustao od protivudara i krenuo je u proboj preko Kačanika i Skopske Crne Gore prema Južnoj Srbiji (Makedoniji), odakle je očekivan dolazak savezničkih snaga, ali je zbog napada Bugara srpska vojska morala da odstupi znatno nepovoljnijim pravcem preko planinskih vrleti današnje Albanije.

1918- Britanske, francuske i italijanske snage su u Prvom svetskom ratu posle trodnevnih borbi slomile vojsku Austrougarske na Italijanskom frontu. Trupe Dvojne monarhije su se bukvalno razbežale, pošto su vojnici jednostavno pobacali oružje. Posle primirja Italijani se nisu zaustavili i rasulo neprijatelja se pretvorilo u "najveću italijansku pobedu". Za samo nekoliko dana zarobljeno je 427.000 vojnika koji nisu pružali otpor.

1922- Pod pritiskom fašističkog pokreta Benita Musolinija, demokratski izabrana italijanska vlada podnela je ostavku.

1932 -Rođen je francuski glumac Žan-Pjer Kasel. Rođen je u francuskoj prestonici kao sin doktora i operske pevačice. Njegov filmski uspon započeo je zahvaljujući Dzinu Keliju, koji ga je angažovao u filmu "Srećan put" (1957.). Šezdesetih je glumio u komedijama francuskog reditelja Filipa de Broke i proslavio se ulogama ljubavnika Brižit Bardo i Katrin Denev. Zapamćen je po ulozi kralja Luja XIII u filmovima "Tri musketara" i "Četiri musketara" (1973. i 1974.). Radio je s Bunjuelom ("Diskretni šarm buržoazije"), Šabrolom ("Pakao", "Ceremonija") Altmanom (" Pret-a-porte") .

1935- Predat je u saobraćaj železničko-drumski "Most Kralja Petra II " (danas Pančevački) na Dunavu u Beogradu.

1956 -Posle plebiscita na kojem su stanovnici oblasti Sar glasali za priključenje Zapadnoj Nemačkoj, vlade u Bonu i Parizu su sporazumom definitivno rešile problem sporne teritorije. Sar je vraćen Nemačkoj, ali je do kraja 1959. ostao u privrednoj uniji s Francuskom.

1966- Generalna skupština UN je oduzela Južnoj Africi starateljski mandat nad Jugozapadnom Afrikom (Namibija). Južnoafrička republika je povukla svoje trupe iz Namibije tek nakon pada sistema aparthejda 1990.

1971 -Vlada Konga je saopštila da je naziv te afričke zemlje promenjen u Republika Zair. Godine 1997. zemlja je ponovo preimenovana u Kongo.

1973- Mirovne snage UN su stigle u Kairo da bi obezbedile liniju razdvajanja između egipatskih i izraelskih snaga.

1978- Egipatski predsednik Anvar el Sadat i izraelski predsednik vlade Menahem Begin su dobili Nobelovu nagradu za mir.

1991- Sovjetska republika Turkmenistan je proglasila nezavisnost od Moskve.

1996- U kairskom predgrađu Heliopolis srušila se stambena zgrada, usmrtivši 64 osobe.

1998- Gerhard Šreder je preuzeo dužnost kancelara Nemačke, dan posle ostavke Helmuta Kola, poraženog na izborima prethodnog meseca.

1999- Naoružani napadači su upali u skupštinu Jermenije u Jerevanu i ubili devetoricu ljudi, uključujući predsednika vlade Vazgena Sarksijana, predsednika skupštine Karena Demirkijana, dvojicu njegovih zamenika i jednog ministra.

2003 -U seriji eksplozija automobila bombi, ispred središta Međunarodnog komiteta Crvenog krsta i četiri policijske stanice u Bagdadu, na početku najvećeg islamskog verskog praznika Ramazana, poginulo je više od 40 osoba, a ranjeno oko 200.

2005- U predgrađu Pariza naseljenom arapskim imigrantima, počeli su višenedeljni neredi, koji su se proširili i na druge francuske gradove. Tokom nemira dve osobe su izgubile život, uhapšeno je 4.500 lica, zapaljeno 8.700 automobila i 200 javnih zgrada.

2006- Preminuo je srpski vajar Slavoljub Vava Stanković. Rođen je u Beogradu, gde je diplomirao i magistrirao na Akademiji likovnih umetnosti. Izlagao je od 1952. godine i pripadao je generaciji umetnika koja je dala veliki doprinos afirmaciji srpske skulpture u inostranstvu u drugoj polovini 20. veka. Bio je predsednik ULUS-a 1985/1986. godine.

Dogodilo se na današnji dan, 28.10

Danas je subota, 28. oktobar, 301. dan 2023. Do kraja godine ima 64 dana.

1492 - Španski moreplovac Kristifor Kolumbo otkrio je Kubu na prvom putovanju preko Atlantika i proglasio je posedom Španije.

1704 - Umro je engleski filozof Džon Lok, jedan od utemeljivača empirizma. Osporavao je teoriju o urođenim idejama i principima i uspostavio načelo da nema ničeg u razumu što prethodno nije prošlo kroz čula i da sve ideje kojima razum operiše potiču iz iskustva. Kao politički filozof zalagao se za versku toleranciju, ograničenje vladarske moći i zakonsku zaštitu individualnih prava i sloboda. Snažno je uticao na filozofe empiričare i teoretičare liberalnog društva i građanske države. Dela: "Ogled o ljudskom razumu", "Pisma o toleranciji", "Dve rasprave o vladi", "Vaspitanje".

1716 - Umro je srpski pomorac i matematičar Marko Martinović. Rodom je bio iz Perasta u Boki Kotorskoj. Postao je ruski knez, stručnjak za hidrogradnju i brodogradnju. Kao nastavnik Pomorske akademije u Veneciji podučavao je i mladiće iz Rusije primljene na molbu cara Petra Velikog. U rodnom mestu je rukovodio jednom od najstarijih pomorskih škola na Jadranu. Autor je jedne rasprave o gradnji brodova, koja je bila posvećena Martinovićevom učeniku Dmitriju Galicinu.

1746 - Peruanski gradovi Lima i obližnji Kaljao razoreni su u zemljotresu koji je usmrtio najmanje 18.000 osoba.

1836 - Proglašena je federacija Perua i Bolivije.

1886 - Na ostrvu Bidl u Njujorškoj luci predsednik SAD Grover Klivlend otkrio je Statuu slobode, poklon Francuske, koju je izradio Frederik Ogist Bartoldi.

1891 - U Japanu je u zemljotresu na najvećem ostrvu Honšu poginulo najmanje 10.000 osoba.

1914 - Rođen je američki mikrobiolog Džonas Edvard Salk, koji je 1953. pronašao vakcinu protiv dečje paralize, epohalno otkriće koje je na minimum smanjilo opasnost od opake bolesti.

1915 - Povlačeći se sa srpskom vojskom u Prvom svetskom ratu, samoubistvo je izvršio srpski pisac Milutin Uskoković, autor u čijim su delima prisutni i romantizam i moderno shvatanje sveta. Završio je prava u Beogradu i doktorirao u Ženevi. Pokušao je da stvori beogradski društveni roman, ali je više prikazivao unutrašnja stanja intelektualaca nego kompleksnu sliku vremena. Dela: romani "Došljaci", "Čedomir Ilić", zbirka pripovedaka "Kad ruže cvetaju", "Pod životom", "Vitae fragmenta".

1918 - Posle raspada Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu, u Pragu je Nacionalni komitet proglasio preuzimanje vlasti i ubrzo je stvorena Čehoslovačka pod predsednikom Tomašem Masarikom.

1919 - U SAD je stupio na snagu zakon o prohibiciji, kojim je zabranjena prodaja pića s više od pola procenta alkohola.

1922 - Kralj Italije Vitorio Emanuelo III ponudio je mandat za sastav vlade Musoliniju, pošto je iz Napulja započeo "Marš na Rim" oko 30.000 "crnokošuljaša". Musolini je dva dana potom obrazovao vladu.

1924 - Rođen je srpski trener Aleksandar Nikolić, tvorac superiorne jugoslovenske škole košarke, najznačajniji stručnjak evropske košarke u 20. veku. Košarku je počeo da igra 1946. i nastupao je za više ekipa uključujući "Crvenu zvezdu" i "Partizan", za jugoslovenski nacionalni tim odigrao je 11 utakmica, a 1951. postao je trener reprezentacije Jugoslavije, kojoj je doneo prve medalje 1961. na evropskom i 1963. na svetskom prvenstvu i titule prvaka Evrope 1977. i sveta 1978. Zbog ogromnih zasluga za košarku 1998. je uvršten u "Kuću slavnih" u američkom gradu Springfild, kolevci košarkaške igre.

1932 - Rođen je kiparski državnik Spiros Kiprijanu, prvi šef diplomatije posle sticanja nezavisnosti Kipra 1960. Šef države postao je 1977. posle smrti predsednika arhiepiskopa Makariosa III.

1940 - Italija je počela napad na Grčku, pod izgovorom da Grčka namerava da napadne Albaniju, tada italijansku koloniju. Grci su u protivofanzivi, koja je trajala cele zime, prodrli duboko u Albaniju i naneli protivniku ozbiljne poraze, ali kad je u rat na Balkanu ušla Nemačka u jednom naletu su okupirane i Jugoslavija i Grčka aprila i maja 1941.

1962 - Sovjetski lider Nikita Hruščov saopštio je da je naredio povlačenje raketa koje su trebale da budu postavljene na Kubi, posle čega je predsednik SAD Džon Kenedi saopštio da će obustaviti blokadu tog karipskog ostrva, čime je splasnula napetost u odnosima Moskve i Vašingtona i otklonjena opasnost izbijanja svetskog sukoba.

1992 - Kopredsednici Ženevske konferencije o prethodnoj Jugoslaviji Sajrus Vens i lord Dejvid Oven objavili su predlog ustavnog uređenja Bosne i Hercegovine, prema kojem bi ona bila decentralizovana i podeljena na 7 do 10 autonomnih regiona.

1995 - U požaru koji je izbio u metrou glavnog grada Azerbejžana Bakua poginulo je najmanje 289 osoba.

2002 - Islamski teroristi ubili su američkog diplomatu Lorensa Folija blizu kuće u kojoj je živeo u jordanskoj prestonici Aman, što je bilo prvo ubistvo jednog zapadnog diplomate u Jordanu.

2005 - Umro je srpski pozorišni, filmski i televizijski glumac Ljubomir Ljuba Tadić. Debitovao je na sceni kragujevačkog teatra "Joakim Vujić" 1944. Studirao je na glumačkoj akademiji u Beogradu. Širokog dijapazona, snažne emotivnosti i temperamenta, odigrao je stotine uloga. Osvojio je mnogobrojna nacionalna pozorišna i filmska priznanja, među kojima i dve nagrade za životno delo - "Dobričin prsten" u oblasti teatra i "Pavle Vuisić" za filmsku umetnost.

2007 - Koalicione snage predvođene američkim vojnicima ubile su oko 80 talibana tokom šestočasovne borbe na jugu Avganistana. Borba se vodila kod grada Musa Kale, koji kontrolišu Talibani, u provinciji Helmand, najvećem centru za proizvodnju opijuma u svetu. Talibani su preuzeli Musa Kale četiri meseca nakon što su ga napustili britanski vojnici na osnovu mirovnog dogovora da se odgovornost za bezbednost prepusti lokalnim starešinama.

2008 - Oko 180 osoba je izgubilo život, dok je više od 10.000 ostalo bez domova, posle obilnih poplava koje su pogodile Jemen, saopštio je Visoki komesarijat za izbeglice (UNHCR). Najviše su pogođene jugoistočne provincije Hadramaut i Mahra, pri čemu je poremećeno snabdevanje strujom, putevi, telefonske linije kao i mreža za snabdevanje vodom,

2013 - Umro je Aleksandar Tijanić, novinar. Bio je glavni urednik časopisa Intervju, direktor televizije Politika i BK televizije. Od 1994. do 1996. je ministar informisanja u Vladi Srbije. Generalni direktor Radio televizije Srbije bio je od 2004. do smrti.

2016 - Svakoga dana u svetu od gladi umre 20.000 lica, među njima najviše je dece do pet godina, a gotovo pet milijardi dolara svakodnevno se troši na naoružanje i u druge vojne svrhe, izjavio je predsednik Saveta Evropskog centra za mir i bivši generalni direktor UNESCO Federiko Major tokom Međunarodne konferencije Evropskog centra za mir "Budućnost sveta između globalizacije i regionalizacije".

Dogodilo se na današnji dan, 29.10.

Na današnji dan 1321. godine umro je srpski kralj Milutin, koji je Srbiju učinio najmoćnijom državom na Jugoistoku Evrope, što je njegovom unuku Dušanu omogućilo da nastavi ekspanziju i stvori srpsko carstvo. Na Saboru u Deževu 1282, presto mu je na osnovu sporazuma, ustupio stariji brat Dragutin, koji je zadržao severne krajeve Srbije. Osvojio je znatan deo vizantijske teritorije i potom preneo prestonicu u Skoplje. Neprijateljstva s Vizantijom obustavio je 1299. kada se oženio vizantijskom princezom Simonidom. Bogati rudnici srebra donosili su mu obilna sredstva, što je, između ostalog, omogućilo i veliku graditeljsku aktivnost širom Srbije (Gračanica, Studenica, Banjska, Nagoričino i dr). Po predanju podigao je 40 hramova, između ostalih, po jedan u Bariju (Italija) i Jerusalimu.

Danas je nedelja, 29. oktobar, 302. dan 2023. Do kraja godine ima 63 dana.

1507 - Rođen je španski vojskovođa Fernando Alvares de Toledo Alba, koji je kao namesnik Nizozemske (Holandija) terorom izazvao 1565. rat za oslobođenje, okončan 1581. otcepljenjem od Španije. Osvojio je 1581. Portugal i pripojio ga posedima španske krune.

1811 - Rođen je francuski socijalista-utopista Žan Žozef Šarl Luj Blan, koji je tvrdio da socijalističko društvo može biti stvoreno mirnim putem, uz pomoć države, osnivanjem "zadružnih radionica" i zemljoradničkih komuna. Dela: "Organizacija rada", "Istorija deset godina, 1830-1840.", "Istorija Francuske revolucije".

1814 - Prvi parni ratni brod "Fulton", koji je konstruisao Robert Fulton, isplovio je iz Njujorške luke.

1888 - U Carigradu je potpisana Konvencija o Sueckom kanalu, prema kojoj "Kanal treba da bude slobodan i otvoren za sve trgovačke i ratne brodove bez obzira na zastavu, kako za vreme rata tako i u miru". To je poštovano, osim u ratu, kad je Kanal zatvaran za neprijatelje Velike Britanije, tada "tutora" Egipta koji je samo formalno bio sastavni deo Turske.

1889 - Umro je ruski pisac, književni kritičar i estetičar Nikolaj Gavrilovič Černiševski, koji je stvorio sopstveni estetički sistem i snažno uticao na rusku književnost u 19. veku. Zbog propagiranja ideja seljačke revolucije i utopijskog socijalizma prognan je u Sibir. U disertaciji "Estetički odnos umetnosti prema stvarnosti" insistirao je na društvenoj ulozi književnosti, ne zanemarujući pritom analizu umetničkih elemenata književnog dela. U romanu "Šta da se radi" je vatreno propagirao socijalističko-utopijske poglede na probleme braka, porodice, emancipacije žene i društvenih ideala. Ostala dela: "Ogledi o Gogoljevom periodu ruske književnosti", "Književno-kritički članci", "Rus na randevuu".

1897 - Rođen je nemački ratni zločinac Jozef Gebels, ministar propagande Trećeg rajha.

1910 - Rođen je engleski filozof Džuls Alfred Ejer, čija je knjiga "Jezik, istina i logika" svojevrstan manifest logičkog pozitivizma. Ostala dela: "Zasnivanje empirijskog znanja", "Problem saznanja", "Pojam osobe".

1911 - Umro je američki novinar mađarskog porekla Džozef Pulicer, začetnik "žute štampe", iz čije se fondacije svake godine dodeljuje "Pulicerova nagrada" za novinarstvo, karikaturu, američku istoriju, poeziju, dramu, roman i muziku. Emigrirao je mlad u SAD, učestvovao u Američkom građanskom ratu i biran je u Kongres. Bio je vlasnik listova "Vrld" i "Ivning Vrld" u Njujorku i "Post-Dispeč" u Sent Luisu. Na Kolumbija univerzitetu osnovao je 1903. prvu novinarsku školu.

1918 - Hrvatski sabor je posle raspada Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu proglasio otcepljenje Hrvatske, Slavonije i Dalmacije od Habzburške monarhije radi priključenja Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, što je propraćeno velikom manifestacijom ispred zgrade Sabora u Zagrebu.

1923 - Turska je proglašena republikom, a general Mustafa Kemal Ataturk postao je prvi predsednik Republike Turske. Zvanje Ataturk - otac Turaka, Kemal je dobio od Skupštine Turske bitno docnije 1930.

1929 - Krah Njujorške berze, poznat kao "crni utorak", označio je početak velike krize američke privrede tokom koje su pale pod stečaj mnoge krupne banke i najmoćnije kompanije, a hiljade sitnih poslovnih ljudi doslovno je ostalo bez ičega. Bilo je to vreme čestih samoubistava poslovnih ljudi i opšteg beznađa.

Industrijska proizvodnja pala je u razvijenim zemljama na nivo s početka veka, a bez posla je ostalo 26 miliona ljudi.

1936 - U prvom vojnom udaru u arapskom svetu, general Bakr Sidki oborio je iračku vladu.

1950 - Umro je švedski kralj Gustav V , koji je tokom vladavine od 1907. do smrti uspešno obezbedio neutralni status Švedske tokom oba svetska rata.

1956 - Iskoristivši francusko-britanski napad na Egipat, izraelska armija je prodrla na Sinaj i brzo porazila slabe egipatske snage. Rat koji su dve zapadne zemlje povele radi zaštite političkih i ekonomskih interesa na Suecu završen je početkom novembra, posle intervencije UN i oštrih upozorenja Sovjetskog Saveza i SAD.

1957 - Diktator Fulhensio Batista suspendovao je kubanski ustav.

1962 - SAD su obustavile pomorsku blokadu Kube na zahtev generalnog sekretara UN U Tanta. SAD su blokirale Kubu zbog instaliranja sovjetskog raketnog oružja na ostrvu, čime je izazvana Karipska kriza, okončana prethodnog dana sporazumom američkog i sovjetskog lidera Džona Kenedija i Nikite Hruščova o povlačenju raketa i obustavi blokade.

1964 - Ujedinjena Republika Tanganjika i Zanzibar promenila je naziv u Tanzanija.

1977 - Umro je srpski glumac Radomir-Raša Plaović, jedan od najznačajnijih karakternih glumaca srpskog pozorišta 20.veka, koji je između dva svetska rata uticao na razvitak pozorišta u pravcu modernijeg izraza. Bio je režiser i prvak drame Narodnog pozorišta u Beogradu. Prvi je adaptirao i režirao na profesionalnoj sceni "Gorski vijenac" Petra II Petrovića Njegoša.

Bavio se i pedagoškim radom i napisao nekoliko udžbenika za glumu i režiju i pozorišne komade "Car David", a s Milanom Đokovićem "Voda sa planine", "Rastanak na mostu".

1996 - U Beču je održana aukcija oko 8.000 slika, skulptura i ostalih umetničkih dela koje su od austrijskih Jevreja u Drugom svetskom ratu oteli austrijski i nemački nacisti, a prihod je namenjen ljudima koji su preživeli holokaust.

1998 - Veteran američke astronautike Džon Glen je u 77. godini života spejs šatlom "Diskaveri" ponovo poleteo u kosmos, 36 godina posle njegove prve kosmičke misije.

2002 - Državni tužilac podigao je optužnicu zbog izborne prevare protiv predsednika Nikaragve Enrikea Bolanosa i potpredsednika Hosea Risa, što je prvi slučaj u istoriji te centralnoameričke zemlje da je krivično delo stavljeno na teret šefa države za vreme trajanja njegovog mandata.

2002 - U požaru u petospratnom međunarodnom trgovinskom centru u najvećem vijetnamskom gradu Ho Ši Min (bivši Sajgon) poginula je 61 osoba.

2004 - Predsednici država ili vlada i ministri spoljnih poslova 25 zemalja članica Evropske unije potpisali su u Rimu Ustav EU, koji je trebalo da, u roku od dve godine, ratifikuju sve zemlje članice EU.

2005 - U tri istovremene eksplozije na pijacama u Nju Delhiju poginule su 62 osobe, a povređeno je preko 200 ljudi.

2006 - Prilikom pada nigerijskog aviona sa više od 114 putnika i članova posade koji se srušio nedugo posle poletanja sa aerodroma u Abudži, glavnom gradu Nigerije, preživelo je 9 osoba.

Među poginulima nalazio se i duhovni lider muslimana u toj zemlji Muhamadu Makido, sultan severne države Sokoto, njegov sin, kao i sin bivšeg predsednika Nigerije Šehua Šagarija, koji se na vlasti nalazio od 1979-1983.

2010 - Preminuo je Vojislav Korać srpski istoričar arhitekture, član SANU. Studije arhitekture pohađao je u Pragu i potom u Beogradu. Predavao je istoriju arhitekture a najviše se bavio istorijom umetnosti, vizantologijom, istorijom srpske srednjovekovne arhitekture, srednjovekovnom arheologijom. Bio je predsednik Međuodeljenskog odbora SANU za multidisciplinarno proučavanje spomenika srednjovekovne arhitekture, a od 1997. vodio je Hilandarski odbor SANU i uređivao Hilandarski zbornik.

2013 - Otvoren je železnički tunel ispod Bosforskog moreuza, prva podvodna veza između dva kontinenta, dužine 13,6 kilometara, od čega 1,4 kilometra ispod Bosfora. Građevinski poduhvat, u Ankari nazvan "projekat veka", povezuje evropsku i azijsku stranu Istanbula i koštao je oko tri milijarde evra.

2015 - Preminuo je Ranko Žeravica, košarakaški trener. S njim na čelu reprezentacija Jugoslavije osvojila je Svetsko prvenstvo 1970. u Ljubljani, Olimpijske igre u Moskvi 1980, kao i srebrne medalje na Olimpijskim igarama 1968. u Meksiku, Svetskom prvenstvu 1967. u Urugvaju i prvenstvima Evrope u Italiji 1969. i Nemačkoj

Dogodilo se na današnji dan, 30.10.

Danas je ponedeljak, 30. oktobar, 303. dan 2023. Do kraja godine ima 62 dana.

1751 - Rođen je engleski pisac i političar irskog porekla Ričard Brinsli Batler Šeridan, čije se komedije naravi odlikuju izvrsnim komičnim tipovima i duhovitim đalogom. Kao član britanskog parlamenta od 1780. do 1812. proslavio se kao sjajan orator. Dela: komedije "Škola ogovaranja", "Suparnici", "Kritičar".

1762 - Rođen je francuski pisac Andre de Šenije, jedan od najvećih klasičnih pesnika 18. veka. U formi antičkih tekstova, pisao je nadahnute elegije, himne, ode, pesme. Pozdravio je početak Francuske revolucije, ali se kao legalista odupirao revolucionarnom teroru, pišući oštre satirične stihove. Pogubljen je na
giljotini 1794. dan pre pada jakobinskog vođe Maksimilijana Robespjera. Dela: pesme "Poslanica o svojim delima", "Hermes", "Amerika", "Mlada Tarantinka", "Nera", "Slepac", "Mlada zatočenica", "Jambi".

1839 - Rođen je francuski slikar engleskog porekla Alfred Sisle, jedan od osnivača impresionizma. Slikao je pejzaže, obično ulice pod snegom i prizore iz prirode u lirskom intimističkom maniru, s naglašenom notom životnog optimizma. Posebno ga je privlačilo slikanje reka, pri čemu je najviše istraživao svetlosne efekte.

1864 - Potpisan je Bečki mir kojim je Danska prinuđena da Pruskoj prepusti pokrajine Šlezvig, Holštajn i Lauenburg.

1869 - Izvođenjem alegorijske slike Đorđa Maletića "Posmrtna slava kneza Mihaila", u Beogradu je otvoreno Narodno pozorište. Gradnja je 1851. trebalo da započne na Zelenom vencu, ali je obustavljena zbog nepogodnog terena i novčanih poteškoća. Tek 1868. posle gostovanja novosadskog pozorišta, knez Mihailo Obrenović doneo je odluku o podizanju zdanja pozorišta na placu kod Stambol kapije, koje je, najverovatnije prema projektu
Aleksandra Bugarskog, završeno za godinu i po dana. Kamen temeljac u julu 1868. svečano je položio kralj Milan Obrenović (tada knez). Prvi upravnik nacionalnog srpskog teatra u Beogradu bio je Jovan Đorđević, književnik, profesor, novinar, vaspitač potonjeg kralja Aleksandra Obrenovića, autor teksta srpske himne
"Bože pravde".

1871 - Rođen je francuski pisac Pol Valeri, izuzetan stilista, jedan od najvećih evropskih liričara 20. veka, član
Francuske akademije, Međunarodnog instituta intelektualne saradnje pri Društvu naroda u Ženevi i počasni doktor više univerziteta. Dela: poeme "Mornarsko groblje", "Mlada Parka", eseji "Uvod u metod Leonarda da Vinčija", "O plesu".

1885 - Rođen je američki pisac Ezra Paund, vrhunski poeta. Poezijom obeleženom velikom učenošću, individualizmom, nedostatkom smisla svojstvenom "izgubljenoj generaciji" posle Prvog svetskog rata i širokom slobodom forme, više od bilo kog modernog pesnika unapredio je metričku formu engleskog jezika. Njegovo remek delo su "Cantos", teško i složeno štivo, sastavljeno je od niza nezavisnih pesama, objavljivano do smrti 1972. Prevodio je i adaptirao latinske, kineske, japanske, provansalske i francuske pesnike. Javno je izražavao podršku italijanskom fašizmu, pa mu je 1945. suđeno zbog veleizdaje. Proglašen je psihički bolesnim i 13 godina proveo je u ustanovi zatvorenog tipa, ali se nikada nije pokajao i zadržao je svoja ekscentrična uverenja i kasnije. Objavio je i više kritičkih knjiga: "Duh romantike", "Kritički eseji", "Kako da čitamo esej", "Džeferson i/ili Musolini".

1905 - Ruski car Nikolaj II Romanov ponudio je "Oktobarskim manifestom" šire biračko pravo i izabranu skupštinu (Duma) sa zakonodavnim ovlašćenjima. Zakonski predlozi su od tada morali biti potvrđeni i od strane Dume. Do tada u Rusiji nije bilo elemenata parlamentarizma.

1905 - U Beogradu je osnovano kulturno-umetničko društvo "Abrašević", nazvano po srpskom piscu Kosti Abraševiću. Istoimena društva osnovana su i u nizu drugih gradova, ali je njihov rad zabranjen u vreme Šestojanuarske diktature 1929. Mnoga su obnovljena posle Drugog svetskog rata.

1910 - Umro je švajcarski filantrop Žan Anri Dinan, tvorac ideje o Crvenom krstu, jedan od osnivača Međunarodnog
komiteta Crvenog krsta 1863. dobitnik Nobelove nagrade za mir 1901. Iskustvo iz bitke kod Solferina 1859. kad je organizovao pomoć ranjenicima, navelo ga je da 1864. predloži konvenciju prema kojoj se u ratu moraju poštedeti bolesni i ranjeni i sanitetsko osoblje. Pao je u zaborav i bedu i tek u dubokoj starosti doživeo je priznanje za ogroman filantropski rad. Kao priznanje za posebne zasluge za rad Crvenog krsta, 1965. ustanovljena je "Medalja Anri Dinan", najviše odlikovanje Međunarodnog komiteta Crvenog krsta. Dela: "Sećanje na Solferino", "Međunarodno bratstvo i milosrđe za vreme rata".

1918 - Turska je kapitulirala u Prvom svetskom ratu. Na osnovu akta o kapitulaciji, Turska je morala da raspusti vojsku, otvori pobednicima prolaz kroz Crno more, pristane na okupaciju Carigrada i Bosforskog moreuza, povuče se iz Arabije, Mesopotamije, Sirije, Jermenije i dela Kilikije.

1918 - Slovačka je proglasila otcepljenje od Mađarske i ujedinjenjem s Češkom formirala Čehoslovačku, prvu državu
stvorenu posle raspada Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu.

1922 - Posle "Marša na Rim", kojim su fašisti zaplašili režim i dvor, Benito Musolini formirao je vladu.

1932 - Rođen je francuski filmski režiser Luj Mal. Njegovi filmovi prožeti su izrazitim intelektualizmom. Filmovi: "Lift za gubilište", "Ljubavnici", "Zaza u Metrou", "Privatan život", "Viva Marija", "Kalkuta", "Lakom Lisjen", "Crni mesec",
"Atlantik siti".

1938 - Orson Vels je na njujorškom radiju CBS objavio radio igru "Rat svetova" na osnovu teksta Herberta Džordža Velsa. Napad takozvanih Marsovaca na Zemlju prikazan je tako uverljivo da su milioni Amerikanaca pomislili da je reč o stvarnom događaju, što je izazvalo neverovatan haos i paniku u tom delu SAD.

1967 - Prvi put u istoriji kosmonautike sovjetski naučnici su letelicama "Kosmos-186" i "Kosmos-188" izveli spajanje i razdvajanje veštačkih satelita.

1973 - Pušten je u saobraćaj most na Bosforu koji povezuje evropski i azijski deo Istanbula.

1975 - Kod Praga se srušio avion DC-9 jugoslovenske kompanije "Inex-Adria", u kojem je poginulo 75 putnika,
čehoslovačkih turista koji su letovali na Jadranu.

1975 - Teško bolesnog Franciska Franka na čelu Španije zamenio je princ Huan Karlos, kojeg je za tron pripremao sam dugogodišnji diktator. Ubrzo po stupanju na presto Huan Karlos je uveo demokratiju.

1995 - Na referendumu o nezavisnosti kanadske provincije Kvebek, minimalnom većinom pobedili su protivnici otcepljenja.

1998 - U požaru u makedonskom klubu, iznajmljenom za tu priliku kurdskoj omladini, u švedskom gradu Geteborg poginule su 63 osobe.

2006 - Tokom napada pakistanske vojske na islamsku versku školu u mestu Kar u severoistočnoj provinciji Kunar, na granici sa Avganistanom, poginulo je 80 lica. Napadnuta verska škola bila je korišćena za obučavanje protalibanskih terorista.

2007 - Umro je Srđan Mrkušić, legendarni golman Crvene zvezde, jedan od osnivača Crvene zvezde i jedan od najboljih golmana u istoriji tog kluba. Fudbalsku karijeru započeo je u splitskom Hajduku 1934. Dve godine kasnije prešao je u Beograd, gde je branio za BSK, a potom i za Crvenu zvezdu. Za reprezentaciju Kraljevine
Jugoslavije debitovao je 23. marta 1941. na utakmici sa Mađarskom. Dres državnog tima oblačio je 11 puta, a branio je na Svetskom prvenstvu u Brazilu 1950. Profesionalnu karijeru završio je 1955. u Crvenoj zvezdi, u kojoj je kasnije bio aktivan član Skupštine Kluba.

2008 - Evropska komisija je u Izveštaju o napretku Srbije prema evropskim integracijama, ocenila je da bi Srbija
mogla da dobije status kandidata za članstvo u Uniji tokom 2009. Kao uslovi navedeni su puna saradnja s Haškim tribunalom i napredak u sprovođenju reformi u pravosuđu i ekonomiji. Od Srbije je tom prilikom zatražen i "konstruktivan pristup" prema problemu Kosova.

2009 - Umro je Klod Levi-Štros, francuski akademik, antropolog, etnosociolog. Na osnovu plemenskih običaja i mitova pokazao je da je ljudsko ponašanje zasnovano na logičkim sistemima koji se razlikuju od društva do društva ali poseduju zajedničku podstrukturu. Široj publici postao je poznat delom "Tužni tropi" (1955.) u kojem je opisivao ponašanje brazilskih urođenika, na osnovu ličnog iskustva, što je konačno odredilo njegovo opredeljenje ka antropologiji. Verovao je da lingvistika i matematička logika u antropološkim istraživanjima imaju poseban značaj. Druga dela: "Elementarne strukture srodstva", "Strukturna antropologija", "Divlja misao", "Mitologike".

2015 - U požaru u noćnom klubu Kolektiv, Bukurešt, Rumunija, poginule su 64 osobe a povređeno je 147.

2018 - Vojska SAD rasporediće 5.200 vojnika na granicu s Meksikom, kako bi pojačala napore da bolje obezbedi granicu SAD - Meksiko, izjavio je šef američke vojne Severne komande, general Terens O`Šonesi. Predsednik SAD Donald Tramp prethodnog dana je veliki migrantski talas opisao kao "invaziju na SAD".

2019 - Predstavnički dom Kongresa SAD usvojio je rezoluciju kojom su masovni zločini nad Jermenima koji su se dogodili na prostoru Turske tokom Prvog svetskog rata i nakon njega, okarakterisani kao genocid. Prema raspoloživim podacima oko 1,5 miliona Jermena ubijeno je u Turskoj od 1915. do 1923. godine. Zvanična Ankara je odmah osudila ovaj akt poričući njegovu valjanost.

2020 - Umro je Amfilohije Radović, mitropolit crnogorsko primorski. Diplomirao je na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu a postdiplomske studije je pohađao u Bernu i Rimu. Doktorsku disertaciju odbranio je u Atini, tezom o Svetom Grigoriju Palami, uz najviše ocene. Bio je predavač na Institutu "Sveti Sergije" u Parizu i na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu. Godine 1980. postao je episkop banatski da bi 1990. postao mitropolit crnogorsko primorski. Do poslednjeg dana odlučno se borio za Mitropoliju odnosno za Srpsku pravoslavnu crkvu u Crnoj Gori. Bio je plodan autor i prevodilac. Dela: "Tajna Svete Trojice po učenju Grigorija Palame", "Smisao liturgije", "Sinaiti i njihov značaj u Srbiji XIV vijeka", "Filokalijski pokret XVIII i početkom XIX vijeka", "Vraćanje duše u čistotu","Istorijski presjek tumačenja Starog zavjeta", "Jagnje Božije i Zvijer iz bezdana".

2020 - U Egejskom moru, s epicentrom između grčkog ostrva Samos i turskog Izmira, dogodio se razoran zemljotres magnitude 7.0. U Izmiru i okolini poginulo je 117 osoba, a u Grčkoj dve. Povređena su 1.053 lica,
a oko 15.000 je ostalo bez domova.

Dogodilo se na današnji dan,31.10.

Na današnji dan 1851. godine umro je Petar II Petrović Njegoš, mitropolit srpske crkve i književnik. Školovao se neformalno u Cetinjskom manastiru i u Topoli kod Herceg Novog, a učitelj mu je bio i Sima Milutinović Sarajlija koji ga je uputio u istoriju, filozofiju iknjiževnost. Reformisao je u određenoj meri njegovu zemlju, ustanovio je neku vrstu izvršne vlasti i senat, sudove, poreze, ipak većim delom, Crna Gora je i tada i kasnije živela od pomoći Rusije. Podigao je prvu osnovnu školu, a 1834. osnovao je štampariju. Podržavao je oslobođenje i ujedinjenje srpskog naroda. Najpoznatije njegovo delo "Gorski vijenac", dramski spev, sa epskom pozadinom, posvećeno je Karađorđu "ocu Srbije". Ostala dela: filozofski ep "Luča mikrokozma", spev "Lažni car Šćepan Mali", misaone i lirske pesme.

Danas je utorak, 31. oktobar, 304. dan 2023. Do kraja godine ima 61 dan.

1517 - Nemački monah, teolog, crkveni reformator Martin Luter istakao je na vratima katedrale u Vitenbergu 95 teza - kritičkih zapažanja na temu stanja unutar rimokatoličke crkve. Tim događajem započela je u nemačkim zemljama protestanska verska reformacija.

1517 - Umro je italijanski slikar Fra Bartolomeo, jedan od poslednjih firentinskih renesansnih majstora, preteča baroka. Bio je spretan eklektik i najviše je slikao religiozne teme, pri čemu su ga posebno zanimali problemi kompozicije. Privremeno je napustio slikarstvo, otišavši 1500. u dominikanski manastir, ali ga je četiri godine kasnije Rafael ubedio da nastavi da slika.

1632 - Rođen je holandski slikar Jan Vermer, majstor u slikanju svetlosti, koji se ubraja među najveće umetnike u istoriji slikarstva iako je izradio samo oko 40 slika. Pretežno je radio figure u enterijeru i njegove kompozicije odlikuju harmončnost, preciznost, blistav kolorit i svetlost. Dela: "Žena s pismom", "Devojka s đerdanom", "U ateljeu", "Mlekarka", "Čas muzike", "Devojka s turbanom", "Pogled na Delft", "Uličica u Delftu".

1795 - Rođen je engleski pisac Džon Kits, jedan od najvećih pesnika engleske književnosti, čije stihove odlikuju izuzetna melodičnost i sažet a izražajan pesnički jezik. Bio je nadahnut antičkom kulturom. Njegovi soneti, spev "Endimion", pesme "Oda slavuju", "Oda grčkoj urni", "Oda jeseni" smatraju se vrhunskim poetskim delima napisanim na engleskom jeziku. Njegova "Pisma" su važan prilog razvitku teorije estetike.

1871 - Na osnovu ustava iz 1869. donet je prvi Zakon o poroti u Srbiji, a stupio je na snagu 1. januara 1872.

1887 - Rođen je kineski generalisimus Čang Kaj Šek, lider nacionalističke Kine. Vladao je najpre Kinom, potom samo Tajvanom na koji je s pristalicama pobegao kada su vlast u Pekingu preuzeli komunisti. Posle smrti vođe Kuomintanga i predsednika Kine Sun Jat Sena 1925. izvršio je vojni udar u Kantonu u martu 1926. i započeo borbu protiv levog krila Kuomintanga i Komunističke partije Kine. Uprkos ogromne materijalne pomoći SAD, njegov režim krahirao je u pokušaju da uguši revoluciju koju je predvodio lider komunista Mao Cedung. U februaru 1950. sa ostatkom trupa prešao je na ostrvo Formoza (Tajvan) gde je uspostavio tzv. Republiku Kinu, čiji je predsednik bio do smrti 1975.

1892 - Rođen je ruski velemajstor Aleksandar Aleksandrovič Aljehin, jedan od najvećih u istoriji šaha i jedini koji je umro kao svetski prvak. Pobedio je 1920. na prvom šahovskom prvenstvu Sovjetskog Saveza, a šampion sveta je postao 1927. pobedivši u meču sa 6:3, uz 25 remija, kubanskog velemajstora Hosea Raula Kapablanku. Titulu je odbranio u mečevima protiv zemljaka Jefima Bogoljubova 1929. i 1934. kojeg je savladao sa 15,5:9,5 i 15,5:10,5, a holandski velemajstor Maks Eve ga je 1935. pobedio sa 9:8, uz 13 remija. Zvanje svetskog prvaka povratio je pobedivši Evea u revanšu 1937. sa 10:4, uz 11 remija, i držao ga do smrti 1946.

1912 - Rođen je Oli Džonston, tvorac Bambija, jedan od najvećih animatora svih vremena i pripadnik legendarne prve generacije crtača kompanije "Volt Dizni". Učestvovao je u animaciji i realizaciji klasika crtanog filma kao što su "Snežana i sedam patuljaka", "Pinokio", "Pepeljuga", "Uspavana lepotica", "Sto i jedan dalmatinac", "Alisa u zemlji čuda", "Knjiga o džungli".

1918 - Poražena Austro-Ugarska predala je novoproglašenoj državi SHS u Puli sve brodove i opremu i utvrđenja u Kotoru, Šibeniku, Rijeci, Puli i Trstu. Nova država dobila je 300 plovila, uključujući 12 bojnih brodova, 11 krstarica, 56 torpiljerki i 18 razarača. Sledeće noći italijanski diverzanti potopili su bojni brod "Viribus unitis", na kojem su poginuli prvi komandant mornarice SHS admiral Janko Vuković i 350 mornara.

1918 - U atentatu je ubijen bivši mađarski predsednik vlade grof Ištvan Tisa, nosilac politike mađarskog nacionalnog ekskluzivizma u Austrougarskoj.

1918 - U Temišvaru je proglašena tzv. Banatska republika. Na čelu te inicijative bio je Oto Rot, mađarski politicar, rodom banatski Nemac. Bio je to pokušaj Mađarske da zadrži severni Banat i zaustavi opredeljenje Srba ali i drugih žitelja Vojvodine za prisajedinjenje Kraljevini Srbiji. Ulazak srpske vojske u Banat razvejao je ovu inicijativu.

1918 - U Zrenjaninu (tada Veliki Bečkerek) osnovano je Srpsko narodno veće, prvo na području današnje Vojvodine. U trenutku osnivanja Srpskog narodnog veća srpska vojska nalazila se još uvek južno od Dunava. Predsednik Veća (odbora) bio je ugledni advokat Andrija Vasić, a potpredsednici su bili dr Slavko Županski i Živojin Terzin. Od 1935. do 1946. Zrenjanin je po oslobodiocu Kralju Petru I nazivan Petrovgrad.

1922 - Rođen je kambodžanski kralj Norodom Sihanuk, koji je na presto stupio 1941, a 1954. proglasio je nezavisnost Kambodže od Francuske. Do tada Kambodža je bila sastavni deo Francuske Indokine (sa Laosom i Vijetnamom). Osnovao je stranku Sargkum koja je 1955. i 1958. dobila izbore. Posle očeve smrti vratio se 1960. na presto, a 1970. zbacio ga je general Lon Nol, u državnom udaru izvedenom pod uticajem SAD. Za predsednika Kampućije, kako su Kambodžu preimenovali "Crveni Kmeri", izabran je 1975. ali je idila s tom maoističkom frakcijom ubrzo okončana i 1976. je napustio zemlju. "Crveni Kmeri" su zbačeni vojnom intervencijom Vijetnama krajem 1978. a on je 1982. postao predsednik antivijetnamske koalicione vlade. Posle niza burnih političkih promena, 1993.ponovo je postao kralj Kambodže, a u korist jednog od sinova abdicirao je 2004. 1925 - Reza šah preuzeo je presto Irana (tada Persija) i osnovao dinastiju Pahlavi, koja je vladala tom zemljom do Islamske revolucije 1979. sa titulom šaha (car). Pre preuzimanja vlasti u Persiji on je bio zapovednik elitne persijske vojne jedinice ustrojene po uzori na ruske Kozake. Pre dinastije Pahlavi na čelu Persije nalazila se dinastija Kadžar, od 1794. do 1925.

1926 - Umro je američki mađioničar Hari Hudini, najpoznatiji mađioničar 20. veka. Rođen je kao Erih Vajs u Budimpešti 1874. a ime je promenio u čast francuskog mađioničara Žana Ežena Robera Hudina.

1944 - Nemačka vojska je u Drugom svetskom ratu posle gubitka Beograda, između Dunava, bosutskih šuma i reke Save izgradila šest linija odbrane u dubini oko 100 kilometara i formirala Sremski front. Posle krvavih borbi front je probijen 12. aprila 1945. čime su počele završne operacije za oslobođenje Jugoslavije.

1952 - SAD su na pacifičkim Maršalskim ostrvima izvele prvu probu hidrogenske bombe.

1961 - Telo sovjetskog lidera Staljina sklonjeno je iz mauzoleja na Crvenom trgu i sahranjeno uz zidine Kremlja.

1972 - Umrla je srpska slikarka Beta Vukanović. Rođena je u Bambergu u Nemačkoj. Tokom studija slikarstva u Minhenu upoznala je budućeg supruga Ristu Vukanovića, takođe slikara. S njim je 1898. došla u Beograd kojem je ostala privržena do kraja života i s velikom predanošću je učestvovala u umetničkom životu Srbije. Zaslugom tog umetničkog para Beograd je dobio Umetničku školu, koja je nastavljala tradicije Slikarsko-crtačke škole Cirila Kutljika. Beta je jedan je od osnivača "Lade" i "Cvijete Zuzorić" - društava srpskih umetnika, slikara i vajara i začetnik za ono doba relativno smele karikature. Isprva je slikala u maniru impresionista, ali se kasnije približila čvršćoj realističkoj formi.

1984 - Indijskog predsednika vlade Indiru Gandi su ispred rezidencije u Nju Delhiju ubili Siki-ekstremisti, pripadnici lične garde. Studirala je na Oksfordu i u Indiji, ali je glavna politička i životna iskustva stekla uz oca, prvog predsednika vlade Indije i jednog od osnivača Pokreta nesvrstanih, Džavaharlala Nehrua. Postala je 1955. član Izvršnog komiteta vladajuće Kongresne stranke, za predsednika stranke je izabrana 1959. a u vladu je ušla posle očeve smrti 1964. kao ministar informacija. Na funkciji predsednika vlade bila je, uz trogodišnji prekid, od 1966. do kraja života.

1991 - Na prvim višepartijskim izborima u Zambiji, lidera borbe za nezavisnost i prvog predsednika Keneta Kaundu je pobedio Frederik Čiluba.

1993 - Umro je italijanski filmski režiser i scenarista Federiko Felini, jedan od najvećih filmskih stvaralaca 20. veka. Bio je istaknuti predstavnik neorealističkog filmskog pokreta, ali je ubrzo razvio sopstveni prepoznatljiv stil, stvarajući filmove specifičnog šarma. Filmovi: "Svetla varijetea", "Dangube", "Ulica" (Oskar), "Probisvet", "Kabrijine noći" (Oskar), "Sladak život" (prva nagrada u Kanu), "Osam i po" (Oskar), "Đulijeta i duhovi" (Zlatni globus), "Klovnovi", "Satirikon", "Amarkord", "Kazanova", "Grad žena", "Brod plovi", "Džindžer i Fred".

1996 - Umro je francuski filmski režiser Marsel Karne, Izraziti predstavnik "crnog realizma". Filmovi: "Obala u magli", "Hotel Sever", "Dan se rađa", "Večernji gosti", "Deca raja", "Varalice", "Tereza Raken". 1996 - Brazilski putnički avion tipa "Foker-100" srušio se u blizini Sao Paola odmah posle poletanja. Poginulo je 96 osoba u letelici i još pet na tlu.

1999 - Teroristi takozvane OVK su pokušali da ubiju predsednika Izvršnog odbora Srpskog nacionalnog veća Kosova i Metohije Momčila Trajkovića, pucajući kroz vrata njegovog stana u centru Prištine.

1999 - Tokom 113. fudbalskog derbija "Partizana" i "Crvene zvezde" od svetleće rakete poginuo je učenik Aleksandar Radović, bio je to prvi slučaj nasilne smrti na fudbalskim utakmicama u SRJ.

2001 - Umrla je najbolja francuska smučarka Režin Kavanjo, pobednica osam trka u Svetskom kupu, dva dana posle pada na skijaškoj stazi u Austriji.

2002 - U zemljotresu u Italiji poginulo je 30 ljudi, uključujući 26 đaka u srušenoj osnovnoj školi u mestu San Đulijano di Pulja.

2006 - Umro je Piter Bota, južnoafrički predsednik iz vremena aparthejda. Bota je smenjen 1989. godine, a novi predsednik De Klerk je odbacio zakone na kojima se zasnivao Aparthejd. Poricao e da je znao za stradanja ljudi tokom njegovog predsedničkog mandata. Odbio je da se pojavi pred Komisijom za istinu i pomirenje, koju je imenovala nova vlada. U konačnom izveštaju komisija je 2003. konstatovala da je Bota odgovoran za progone i ubistava izvršenih poslednjih 10 godina njegove vlasti. Smatra se da je za vreme njegovog predsedničkog mandata u Južnoj Africi ubijeno više od 2.000 ljudi i da je oko 25.000 osoba držano u zatvorima bez suđenja, uz čestu policijsku torturu.

2008 - Asocijacija evropskih liberalnih i demokratskih partija (ELDR) usvojila je, na kongresu u Stokholmu, Rezoluciju kojom su vlada i skupština Holandije pozvani da preispitaju stav prema saradnji Srbije s Haškim tribunalom kao i da razmotre ratifikacije Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju i Prelaznog trgovinskog sporazuma sa Srbijom.

2012 - Okončan je uragan Sendi koji je protutnjao istočnom obalom SAD i Kanade kao i Karibima i odneo najmanje 148 života. Razorni uragan koji je trajao od 22. do 30. oktobra, zahvatio je područje prečnika 1.600 kilometara. Proizveo je materijalnu stetu visine do 68 milijardi dolara. Bio je to najrazorniji uragan poslednjih decenija u toj oblasti.

2014 - Suborbitalna letelica "Spejs šip 2" milijardera Ričarda Brensona eksplodirala je tokom probnog leta u pustinji Mohave u južnoj Kaliforniji. Jedna osoba je poginula. Brensonova kompanija "Virdžn galaktik" nastoji da razvije novu granu turizma. Više od 800 ljudi uplatilo je let svemirskim brodom na visini od oko 45.000 metara.

2015 - Avion "Erbas A321-231", ruske aviokompanije Metrodžet (prethodno Kolavija), koji se kretao od Šarm el-Šeika ka Sankt Peterburgu srušio se u Severnom Sinaju, pri čemu su stradale 224 osobe, putnici i članovi posade.

2017 - Osam osoba izgubilo je život a 12 je povređeno prilikom napada islamskog ekstremiste na Menhetnu, Njujork. Sajful Saipov za volanom "pik-apa" uleteo je na biciklističku stazu, nedaleko od nekadašnje lokacije Svetskog trgovinskog centra, pokosivši pritom bicikliste i prolaznike, da bi potom udario u školski autobus.

2020 - Umro je škotski filmski glumac Šon Koneri, koji se proslavio šezdesetih 20. veka, glumeći u vreme hladnog rata britanskog tajnog agenta Džejmsa Bonda, lik iz priča engleskog autora Jana Fleminga. Pisac koji je i sam bio obaveštajni agent je lik Džejmsa Bonda ustrojio po uzoru na srpskog obaveštajca Duška Popova, rođenog u Titelu u Bačkoj, koji je bio agent Britanije i jugoslovenske kraljevske vlade (a lažno Nemačke). Koneri je agenta 007 igrao u ukupno sedam filmova. Oskara je dobio za ulogu policajca u filmu "Nesalomivi" 1987. Magazin People 1989. proglasio ga je za "najseksepilnijeg živog muškarca". Godine 2000. britanska kraljica Elizabeta II dodelila mu je zvanje viteza. Povukao se iz sveta filma 2003. nakon "Lige izvanrednih džentlmena". Politički, bio je veliki zagovornik osamostaljenja Škotske. Filmovi: "Dr No", "Goldfinger", "Operacija grom", "Iz Rusije, s ljubavlju", "Dijamanti su večni", "Zaverenici", "Brdo izgubljenih", "Zardoz", "Nesalomivi", "Ime Ruže", "Nikad ne reci nikad", "Pravedni cilj", "Marni", "Lov na Crveni oktobar", "Indijana Džouns i poslednji krstaški pohod".

Dogodilo se na današnji dan, 01.11.

Na današnji dan 1995. godine u vojnoj bazi, u američkom gradu Dejton, započeli su pregovori o mirovnom rešenju za Bosnu i Hercegovinu. Nakon tri sedmice mirovni sporazum su parafirali predsednici Srbije i Hrvatske Slobodan Milošević i Franjo Tuđman i lider bosanskih muslimana Alija Izetbegović.

Danas je sreda 1.novembar, 305. dan 2023. Do kraja godine ima 60 dana.

1755 - U Lisabonu je u zemljotresu poginulo najmanje 60.000 osoba, a dve trećine grada je razoreno.

1757 - Rođen je italijanski vajar, slikar, arhitekta, Antonio Kanova, najveći majstor italijanskog klasicizma. Uticao je na generacije evropskih skulptora. Dela: "Amor i Psiha", "Paolina Borgeze kao Venera", "Persej", "Tri Gracije", spomenici papama Klementu XII i Klementu XIV , Napoleonova bista.

1842 - Rođen je srpski političar, diplomata, filolog i istoričar Stojan Novaković, član Srpske kraljevske akademije, osnivač i lider Napredne stranke. Bio je bibliotekar Narodne biblioteke u Beogradu, profesor gimnazije i Velike škole u Beogradu, član Državnog saveta. Vodio je odeljenje za propagandu u Staroj i Južnoj Srbiji (Kosovo i Makedonija) pri Ministarstvu spoljnih poslova. Bio je poslanik Kraljevine Srbije u Carigradu, Parizu i Petrogradu, ministar prosvete, unutrašnjih i spoljnih poslova i dva puta predsednik Ministarskog saveta (vlade). Bio je šef srpske delegacije koja je zaključila 1912. mir s Turskom posle Prvog balkanskog rata. Objavio je više od 400 naučnih radova, najviše iz istoriografije, slovenske filologije, teorije književnosti, političke i pravne istorije, istorijske geografije. Radio je na srpskoj bibliografiji, bavio se leksikografijom, kao i starom srpskom knjigom, pa čak i nekom vrstom rane geopolitike. U mladosti je pisao pesme i romane i prevodio, bio je učenik Đure Daničića, a od 1865. do 1868. uređivao je i izdavao časopis "Vila". Njegovom zaslugom štampani su "Zakonski spomenici srpskih država srednjeg veka" i "Zakonik Stefana Dušana cara srpskog" (prvo naučno, kritičko izdanje). Dela: "Vaskrs države srpske", "Srbi i Turci XIV i XV veka", "Selo", "Balkanska pitanja", "Istorija srpske književosti", "Srpska gramatika".

1867 - U Beogradu je osnovana družina visokoškolske omladine Srbije "Pobratimstvo" u sklopu delatnosti Ujedinjene omladine srpske. Među osnivačima nalazili su se Laza Lazarević, Ljubomir Kovačević, Kosta Hristić. "Pobratimstvo" se bavilo literarnim radom, a 1871. pokrenulo je i poseban almanah društva.

1884 - Rođen je Alber Londr, francuski pisac i novinar. Njegove svetski poznate reportaže postale su vremenom klasična novinarska lektira. Londr je bio izrazito angažovan autor, predano je ukazivao na socijalne probleme širom sveta, osim o rodnoj Francuskoj, pisao je o zemljama Afrike, Latinske Amerike, Pacifiku, pa i o problemima Balkana, između ostalog o Srbiji i Beogradu. Bavio se problematikom kolonijalizma, terorizma, militarizma, trgovine ljudima. Njegovim imenom nazvana je francuska nacionalna nagrada za novinarstvo. Dela: "Zemlja abonosa", "Belo roblje", "Biribi", "Teror na Balkanu", "Put u Buenos Aires".

1886 - Donošenjem Zakona o osnivanju Kraljevsko-srpske akademije, na tradicijama Društva srpske slovesnosti i Srpskog učenog društva, osnovana je Kraljevsko-srpska akademija. Naredne 1887. preimenovana je u Srpsku kraljevsku akademiju. Zakon o osnivanju je predvideo da ona "obrađuje i unapređuje nauku, da obelodanjuje i inicira naučna istraživanja i potpomaže razvoj umetnosti". Pod njen nadzor stavljeni su Narodna biblioteka i Muzej srpskih zemalja. Imala je odseke za prirodne, filozofske, društvene nauke i za umetnost. Prvi predsednik bio je Josif Pančić, za njim su sledili Čedomilj Mijatović, Dimitrije Nešić, Milan Milićević, Jovan Ristić.

1894 - Umro je ruski car Aleksandar III Aleksandrovič Romanov, nasledio ga je sin Nikolaj II , poslednji ruski car, ubijen od strane boljševika 1917. u Jekaterinburgu (u sovjetsko vreme Sverdlovsk) zajedno s celom porodicom.

1918 - Srpska Prva armija pod komandom vojvode Petra Bojovića oslobodila je u Prvom svetskom ratu Beograd, prešavši 500 kilometara pod borbom za samo 45 dana, u silovitom napredovanju posle proboja Solunskog fronta.

1928 - U Turskoj je arapsko pismo zamenjeno latinicom, što je bio deo prozapadnih reformi osnivača moderne Turske Kemala Ataturka.

1936 - Italijanski fašistički diktator Benito Musolini objavio je stvaranje osovine Rim-Berlin.

1944 - "Beogradskim sporazumom" između predsednika Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije Josipa Broza Tita i predsednika izbegličke vlade Kraljevine Jugoslavije Ivana Šubašića, okončani su pregovori o obrazovanju jedinstvene privremene vlade Demokratske federativne Jugoslavije.

1956 - Na predlog Jugoslavije, Generalna skupština UN usvojila je na vanrednom zasedanju rezoluciju kojom je zahtevano da Velika Britanija, Francuska i Izrael odmah obustave oružane akcije, povuku se s teritorije Egipta i omoguće ponovno otvaranje Sueckog kanala.

1972 - Umro je američki pisac Ezra Paund, vrhunski poeta. Poezijom obeleženom velikom učenošću, individualizmom, nedostatkom smisla svojstvenom "izgubljenoj generaciji" posle Prvog svetskog rata i širokom slobodom izraza, više od bilo kog modernog pesnika unapredio je metričku formu engleskog jezika. Njegovo remek delo su "Cantos", teško i složeno štivo, sastavljeno je od niza nezavisnih pesama, objavljivano do smrti 1972. Prevodio je i adaptirao latinske, kineske, japanske, provansalske i francuske pesnike. Javno je izražavao podršku italijanskom fašizmu, pa mu je 1945. suđeno zbog veleizdaje. Proglašen je psihički bolesnim i 13 godina proveo je u ustanovi zatvorenog tipa, ali se nikada nije pokajao i zadržao je svoja ekscentrična uverenja i docnije. Objavio je i više kritičkih knjiga: "Duh romantike", "Kritički eseji", "Kako da čitamo esej", "Džeferson i/ili Musolini".

1985 - Potpredsednik Tanzanije Ali Hasan Mvinji, kojeg je posle 24 godine na čelu Tanzanije za naslednika predložio Džulijus Kambarage Njerere, postao je šef države.

1987 - Kineski lider Deng Sjaoping formalno se povukao sa svih funkcija u vladajućoj Komunističkoj partiji.

1996 - Umro je Džunijus Ričard Džajavordene, predsednik vlade Šri Lanke od 1977. posle izborne pobede njegove Ujedinjene nacionalne partije. Po uspostavljanju predsedničkog sistema 1978. postao je šef države i na tom položaju ostao je do 1988.

2000 - SRJ je primljena u UN kao 190. član, iako je Jugoslavija bila jedan od osnivača organizacije Ujedinjenih Nacija.

2006 - U Beču je osnovan Međunarodni savez sindikata uz prisustvo predstavnika sindikata iz velikog broja država sveta, koji bi trebalo da omogući bolje suočavanje sindikalnih pokreta sa izazovima globalizacije.

2006 - Umro je američki romanopisac Vilijam Stajron, dobitnik Pulicerove nagrade za knjigu "Ispovesti Neta Tarnera" i autor knjige "Sofijin izbor", čija je ekranizacija nagrađena Oskarom. Rođen je u Njuportu, Virdžinija, kao sin brodograditelja u porodici čija istorija doseže do kolonijalnih vremena. U svoja dela prenosio je vlastite opsesije rasom, klasnom podelom društva, kao i osećajem krivice koji ga je opsedao čitavog života. Bio je izraziti liberal, politički veoma aktivan. S Arturom Milerom i Gabrijelom Garsijom Markesom 2000. je posetio Fidela Kastra na Kubi. Ostala dela: roman "Lezi u mraku", esej "Vidik tame".

2019 - U Maliju, u oblasti Menaka, na krajnjem istoku te zemlje, nedaleko od granice s Nigerom, dogodio se teroristički napad u kojem su ubijene 53 osobe, vojnici i civili. Odgovornost su preuzeli islamski ekstremisti. Grupe bliske Al Kaidi i takozvanoj Islamskoj državi imaju uporišta širom Sahela, u Maliju, Nigeru, Burkini Faso, Nigeriji.

Dogodilo se na današnji dan, 02.11.

Danas je četvrtak, 2. novembar, 306. dan 2023. Do kraja godine ima 59 dana.

1647 - Umro je srpski patrijarh Pajsije Janjevac, bibliofil i literata. Na patrijaršiskom tronu nalazio se od 1614. i taktiziranjem i odmerenošću postigao je snošljiviji odnos prema Srbima tada svemoćnih turskih vlasti. Pisao je biografije i crkvene pesme o Stefanu Prvovenčanom i Caru Urošu. Obnovio je više hramova.

1687 - U Osmanskom carstvu u pobuni je zbačen sultan Muhamed IV i na prestolu ga je nasledio mlađi brat Sulejman III.

1721 - Posle ratova protiv Turske i Švedske kojima je učvrstio Rusiju na Crnom moru i Baltiku, Petar Veliki je proglašen imperatorom cele Rusije (ruska tradicionalna titula - car, više se nije zvanično koristila).

1755 - Rođena je francuska kraljica Marija Antoaneta, supruga Luja XVI, kćerka austrijske carice Marije Terezije. Bila je jedna od najomraženijih ličnosti Francuske u vreme izbijanja revolucije u toj zemlji 1789. godine. Upamćena je po izjavi: "Ako nemaju hleba, nek jedu kolače", koju najverovatnije nikada nije izrekla. Pod optužbom da je vezama s bečkim dvorom izdala republiku, posle montiranog sudskog procesa, pogubljena je na giljotini pred 300.000 Parižana.

1766 - Rođen je austrijski vojskovođa feldmaršal Jozef Radecki, vojni reformator i austrijski nacionalni heroj, češkog porekla. Učestvovao je u bojevima protiv francuskog cara Napoleona I u Italiji i na Rajni, i u gušenju italijanskih ustanaka protiv Austrije 1830, 1831, 1848. i 1849. Posle pobeda nad Italijanima 1848. kod Kustoce i 1849. kod Navare postao je guverner Lombardijsko-venecijanske oblasti. Najpoznatiji austrijski vojni marš, iz pera Johana Štrausa, posvećen je njemu.

1789 - U Francuskoj je konfiskovana sva imovina rimokatoličke crkve.

1815 - Rođen je engleski matematičar Džordž Bul, najznačajniji tvorac savremene matematičke logike i "Bulove algebre", ključne za razvoj računara. Zbog siromaštva završio je samo osnovnu školu, ali je sam naučio klasične jezike i francuski, nemački i italijanski. Na osnovu objavljenih matematičkih radova, 1849. postavljen je za profesora matematike na koledžu u Korku, posle čega je napisao najznačajnije delo "Istraživanja zakona mišljenja".

1891 - Rođen je srpski klasični filolog Milan Budimir, član Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta. Proučavao je klasične jezike i indoevropsku lingvistiku. Bio je kourednik časopisa Balkanološkog instituta (tada Balkanskog) u Beogradu - " Revue internationale des etudes balkaniques ".Dela: "O Ilijadi i njenom pesniku", "Iz klasične i savremene aloglotije", "Problem bukve i protoslovenske domovine", "Grci i Pelasti", "Dve vrste Aristotelove tragedije", "Sa balkanskih istočnika", "Carmen arvale", "Patriculae Pelesticae".

1906 - Rođen je italijanski filmski režiser Lukino Viskonti, jedan od začetnika neorealizma. Filmovi: "Opsesija", "Zemlja drhti", "Senso", "Bele noći", "Roko i njegova braća", "Gepard", "Drage zvezde Velikog Medveda", "Zatvoreni porodični krug", "Sumrak bogova", "Smrt u Veneciji", "Nevino".

1911 - Rođen je grčki pisac Odisej Alepudelis, poznat kao Odisej Eliti, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1979. čiju poeziju odlikuje retko leksičko bogatstvo. Dela: zbirke pesama "Orijentacije", "Klepsidre nepoznatog","Dostojno jest", "Junačna i tužna pesma za mlađeg poručnika poginulog u Albaniji", "Šest i jedno kajanje za nebo", "Vrhovno sunce", "Monogram", eseji "Otvorena knjiga".

1917 - Velika Britanija se Balfurovom deklaracijom založila za osnivanje jevrejske države u Palestini. Prvi suveren neke strane države koji je podržao deklaraciju o osnivanju jevrejske države bio je srpski kralj Petar I Karađorđević.

1923 - Umro je Stevan Aleksić, jedan od najvećih srpskih slikara. Studirao je u Minhenu, a slikarsku radionicu otvorio je u rodnom Aradu, u kojem je restarurirao ikone i slike na svodovima lokalne srpske crkve. Obnovio je ikone i freske u crkvama u Temišvaru, Vukovaru, Novom Sadu, Modošu (sada Jaša Tomić). Najznačajniji i najobimniji rad obavio je u Preobraženskoj crkvi u Pančevu: 32 ikone velikog formata, tri kompozicije iz istorije srpske crkve i 44 medaljona svetih.

1930 - Haile Selasije I krunisan je za cara (negus) Etiopije.

1938 - Na osnovu "Prve bečke arbitraže" Hortijeva Mađarska je zaposela južnu Slovačku, iskoristivši nemačku okupaciju tzv. Sudeta u Češkoj (i Moravskoj).

1944 - Centralni komitet Bugarske radničke partije (komunista) je u pismu generalnom sekretaru Komunističke partije Jugoslavije Josipu Brozu Titu priznao krivicu zbog zločina bugarskih okupatora u Jugoslaviji tokom Drugog svetskog rata.

1945 - Poginuo je, nesrećnim slučajem, narodni heroj Petar Drapšin, general, dobrovoljac u Španskom građanskom ratu, jedan od organizatora ustanka u Hercegovini. Bio je komandant 12. divizije, Šestog udarnog korpusa i Četvrte armije i Prve tenkovske armije. Vojničke sposobnosti je ispoljio naročito u oslobađanju Istre i Trsta.

1950 - Umro je engleski pisac irskog porekla Džordž Bernard Šo, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1925. Bio je smeo satiričar i neobično duhovit literata. U oštrom ali šaljivom tonu prikazivao je protivrečnosti britanskog društva. Pisao je i na političke i ekonomske teme. Bio je poznat kao dobar govornik i takođe kao pozorišni i muzički kritičar. Dela: "Pigmalion", "Čovek i natčovek", "Vraćanje Metuzalemu", "Kuće udovičke", "Sveta Ivana", "Major Barbara", "Kandida", "Zanat gospođe Vorn", "Lekar u nedoumici", "Cezar i Kleopatra", zbirka "Tri pozorišna komada za puritance".

1953 - Pakistan je odlukom skupštine promenio ime u "Islamska republika Pakistan".

1958 - Poslednji britanski vojnici napustili su Jordan.

1963 - U vojnom udaru u Južnom Vijetnamu ubijen je predsednik Ngo Din Dijem.

1964 - U Saudijskoj Arabiji s prestola je svrgnut kralj Saud, a kraljem je proglašen princ Fejsal.

1976 - Za predsednika SAD izabran je kandidat Demokratske stranke Džimi Karter.

1978 - Dvojica sovjetskih kosmonauta s vasionskog broda "Saljut 6" vratila su se na Zemlju, postavivši nov rekord boravka u vasioni - 139 dana i 14 časova.

1990 - Skupština Mozambika usvojila je novi ustav kojim je u toj afričkoj zemlji uspostavljena višepartijska demokratija.

1994 - Više od 430 osoba poginulo je na jugu Egipta u požaru posle eksplozije velikog skladišta nafte.

1995 - Bivši ministar odbrane Južne Afrike Magnus Malan i 10 penzionisanih viših oficira uhapšeno je pošto su optuženi za više ubistava u vreme režima aparthejda.

1998 - Uragan "Mič" utihnuo je posle sedmice tokom koje je izazvao ogromna razaranja u Centralnoj Americi i smrt najmanje 9.000 osoba, najviše u Hondurasu i Gvatemali.

2003 - Sveštenik američke episkopalne crkve Kenon Džin Robinson postavljen je na dužnost episkopa iako se javno izjasnio kao homoseksualac.

2004 - Umro je šef države Ujedinjenih Arapskih Emirata, šeik Zajed bin Sultan el Nahajan, koji se nalazio na čelu Emirata od sticanja nezavisnosti od Britanije i formiranja unije 1971. Zaslužan je za razvoj svoje zemlje i njeno transformisanje u svetski finansijski i bankarski centar.

2004 - Teo van Gog, holandski filmski i književni stvaralac, ubijen je u Amsterdamu, dva meseca posle prikazivanja na holandskoj televiziji njegovog kratkometražnog filma "Potčinjenost" na temu položaja žena u muslimanskim zemljama. Van Gog je autor oko 20 filmova i tri knjige.

2005 - U eksploziji automobila-bombe u blizini džamije u iračkom gradu Musajibu poginulo je 29 osoba, a 62 su povređene.

2006 - Republička izborna komisija je proglasila konačne rezultate referenduma o potvrđivanju novog ustava Srbije, prema kojima je na referendum izašlo 54,91 odsto ili 3.645.517 birača. Za novi ustav glasala su 3.521.724 birača, odnosno 53,04 odsto.

2007 - Umro je Igor Mojsijev, ruski koreograf, osnivač i doživotni rukovodilac Državnog akademskog ansambla narodnih igara. Od 1936. rukovodilac je ansambla narodnih igara Narodnog teatra i tokom šest decenija nalazio se na njegovom čelu. Godine 1943. godine osnovao je prvu u svetu profesionalnu školu narodnih igara. Koreografski koncertni ansambl (sada Moskovski teatar klašičnog baleta) osnovao je 1966. Nosilac je brojnih nagrada, među kojima su i tri Ordena Lenjina. UNESKO mu je dodelio Medalju Mocarta.

2008 - Preminuo je Borivoje Bora Ivković, dugogodišnji predsednik Biciklističkog saveza Srbije i direktor biciklističke trke "Kroz Srbiju". Na čelu Biciklističkog saveza Srbije Ivković se nalazio od 1963. do 1973. Obnovio je 1963. trku "Kroz Srbiju" koja je vožena dva puta pre Drugog svetskog rata, 1939. i 1940. Počasni predsednik Biciklističkog saveza Srbije postao je 2002.

2014 - Preminuo je Veljko Kadijević, general, poslednji ministar odbrane Jugoslavije. Bio je učesnik NOB-a, a posle Drugog svetskog rata nastavio je vojnu karijeru. Od 1988. do 1992. godine, bio je savezni ministar odbrane SFRJ. Poslednje godine života proveo je u Rusiji.

Dogodilo se na današnji dan, 03.11.

Na današnji dan 1962 - Umro je srpski pisac i botaničar Stevan Jakovljević, profesor Univerziteta u Beogradu i rektor od 1945. do 1950. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu. Kao oficir srpske vojske borio se u Prvom svetskom ratu, da bi se tokom Drugog svetskog rata našao u zarobljeničkom logoru. Književno ime i popularnost stekao je romanom "Srpska trilogija" koji čine "Devetsto četrnaesta", "Pod Krstom" i "Kapija slobode". Ostala dela: romani "Smena generacija", "Velika zabuna", "Likovi u senci", dela iz botanike "Studije o biljnom svetu Prespanskog jezera", "Makrofitska vegetacija Ohridskog jezera", "Sistematika lekovitog bilja".

Danas je petak, 3. novembar, 307. dan 2023. Do kraja godine ima 58 dana.

1493 - Španski moreplovac Kristifor Kolumbo otkrio je ostrvo Dominika u Malim Antilima.

1500 - Rođen je italijanski vajar, zlatar i pisac Benvenuto Čelini. Njegova autobiografija "Život Benvenuta Čelinija pisan vlastitom rukom", na srpski prevedena pod naslovom "Moj život", značajan je dokument kulturne istorije renesanse. Autor je i dela "Traktat o zlatarstvu" i "Traktat o vajarstvu". Živeo je nestalno, radio je u Firenci i Rimu, a u Parizu je boravio kao dvorski zlatar francuskog kralja Fransoa I. Napravio je mnoštvo minuciozno urađenih likova i sitnih zlatarskih predmeta, ali i skulpture i reljefe velikog formata, poput "Perseja sa glavom meduze", "Kozima Medičija", "Nimfe iz Fontenbloa".

1534 - Engleski parlament priznao je crkvenu vlast kralju Henriju VIII , koji je posle raskida s rimokatoličkom crkvom postao poglavar novoustanovljene anglikanske crkve. Poglavar anglikanske crkve je tradicionalno monarh, čak i ako je u pitanju žena. Prethodno je papa odbio da poništi kraljev brak s Katarinom Aragonskom, što je izazvalo prekid odnosa Rima i Londona. Brojni brakovi Henrija VIII uzrokovani su činjenicom da nije imao muškog naslednika.

1706 - Italijanski grad Abruci (danas Sulmona) razoren je u zemljotresu u kojem je poginulo 15.000 osoba.

1801 - Rođen je italijanski kompozitor Vinčenco Belini. Negovao je stil poznat kao belkanto. Stvarao je operska dela izražajne melodike i bogatog kolorita. Dela: opere "Norma", "Pirat", "Zaira", "Kapuleti i Monteki", "Mesečarka", "Puritanci".

1839 - Britanske fregate potopile su kod Kantona nekoliko kineskih džunki, čime je Velika Britanija otpočela Prvi opijumski rat protiv Kine, okončan kineskim porazom 1842. posle čega je Peking prinuđen na velike trgovinske ustupke kao i predaju Hongkonga (britanski naziv bio je Viktorija) Ujedinjenom Kraljevstvu.

1852 - Rođen je japanski princ Mucuhito, od 1867. car Meiđi, tokom čije je vladavine do 1912. Japan preobražen u moćnu modernu državu, uz začetke imperijalne ekspanzije. Premestio je prestonicu iz Kjota u Edo, koji je preimenovan u Tokio.

1883 - Vlada Srbije proglasila je, u sklopu gušenja Timočke bune, vanredno stanje u crnorečkom okrugu i uputila je regularnu vojsku na pobunjenike. Bunu su vođe Narodne radikalne stranke podigle protiv režima kralja Milana Obrenovića, što je bilo motivisano protivljenjem da se reorganizije vojska. Kralj Milan uvodio je modernu stajaću vojsku namesto dotadašnje neefikasne takozvane narodne vojske. Seljaci su s jedne strane izbegavali vojnu obavezu, a pri tom su odbijali da predaju oružje koje je po ustrojstvu tzv. narodne vojske držano u kućama, pa je njegovo prikupljanje bilo povod za pobunu. Preki sud je osudio na smrt 21 vođu ustanka, a mnoge na robiju. Smrtna kazna je izrečena i radikalskim prvacima Nikoli Pašiću i Aci Stanojeviću, koji su pobegli u inostranstvo. Većinu je Kralj Milan docnije pomilovao.

1901 - Rođen je francuski pisac i političar Andre Malro, član Francuske akademije i ministar kulture od 1959. do 1969. U delima je u duhu angažovane umetnosti analizirao idejne, moralne, socijalne i političke teme. U mladosti se bavio trgovinom umetninama. Izvesno vreme bio je pripadnik Pokreta otpora u okupiranoj Francuskoj tokom Drugog svetskog rata, dok su njegove tvrdnje o učešću u revoluciji u Kini i građanskom ratu u Španiji verovatno preuveličane. Dela: romani "Kraljevski put", "Ljudska sudbina", "Altenburški orasi", "Nada", eseji "Iskušenje Zapada", "Imaginarni muzej", "Umetničko stvaranje", "Ogled o Goji", "Metamorfoza bogova", "Glasovi tišine", memoarski spisi "Antimemoari" ( I- "Hrastovi koje obaraju", II -"Posmrtne besede").

1903 - Kolumbijska provincija Panama se, posle pobune koju su inscenirale SAD i uplovljavanja u kolumbijske vode američke krstarice "Nešvil" odvojila od Kolumbije i proglasila nezavisnost. SAD su režirale pobunu kako bi jeftinije došle do zone kanala kada je odlučeno da se on definitivno dovrši. Prvi brod prošao je Panamskim kanalom avgusta 1914.

1906 - Nemački psihijatar Alojz Alchajmer objavio je izveštaj pod naslovom "O čudnoj bolesti korteksa". Po njemu je kasnije nazvana bolest koju je otkrio. Njegove kolege nisu odmah shvatile važnost njegovog otkrića, ali jedan vek docnije Alchajmerovo ime priznato je i poznato u celom svetu.

1912 - Rođen je Alfredo Štresner. Dugogodišnji diktator Paragvaja. Sin nemačkog imigranta i paragvajske seljanke, vladao je 35 godina, od 1954. kada je došao na vlast državnim udarom, do svrgavanja vojnim pučem 1989. Štresner je decenijama pružao utočište visokim nacističkim oficirima posle Drugog svetskog rata, kao i diktatorima iz Latinske Amerike, poput Anastasija Somoze iz Nikaragve. Umro je u emigraciji u Braziliji.

1918 - Predstavnici Austrougarske vojske potpisali su kapitulaciju u Prvom svetskom ratu, što je bio poslednji državni akt 700-godišnje Habzburške monarhije.

1918 - Na ratnim brodovima u Kilu izbila je pobuna nemačkih mornara koji su pohapsili oficire, obrazovali vojnička veća, povezali se s radnicima i stvorili radnička i vojnička veća kao organ revolucije i privremene vlasti. Nemačka skupština razvlastila ih je 6. februara 1919.

1946 - Posle poraza u Drugom svetskom ratu, u Japanu je vlast prešla sa cara na japansku skupštinu. Japanci su veoma teško prihvatali ovu promenu pošto je car (mikado) u Japanu smatran za božanstvo.

1948 - Osnovan je Vojnotehnički institut, koji se bavi istraživanjima i razvojem novih i modernizacijom postojećih sredstava naoružanja i vojne opreme za sve vidove Vojske. Vojnotehnički institut je danas najveća vojna naučnoistraživačka ustanova u Srbiji.

1954 - Umro je francuski slikar i vajar Anri Matis, osnivač fovističkog pravca, koji je snažno uticao na evropsko slikarstvo 20. veka. U početku je bio pod uticajem Gistava Moroa, kasnije Pola Sezana i Pola Gogena, ali je od 1905. formirao lični izraz. Najviše je slikao ženske figure (odaliske) i mrtvu prirodu, ali i predele, kompozicije i nacrte za baletske dekore i kostime. Inspirisao se orijentalnim motivima, ćilimima i minijaturama. Radio je i bakroreze, drvoreze i litografije. Često se vraćao skulpturi, u početku pod uticajem Ogista Rodena.

1957 - Sovjetski Savez je lansirao "Sputnjik 2", prvi satelit sa živim bićem, u kojem se nalazila keruša "Lajka".

1961 - Generalna skupština Ujedinjenih nacija jednoglasno je za generalnog sekretara svetske organizacije izabrala burmanskog diplomatu U Tanta, posle smrti, u avionskoj nesreći, njegovog prethodnika Šveđanina Daga Hamaršelda.

1964 - Demokrata Lindon Džonson postao je predsednik SAD, nadmoćno pobedivši kandidata Republikanske stranke Barija Goldvotera.

1970 - Kandidat Fronta narodnog jedinstva Salvador Aljende, kao prvi marksista u zapadnoj hemisferi izabran na slobodnim izborima, preuzeo je dužnost predsednika Čilea. Ubijen je 1973. u državnom udaru, kojim je uz pomoć SAD vlast prigrabio general Augusto Pinoče.

1975 - U Bangladešu je grupa oficira oborila predsednika Kandakara Muštaka Ahmeda, koji je i sam prigrabio vlast državnim udarom tri meseca pre toga, ali je već 7. novembra izvršen još jedan državni udar i vlast je preuzeo Ziaur Rahman.

1978 - Ostrvo Dominika u Malim Antilima, do tada britanska kolonija, postalo je nezavisna država.

1986 - Žoakim Šisano izabran je za predsednika Mozambika posle smrti u avionskoj nesreći Samore Mašela.

1991 - U Grubišnom polju u zapadnoj Slavoniji hrvatska vojska razorila je, spalila i opljačkala 18 sela i proterala preostalo srpsko stanovništvo.

1992 - Kandidat Demokratske stranke Bil Klinton pobedio je na izborima za predsednika SAD dotadašnjeg šefa države republikanca Džordža Buša.

1996 - Umro je bivši samoproglašeni centralnoafrički car Žan Bedel Bokasa, koji je na vlast došao vojnim udarom 1966. proglasio se 1972. doživotnim predsednikom, a 1976. carem. Vojnim udarom srušio je bliskog rođaka, predsednika Davida Daka, a 1977. za ceremoniju krunisanja utrošio je četvrtinu nacionalnog proizvoda zemlje. Njegovu vladavinu obeležila je ekstravagancija, rasipanje državne imovine i zločini nad sopstvenim narodom. S vlasti ga je 1979. zbacio bivši predsednik Dako, koji je potom ukinuo takozvano carstvo.

2002 - Na prevremenim parlamentarnim izborima u Turskoj, raspisanim posle raspada tročlane vladajuće koalicije, ubedljivu pobedu odnela je islamistička - Partija pravde i razvoja, Tajipa Erdogana.

2004 - Hamid Karzai je zvanično proglašen pobednikom istorijskih izbora za predsednika Avganistana. Tokom prethodne tri godine Karzai je bio na čelu privremene vlade, obrazovane nakon što su SAD, krajem 2001. godine, srušile talibanski režim u Kabulu.

2007 - U Pakistanu je predsednik Mušaraf proglasio vanredno stanje uoči ključne odluke vrhovnog suda o prihvatanju ili odbacivanju njegove pobede na izborima, koji su prethodno održani u atmosferi nasilja od strane islamskih ekstremista. Mušaraf je na vlast došao pučem 1999.

2010 - U okolini Kraljeva dogodio se zemljotres jačine 5,4 jedinica Rihterove skale. Dve osobe su poginule a oko 200 je zadobilo povrede. Komisija za procenu štete potom je zabranila za dalju upotrebu 800 objekata. Oštećenja je pretrpelo oko 11.500 objekata.

2014 - Preminuo je Ivan Stojmenović, matematičar. Rođen u Karavukovu, Bačka, studije je završio u Novom Sadu. Predavao je na univerzitetima u Birmingemu (Britanija), Vašingtonu, Majamiju, Otavi. Kao matematičar uživao je svetski ugled i bio je urednik više priznatih časopisa iz oblasti matematike i informatike. Dobitnik je priznanja britanskog Kraljevskog društva. Stradao je u saobraćajnoj nesreći nedaleko od Otave, Kanada. Dela: "Handbook of Wireless Networks and Mobile Computing" (2002), "Mobile Ad Hoc Networking" (2004), "Handbook of Sensor Networks: Algorithms and Arćitectures" (2005), "Handbook of Applied Algorithms: Solving Scientific", "Engineering and Practical Problems" (2008).

2018 - Vaseljenski patrijarh Vartolomej i predsednik Ukrajine Petro Porošenko potpisali su u Istanbulu, Turska, sporazum o stvaranju samostalne ukrajinske crkve. Moskovska patrijašija, u čijem sastavu se vekovima nalazila pravoslavna crkva u Ukrajini, naglasila je da ovaj čin smatra ništavnim.

Dogodilo se na današnji dan, 04.11.

Na današnji dan 1956. umro je srpski arheolog Miloje Vasić, jedan od osnivača arheologije u Srbiji, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Njegovo životno delo je otkopavanje preistorijskog naselja Vinča. Na osnovu toga postavio je tezu da podunavska kultura potiče iz Sredozemlja (egejska kultura) i prednje Azije, a ne iz nordijskih zemalja. Objavio je više od sto naučnih radova. Dela: "Preistorijska Vinča I-IV", "Arhitektura i skulptura u Dalmaciji", "Žiča i Lazarica", "Jonska kolonija Vinča".




Danas je subota, 4. novembar, 308. dan 2023. Do kraja godine ima 57 dana.

1307 - Švajcarski kantoni proglasili su da ne priznaju vlast Habzburga - što je bio začetak kasnije švajcarske države.

1612 - Jedinice sastavljene od dobrovoljaca iz Nižnjeg Novgoroda, predvođene Kuzmom Minjinom i knezom Dmitrijem Požarskim, zaputile su se ka Moskvi, s ciljem da iz nje proteraju Poljake. Na čelu narodne vojske nošena je tada ikona Kazanska Bogorodica i njenim čudotvornim moćima pripisano je zauzimanje Moskve. Pohod je uspesno okončan i poljski okupatori proterani su iz Rusije. Taj datum obeležava se u savremenoj Rusiji kao nacionalni praznik - Dan narodnog jedinstva.

1650 - Rođen je engleski kralj Vilijam III, koji je tokom vladavine od 1689. do 1702. pomagao jačanje građanskih i poslovnih krugova i uopšte kapitalističku privredu. Pod njegovom vlašću Engleska je ponovo zauzela Irsku.

1847 - Umro je nemački kompozitor i dirigent Feliks Mendelson, osnivač konzervatorijuma u Lajpcigu, istaknuti predstavnik romantizma. Kao pijanista debitovao je u devetoj godini, u 15. je napisao prvu simfoniju, a u 16. majstorsko delo, scensku muziku za "San letnje noći". Sa uspehom se ogledao u svim muzičkim oblastima sem u operi. Dela: simfonije "Škotska", "Italijanska", uvertira "Hebridi" ili "Fingalova pećina", klavirska kompozicija "Pesme bez reči", oratorijumi "Paulus", "Elijas", "Koncert za violinu i orkestar u e-molu", solo pesme, kamerna muzika.

1890 - U Londonu je otvorena prva linija podzemne električne železnice u svetu - metro. Prvi metro na evropskom kontinentu bio je budimpeštanski otvoren 1896.

1916 - Rođen je Volter Kronkajt američki novinar. Kronkajt, dugogodišnji urednik Si-Bi-Es-a, jedan od najcenjenijih radio/Tv novinara na svetu, svojevremeno je proglašen "čovekom kojem se najviše veruje u Americi".

1918 - U Prvom svetskom ratu je poginuo engleski pisac Vilfred Oven, čija je poezija najsnažnija osuda ratnih zverstava. Znatno je uticao na moderne engleske pesnike, posebno na Vistena Hjua Odna i Stivena Spendera.

1918 - Sile Antante saglasile su se u Prvom svetskom ratu sa uslovima kapitulacije Nemačke, zasnovanim na "14 tačaka" predsednika SAD Vudroa Vilsona.

1921 - Japanski predsednik vlade Takaši Hara ubijen je u atentatu.

1922 - U dolini kraljeva kod Luksora u Egiptu engleski arheolog Hauard Karter otkrio je grob faraona Tutankamona.

1931 - Društvo naroda optužilo je Japan zbog agresije na Mandžuriju (Mandžukuo), a napuštanje te organizacije u martu 1933. usledilo je kao odgovor Japana na osudu svetske javnosti.

1932 - Rođen je Žarko Petrović, kompozitor, pisac, pesnik. Godine 1955, kada je imao 23 godine komponovao je hit koji ga je proslavio "Sve moje jeseni su tužne". Bio je to evergrin standard, prepevan na čak 30 jezika. Sarađivao je s nizom muzičara i pevača bivše Jugoslavije, komponovao muziku za pozorišne komade, dokumentarne filmove, balet, za decu. Autor je preko 600 aranžmana. Široku popularnost uživale su i njegove kompozicije: "Dve crvene ruže", "Serenada Beogradu". Pored drugog, predano je sakupljao pesme i druge materijale na temu Solunskog fronta i uopšte učešća Srbije u Prvom svetskom ratu.

1939 - Na zahtev predsednika Frenklina Ruzvelta, Kongres SAD je doneo zakon o prodaji ratnog materijala na osnovu principa "plati pa nosi", što je bio prvi korak SAD na putu ulaska u Drugi svetski rat. U martu 1941. taj zakon je zamenjen novim - o zajmu i najmu - s još većim povlasticama zemljama koje su se borile protiv nacizma.

1942 - Britanska Osma armija generala Bernarda Montgomerija potukla je u Drugom svetskom ratu u egipatskoj pustinji kod gradića El Alamejn nemačko-italijanske snage (Afrički korpus generala Ervina Romela), gotovo ga uništivši posle 12 dana ogorčenih borbi. Četiri dana potom usledilo je iskrcavanje saveznika u severnoj Africi posle kojeg su u maju 1943. potpuno slomljene snage sila Osovine u Africi.

1950 - Doneta je Evropska konvencija o ljudskim pravima.

1952 - Republikanac Dvajt Ajzenhauer, bivši general, pobedio je na izborima za predsednika SAD. Na tom mestu nalazio se tokom dva četvorogodišnja mandata. Znatno je uticao na zahuktavanje trke u naoružanju u periodu "hladnog rata".

1956 - Sovjetska armija ugušila je pobunu u Mađarskoj, a umesto Imre Nađa, koji je sklonište potražio u ambasadi Jugoslavije, predsednik vlade je postao Janoš Kadar.

1966 - Najgore poplave u istoriji Italije pogodile su trećinu njene teritorije, štete su bile ogromne. U Firenci je tada znatno oštećeno kulturno blago tog drevnog grada.

1976 - Velika Britanija je predložila nezavisnost Južne Rodezije (sadašnji Zimbabve) pod vladavinom crnačke većine od 1. marta 1978. do 1965. ta zemlja je bila britanska kolonija, od tada na njenom čelu se nalazila bela manjina. Bio je to sistem ustrojen po uzoru na Južnoafričku republiku. Od aprila 1980. zemlja je međunarodno priznata pod imenom Zimbabve i pod vlašću crnog lidera Roberta Mugabea.

1979 - Islamski studenti u Teheranu zauzeli su ambasadu SAD, čija su 52 službenika potom 444 dana držali kao taoce, tražeći izručenje zbačenog šaha Reze Pahlavija, koji se u to vreme nalazio u bolnici u Kairu neizlečivo bolestan.

1980 - Za predsednika SAD izabran je republikanac Ronald Regan, koji je na položaju ostao dva mandata, pošto je dobio i izbore 1984.

1983 - U Libanu je poginulo više od 40 izraelskih vojnika, u detonaciji kamiona punog eksploziva koju je izazvao islamski terorista-samoubica.

1984 - Prvi slobodni izbori u Nikaragvi završeni su pobedom Sandinističkog fronta koji je osvojio 68 odsto glasova.

1995 - Ubijen je izraelski predsednik Jicak Rabin, u trenutku dok je napuštao mirovni miting u Tel Avivu. Bio je šef vlade od 1974. do 1977. i od juna 1992. dok ga revolverskim hicima nije usmrtio jevrejski student Jigal Amir. Od 1940. se kao član ilegalnog jevrejskog pokreta Palmah borio protiv britanske kolonijalne uprave u Palestini i francuskih (višijevskih) trupa 1941. u Siriji. U ratu 1948. komandovao je brigadom. General i načelnik generalštaba postao je 1964. i imao je istaknutu ulogu u nanošenju teškog poraza Arapima u ratu 1967. ali je posle ponovnog preuzimanja vlasti 1992. postao arhitekta mirovnog procesa na Bliskom istoku i izmirenja s Arapima. To je izazvalo gnev izraelskih nacionalista, posebno politika prepuštanja Palestincima teritorija zauzetih u ratu 1967. (Zapadna obala, pojas Gaze).

2008 - Umro je Majkl Krajton, američki književnik, autor bestselera "Park iz doba Jure" i "Sfera". Po profesiji bio je lekar. Njegove knjige prodate su u tiražima većim od 150 miliona primeraka širom sveta. Proslavio se romanom "Andromedin soj" (1969), a pored "Parka iz doba Jure" i njegovog nastavka "izgubljeni svet", koji su postali holivudski hitovi, među njegovim najpoznatijim delima su romani "Kongo", "Plen" i "Gospodar Gena". Bio je jedan od scenarista filmova "Park iz doba jure" i "Tvister", a za rad na TV seriji "Urgentni centar" osvojio je 1996. Emi nagradu.

2018 - U Novoj Kaledoniji, Melanezija, održan je referendum o daljem statusu tog pacifičkog arhipelaga, na kojem je većina građana odlučila da ostane u sastavu Francuske. Nova Kaledonija je od od 1853. do 1946. godine, bila francuska kolonija, da bi potom postala Prekomorska teritorija Francuske sa specijalnim statusom.

Dogodilo se na današnji dan, 05.11.

Na današnji dan 1928. godine u Drezdenu je započeo Četvrti kongres Komunističke partije Jugoslavije, na kojem je zaključio da je nastupilo vreme za revolucionarne prevrate u Evropi u okviru kojih treba izvesti balkansku revoluciju i stvoriti "Balkansku federaciju". Prihvaćeno je i gledište o socijaldemokratiji kao "blizancu fašizma", s kojom treba prekinuti svaku saradnju. U sklopu ovih odluka odlučeno je da Kraljevinu SHS, odnosno Jugoslaviju, treba razbiti kao "versajsku" - "veštačku tvorevinu".

Danas je nedelja, 5. novembar, 309. dan 2023. Do kraja godine ima 56 dana.

1879 - Umro je škotski fizičar Džejms Klark Maksvel, najveći teorijski fizičar 19. veka. U oblasti elektromagnetizma formulisao je Maksvelove jednačine, stvorio elektromagnetsku teoriju svetlosti, dao teorijski osnov radio-talasa i radio-tehnike, matematički formulisao mnoge pronalaske Majkla Faradeja, razvio talasnu teoriju svetlosti i elektromagnetsku teoriju etera.

1881 - Umro je srpski novinar, istoričar i izdavač Danilo Medaković, veoma zaslužan za širenje knjige u srpskom narodu. U vreme revolucije 1848. pokrenuo je list "Napredak" koji je ubrzo zabranjen zbog opozicionog stava prema patrijarhu Josifu Rajačiću. Godine 1851. pokreće list "Južna pčela", a 1852. "Srpski dnevnik" s književnim dodatkom "Sedmica". Bavio se i izdavaštvom, priredio je i objavio Sabrana dela Dositeja Obradovića. Napisao je "Povesnicu srpskog naroda".

1909 - Rođena je srpska slikarka Milena Pavlović Barili, umetnik rafinirane kulture. Slikala je u nadrealističkom maniru. Završila je Umetničku školu u Beogradu, studirala u Minhenu, živela u Rimu i Parizu. U SAD je otišla 1939, gde je bila ilustrator modnog časopisa "Vog" i scenograf i kostimograf u njujorškim pozorištima. Od posledica pada s konja umrla je u Njujorku u 36. godini života.

1911 - Italija je anektirala dotadašnje turske teritorije u današnjoj Libiji Tripolitaniju i Kirenaiku, kao i Rodos sa arhipelagom Dodekanez u današnjoj Grčkoj. Libija je stekla nezavisnost tek 1951. formalno, mada su Italijani tu zemlju stvarno napustili 1943, kad su nemačko-italijanske snage u Drugom svetskom ratu potisnute iz Afrike.

1912 - Za predsednika SAD izabran je Vudro Vilson, postavši jedini predsednik u američkoj istoriji koji je na jednim izborima pobedio dvojicu bivših šefova države - Vilijama Tafta i Teodora Ruzvelta.

1913 - Rođena je britanska pozorišna i filmska glumica Vivijen Li, koja je svetsku slavu stekla ulogom Skarlet O'Hare u američkom filmu "Prohujalo s vihorom" za koju je nagrađena Oskarom. U pozorištu je igrala niz vodećih uloga u dramama Vilijama Šekspira, često sa suprugom Lorensom Olivijeom, za kojeg je bila udata od 1940. do 1960. Ostali filmovi: "Bura u čaši vode", "Požar nad Engleskom", "Cezar i Kleopatra", "Ana Karenjina", "Ledi Hamilton", "Tramvaj nazvan želja" (Oskar).

1914 - Francuska i Velika Britanija su u Prvom svetskom ratu objavile rat Turskoj.

1916 - Centralne sile su u Prvom svetskom ratu proglasile Kraljevinu Poljsku, što je bio pokušaj da se Poljaci masovnije motivišu za učešće u ratu na strani Centralnih sila. Carska Rusija je na ovaj čin odgovorila obećanjem da će nakon rata Poljska dobiti samostalnost. Do tada Poljska je bila jedna od ruskih krunskih zemalja, a ruski car je nosio titulu i cara Poljske (bez Galicije koja je bila austrijska i delova koji su se nalazili u sastavu Pruske, odnosno Nemačke).

1918 - Pobednička srpska vojska umarširala je u Zemun, čime je okončana dvovekovna vladavina Habzburške monarhije delovima Srbije severno od Save i Dunava.

1930 - Umro je holandski lekar Kristijan Ajkman, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1929, pronalazač uzroka bolesti Beri-beri. Nobelovu nagradu dobio je za otkriće vitamina B.

1931 - Rođen je Ajk Tarner, američki muzičar, jedan od pionira soula i rokenrola, lider grupe "Kings of Rhythm", osvajač nagrade Gremi u kategoriji tradicionalnog bluza za album "Risin' With the Blues". Rođen je u delti Misisipija, kolevci američkog bluza, mnogi ga smatraju tvorcem novog muzičkog žanra. Sa bivšom suprugom Tinom Tarner snimio je niz hitova, od kojih su najpoznatiji "River Deep Mountain High", "Littl Ann", "A Fool In Love", "Nuthbush City Limits" i "Proud Mary", za koji su dobili prvi Gremi 1972. godine 1991. Ajk i Tina uvršteni su u Hol slavnih rokenrola.

1942 - Rukovodilac ustanka u Banatu i Bačkoj protiv Nemačke okupacije Žarko Zrenjanin, sekretar Pokrajinskog komiteta Komunističke partije Jugoslavije za Vojvodinu, poginuo je u Drugom svetskom ratu u borbi u obruču okupatorske nemačke policije u selu Pavliš kod Vršca.

1943 - Osnovan je Tanjug, u Jajcu, danas BiH. Ideju je uoči Drugog zasedanja AVNOJ-a dao Moša Pijade, s ciljem da se međunarodna javnost informiše o borbi protiv okupatora u Jugoslaviji. Za naziv agencije - TANJUG (Telegrafska agencija Nova Jugoslavija) takođe je zaslužan Pijade. Prvi direktor bio je Vladislav Ribnikar, poznati novinar, dugogodišnji direktor lista Politika. Tanjug je do dolaska u Beograd oktobra 1944. sa skromnom opremom, bio u pokretu i oglašavao se iz Jajca, Drvara, sa Visa, iz Valjeva i Aranđelovca, odakle je 20. oktobra 1944. javio da je Beograd oslobođen. Već 25. oktobra 1944. Tanjug je objavio prvi spoljnopolitički bilten u oslobođenom Beogradu, pošto se uselio u zgradu predratne nacionalne agencije Avala u Resavskoj 28, zahvaljujući tehničkoj opremi koju su tokom borbi za Beograd sklonili radnici Agencije Rudnik, pre rata Avale.

1944 - Umro je Aleksis Karel, francuski hirurg, biolog i pisac, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1912. Njegova otkrića o prenosu (transplantaciji) tkiva i održavanju živog tkiva van organizma donela su mu priznanje Nobelove fondacije i svetski ugled. Unapredio je i hirurgiju krvnih sudova. Njegovo filozofsko-publicističko delo "Čovek nepoznanica" objavljeno 1935. donelo mu je opštu popularnost širom sveta. Bio je izuzetno religiozan, čak mistik. Kao saradnik vlade maršala Petena, optužen je za kolaboraciju sa okupatorom ali je umro pre sudske presude.

1955 - Umro je francuski slikar Moris Utrilo. Bio je samouk, izuzimajući poduke od strane majke, slikarke Suzan Valadon. Slikanjem se bavio kao terapijom između čestih boravaka na klinikama, gde je lečen od nervnog rastrojstva. Mimo svih slikarskih struja, izgradio je osoben stil. Kao preteča modernizma, u čemu je posebna snaga njegove umetnosti, nije prikazivao viđeno, već osećanja. Najčešći njegovi motivi su pejzaži gradova.

1956 - Britanski padobranci izveli su desant na Port Said tokom britansko-francusko-izraelske agresije na Egipat.

1960 - Umro je američki filmski režiser kanadskog porekla Mak Senet, jedan od najznačajnijih autora burlesknih komedija u periodu nemog filma. Promovisao je Čarlija Čaplina.

1968 - Republikanac Ričard Nikson pobedio je na izborima za predsednika SAD demokratu Hjuberta Hamfrija.

1969 - SAD su lansirale prvi svemirski brod u pravcu Marsa, ali je zbog tehničkih grešaka misija "Marinera III" pretrpela neuspeh.

1982 - Umro je francuski filmski režiser i glumac ruskog porekla Žak Tati, satiričar, komediograf. Filmovi (režija i gluma): "Praznični dan", Odmor gospodina Iloa", "Moj ujak" (Oskar), "Saobraćajna gužva".

1982 - Na reci Parana na brazilsko-paragvajskoj granici puštena je u rad hidroelektrana "Itaipu", najveća u svetu.

1989 - Umro je američki pijanista Vladimir Horovic, jedan od najvećih majstora klavira u istoriji. Sovjetski Savez je napustio 1925. a kad se prvi put vratio 1986. održao je trijumfalne koncerte u Moskvi i Lenjingradu (danas Sankt-Peterburg).

1990 - U Njujorku je ubijen jevrejski rabin Meir Kahane, koji se zalagao za izbacivanje svih Arapa iz Izraela.

1991 - Hrvatska artiljerija gađala je Šid, a sutradan i Apatin. U prvom napadu na teritoriju Srbije, u Šidu su poginula četiri civila a ranjeno je 15.

1991 - Britanski medijski magnat češkog porekla Jan Robert Maksvel pronađen je mrtav u vodama kod Kanarskih ostrva gde je krstario jahtom.

1994 - Umro je Milan Mladenović, srpski muzičar, kompozitor, pesnik. Najpoznatiji je kao pevač i gitarista beogradske rok grupe Ekaterina Velika, ali i autor zapaženih tekstova. Jedan je od nosilaca beogradskog "Novog talasa" 80-ih godina 20. veka. Bio je osnivač i član kultnih rok sastava "Šarlo akrobata" i kasnije "Katarina II" ("Ekaterina velika"). Dela: albumi "S vetrom u lice", "Ljubav", "Samo par godina za nas", "Dum dum", "Neko nas posmatra", zbirka poezije: "Dečak iz vode" (posthumno).

1996 - Pakistanski predsednik smenio je predsednicu vlade Benazir Buto, pod optužbom da je njena vlada ogrezla u korupciji i nepotizmu i da nije sposobna da upravlja zemljom.

1996 - Kandidat Demokratske stranke Bil Klinton ponovo je izabran za predsednika SAD, porazivši republikanca Boba Dola.

1997 - Umro je Isaija Berlin, britanski filozof, politikolog i istoričar ideja. Rođen je u Rigi u Letoniji, tada carska Rusija, a u Britaniju je dospeo 1921. Berlinova dela svojevrsna su odbrana liberalizma od raznih vidova totalitarizma. Posebno se bavio misliocima poput Đambatista Vika (1668-1774), Johana Gotfrida Herdera (1744-1803) ili Aleksandra Hercena (1812-1870). Osnov Berlinove filozofije je verovanje u moralni pluralizam odnosno uverenje da je sukob vrednosti sastavni deo ljudskih života. Njegovo najpoznatije delo je: "Četiri ogleda o slobodi" (1958).

2000 - Haile Selasije car (negus) Etiopije sahranjen je uz sve državne počasti u zdanju sabornog hrama Svete Trojice u Adis Abebi. Nakon državnog udara 1974. iza kog je stajao istočnonemački ŠTAZI svrgnut je sa vlasti a naredne godine je, kako je zvanično saopšteno, umro. Postoje indicije da je ubijen. Za života, smatran je simbolom borbe protiv kolonijalizma.

2003 - Evropska komisija donela je definitivnu odluku o ulasku u Evropsku uniju 1. maja 2004. deset novih članica - Estonije, Kipra, Letonije, Litvanije, Mađarske, Malte, Poljske, Slovačke, Slovenije i Češke.

2004 - Umro srpski novinar Sergije Lukač. Osnivač je Katedre za novinarstvo na Fakultetu politickih nauka u Beogradu, gde je radio kao profesor do 1985. Bio je urednik NIN-a. Prevodio je Remarka, Tvena, Gustava Švaba. Posthumno je objavljena njegova knjiga "Odrazi vremena" (zbornik odabranih tekstova).

2005 - Umro je britanski pisac Džon Fauls, autor romana "Čarobnjak", "Žena francuskog poručnika", "Kolekcionar", "Kula od abonosa", "Mušica", "Danijel Martin".

2006 - Bivši irački predsednik Sadam Husein osuđen je na smrt vešanjem. Zajedno sa sedmoricom bivših iračkih zvaničnika bio je optužen za ubistvo 148 muslimanskih šiita u mestu Dudžailu posle pokušaja atentata na njega 1982.

2006 - Umro je bivši turski predsednik vlade Bulent Edževit, poznat kao levo orijentisani nacionalista čija politička karijera je trajala pola veka. Kao predsednik vlade Turske Edževit će ostati upamćen po slanju trupa na podeljeni Kipar 1974. godine, kao i po činjenici da je obezbedio svojoj zemlji status kandidata za prijem u EU 1999. godine.

2013 - Indija je sa ostrva Šriharikota lansirala svemirski brod na Mars. Prethodno su misije na Crvenu planetu slale jedino SAD, Rusija i EU.

2017 - U napadu u baptističkoj crkvi u Saderlend Springsu, Teksas, SAD, pedesetak kilometara istočno od San Antonija, 27 lica je ubijeno, a 20 je povređeno. Napadač, Amerikanac sa istorijom ekscesnog i nasilnog ponašanja, ubijen je u okršaju s pripadnicima policije.

2017 - U Saudi Arabiji uhapšeno je 11 prinčeva i 38 bivših ministara, biznismena i drugih zvaničnika, u sklopu istrage protiv korupcije.

Dogodilo se na današnji dan, 06.11.

Na današnji dan 1914. godine pod komandom generala Oskara Poćoreka u Prvom svetskom ratu je počela treća austrougarska ofanziva na Srbiju, okončana slomom i bekstvom preko Drine polovinom decembra 1914. Pobeda srpske vojske na Kolubari bila je prvi veliki uspeh saveznika nad Centralnim silama u Prvom svetskom ratu, a posle ponižavajućeg poraza Poćorek je penzionisan.

Danas je ponedeljak, 6. novembar, 310. dan 2023. Do kraja godine ima 55 dana.

1632 - Švedski kralj Gustav II Adolf, veliki vojskovođa i vojni reformator, poginuo je u Tridesetogodišnjem ratu u bici kod Licena, u kojoj je njegova protestantska vojska potukla rimokatoličku armiju nemačkog cara Ferdinanda II Habzburga pod komandom generala Albrehta fon Valenštajna.

1661 - Rođen je španski kralj Karlos II, poslednji monarh iz dinastije španskih Habzburga, koji je na presto stupio kao četvorogodišnjak 1665. i vladao je Španijom do 1700. Nije imao naslednika i posle njegove smrti počeo je Rat za špansko nasleđe u kojem su se oko španskih poseda i krune sukobile Francuska, austrijski Habzburzi (Nemačko carstvo), Engleska i Savoja.

1771 - Rođen je nemački izdavač i štampar Alojz Johan Nepomuk Franc Zenefelder, pronalazač sistema litografske štampe. Napisao je "Udžbenik litografije".

1787 - Rođen je srpski jezički i pravopisni reformator Vuk Stefanović Karadžić, tvorac novog pravopisa i književnog jezika. Opismenio se u rodnom selu kod rođaka trgovca, potom u školi u Loznici i zatim u manastiru Tronoša. Tokom Prvog srpskog ustanka bio je pisar kod ustaničkog vojvode Ćurčije, zatim učitelj u Beogradu i carinik na Dunavu kod Kladova. Posle propasti ustanka 1813. i odlaska u Beč počeo je da sakuplja narodne pesme i umotvorine i da radi na srpskom pravopisu. Ubrzo je objavio prvu zbirku narodnih pesama i "Pismenicu" (gramatika), a 1818. "Srpski rječnik". Pisao je i istoriografska svedočanstva (sećanja), bavio se nekom vrstom etnografije, organizovao istraživanja širom srpskih zemalja i vodio je ogromnu prepisku. Njegovi odnosi s knjazom Milošem Obrenovićem prošli su kroz razne faze ali je s vrhom srpske crkve posebno Karlovačke mitropolije bio u veoma lošim odnosima. Mitropolit Stratimirović, čovek retke učenosti i kulture, smatrao je da je njegova jezička reforma primitivna i da odbacuje jezičku i književnu tradiciju, a njegov prevod Novog Zaveta ocenjen je kao skandalozan. Vremenom je stekao ugled među intelektualcima Evrope, čak i kod takvih umova kakvi su bili Gete ili Ranke, univerzitet u Jeni proglasio ga je počasnim doktorom. Njegove ideje odnele su odlučujuću prevagu 1847. kada su izašle "Pesme" Branka Radičevića, pisane "Vukovim jezikom", a Đura Daničić je tekstom "Rat za srpski jezik i pravopis" dokazivao opravdanost Vukove reforme. Njegovi posmrtni ostaci preneti su 1897. iz Beča u Srbiju i nalaze se pored Dositeja Obradovića ispred Saborne crkve u Beogradu. Njegovo delo sabrano je, u modernim izdanjima, u čak 39 tomova.

1814 - Rođen je belgijski proizvođač duvačkih instrumenata Adolf Saks, koji je 1840. izumeo muzički instrument nazvan njemu u čast saksofon.

1825 - Rođen je francuski arhitekta Žan Luj Šarl Garnije, čije je glavno delo, Opera u Parizu, jedan od najznačajnijih spomenika pariske arhitekture u drugoj polovini 19. veka. Projektovao je i Kazino u Monte Karlu i Opservatoriju u Nici.

1860 - Rođen je poljski pijanista i kompozitor Ignac Jan Paderevski, profesor Konzervatorijuma u Varšavi, koji je od 1919. do 1921. bio predsednik vlade i ministar inostranih poslova Poljske. Dela: opera "Manra", "Poljska fantazija" za klavir i orkestar, jedna simfonija, klavirska dela, solo pesme.

1860 - Abraham Linkoln izabran je za predsednika SAD.

1861 - Rođen je kanadski profesor fizičkog obrazovanja Džejms Nejsmit, koji je 1891. izmislio košarku.

1880 - Francuski mikrobiolog Šarl Luj Laveran, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1907. otkrio je uzročnika malarije, koja je pustošila močvarnim predelima širom sveta. Posmatrajući pod mikroskopom krv čoveka obolelog od malarije primetio je među crvenim krvnim zrncima novu histološku formaciju koje nema u krvi zdravih ljudi. Zaključio je da ti mikroorganizmi (Haemamoeba Laverani) izazivaju malariju, ali nije znao na koji način prodiru u krv. Engleski lekar Ronald Ros je 15 godina kasnije utvrdio da malariju prenose komarci.

1893 - Umro je ruski kompozitor Petar Iljič Čajkovski, najistaknutiji ruski simfoničar 19. veka. Inspirisao se narodnom muzikom, bajkama i ruskom istorijom. Komponovao je šest simfonija, opere, uvertire, koncerte za klavir, koncerte za violinu, kamernu muziku, balete, solo pesme, klavirske kompozicije. Inspirisan Srpsko-turskim ratom 1876. Čajkovski je komponovao "Srpsko-ruski marš", danas poznat kao "Slovenski marš". Motive je pronašao u zbirci Kornelija Stankovića "Srbske narodne melodije", štampanoj 1862. u Beču (prvo izdanje 1859). Za tu zbirku srpski kompozitor nagrađen je od strane ruskog carskog dvora Ordenom svetog Stanislava. Srpsko-ruski marš Čajkovskog prvi put je izveden 17. novembra 1876. u Moskvi. Ostala dela: opere "Evgenij Onjegin", "Pikova dama", simfonija "Patetična", baleti "Labudovo jezero", "Ščelkunčik", "Uspavana lepotica", uvertira "Romeo i Julija".

1911 - Predsednik Meksika postao je Francisko Madero, vođa revolucije protiv samovlade Porfirija Dijasa.



1917 - Posle pet meseci borbi, u Prvom svetskom ratu je pobedom zapadnih saveznika nad Nemcima okončana treća bitka kod belgijskog grada Ipr. Pomeranje linije fronta nepunih 10 kilometara glavom je platilo najmanje 240.000 vojnika.

1921 - Rođen je američki pisac Džejms Džons, čiji su najbolji romani tematski vezani za rat. Pisani su izrazito naturalistički s mnogo nasilja i upečatljivom karakterizacijom likova. Dela: romani "Odavde do večnosti", "Neki su došli trčeći", "Pištolj", "Tanka crvena linija", "Idite onom ko žene zavija u crno", "Veseli pariski maj", "Zviždaljka", zbirka priča "Sladoledna glavobolja".

1931 - Rođen je američki filmski režiser Majk Nikols. Negovao je specifičan humor. Bavio se fenomenima savremenog američkog života. Filmovi: "Diplomac" (Oskar), "Ko se boji Virdžinije Vulf", "Kvaka 22", "Seksualno vaspitanje", "Lovci na miraz".

1943 - Sovjetska armija je u Drugom svetskom ratu izbacila Nemce iz Kijeva, koji su taj grad držali pod okupacijom više od dve godine.

1962 - Generalna skupština Ujedinjenih nacija pozvala je sve članice da primene ekonomske sankcije protiv Južne Afrike zbog njene rasističke politike.

1968 - U Parizu su počeli mirovni pregovori SAD i Vijetnama, ali je vojna intervencija Amerikanaca u Indokini trajala sve do aprila 1975, kada je okončana porazom SAD.

1970 - Italija je priznala Narodnu Republiku Kinu i uspostavila s njom diplomatske odnose.

1993 - Trupe Gruzije zauzele su Zugdidi, poslednje uporište pobunjenika lojalnih svrgnutom predsedniku Gruzije Zvijadu Gamsahurdiji.

1996 - U ciklonu koji je pogodio jugoistočnu indijsku državu Andra Pradeš poginulo je više od 2.000 osoba.

1998 - Prvi razgovori Indije i Pakistana od 1992. o spornom pograničnom glečeru Sijačen okončani su pakistanskim odbijanjem indijskog predloga o prekidu vatre.

1999 - Australijanci su sa 55 prema 45 odsto odbacili ideju o ukidanju monarhije i uspostavljanju republike. Australija kao i neki drugi bivši britanski dominioni (Kanada, Novi Zeland) i dalje priznaje britanskog monarha kao šefa države a britansku krunu zastupa generalni guverner.

2006 - Preminuo je srpski slikar, akademik Radomir Reljić. Rođen 1938. u Skoplju, diplomirao je na Akademiji lepih umetnosti u Beogradu 1961. Bio je redovi profesor na katedri za slikarstvo i crtanje FLU. Dobitnik je više priznanja: nagrada "Politike" 1965. prve nagrade na 3. trijenalu jugoslovenske umetnosti 1967. treće nagrade na izložbi u Lajbnicu iste godine. Veliku plaketu Univerziteta umetnosti dobio je 1988. a nagradu 18. Memorijala Nadežde Petrović 1994.

2007 - Najmanje 90 osoba je poginulo, a oko 50 je ranjeno u samoubilačkom bombaškom napadu na grupu avganistanskih poslanika. Eksplozija se dogodila u trenutku dok je delegacija avganistanskih poslanika boravila na severu Avganistana, u industrijskom delu Baglana, u poseti fabrici šećera.

2007 - Umro je Enco Bjađi, proslavljeni italijanski novinar. Od 1952. do 1960. uređivao je nedeljnik "Epoka". Godine 1961. postao je glavni urednik informativnog programa RAI-a. Pisao je za torinsku "Stampu", rimsku "Republiku", milanski "Korijere dela sera" i nedeljnik "Panorama". Prestao je da radi za državnu televiziju 2002. nakon 700 emisija informativnog programa "Il Fatto" (Činjenica) koji je vodio godinama. Napisao je više desetina knjiga, od publicistike do školskih udžbenika.

2007 - Umro je srpski književnik Raša Livada, osnivač književnog društva "Pismo", pokretač istoimenog tromesečnika za svetsku književnost i osnivač časopisa "Ruski almanah", "Istočnik", "Erazmo", "Mezuza" i "Šekspir i kompanija". Osamdesetih je bio potpredsednik srpskog PEN-a, kao i predsednik beogradske sekcije Udruženja književnika Srbije. Jedan je od osnivača Srpskog književnog društva 2000. Prevodio je poeziju Grejvsa, Eliota, Himenesa, Jehude Amihaja i B.S. Mervina. Priredio je antologije "Svetska poezija danas" i "Moderno svetsko pesništvo". Dela: zbirke poezije "Poprskan znojem kazaljki", "Atlantida", "Karantin".

2012 - Održan je referendum o statusu Portorika, na kojem se tesna većina glasalih izjasnila da Portoriko postane 51. američka država. Reč je o neobavezujućem referendumu, četvrtom po redu o statusu ostrva. Na prethodna tri referenduma, 1967, 1993. i 1998. većina je glasala za status kvo. Odluka referenduma, koji nije bio iniciran iz Vašingtona, nikog ne obavezuje dok njegove rezultate ne usvoji Kongres SAD.

2018 - Vlada u Prištini donela je odluku o dodatnom oporezivanju proizvoda iz centralne Srbije i Bosne i Hercegovine. Ovim činom privremenih prištinskih vlasti narušeni su osnovni principi CEFTA sporazuma. Prema navodima tamošnjih zvaničnika godišnje je na KiM uvožena roba u vrednosti oko 400 miliona evra iz centralne Srbije i Vojvodine i oko 80 miliona evra sa teritorije BiH.

2019 - Iran je započeo obogaćivanje uranijuma u podzemnom nuklearnom postrojenju Fordo. Prethodno je objavljeno da ta zemlja radi na prototipu centrifuge koja je 50 puta brža od one koju je dozvoljavao nuklearni sporazum potpisan 2015. Prema njemu, Iran ima pravo da proizvodi obogaćeni uranijum samo posredstvom 5.060 centrifuga prve generacije IR-1.

Dogodilo se na današnji dan, 07.11.

Na današnji dan 1946. godine prolazak prvog svečanog voza obeležio je završetak prve savezne radne akcije tadašnje Jugoslavije, na železničkoj pruzi Brčko-Banovići. 62.268 omladinaca iz Jugoslavije i oko 1000 iz inostranstva, izgradilo je tada, za 190 dana, prugu dugu 90 kilometara.

Danas je utorak, 7. novembar, 311. dan 2023. Do kraja godine ima 54 dana.

1598 - Rođen je španski slikar Francisko de Surbaran, jedan od najznačajnijih umetnika 17. veka, koji je snažnim realističkim postupkom najčešće slikao religiozne motive. Bio je vrhunski barokni majstor sa, za taj period karakterističnim, izraženim kontrastima svetlosti i tame.

1781 - U Španiji je, u Sevilji, poslednji put sprovedeno javno spaljivanje od strane inkvizicije. Bila je to rimokatolička institucija koja je istraživala razne vidove krivoverja, veštičarenja i slično, poznata po brutalnosti. Poslednja osoba optužena da je jeretik osuđena je u Španiji od strane inkvizicije 1826.

1867 - Rođena je poljska fizičarka Marija Sklodovska, poznata kao Marija Kiri, dobitnica dve Nobelove nagrade. Sa suprugom Pjerom Kirijem iz rude urana izdvojila je nove elemente radijum i polonijum. Prva je žena koja je stekla akademsku titulu pariske Akademije medicine i postala šef katedre za fiziku na Sorboni. Bila je osnivač i direktor Instituta za radijum u Parizu. S Pjerom je 1903. podelila Nobelovu nagradu za fiziku, a 1911. sama je dobila Nobelovu nagradu za hemiju. Posle Pjerove smrti 1906. otkrila je radioaktivnost torijuma. U čast bračnog para Kiri, jedna merna jedinica u fizici je nazvana "Kiri".

1879 - Rođen je ruski revolucionar Lav Trocki, (pravo ime bilo mu je Lav Davidovič Bronštajn), jedan od vođa Oktobarske revolucije 1917. Učestvovao je i u revoluciji 1905. tokom koje je predvodio Petrogradski sovjet. U vreme balkanskih ratova 1912. i 1913. dva puta je boravio u Srbiji kao ratni dopisnik "Pravde". U Oktobarskoj revoluciji ponovo je postao predsednik Petrogradskog sovjeta. Bio je član Politbiroa boljševičke partije, a kao šef diplomatije u prvoj sovjetskoj vladi pregovarao je s Nemačkom o zaključenju mira u Prvom svetskom ratu (Brest-Litovski mir). Tim sporazumom boljševička vlast ostavila je na cedilu sve saveznike Rusije, a ogroman deo teritorije Rusije predat je Nemačkoj i Austro-Ugarskoj. Od 1918. do 1924. kao vojni komesar i predsednik sovjetskog Vojno-revolucionarnog komiteta udario je temelje sovjetske vojske. Od 1923. predvodio je neformalnu opoziciju u boljševičkoj partiji i već tada se sukobio sa Staljinom, a sukob je pojačan 1926. kad je postao vođa "ujedinjene opozicije". Staljin je 1927. izdejstvovao njegovo isključenje iz partije, a 1929. proteran je iz Sovjetskog Saveza. Ubijen je 1940. u Meksiku.

1910 - Na Prvom svesrpskom sokolskom sastanku u Beogradu izvršeno je ujedinjenje celokupnog srpskog sokolstva sa teritorije Kraljevine Srbije i sa prostora tadašnje Austrougarske. Bila je to organizacija naglašenog patriotskog naboja pa joj je s početkom Prvog svetskog rata u austrijskim zemljama onemogućena delatnost.

1913 - Rođen je francuski pisac Alber Kami, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1957. Njegovo književno delo zasnovano je na idejama sveprisutne paradoksalnosti savremenog sveta. Smisao je pronalazio u stvaralaštvu, po njegovim rečima, "stvarati znači dva puta živeti". Poginuo je 1960. u saobraćajnoj nesreći. Dela: romani "Stranac", "Kuga", "Pad", pozorišni komadi "Kaligula", "Pravednici", "Opsadno stanje", "Nesporazum", eseji "Svadba", "Mit o Sizifu", "Pisma nemačkom prijatelju", "Pobunjeni čovek".

1917 - U Petrogradu je pod vođstvom lidera boljševika Lenjina počela Oktobarska revolucija i srušena je privremena ruska vlada Aleksandra Kerenskog. U rano jutro "Crvena garda" i revolucionarne jedinice zaposele su važne objekte u gradu, a zatim je Vojno-revolucionarni komitet objavio proglas o padu privremene vlade i vlast je preuzeo Petrogradski sovjet radničkih i vojnih deputata. Dok su ustanici jurišali na Zimski dvorac, u Smoljnom je Drugi kongres sovjeta radničkih i vojničkih deputata izabrao prvu revolucionarnu radničko-seljačku vladu s Lenjinom na čelu.

1917 - Rođena je Helen Suzman jedan od najpoznatilih južnoafričkih boraca protiv aparthejda. Suzmanova, kćerka jevrejskih imigranata, bila je jedini član južnoafričkog parlamenta (1953-1989) koja je otvoreno kritikovala aparthejd, promovišući stavove koji su tada bili veoma retki među belim južnoafrikancima. Dobitnik je počasnih doktorata vodećih svetskih univerziteta, među kojima su Oksford, Kembridž, Harvard, Kolumbija univerzitet, a dva puta je bila nominovana za Nobelovu nagradu za mir.

1937 - U Beogradu, na uglu ulica Kralja Aleksandra i Grobljanske (danas Ruzveltova) postavljen je spomenik Vuku Karadžiću, s natpisom "Vuku - srpski narod" delo vajara Đorđa Jovanovića. Inicijativu za podizanje spomenika dala je Srpska književna zadruga još 1920. Godinama potom prikupljani su prilozi a bronzani spomenik visine 7,25 metara izliven je 1932. u Pragu. Spomenik je postavljen u sklopu obeležavanja 150-godišnjice rođenja Vuka Karadžića.

1944 - Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt izabran je četvrti put za šefa države, što je jedinstven slučaj u američkoj istoriji i suprotno je zakonu SAD, ali je tada tolerisano zbog specifičnih, ratnih, okolnosti.

1944 - Umro je srpski pisac, estetičar i teoretičar književnosti Bogdan Popović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika" i tvorac "beogradskog književnog stila". U vreme njegovog uređivanja SKZ je bio najuglednije glasilo srpskih kulturnih poslenika. Uživao je izuzetan ugled kao kritičar, prvih decenija 20. veka. Objavio je "Antologiju novije srpske lirike" i veći broj studija iz književnosti i teorije umetnosti.

1956 - Generalna skupština Ujedinjenih nacija izglasala je rezoluciju kojom je Velikoj Britaniji, Francuskoj i Izraelu naloženo da odmah povuku trupe iz Egipta.

1966 - Kineske diplomate napustile su u znak protesta proslavu Oktobarske revolucije u Moskvi, nakon javno izrečenih kritika upućenih na račun Kine.

1968 - Preminuo je Bela Hamvaš, mađarski pisac. U Budimpešti je studirao filologiju i germanistiku. U međuratnom periodu bavio se žurnalistikom, prevođenjim, da bi potom postao bibliotekar, objavljujući pritom brojne eseje na temu književnosti, umetnosti, filozofije. Zbog specifičnog tradicionalističkog pristupa, sve do 1987. nije objavljivan u Mađarskoj. Iako je radio kao nekvalifikovani radnik u hidroelektranama na Tisi, potom kao magacioner, ekonom, zemljoradnik, sve vreme je pisao i prevodio, čak i sa klasičnih jezika poput sanskrita, hebrejskog, starogrčkog. Bio je esejista retke erudicije, i suvereno je pisao o književnosti, drevnim religijskim i filozofskim delima, mističnim iskustvima, ali i lepotama svakodnevice. Kada su njegova dela postala poznata 1990, posthumno dobija nagradu "Košut". Dela: "Scientia sacra, duhovna baština drevnog čovečanstva", "Patam" I-III, roman "Karneval", "U određenom pogledu", "Filozofija vina", "Naime".

1973 - SAD i Egipat uspostavili su pune diplomatske odnose, prekinute posle šestodnevnog rata 1967. u kojem je izraelska armija do nogu potukla egipatske snage i zauzela Sinaj (uključujući Gazu), Zapadnu obalu, Golan.

1980 - Umro je američki filmski glumac Stiv Mek Kvin. Najčešće je igrao u avanturističkim filmovima. Bio je glumac snažnog temperamenta i specifičnog ličnog šarma. Filmovi: "Sedmorica veličanstvenih", "Sinsinati Kid", "Šampion rodea", "Beg","Leptir", "Tom Horn", "Lovac".

1987 - Predsednika Habiba Burgibu, na vlasti od sticanja nezavisnosti Tunisa 1956. državnim udarom, bez prolivanja krvi, oborio je njegov predsednik vlade Zin el Abidin Bin Ali. Ovaj čin on je opravdao tumačenjem da je 84-godišnji lider senilan i nije sposoban da vlada. Burgiba je 1974. proglašen doživotnim predsednikom Tunisa.

1990 - Meri Robinson postala je prva žena predsednik Irske.

1992 - Umro je slovački državnik Aleksander Dubček, vođa pokreta reformi u Čehoslovačkoj krajem šezdesetih 20. veka, poznatih kao "Praško proleće". U Drugom svetskom ratu učestvovao je 1944. u slovačkom narodnom ustanku. Od 1963. bio je na čelu Komunističke partije Slovačke, a u januaru 1968. izabran je za generalnog sekretara Centralnog komiteta KPČ umesto Antonjina Novotnog. Svrgnut je posle vojne intervencije pet zemalja Varšavskog pakta u avgustu 1968. U decembru 1969. naimenovan je za ambasadora u Turskoj, ali je već 1970. opozvan i potom je proveo dve decenije u potpunoj političkoj izolaciji. Posle pada komunističkog režima 1989. izabran je za predsednika čehoslovačke skupštine.

1996 - Pad nigerijskog putničkog aviona tipa "boing 727" oko 40 kilometara istočno od Lagosa nije preživeo niko od 142 osobe, putnika i članova posade, koliko se nalazilo u avionu.

1998 - Na Zemlju je sleteo spejs šatl "Diskaveri", u čijoj je posadi bio i 77-godišnji veteran američke astronautike Džon Glen, posle desetodnevne nostalgične misije, 36 godina nakon Glenovog prvog kosmičkog leta.

2001 - Belgijska aviokompanija "Sabena" je, posle 80 godina postojanja, bila prinuđena da prva od evropskih nacionalnih vazdušnih prevoznika posle terorističkih napada 11. septembra u Njujorku, saopšti da je bankrotirala.

2005 - U Beogradu je počela prva zvanična runda pregovora Srbije i Crne Gore sa Evropskom unijom o potpisivanju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju.

2011 - Umro je Džo Frejzer američki bokser, bivši prvak sveta u boksu, u teškoj kategoriji.

2015 - Svetska zdravstvena organizacija (SZO) proglasila je kraj epidemije ebole u Sijera Leoneu, gde je, tokom 18 meseci od izbijanja epidemije, preminulo blizu 4.000 osoba. Ukupno, ebolom je bilo zaraženo 28.600 osoba, od čega je 11.300 preminulo. Tri najugroženije zemlje bile su Liberija, Gvineja i Sijera Leone, a prema navodima SZO epidemija u susednoj Gvineji nije suzbijena.

2016 - Umro je Leonard Koen, kanadski muzičar, pevač, pesnik. Odrastao je u Montrealu, ali je u poslednje vreme živeo u Kaliforniji. Tokom karijere objavio je 14. albuma i dobio približno 40 nagrada, i za poeziju i za muziku. U Rokenrol kuću slavnih primljen je 2008. godine a Gremi za životno delo dobio je 2010. Među njegove najveće hitove spadaju: "Suzanne" i "I'm Your Man".

2021 - Pobedom nad Danilom Medvedevim u Parizu Novak Đoković je osvojio šesti trofej u tom gradu, čime je obezbedio 37. titulu na mastersima i potvrdio poziciju broj 1 na svetu na kraju te godine.

2021 - Umro je Oskar Kovač, ekonomista, univerzitetski profesor. Rođen 1937. u Zrenjaninu, tada Petrovgrad, Banat, ekonomski fakultet završio je u Beogradu. Usavršavao se u Londonskoj školi ekonomije i u Tehnološkom institutu, Masačusets, SAD. Bio je dekan Ekonomskog fakulteta u Beogradu. Objavio je 350 naučnih radova, od čega 16 knjiga a šezdesetak na stranim jezicima. Bio je član Saveznog izvršnog veća (savezne vlade) u vreme Jugoslavije od 1986 do 1989, kao i docnije u Saveznoj vladi SRJ.

Dogodilo se na današnji dan, 08.11.

Na današnji dan 1918. godine pobednička srpska vojska umarširala je u Novi Sad. Dunavskom divizijom Srpske vojske koja je oslobodila grad komandovao je proslavljeni vojvoda Petar Bojović. Ovim je okončana dvovekovna vladavina Habzburške monarhije delovima Srbije severno od Save i Dunava.



Danas je sreda, 8. novembar, 312. dan 2023. Do kraja godine ima 53 dana.

1520 - Danski kralj Kristijan II naredio je pokolj više od 80 švedskih sveštenika i plemića, nazvan "Stokholmsko krvoproliće". Ovaj događaj prethodio je ustanku Šveđana za oslobođenje od Danske.

1576 - Prema sporazumu sklopljenom u Ganu, svih 17 nizozemskih provincija ujedinilo se u ratu protiv Španije za oslobođenje Holandije. Holanđani su bili većinom protestanti pa je otpor španskoj vlasti imao i versku pozadinu.

1656 - Rođen je engleski astronom i geofizičar Edmund Halej, koji je već u 19. godini objavio raspravu o putanjama planeta. Bio je direktor Griničke opservatorije i kraljevski astronom. Izradio je prvi katalog zvezda južnog neba i utvrdio da su komete uočene 1682, 1601. i 1551. zapravo ista kometa koja se periodično pojavljuje. Predskazao je da će se ona ponovo pojaviti krajem 1758. što se i dogodilo s malim zakašnjenjem. Njemu u čast to svemirsko telo nazvano je Halejeva kometa. Prvi je otkrio da se i zvezde kreću, shvatio ih kao sunca, a naše Sunce kao zvezdu i izradio je prvu meteorološku kartu. Dela: "Katalog južnih zvezda", "Pregled astronomije kometa", "Teorija magnetskog kompasa".

1674 - Umro je engleski pisac Džon Milton, jedan od najvećih pesnika u svetskoj literaturi, izuzetno obrazovan, snažna ličnost visokog morala i značajan mislilac. Posle pogubljenja kralja Čarlsa I 1649. sasvim se posvetio politici i sem nekoliko soneta pisao je samo prozu, raspravljajući o različitim političkim i verskim pitanjima. Do obnove monarhije 1660. bio je latinski sekretar Državnog saveta. Oslepeo je 1652. a kad je monarhija obnovljena, dopao je zatvora i izgubio veći deo imanja i od tada do smrti vratio se poeziji. Slep, siromašan i razočaran spevao je najveća dela: "Izgubljeni raj", "Vraćeni raj", "Samson Agonistes". Ostala dela: poeme "L'Allegro", "Il Penseroso"; "Komus", elegija "Lisidas", prozna dela "Areopagitika", posvećena slobodi štampe, "Odbrana engleskog naroda" (objašnjenje pogubljenja Čarlsa I).

1793 - Na giljotini je pogubljena Žana Mari "Manon Flipon" Rolan, poznata kao Madam Rolan, koja je u vreme Francuske revolucije u Parizu držala salon u kojem su se okupljali pisci, umetnici, političari. Znatno je uticala na žirondince, koje je predvodio njen suprug Žan Mari Rolan de la Platijer, ministar unutrašnjih poslova Francuske 1792. Pogubljena je tokom jakobinske tiranije, posle čega je njen muž izvršio samoubistvo.

1793 - Prvi put je za javnost otvoren "Luvr", dvor francuskih kraljeva počev od 1204. Odluku o njegovom otvaranju i pretvaranju u muzej donela je francuska vlada u duhu tadašnjih revolucionarnih stremljenja.

1888 - Rođen je srpski političar, matematičar i filozof Sima Marković, profesor Beogradskog univerziteta i vođa tzv. desne frakcije u Komunističkoj partiji Jugoslavije. Doktorirao je matematiku 1913. kod Mihaila Petrovića (Mika Alas). Od 1926. do 1928. bio je generalni sekretar KPJ, iz koje je isključen 1929, a ponovo primljen 1935. Stradao je u Sovjetskom Savezu, u Moskvi, 1939. kao žrtva staljinističkih čistki. Dela: "Nacionalno pitanje u svetlosti marksizma", "Iz nauke i filozofije", "Teorija relativnosti", "Tragizam malih naroda".

1895 - Nemački fizičar Vilhelm Konrad Rendgen otkrio je na univerzitetu u Vircburgu novu vrstu zraka koji prodiru kroz meke delove tela i deluju na fotografsku ploču. Nazvao ih je "iks" (X) zracima, koji su kasnije njemu u čast nazvani Rendgenovi zraci. Za epohalni izum dobio je 1901. Nobelovu nagradu za fiziku.

1900 - Rođen je srpski kompozitor, dirigent, muzički pedagog i kritičar Mihailo Vukdragović, profesor i rektor Muzičke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Dela: simfonijska poema "Put u pobedu", kantate "Srbija", "Svetli grobovi", "Vezilja slobode", solo pesme, gudački kvarteti, filmska i scenska muzika.

1909 - U Beogradu je formirano sportsko viteško društvo "Soko", ujedinjenjem viteških društava "Dušan Silni" i saveza srpskih sokola. Godinu dana docnije izvršeno je ujedinjenje celokupnog srpskog sokolstva sa teritorije Kraljevine Srbije i sa prostora tadašnje Austrougarske. Bila je to organizacija naglašenog patriotskog naboja pa joj je s početkom Prvog svetskog rata u austrijskim zemljama onemogućena delatnost.

1917 - Umro je srpski pisac Milutin Bojić, autor poeme "Plava grobnica", trajnog poetskog spomenika tragedije srpske vojske u Prvom svetskom ratu posle tragičnog povlačenja preko planinskih vrleti današnje Albanije. Studirao je filozofiju i pedagogiju u Beogradu. Učestvovao je u balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. Posle povlačenja preko Albanije radio je kao državni službenik na Krfu i u Solunu. Umro je od tuberkuloze u 25. godini i sahranjen je na solunskom groblju Zejtinlik. Napisao je četiri knjige pesama i više drama, uključujući "Kraljevu jesen" i "Uroševu ženidbu".

1917 - Savet narodnih komesara je uspostavljen kao nova vlada Rusije, s Lenjinom kao predsednikom, Trockim kao komesarom za inostrane poslove i Staljinom kao komesarom za narodnosti.

1918 - Srpska vojska oslobodila je Pančevo, bio je to početak oslobađanja Banata i njegovog prisajedinjenja Kraljevini Srbiji. Jedinicom koja je oslobodila grad komandovao je kapetan Petar Aračić, potonji general. Dan oslobođenja danas se obeležava kao dan grada Pančeva.

1922 - Rođen je južnoafrički hirurg Kristijan Barnard, koji je 1967. obavio prvo presađivanje ljudskog srca.

1923 - Sprečen je pokušaj Adolfa Hitlera u Minhenu da izvede puč, a vođa nacista je uhapšen četiri dana kasnije.

1932 - Za predsednika SAD izabran je kandidat Demokratske stranke Frenklin Ruzvelt, koji je potom biran još tri puta za šefa države, što je jedinstven slučaj u američkoj istoriji i protivno je ustavu SAD. Na vlasti je ostao do smrti 1945.

1942 - Savezničke snage su se iskrcale u severnu Afriku, u prvoj većoj savezničkoj kombinovanoj operaciji u Drugom svetskom ratu. U pomorskom desantu "Baklja" pod komandom generala Dvajta Ajzenhauera, saveznici su se iskrcali kod alžirskih gradova Oran i Alžir i kod Kazablanke u Maroku. Borbe protiv nemačko-italijanskih trupa završene su 13. maja 1943. slomom snaga Sila osovine i francuskih trupa maršala Petena (višijevskih), čime je okončan rat u Africi.

1959 - Ujedinjena Arapska Republika (Egipat, Sirija i Libija) i Sudan potpisali su sporazum o podeli voda Nila posle izgradnje Asuanske brane.

1960 - Kandidat Demokratske stranke Džon Kenedi izabran je u 43. godini za predsednika SAD, postavši najmlađi šef države u američkoj istoriji.

1972 - Zapadna i Istočna Nemačka okončale su posle 23 godine hladnoratovski antagonizam iniciranjem sporazuma o dobrosusedstvu i obostranim poštovanjem postojanja dveju suverenih nemačkih država.

1986 - Umro je ruski političar Vjačeslav Mihajlovič Molotov, šef sovjetske diplomatije od 1939. do 1949. i od 1953. do 1956. Bio je glavni pregovarač s nacističkom Nemačkom u pripremi sovjetsko-nemačkog desetogodišnjeg pakta o nenapadanju, potpisanog 1939. devet dana pre napada Nemačke na Poljsku. Sporazum je predviđao podelu Poljske, između ostalog, što je bio taktički potez obe strane. Jedan je od osnivača lista "Pravda". Održao se u vrhu vlasti tokom tri decenije Staljinove vladavine, ali je u junu 1957, pod optužbom za "antipartijski stav", isključen iz Centralnog komiteta Komunističke partije i smenjen sa svih funkcija.

1988 - Republikanac Džordž Buš izabran je za predsednika SAD pobedom nad demokratom Majklom Dukakisom, što je bila treća uzastopna pobeda republikanaca. Buš je preuzeo vlast posle dva mandata Ronalda Regana, čiji je bio potpredsednik.

1989 - Afroamerikanac Daglas Vajlder izabran je za guvernera Virdžinije, kao prvi crnac u istoriji SAD koji je postao guverner neke savezne države. Istog dana Dejvid Dinkins izabran je za prvog crnog gradonačelnika Njujorka.

1991 - Evropska zajednica (sada Evropska unija) zavela je sankcije protiv Jugoslavije, kojima je predviđen prekid sporazuma o trgovini i saradnji, brisanje sa spiska korisnika opšteg sistema preferencijala i ukidanje finansijske pomoći u okviru programa pomoći zemljama istočne Evrope. Sankcije su potom ukinute za četiri jugoslovenske republike i zadržane samo protiv Srbije i Crne Gore, s obrazloženjem da one ne sarađuju na miroljubiv način u rešavanju jugoslovenske krize.

1997 - U Kini je zatvoren najveći rukavac reke Jangcekjang, čime je otpočela gradnja hidroelektrane "Tri klisure", najveće električne centrale na planeti.

1998 - Sud u Bangladešu osudio je na smrt 15 bivših oficira, optuženih za ubistvo bangladeškog predsednika šeika Mudžibura Rahmana u vojnom udaru u avgustu 1975.

2001 - Gornji dom francuske skupštine izglasao je zakon kojim je mediteranskom ostrvu Korzika data ograničena autonomija.

2004 - Kubanske vlasti "prognale" su američki dolar sa kubanskog tržišta, a američku valutu, po kursu jedan za jedan, zamenili "konvertibilnim pezosom", ranije fiktivnom obračunskom jedinicom, a sada i formalno štampanom monetom u istim apoenima.

2005 - Francuski predsednik Žak Širak proglasio je vanredno stanje, s ciljem da se zavede policijski čas u gradovima u kojima su izbili neredi. Povod za nerede bila je smrt dvojice dečaka afričkog porekla, koji su desetak dana ranije nastradali od udara struje u trafo-stanici, gde su se sakrili verujući da je za njima policijska potera.

2006 - Na svečanoj sednici u Domu Narodne skupštine u Beogradu proglašen je novi ustav Srbije. Državnu himnu "Bože pravde" izveo je Umetnički ansambl Doma Vojske Srbije "Stanislav Binički". U reprezentativnom zdanju na Trgu Nikole Pašića, gde su do tada svečano proglašavani konstitutivni akti negdašnje Jugoslavije, prvi put je proglašen i ustav Srbije. Novi ustav je prethodno 30. septembra jednoglasno usvojila Narodna skupština, a potvrđen je i na referendumu 28. i 29. oktobra.

2006 - U dve velike akcije snaga bezbednosti u Napulju su uhapšena 32 pripadnika mafije, u okviru napora da se zaustavi talas nasilja koji je zahvatio taj grad na jugu Italije. Specijalna jedinica policije formirana je ovim povodom, sa oko 1000 pripadnika, pošto je Napulj, treći po veličini grad u Italiji, središte ogranka sicilijanske mafije poznate kao - Kamora.

2011 - Ruski predsednik Dmitrij Medvedev i nemačka kancelarka Angela Merkel pustili su u rad gasovod "Severni tok". Gasovod povezuje ruski grad Viborg i nemački Grajfsvald. Time je započela isporuka sibirskog gasa u Evropu putem prve od dve linije koje idu dnom Baltičkog mora, dužine 1.200 kilometara.

2015 - Službenici ambasade Srbije u Libiji, Slađana Stanković i Jovica Stepić oteti su u blizinu grada Sabrata, šezdesetak kilometara zapadno od Tripolija. Dvoje službenika oteto je iz kolone vozila u kojoj se nalazio i ambasador Srbije, a koja se kretala prema Tunisu. Sabrata je ubrzo potom pala u ruke islamskih ekstremista, a oteti građani Srbije poginuli su u američkim vazdušnim napadima tri meseca potom.

2016 - Donald Tramp pobedio je na izborima za predsednika SAD.

- Danas je Mitrovdan, dan kada Srpska pravoslavna crkva obeležava uspomenu na Svetog velikomučenika Dimitrija, rođenog u Solunu u trećem veku, pogubljenog na današnji dan.

Dogodilo se na današnji dan, 09.11.

Na današnji dan 1989. počelo je rušenje Berlinskog zida, koji je 28 godina bio simbol nemačke i evropske podvojenosti. Tim potezom novog rukovodstva Istočne Nemačke započet je lanac događaja koji su u oktobru 1990. omogućili ujedinjenje Nemačke. Gradnja zida započeta je 13. avgusta 1961. prema ideji sovjetskog lidera Nikite Hruščova.

Danas je četvrtak, 9. novembar, 313. dan 2023. Do kraja godine ima 52 dana.

1799 - Napoleon Bonaparta zbacio je Direktorijum i kao prvi konzul postao stvarni vladar Francuske.

1818 - Rođen je ruski pisac Ivan Sergejevič Turgenjev, jedan od najznačajnijih predstavnika ruskog realizma. Prvi je ruski pisac čija su dela masovnije prihvaćena na Zapadu i za života je uživao veći ugled u francuskim nego u ruskim književnim krugovima. Zanimao ga je tip "suvišnog čoveka", plemića-intelektualca kao i tip "nihiliste", građanskog intelektualca, sukobljenog s normama tradicionalne Rusije. U izvesnoj meri predskazivao je revolucionarnu epohu u Rusiji. Dela: romani "Očevi i deca", "Plemićko gnezdo", "Rudin", "Dim", "Novina", "Uoči novih dana", pripovetke "Prolećne vode", "Asja", "Lovčevi zapisi", drama "Mesec dana na selu".

1835 - Rođen je srpski kompozitor slovenačkog porekla Davorin Jenko, autor muzike za srpsku himnu "Bože pravde", jedan od utemeljivača srpske muzičke kulture, član Srpske kraljevske akademije, horovođa i kapelnik Narodnog pozorišta u Beogradu. Komponovao je muziku za oko 90 "komada s pevanjem". Dela: opereta "Vračara", uvertire "Kosovo", "Srpkinja", "Aleksandar", "Đido", "Milan", fantazija "Prvo Doba Srbije", muzika za komade "Blago cara Radovana", "Dobrila i Milenko", "Dušan Silni", "Miloš Obrenović", "Seoba Srbalja", "Pribisav i Božana", "Za veru i slobodu", "Mladost Dositejeva", "Markova sablja", "Proslavljanje kneza Mihajla", "Knez Dobroslav", "Izbiračica", "Krvni mir", "Merima", "Divlji lovac", "Ljubavno pismo", "Četiri miliona rubalja", "Čestitam", "Potera", "Saćurica i šubara", "Vuk Branković", oko 110 horskih kompozicija, 15 crkvenih kompozicija, solo pesme.

1841 - Umro je srpski pisac Milovan Vidaković. Školovao se u Irigu, Novom Sadu, Temišvaru, Segedinu, Kežmarku gde je studirao filozofiju. Radio je kao profesor u Novom Sadu. U svoje vreme bio je izuzetno popularan i čitan, da bi potom uglavnom pao u zaborav najviše zaslugom Vuka Karadžića, čiji je bio protivnik. Dela: romani "Velimir i Bosiljka", "Usamljeni junoša", "Kasija carica", "Ljubomir u Jelisijumu", "Siloan i Milena".

1858 - Obnarodovan je prvi Zakon o Narodnoj skupštini u Srbiji i važio je samo za jedan saziv (prethodno je postojala samo jedna zakonska odredba iz 1839). Na osnovu njega sazvana je Svetoandrejska Narodna skupština, održana od 30. novembra 1858. do 31. januara 1859. u Beogradu. Time je ozakonjena ustanova Narodne skupštine i udaren temelj predstavničkog sistema u Srbiji. Od početka 19. veka do 1858. godine održavane su običajne narodne Skupštine. Sazivali su ih knjaz ili Savet kada su nalazili za potrebno. Održavane su i za vreme Prvog i Drugog srpskog ustanka 1804-1815 "ustaničke narodne skupštine". Prema Zakonu o Narodnoj skupštini, izglasanom na Svetoandrejskoj skupštini, skupština je dobila ime "Srpska narodna skupština" i to je bio zvanični naziv do 1918.

1887 - Osnovano je prvo zanatlijsko društvo u Srbiji, a dva meseca potom počeo je da izlazi nedeljnik "Srpski zanatlija".

1918 - U Berlinu su posle generalnog štrajka radnici izašli na ulice, vojnici poslati da ih zaustave pridružili su se pobuni protiv monarhije, a car Vilhelm II je abdicirao i pobegao u Holandiju.

1926 - Rođen je španski borac s bikovima Luis Migel Lukas "Domingin", verovatno najbolji svetski borac s bikovima u 20. veku. Njegova veština inspirisala je američkog pisca Ernesta Hemingveja.

1937 - Umro je britanski državnik Džejms Remzi Mekdonald, jedan od osnivača Laburističke partije. Kao prvi laburista na tom položaju, 1924. postao je premijer Velike Britanije, a vladu je potom predvodio i od 1929. do 1935.

1938 - Nemački nacisti otpočeli su pogrom Jevreja u "Kristalnoj noći", ubijen je neutvrđen broj ljudi, i spaljeno stotine sinagoga, više od 7.000 jevrejskih prodavnica i kuća.

1940 - Umro je britanski državnik Artur Nevil Čemberlen, vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbegne vojni sukob s Nemačkom, potpisao je krajem 1938. Minhenski pakt s Hitlerom, što je omogućilo nacistima da 1939. raskomadaju Čehoslovačku.

1952 - Umro je izraelski državnik i hemičar Haim Azrijel Vajcman, pronalazač sintetičkog acetona, prvi predsednik Izraela od 1948. do smrti. Bio je direktor hemijske laboratorije Britanskog admiraliteta od 1916. do 1919, predsednik Svetske cionističke organizacije od 1920. do 1931. i Jevrejske agencije od 1929. do 1931. i od 1935. do 1946.

1963 - U japanskom rudniku uglja Omuta u eksploziji gasa poginula su 452 rudara, a istog dana poginuo je 161 putnik u sudaru teretnog voza s putničkim vozom koji je saobraćao prema Tokiju.

1970 - Umro je francuski državnik Šarl de Gol, osnivač i prvi predsednik Pete republike, koji je kao vođa pokreta "Slobodna Francuska" u Drugom svetskom ratu predvodio francuski otpor nacistima. Kad je maršal Filip Peten formirao vladu pod okupacijom, otišao je u London, odakle je 18. juna 1940. pozvao Francuze na borbu protiv okupatora. Posle rata rukovodio je privremenom vladom, a od 1947. do 1953. bio je predsednik Francuske. Posle "alžirskog puča" 1958. postao je predsednik vlade, a 1959. predsednik Pete republike. Ojačao je izvršnu vlast i prerogative šefa države. Okončao je rat u Alžiru napuštanjem te teritorije i uopšte raspuštanjem francuskog kolonijalnog carstva. Politički se često razilazio sa saveznicima u NATO, posebno sa SAD, u težnji da povrati uticaj Francuske u Evropi. Pošto nije dobio većinu na referendumu o regionalizaciji zemlje i ukidanju senata 1969. se povukao s položaja. Dela: "Ratni memoari", "Memoari nade".

1971 - Predstavnici Kine prvi put su se pojavili u Ujedinjenim nacijama. Do tada Kinu je predstavljao Tajvan, kao nacionalistička Kina (nekomunistička).

1985 - Ruski velemajstor Gari Kasparov postao je s 23 godine najmlađi svetski prvak u istoriji šaha. U meču za titulu pobedio je ruskog velemajstora Anatolija Karpova rezultatom 13:11.

1989 - Počelo je rušenje Berlinskog zida, koji je 28 godina bio simbol nemačke i evropske podvojenosti. Tim potezom novog rukovodstva Istočne Nemačke započet je lanac događaja koji su u oktobru 1990. omogućili ujedinjenje Nemačke. Gradnja zida započeta je 13. avgusta 1961. prema ideji sovjetskog lidera Nikite Hruščova.

1991 - Održan je plebiscit srpskog naroda u Bosni i Hercegovini na kojem se za ostajanje u Jugoslaviji izjasnila ogromna većina Srba - gotovo 1,3 miliona.

1991 - Umro je francuski pevač i glumac italijanskog porekla Iv Montan, koji je svetsku slavu postigao filmom "Nadnica za strah". Ostali filmovi: "Vrata noći", "Heroji su umorni", "Veštice iz Salema", "Veliki plavi put", "Volite li Bramsa", "Hajde da se volimo", "Z", "Priznanje".

1993 - Hrvatske jedinice su salvama topovskih granata oborile u Neretvu Stari most u Mostaru, sagrađen 1566.

1995 - Predsednik Rusije Boris Jeljcin stavio je veto na zakon o jednostranom ukidanju sankcija Jugoslaviji, izglasan prethodnog meseca u oba doma ruske skupštine (Dume).

1995 - Predsednik Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat prvi put je posetio Izrael, otišavši u porodičnu kuću četiri dana ranije ubijenog izraelskog premijera Jicaka Rabina, čijoj je udovici izrazio saučešće.

1996 - Predsednica Republike Srpske Biljana Plavšić smenila je načelnika Glavnog štaba Vojske RS generala Ratka Mladića.

2002 - Izraelske snage likvidirale su u gradu Dženin na Zapadnoj obali vođu vojnog krila terorističkog "Islamskog džihada" Ijada Savalhu.

2003 - Islamski terorista samoubica ubio je u stambenoj četvrti u Rijadu 18 ljudi, uljučujući petoro dece.

2005 - Umro je bivši indijski predsednik Kočeril Raman Narajanan, prvi pripadnik kaste "nedodirljivih", najnižeg sloja indijskog kastinskog društvenog sistema, koji je dospeo do položaja šefa države.

2005 - U samoubilačkim bombaškim napadima na hotele "Hajat", "Radison" i "Dejs in" u glavnom gradu Jordana, Amanu, poginulo je najmanje 57, a ranjeno oko sto osoba. Najviše žrtava bilo je u "Radisonu", gde je bombaš uleteo među svatove. Al kaida u Iraku preuzela je odgovornost za ove napade.

2006 - U vazdušnom napadu snaga NATO-a u provinciji Kandahar, na jugu Avganistana, poginulo je 28 talibanskih ekstremista.

2006 - Umro je Markus Volf "Miša", dugogodišnji šef ŠTAZI - tajne službe Ministarstva za državnu sigurnost Istočne Nemačke. Volf je važio za ključnu figuru Hladnog rata, a posle nemačkog ujedinjenja, za sivu eminenciju sveta špijnaže i osobu sa vrha liste protiv kojih se vodila istraga. Bio je 30 godina šef istočno-nemačke obaveštajne mreže u inostranstvu. Zahvaljujući njemu nemački kancelar Vili Brant bio je primoran da podnese ostavku. Bio je poznat kao "čovek bez lica", pošto je samo jednom fotografisan i to 1978. u Stokholmu, do tada su ga njegovi neprijatelji znali samo preko jedne fotografije iz 1959. Rođen je 1923. kao sin jevrejskog lekara i dramaturga. Prve godine života je proveo u Štutgartu, a detinjstvo u Švajcarskoj i Sovjetskom Savezu. Izvesno vreme je radio i kao novinar.

2006 - Vojska Šri Lanke je nedaleko od severne obale te ostrvske zemlje u Indijskom okeanu potopila 22 broda pobunjenih Tamilskih tigrova, optuživši pobunjenike da su pokušali da potope jedan civilni brod sa 300 putnika. Tamilski tigrovi se od 1983. bore za autonomiju na istoku i severu Šri Lanke, gde živi tamilska etnička grupa. U sukobima pobunjenika i snaga vlade u Kolombu do 2006. poginulo je više od 60.000 osoba.

2014 - Preminuo je Nikola Simić, glumac. U rodnom Beogradu diplomirao je glumu na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju. Prvu ulogu dobio je kao student 1957. u Jugoslovenskom dramskom (JDP), čiji je stalni član postao 1959. i u kome je igrao do kraja karijere. U najdugovečnijoj predstavi "Buba u uhu" Žorža Fejdoa, Simić je igrao više od 1.600 puta, pred milion gledalaca, bez prekida duže od 4 decenije. Posebno je upamćen po filmskim ulogama, poput Mite Pantića u filmskom serijalu "Tesna koža" (1982 - 1991), ali i po sinhronizacijama crtanih filmova na srpski, gde je glas "pozajmljivao" Dušku Dugoušku i drugim crtanim junacima.

Dogodilo se na današnji dan, 10.11.

Na današnji dan 1910. godine osnovano je Društvo za srpski jezik i književnost, na inicijativu Pavla Popovića, Aleksandra Belića i Jovana Skerlića, radi usavršavanja nastave srpskog jezika i književnosti u školama. Društvo je radilo do 1941. s prekidom za vreme Prvog svetskog rata.

Danas je petak, 10. novembar 2023. Do kraja godine ima 51 dan.

1444- U bici kod Varne u Bugarskoj snage turskog sultana Murata II do nogu su potukle poljsko-ugarsku vojsku poljskog kralja Vladislava Jagjela III, koji je u bici poginuo, i erdeljskog vojvode Janoša Hunjadija, u srpskim narodnim pesmama poznatog kao Sibinjanin Janko.

1483- Rođen je nemački verski reformator Martin Luter, osnivač protestantizma u Nemačkoj, najznačajniji među vođama evropske crkvene reformacije. Sin rudara, prema očevoj volji počeo je da studira pravo, ali je ubrzo stupio u monaški red avgustinaca. Izložio je 1517. zahtev za reformu Crkve u 95 teza, koje je prikovao na vrata katedrale u Vitenbergu, i pozvao je na raspravu sve koji se s tim ne slažu. Papa Lav X isključio ga je iz rimokatoličke crkve, ali se njegovo učenje proširilo Nemačkom i zahvatilo sve društvene slojeve, pretvorivši se u široki narodni pokret protiv papske vlasti. Osuđivao je deformacije, licemerje i korupciju rimske crkve, posebno oštro nastojanje pape Lava X da prodajom indulgencija, kojima su "iskupljivani" čak i budući gresi, namakne novac za dovršenje hrama Svetog Petra u Rimu. Njegovo učenje proširilo se kasnije i na druge zemlje, a Luterovi spisi i prevod Biblije odlučujuće su uticali na stvaranje jedinstvenog nemačkog književnog jezika.

1493- Rođen je švajcarski alhemičar i lekar Teofrast Bombast fon Hohenhajm, poznat kao Filip Aureol Paracelzus, pisac medicinskih i okultnih dela, koji je odlučujuće doprineo primeni hemije u medicini. Začetnik je "jatrohemije", nekakve rudimetarne hemioterapije.

1668- Rođen je francuski kompozitor i orguljaš Fransoa Kupren, centralna ličnost muzičkog života Pariza početkom 18. veka. Bio je dvorski klavsenista i muzički učitelj dece kralja Luja XIV . Napisao je metodiku "Umetnost sviranja na klavsenu" i značajan je kao kompozitor programskih klavsenskih svita u rokoko stilu, poput "Komada za klavsen".

1697- Rođen je engleski slikar Vilijam Hogart, izuzetan portretista i crtač fizionomija. Ostavio je relativno mali broj radova i uglavnom je slikao scene satiričnog i moralizatorskog karaktera iz života aristokratije.

1759- Rođen je nemački pisac, filozof, istoričar i teoretičar umetnosti Johan Kristof Fridrih fon Šiler, pisac drama s revolucionarnim nabojem i najznačajniji nemački klasični dramatičar. Pobegao je iz Virtemberškog vojvodstva u kojem je radio kao pukovski lekar od 1780. do 1782, zatim je živeo u Manhajmu i Lajpcigu. U Vajmar se preselio 1787, gde se sprijateljio s Geteom, zahvaljujući kojem je 1789. postao profesor istorije na Jenskom univerzitetu. Između 1795. i 1800.izdavao je časopise "Hore" i "Almanah muza". Dela: drame "Razbojnici", "Don Karlos", "Valenštajn", "Verenici iz Mesine", "Demetrijus" (nedovršena), tragedije "Fijeskova zavera u Đenovi", "Spletka i ljubav", "Marija Stjuart", "Devica Orleanska", "Vilhelm Tel", balade "Polikratov prsten", "Jemstvo", "Ibikovi ždrali", istorijski radovi "Istorija otpadništva ujedinjene Nizozemske", "Istorija Tridesetogodišnjeg rata", filozofske i estetičke rasprave "O ljupkosti i dostojanstvu", "O uzvišenom", "O estetičkom vaspitanju čoveka", "O tragičnoj umetnosti", "O naivnom i sentimentalnom pesništvu", epigrami "Ksenije" (s Geteom).

1838- Rođen je srpski socijalista Živojin Žujović, prvi propagator i ideolog socijalizma u Srbiji. Bio je sledbenik Prudona. Socijalističke ideje prihvatio je tokom školovanja u Rusiji u Kijevu, gde je završio Duhovnu akademiju, zatim u Petrogradu i Minhenu na studijama filozofije. Objavio je više studija, rasprava i polemika i sarađivao u "Glasniku Srpskog učenog društva", "Letopisu Matice srpske" i u političkom listu "Srbija".

1882- Kralj Srbije Milan Obrenović primio je u svečanu audijenciju Judžina Šilera prvog izvanrednog i opunomoćenog poslanika SAD u Srbiji. Tom prilikom Šiler je srpskom kralju predao akreditivna pisma.

1891- Umro je francuski pisac Žan Nikolas Artur Rembo, preteča simbolizma i nadrealizma. Njegovo pesničko delo nije obimno, ali je snažno uticalo na francuske i svetske pesnike novim pesničkim jezikom i neuobičajenom metaforikom. Većinu pesama napisao je pre 20. godine, a već u 17. čuvenu poemu "Pijani brod". Kao pristalica Pariske komune napisao je i više revolucionarnih pesama. Živeo je lutalački i dugo boravio u severnoj Africi, gde je trgovao i veoma se obogatio. Njegovo delo nagovestilo je simbolizam pa i nadrealizam, i autentičnom pesničkom vrednošću inspirisalo je mnoge pesnike širom sveta. Dela: pesničke zbirke "Pesme", "Iluminacije", "Boravak u paklu".

1901 -Rođen je srpski pravnik Milan Bartoš, stručnjak za međunarodno javno pravo, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Bio je državni savetnik i član više delegacija Jugoslavije na zasedanjima Ujedinjenih nacija. Između dva svetska rata je objavio "Stvarno pravo" i "Osnove privatnog prava", a posle rata "Međunarodno javno pravo".

1919- Rođen je ruski inženjer Mihail Timofejevič Kalašnjikov, konstruktor najbolje automatske puške 20. veka AK-47, nazvane "Kalašnjikov" prema njegovom prezimenu.

1923- Rođen je Dragoslav Andrić, srpski književni prevodilac, pisac, leksikograf, dramaturg. Sa engleskog, francuskog, nemačkog i ruskog preveo oko 130 knjiga poezije, proze kao i dramskih dela. Posebno se ističu njegove antologije klasične kineske poezije, tradicionalne japanske poezije, kanadske poezije i američke humorističke poezije. Priređivač je i prevodilac "Antologije svetske poezije", "Leksikona viceva", "Rečnika žargona" i više šahovskih knjiga.

1925- Rođen je velški pozorišni i filmski glumac Ričard Dženkins, poznat kao Ričard Barton, koji se sjajnim talentom najpre nametnuo u pozorištu igrajući karakterne uloge u dramama Vilijama Šekspira, posle čega je ostvario sjajnu filmsku karijeru. Filmovi: "Kleopatra", "Beket", "Ana od hiljadu dana", "Ukroćena goropad", "Dr Faust", "Komedijaši", "Trocki", "Sutjeska".

1928- Regent Hirohito krunisan je za cara (mikado) Japana.

1932 -Rođen je američki glumac Roj Šajder, najpoznatiji po ulogama šerifa Brodija u Spilbergovom trileru "Ajkula" i koreografa Boba Fosa u mjuziklu "Sav taj džez". Šajder je u bogatoj karijeri imao dve nominacije za Oskara: za ulogu u filmu "Sav taj džez" (1979) i za najbolju sporednu ulogu, policajca Rusoa u Fridkinovom filmu "Francuska veza" (1971). Zapažen je i u filmovima i serijama: "Maratonac", "Klut", "Plavi grom", "Odiseja u svemiru: 2010", "Ruska kuća".

1938 -Umro je turski državnik Kemal Ataturk, pod čijim je vođstvom 1922. zbačen poslednji sultan Muhamed VI , a 1923. proglašena republika. Kao general (paša) spasao je Tursku kod Galipolja 1915. a njegovim odlučnim akcijama sprečeno je komadanje Turske posle Prvog svetskog rata od strane saveznika. Tokom 18 godina vladavine odlučnim reformama dramatično je izmenio lik zemlje. Proklamovao je jednakost svih građana, sproveo agrarnu reformu, doneo savremene zakone, reformisao jezik i pravopis, ukinuo kalifat, zaveo strogo svetovnu državu, zabranio nošenje fesa, zara i feredže, dao izborno pravo ženama. U spoljnoj politici je napustio panislamističke koncepcije koje su imali turski sultani, ali i panturanske koje su imali mladoturci. Jedan je od tvoraca Balkanskog saveza 1934.

1938- Fašistički italijanski režim Benita Musolinija prihvatio je antisemitske zakone pod uticajem nemačkog nacizma.

1942 -Savezničke snage su u Drugom svetskom ratu, posle pobede kod El Alamejna u Libiji nad Afričkim korpusom nemačkog generala Ervina Romela, očistile Egipat od nemačkih trupa i zauzele alžirski grad Oran.

1943- Nemačke vlasti su u Drugom svetskom ratu, uspostavile izdajničku "Narodnu upravu" u Crnoj Gori. Nju su sačinjavali stari protivnici zajedničke srpske (i jugoslovenske) države, uglavnom iz neposrednog okruženja negdašnjeg vladara Nikole Petrovića.

1944- Otkriveno je da nacistička Nemačka upotrebljava novo oružje u Drugom svetskom ratu - rakete "Fau-2" protiv Velike Britanije.

1945 -Komunističku vladu Albanije priznale su zapadne sile.

1973- Državni sekretar SAD Henri Kisindžer doputovao je u Peking, gde je kineskim liderima preneo da su SAD odlučne da normalizuju odnose s Kinom što je pre mogućno.

1975- Vlade Jugoslavije i Italije potpisale su u Osimu, nedaleko od Ankone, ugovor o definitivnom rešenju graničnih i drugih pitanja između dveju zemalja.

1982- Umro je ruski državnik Leonid Iljič Brežnjev, generalni sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije i predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza, koji je najvišu vlast u Sovjetskom Savezu zadobio 1964. zbacivanjem Nikite Hruščova i držao je do smrti. Doprineo je uspostavljanju dijaloga sa SAD posle dugog perioda hladnih odnosa, ali je sputao promene nagoveštene u Hruščovljevo vreme.

1989- Generalni sekretar Komunističke partije Bugarske Todor Živkov je posle 35 godina na čelu vladajuće stranke podneo ostavku, a zamenio ga je Petar Mladenov. Sedam dana kasnije smenjen je i s položaja predsednika Državnog saveta Bugarske, na kojem ga je takođe nasledio Mladenov, a ubrzo je isključen i iz partije.

1990- Vođa socijalista Čandra Šekar postao je predsednik vlade Indije.

1994- Irak je formalno priznao Kuvajt kao suverenu državu.

1995- Nigerijski vojni režim obesio je devetoricu aktivista za ljudska prava, uključujući Ken Saro Vivu, vođu plemena Ogoni. To je izazvalo ogorčenje, ali se Zapad zadovoljio verbalnim osudama, zbog interesa kompanija koje u Nigeriji eksploatišu naftu i gas.

1997 -Predsednici Rusije i Kine Boris Jeljcin i Đang Cemin potpisali su deklaraciju kojom je okončan dugogodišnji pogranični spor dveju zemalja.

2000- SR Jugoslavija je postala punopravni član OEBS (Organizacija za evropsku bezbednost i saradnju).

2003 -Umro je zimbabveanski državnik Kenan Banana, prvi predsednik nezavisnog Zimbabvea. Bio je predsednik od 1980. do 1987, kad je funkciju prepustio premijeru Robertu Mugabeu, koji je i do tada faktički vladao tom bivšom britanskom kolonijom.

2007 -Umro je Norman Majler američki književnik, dvostruki dobitnik Pulicerove nagrade, autor bestselera "Goli i mrtvi". Iako je po obrazovanju bio avioinženjer, Majler se posvetio pisanju i međunarodnu slavu stekao je u 25. godini romanom "Goli i mrtvi". Prvog Pulicera dobio je 1967. za roman "Armije noći" o maršu na Pentagon u vreme Vijetnamskog rata. Otuda su ga smatrali za glasnogovornika Vudstok generacije.

2011- Preminuo je Petar Kralj, srpski glumac. Školovao se u Novom Sadu i Beogradu, gde je diplomirao glumu. Od 1968. do 1979. bio je član Ateljea 212, kada odlazi u slobodne umetnike. Uživao je izuzetnu popularnost i dobitnik je brojnih priznanja, među kojima su i četiri nagrade za životno delo: Dobričin prsten, "Pavle Vuisić", "Zlatni ćuran", nagrada Sterijinog pozorja.

2015- Preminuo je Helmut Šmit, dugogodišnji predsednik vlade Nemačke. Omiljeni nemački kancelar socijaldemokrata Šmit, važio je za svojevrsnog intelektualnog pa i moralnog arbitra moderne Nemačke. Na čelu vlade te zemlje nalazio se od 1974. do 1982. godine. Prethodno je u više navrata bio ministar, finansija, privrede i odbrane.

Dogodilo se na današnji dan, 11.11.

Umrla je srpska kneginja Milica, udovica kneza Lazara Hrebeljanovića. Posle Kosovske bitke 1389. upravljala je Srbijom u ime maloletnog sina Stefana, budućeg despota. Kad je on postao punoletan zamonašila se, ali je i dalje znatno uticala na opšte prilike, smirujući razmirice između Stevana i drugog sina Vuka. Podigla je manastir Ljubostinja, gde je i umrla kao monahinja Evgenija. Bavila se pisanjem. Dela: "Molitva matere", "Udovstvu mojemu ženik".

Danas je subota, 11. novembar, 315. dan 2023. Do kraja godine ima 50 dana.

1821 - Rođen je ruski pisac Fjodor Mihajlovič Dostojevski. Jedan od najbitnijih stvaralaca u istoriji književnosti. Hapšen je kao učesnik utopijsko-socijalističkog kružooka Mihaila Petraševskog-Butaševiča zbog revolucionarnih planova i osuđen na smrt 1849. ali je kazna zamenjena progonstvom u Sibir, gde je proveo 10 godina, 4 zatočen. Njegova rana dela ("Bedni ljudi", "Poniženi i uvređeni") inspirisana su socijalnim tragedijama malih ljudi. Psihološke analize, traganje za korenima ljudske tragike, fenomen religioznosti, glavna su preokupacija njegovih dela. Veoma je uticao na svetsku literaturu. Ostala dela: "Zločin i kazna", "Braća Karamazovi", "Zli dusi", "Mladić", "Kockar", "Idiot", "Dvojnik", "Bele noći", "Netočka Nezvanova", "Zapisi iz mrtvog doma", "Selo Stepančikovo i njegovi žitelji", "Ujkin san", publicistika "Piščev dnevnik", "Politički zapisi".

1855 - Umro je danski filozof Seren Kjerkegor, rodonačelnik filozofije egzistencijalizma, nazvan "Kopenhaški Sokrat". Nasuprot filozofskoj tradiciji, posebno prema sistemu filozofije Fridriha Hegela, razvio je specifičan filozofski stav. Prema njegovom učenju, za egzistenciju nema sistema, jer je ona nemir, strepnja, očajanje, doživljaj greha, uvek odnos, a ne kategorijalno postojanje. Dela: "O pojmu ironije sa stalnim osvrtom na Sokrata", "Ili-ili", "Pojam strepnje", "Bolest na smrt", "Dnevnik", "Stadijumi na životnom putu", "Filozofske mrvice".

1869 - Rođen je italijanski kralj Vitorio Emanuele III , poslednji italijanski monarh, na prestolu od 1900. do 1946. kada je oborena kuća Savoja. Podržao je fašistički režim Benita Musolinija. Proglasio se 1936. posle agresije Italije na Etiopiju, "carem Etiopije", a 1939. i "kraljem Albanije". Abdicirao je posle pobede republikanaca na izborima 1946. a na referendumu je ubrzo i oborena monarhija u Italiji.

1874 - Rođen je srpski etnolog i antropogeograf Jovan Erdeljanović, član Sprske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta. Objavio je veliki broj radova na srpskom i stranim jezicima, među kojima su posebno značajna proučavanja prisustva Srba u današnjoj Vojvodini kao i plemenskog života u Crnoj Gori. Dela: "Postanak plemena Piperi", "Etničko srodstvo Bokelja i Crnogoraca", "Etnička prošlost i formiranje crnogorskih plemena", "Kuči", "Bratonožići", "Stara Crna Gora", "Tragovi najstarijeg slovenskog sloja u Banatu", "O poreklu Bunjevaca", "Makedonski Srbi", "O počecima vere i drugim etnološkim problemima".

1878 - Umro je srpski pisac i političar Stjepan Mitrov Ljubiša. Mnogo je učinio na polju buđenja nacionalne svesti Srba u Boki i Dalmaciji, kao javni radnik i poslanik u dalmatinskom saboru i austrijskom rajhsratu (skupština). Bio je samouk a pripovedanje mu je lucidno, izvorno, protkano finim humorom, s poetskim osećanjem za legendu i realističnim nervom za život njegovog zavičaja. Dela: "Kanjoš Macedonović", "Pričanja Vuka Dojčevića", "Pripovijesti crnogorske i primorske".

1884 - Umro je nemački prirodnjak i zoolog Alfred Edmund Brem, direktor zoološkog vrta u Hamburgu i akvarijuma u Berlinu. Iako arhitekta po obrazovanju, postao je prirodnjak i postupno je sakupio ogroman naučni materijal prilikom brojnih putovanja po Evropi, Africi i Aziji. Istraživao je i na teritoriji Srbije - na Fruškoj gori, kao i u Baranji, gde je proučavao do tada nepoznatu vrstu - orlove belorepane. Dela: "Životinjsko carstvo", "Život životinja", "Život ptica", "Šumske životinje".

1885 - Rođen je američki general Džordž Smit Paton, koji se u Drugom svetskom ratu u severnoj Africi i Evropi istakao kao energičan i vešt komandant oklopnih jedinica. Napisao je memoare "Rat kako sam ga ja video".

1898 - Rođen je francuski filmski režiser Rene Kler, član Francuske akademije. Autor kome je uspevalo da i vodvilj uzdigne na nivo filmske umetnosti. Filmovi: "Pariz koji spava", "Međučin", "Italijanski slamni šešir", "Pod krovovima Pariza", "Milion", "Dajte nam slobodu", "Četrnaesti jul", "Duh ide na Zapad", "Oženih se vešticom", "Ćutanje je zlato", "Lepota đavola", "Veliki manevri", "Ulica snova".

1918 - Potpisivanjem kapitulacije Nemačke u železničkom vagonu u francuskom mestu Kompijenj okončan je Prvi svetski rat, u kojem je poginulo najmanje 10 miliona vojnika, a još toliko ljudi umrlo je od posledica bolesti i gladi. Srazmerno najveće žrtve podnela je Srbija, izgubivši 28 odsto stanovništva, procentualni odnos muških žrtava je još neuporedivo nepovoljniji.

1922 - Rođen je Kurt Vonegat, američki pisac. Proslavio se romanima "Klanica Pet" i "Kolevka za macu", ali se bavio i pisanjem pozorišnih komada, eseja i novela. Njegovi romani su 60-ih i 70-ih godina 20. veka bili neka vrsta putokaza američke kontrakulture.

1927 - U Parizu je potpisan pakt između Francuske i Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, kao reakcija na italijansko-albanski pakt iz novembra 1926. kojim je Italija postala neka vrsta protektora Albanije, što je bila prva etapa za njen prodor na Balkan. Italijanski fašistički diktator Benito Musolini sklopio je 1927. pakt i s Mađarskom uperen protiv Beograda. Podržavao je i hrvatske teroriste (ustaše), kao i druge slične grupe.

1941 - S teritorije Sovjetskog Saveza, iz grada Ufa na Uralu, počelo je emitovanje programa radio stanice "Slobodna Jugoslavija" u Drugom svetskom ratu.

1942 - Nemačke trupe su u Drugom svetskom ratu zaposele i neokupirani deo Francuske, pod kontrolom okupacione Petenove vlade u Višiju. Istog dana nemačke i italijanske trupe okupirale su i francusko ostrvo Korzika.

1944 - Forsiranjem Dunava na sektoru Batina-Apatin u Drugom svetskom ratu počela je Batinska bitka. Jedinice Trećeg ukrajinskog fronta Sovjetske armije i NOV Jugoslavije slomile su nemačke snage posle teških višednevnih borbi.

1945 - Izabrana je Ustavotvorna skupština Demokratske Federativne Jugoslavije. Na prvim posleratnim izborima pravo glasa su imali građani s navršenih 18 godina života, izuzimajući optužene za saradnju sa okupatorom tokom Drugog svetskog rata.

1948 - Rođen je američki glumac Vinćente Skjaveli, koji je snimio 98 filmova, među kojima "Let iznad kukavičjeg gnezda", "Duh", "Amadeus", "Blejd Raner","Valmon", "Narod protiv Larija Flinta". Igrao je i u TV serijama, kao što su "Poroci Majamija" i "Starski i Hač".

1952 - Pronalazači video rikordera Džon Mulin i Vejn Džonson u Los Anđelesu su prvi put demonstrirali tu spravu za snimanje TV emisija.

1961 - Staljingrad je preimenovan u Volgograd. U carsko vreme taj grad se zvao Caricin.

1965 - Vođa rasističkog režima Rodezije Jan Smit jednostrano je proglasio nezavisnost te britanske kolonije, a Velika Britanija je režim bele manjine proglasila ilegalnim.

1971 - Senat SAD ratifikovao je ugovor kojim je Japanu vraćeno ostrvo Okinava, oduzeto krajem Drugog svetskog rata.

1973 - Sporazumom o prekidu vatre između Izraela i Egipta zvanično je okončan "Oktobarski rat".

1975 - Proglašena je nezavisnost Angole, posle pet vekova portugalske kolonijalne vlasti, a sutradan je prvi predsednik te afričke zemlje postao lider pokreta otpora, pesnik, Agostino Neto.

1976 - Umro je američki vajar Aleksander Sterling Kalder. Njegove rane skulpture imaju karakter duhovitih igračaka, a u prve apstraktne konstrukcije ugrađivao je male motore koji su ih pokretali. Docnije tvorevine - "mobile" - pokretala su vazdušna strujanja. Njegov "mobil" ogromnih razmera postavljen je 1958. ispred palate UNESKO u Parizu. Bavio se i ilustracijama, scenografijom, primenjenom umetnošću.

1987 - Boris Jeljcin je smenjen s položaja šefa moskovskih komunista.

1992 - Engleska anglikanska crkva napustila je vekovnu tradiciju i dopustila ženama da postanu sveštena lica.

1996 - Predsednik Gvatemale Alvaro Arsu saopštio je da je s gerilskim pokretom postignut sporazum o okočanju 36-godišnjeg građanskog rata u toj centralnoameričkoj zemlji.

2000 - U zapaljenoj žičari u jednom tunelu ispod glečera Kicštajnhorn u austrijskim Alpima poginulo je 159 osoba.

2004 - Umro je dugogodišnji palestinski lider Jaser Arafat. Godine 1994. dobio je Nobelovu nagradu za mir, zajedno s izraelskim predsednikom vlade Jicakom Rabinom i Šimonom Peresom, šefom izraelske diplomatije.

2004 - Skupština Litvanije ratifikovala je ustav Evropske unije, čime je ta zemlja prva u 25-članom bloku zvanično prihvatila taj dokumenat.

2005 - Posle 15 godina građanskog rata, u Liberiji su održani prvi slobodni izbori na kojima je pobedila Elen Džonson-Selif, prva žena predsednik u Africi, dobitnik Nobelove nagrade 2011.

Dogodilo se na današnji dan, 12.11.

Na današnji dan 1812. godine, na zaleđenoj reci Berezini, od ruske topovske paljbe i u jurišima kozaka poginulo je oko 25.000 vojnika razbijene armije francuskog cara Napoleona I koja se povlačila iz Moskve. Posle debakla na Berezini, Napoleon je pobegao s malom pratnjom u Pariz, uz obećanje da će podići novu armiju od 300.000 ljudi, ali je poraz u Rusiji bio početak kraja njegove imperije.

Danas je nedelja, 12. novembar, 316. dan 2023. Do kraja godine ima 49 dana.

1833 - Rođen je ruski kompozitor Aleksandar Porfirijevič Borodin, pripadnik neformalne muzičke grupe "Velika petorica" i utemeljivač ruske simfonijske i kamerne muzike. Po obrazovanju bio je lekar i hemičar i radio je kao univerzitetski profesor. Kao dečak svirao je flautu i klavir, kasnije i violončelo. Inspirisao se ruskom narodnom muzikom, narodnim pričama, legendama i istočnjačkim folklorom. Dela: opera "Knez Igor", simfonija br. 2 ("Bagatirska simfonija"), simfonijska slika "U srednjoj Aziji".

1839 - Donet je Vojni zakon kojim je, između ostalog, određen sistem bezbednosti vojske tadašnje Kneževine Srbije. Datum donošenja ovog zakona prihvaćen je kao Dan Vojno-bezbednosne agencije Vojske Srbije.

1840 - Rođen je francuski vajar Ogist Roden, jedan od najvećih umetnika kraja 19. i početka 20. veka, čije je delo objedinilo romantičarski duh i moderne težnje i presudno je uticalo na evropsko vajarstvo. Skulpture: "Mislilac", "Poljubac", "Balzak", "Građani Kalea", "Vrata pakla", "Večni idol", "Proleće", "Čovek slomljenog nosa", biste, aktovi.

1866 - Rođen je kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, prvi predsednik Kine nakon rušenja monarhije. Borbu za stvaranje republike je počeo 1894. a 1905. je osnovao Saveznu ligu (Tun-men-hoj) iz koje je 1912. nastala stranka Kuomintang. Savezna liga je 1911. povela revoluciju u kojoj je zbačena dinastija Mandžu i proglašena republika čiji je predsednik postao Sun. Prvi kongres Kuomintanga prihvatio je 1924. njegova programska načela: Za nacionalno oslobođenje Kine potrebna je podrška Sovjetskog Saveza, demokratija nije moguća bez saradnje s komunistima, a blagostanje naroda bez poboljšanja uslova života najširih slojeva. Posle njegove smrti 1925. prokomunistička linija je napušstena i vođstvo stranke je preuzelo desno krilo Čang Kaj Šeka.

1912 - Španskog predsednika vlade Hosea Kanalehasa ubio je anarhista Manuel Pardinas, koji je potom izvršio samoubistvo.

1912 - Spasilačka ekipa pronašla je na Antarktiku posmrtne ostatke engleskog polarnog istraživača kapetana Roberta Skota i njegovih pratilaca. Pretpostavlja se da su on i članovi njegove ekspedicije umrli u martu 1912. pri povratku s Južnog pola.

1918 - Proglašena je prva austrijska republika, dan posle kapitulacije Nemačke u Prvom svetskom ratu i abdikacije cara Karla I, poslednjeg vladara iz kuće Habzburg.

1919 - Engleski piloti Ros i Kejt Smit poleteli su iz Haunsloua kod Londona na prvi let od Velike Britanije do Australije. U australijski grad Darvin sleteli su 13. decembra 1919.

1920 - Pod pritiskom Britanije i Francuske, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca potpisala je Rapalski sporazum kojim je određeno da Istra, Julijska krajina, Zadar i ostrva Cres, Lošinj, Lastovo i Palagruža jesu italijanska teritorija. Godine 1924. Italija je anektirala i Fiume (Rijeka) do tada slobodni grad.

1927 - Lav Trocki je, pod optužbom da se borio za vlast posle smrti Lenjina, isključen iz vladajuće boljševičke partije, a Staljin je postao neprikosnoveni lider Sovjetske države. Iz zemlje je proteran 1929. a 1940. je ubijen u Meksiku.

1929 - Rođena je američka filmska glumica Grejs Keli, koja je posle udaje 1956. za kneza od Monaka Renijea III iz kuće Grimaldi, postala vladarka Monaka. Filmovi: "Tačno u podne", "Provincijalka" (Oskar), "Pozovi M radi ubistva", "Visoko društvo", "Dvorišni prozor".

1933 - Nacional-socijalistička radnička partija Nemačke Adolfa Hitlera dobila je izbore i preuzela vlast u Nemačkoj.

1937 - Japanci su okupirali kineski grad Šangaj.

1941 - Sovjetska armija je u Drugom svetskom ratu zaustavila nadiranje nemačkih snaga prema Moskvi.

1942 - Britanska Osma armija generala Bernarda Montgomerija ponovo je u Drugom svetskom ratu zauzela Tobruk u Libiji, zarobivši najmanje 30.000 nemačkih i italijanskih vojnika, i nastavila da preko Sahare goni razbijeni Afrički korpus nemačkog generala Ervina Romela.

1942 - U bici na pacifičkom ostrvu Gvadalkanal Amerikanci su u Drugom svetskom ratu porazili Japance i zaustavili njihovo nadiranje ka Australiji.

1944 - U fjordu Tromzo na severu Norveške saveznici su u Drugom svetskom ratu potopili "Tirpic", poslednji veliki ratni brod Nemačke.

1948 - Na smrt su zbog ratnih zločina osuđeni bivši predsednik vlade general Hideki Tođo i još šest japanskih zvaničnika u Drugom svetskom ratu.

1956 - U adaptiranom delu zgrade "Borbe" (izvorno zgrada lista "Vreme") beogradsko pozorište "Atelje 212" počelo je s radom, izvođenjem Geteovog "Fausta" u režiji Mire Trailović.

1956 - Novi mađarski lider Janoš Kadar odbio je ulazak posmatrača Ujedinjenih nacija u Mađarsku.

1961 - Rođena je rumunska gimnastičarka Nađa Komaneči, koja je za izvođenje jedne vežbe na Olimpijskim igrama u Montrealu 1976. prva u istoriji gimnastike, dobila najvišu moguću ocenu 10.

1969 - Ruski pisac Aleksandar Solženjicin izbačen je iz Saveza sovjetskih pisaca, s obrazloženjem da je njegovo ponašanje "antidruštveno".

1970 - Snažan ciklon i visoki talasi usmrtili su najmanje 200.000 osoba u Istočnom Pakistanu, sadašnjem Bangladešu.

1974 - Zbog politike aparthejda, Južna Afrika je suspendovana iz Generalne skupštine UN.

1977 - U zatvorskoj ćeliji je izvršila samoubistvo Ingrid Šubert, jedan od osnivača zapadnonemačke komunističke terorističke grupe "Bader-Majnhof".

1981 - Američki spejs-šatl "Kolumbija" je drugi put poleteo u orbitu oko Zemlje, postavši prvo svemirsko vozilo koje je upotrebljeno više od jednom.

1982 - Jurij Andropov izabran je za generalnog sekretara Centralnog Komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza, dan posle smrti Leonida Brežnjeva.

1989 - Umrla je španska revolucionarka Dolores Ibaruri, nazvana La Pasionarija, predsednica Komunističke partije Španije, jedno od najslavnijih imena Španskog građanskog rata. Pripisana joj je parola "No pasaran" (neće proći) - parola koja je nastala prilikom napada frankista na Madrid. Posle pada Republike provela je 38 godina u inostranstvu, najviše u Sovjetskom Savezu. Vratila se u svoju zemlju 1977. i postala član kortesa (španska skupština).

1990 - Princ Akihito krunisan je za cara (mikado) Japana.

1991 - U Istočnom Timoru je došlo do sukoba indonežanske vojske i pobunjenika - separatista, pri čemu je bilo desetine žrtava. Do 1951. Istočni Timor bio je portugalska kolonija, potom prekomorska provincija kojoj je bivša metropola 1973. dala autonomiju, a 1974. pravo na samoopredeljenje, što je potvrdila i Generalna skupština UN. Indonezija je Istočni Timor pripojila u decembru 1975. a nezavisnost mu je priznata 2002.

1995 - U Erdutu i Zagrebu potpisan je sporazum o Sremsko-baranjskoj oblasti, kojim je predviđen jednogodišnji prelazni period pod međunarodnom upravom.

1996 - U sudaru, iznad Indije, dva putnička aviona iz Saudi Arabije i Kazahstana poginulo je 349 osoba.

1999 - U zemljotresu u Turskoj, s epicentrom kod grada Dušče 170 kilometara istočno od Istanbula, poginulo je najmanje 550 lica.

1999 - Na području planine Bajgora, 12 kilometara severoistočno od Kosovske Mitrovice, srušio se avion Svetskog programa UN za hranu tipa "ATR-42", pri čemu su stradale 24 osobe.

2001 - Avion kompanije "Ameriken erlajnz" tipa "Erbas A 300" sa 260 putnika i članova posade srušio se neposredno posle poletanja na njujoršku četvrt Kvins, što nije preživeo niko u letelici, a poginulo je i pet ljudi u razorenim kućama.

2003 - U samoubilačkom napadu islamskih terorista u Nasiriji na jugu Iraka, u eksploziji kamiona ispred baze italijanske vojne policije poginulo je 19 Italijana i devet Iračana.

2006 - Bombaš samoubica ubio je 35, a ranio 58 ljudi u regrutnom centru iračke policije u Bagdadu. Napadač je opasan eksplozivom uspeo da uđe u regrutni centar iračke policije a zatim je aktivirao eksploziv.

2007 - Umro je američki pisac Ajra Levin, autor čuvenog romana "Rozmarina beba". Levin je bio pisac trilera i horor priča a pisao je i za televiziju i Brodvej. Na osnovu njegovih knjiga snimljeno je više filmova kao što su "Rozmarina beba" sa Miom Farou, "Momci iz Brazila" sa Gregorijem Pekom i Lorensom Olivijeom i "Sliver" sa Šeron Stoun i Tomom Berindžerom u glavnim ulogama.

2013 - Evropski sud za ljudska prava osudio je Tursku zbog bombardovanja dva kurdska sela 1994. godine i ubistva 33 osobe, i naložio plaćanje odštete.

2014 - Na kometu 67P/Čurjumov-Gerasimenko, uspešno se spustio robot laboratorija "File". Visokorizično spuštanje na kometu plod je 10-godišnjih priprema i istorijski je presedan u svemirskom istraživanju.

2015 - Babatunde Osotimehin, izvršni direktor Fonda Ujedinjenih nacija za stanovništvo, zvanično je saopštio da je smrtnost žena zbog problema vezanih za trućnoću opala za gotovo 50 procenata tokom prethodnih 25 godina, u skladu s tzv. Milenijumskim ciljevima UN. Ipak, naglašeno je da, iako ogroman, napredak nije ujednačen, odnosno da se 99 odsto tragičnih ishoda dešava u zemljama u razvoju.

2017 - U razornom zemljotresu magnitude 7,3° sa epicentrom tridesetak kilometara jugozapadno od Halabdže, u pograničnom području Iraka i Irana, poginulo je 630 osoba, a 8.100 je povređeno, dok je približno 70.000 ostalo bez krova nad glavom.

Dogodilo se na današnji dan, 13.11.

Na današnji dan 1883. godine ugušena je Timočka buna, koju su vođe Narodne radikalne stranke podigle protiv režima kralja Milana Obrenovića, što je bilo motivisano protivljenjem da se reorganizuje vojska. Kralj Milan tada je odlučio da uvede modernu stajaću vojsku namesto dotadašnje takozvane narodne vojske koja je bila neefikasna. Seljaci su sa jedne strane izbegavali vojnu obavezu, a pri tom su odbijali da predaju oružje koje je po ustrojstvu tzv. narodne vojske držano u kućama. Prikupljanje oružja bilo je povod za pobunu. Preki sud je tada osudio na smrt 21 vođu ustanka, a mnoge na dugogodišnju robiju. Smrtna kazna je izrečena i radikalskim prvacima Nikoli Pašiću i Aci Stanojeviću, ali su oni pobegli u inostranstvo. Većinu je Kralj Milan docnije pomilovao.

Danas je ponedeljak, 13. novembar, 317. dan 2023. Do kraja godine ima 48 dana.

354 - Rođen je Aurelije Avgustin, episkop u rimskoj severnoj Africi, najznamenitiji predstavnik rane hrišćanske misli. U ključnom delu "O državi Božjoj" pravio je razliku između idealne, večne, "države Božje" i privremenih, prolaznih oblika zemaljske vlasti. To delo je dugo bilo doktrinarni osnov crkvene kritike svetovnih ustanova. Ostala dela: "Ispovesti".

1093- Umro je škotski kralj Malkolm III , tokom petog bezuspešnog pokušaja da pokori Englesku. Na vlast je došao 1057. pošto je u bici potukao i ubio kralja Makbeta, osvetivši mu se tako za ubistvo svog oca kralja Dankana I 1040.

1312- Rođen je engleski kralj Edvard III , koji je tokom vladavine od 1327. do 1377. osvojio Škotsku. Izazvao je Stogodišnji rat s Francuskom kad se 1340. proglasio i kraljem te zemlje.

1782- Rođen je švedski pisac Esajas Tegner, jedan od najistaknutijih pesnika romantičara. Dela: ciklus pesama "Saga o Fritjofu", pesme "Večitost", "Švedska", "Ptice selice", "Skidbladner".

1831- Rođen je škotski fizičar Džejms Klerk Maksvel, najveći teorijski fizičar 19. veka. U oblasti elektromagnetizma formulisao je Maksvelove jednačine, stvorio elektromagnetsku teoriju svetlosti, dao teorijski osnov radio-talasa i radio-tehnike, matematički formulisao mnoge pronalaske Majkla Faradeja, razvio talasnu teoriju svetlosti i elektromagnetsku teoriju etera.

1850- Rođen je škotski pisac Robert Luis Balfur Stivenson, izvrstan stilista, literata čije delo odiše retkom toplinom. Stivenson je veličao odvažnost, optimizam i romantičan odnos prema životu. Dela: romani "Ostrvo s blagom", "Oteti", "Čudni slučaj doktora Džekila i gospodina Hajda", "Gospodar Balantrea", pripovetke "Nove priče iz 1001 noći", putopis "Putovanje s magarcem", eseji " Virginibus puerisque ".

1868- Umro je italijanski kompozitor Đoakino Antonio Rosini, autor 39 opera. Komponovao je u romantičarskom stilu, duhovito, spontano i originalno. Dela: opere "Seviljski berberin", "Viljem Tel", "Tankredi", "Otelo", "Semiramida" "Bračna menica", crkvena muzika "Stabat Mater".

1871- Rođen je novinar i izdavač Vladislav Ribnikar, osnivač lista "Politika", njen prvi direktor i glavni urednik. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu, u Parizu i Berlinu radio je kao dopisnik jednog francuskog lista, a po povratku u Srbiju pokrenuo je "Politiku", čiji se prvi broj pojavio 25. januara 1904. Hroničari su zabeležili da je list "mirnim, ozbiljnim i odmerenim tonom" odudarao od tadašnje štampe.

1899- Umro je fotograf, grafičar i litograf Anastas Jovanović, prvi srpski fotograf. Godine 1846. postao je vlasnik treće Fojgtlenderove foto kamere u svetu. Kao darovitog crtača knez Miloš Obrenović ga je poslao da studira drvorez i bakrorez u Beču, gde se upoznao i s fotografijom. Zahvaljujući njemu, sačuvani su likovi brojnih istaknutih ličnosti srpske kulture i javnog života njegovog vremena, ali i običnih građana i njihovih porodica.

1903- Umro je francuski slikar i grafičar Kamij Pisaro, jedan od glavnih predstavnika impresionizma. Slikao je jednostavne pejzaže, mrtve prirode i figure, oprobao se i u grafičkim tehnikama, posebno u bakrorezu. Znatno je uticao na evropsko slikarstvo.

1913- Grčka i Turska su potpisale sporazum o miru.

1918- Srpska vojska oslobodila je Suboticu. Grad je i formalno postao sastavni deo Srbije nakon što je Velika narodna skupština u Novom Sadu 25.11.1918. proglasila prisajedinjenje Bačke, Banata i Baranje Kraljevini Srbiji.

1941- Prvi britanski nosač aviona "Ark Rojal" pogođen je u Drugom svetskom ratu nemačkim torpedom u blizini Gibraltara i potonuo je sledećeg dana.

1942- Kod Gvadalkanala u Tihom okeanu u Drugom svetskom ratu počela je trodnevna bitka japanske i američke flote i avijacije, koja je označila preokret u ratu na Pacifiku. Japanci su pretrpeli manje gubitke u brodovima, ali je strateški uspeh pripao Amerikancima, koji su pored brodova uništili gotovo kompletnu japansku diviziju.

1944- Partizanske jedinice oslobodile su Skoplje u Drugom svetskom ratu.

1945- Francuski general Šarl de Gol izabran je glasovima svih 555 poslanika za predsednika privremene vlade, posle čega je formirao koalicioni kabinet u koji je ušlo i pet komunista.

1945- Ahmed Sukarno je postao predsednik Indonezije.

1956- Umro je srpski arheolog Vladimir Petković, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije i upravnik Narodnog muzeja u Beogradu, stručnjak za srpsku srednjevekovnu umetnost. Bio je urednik specijalizovanog časopisa "Starinar" i prvi direktor Arheološkog instituta SANU. Rukovodio je otkopavanjima Stobija i Caričinog Grada. Dela: "Pregled crkvenih spomenika kroz povesnicu srpskog naroda", " La peinture serbe en Moyen age " (Srpsko slikarstvo u srednjem veku), monografije o manastirima Žiča, Ravanica, Studenica, Kalenić i Dečani.

1956- Vrhovni sud SAD presudio je da je neustavna rasna segregacija u javnim autobusima.

1970- Hafez el Asad je vojnim udarom bez prolivanja krvi preuzeo vlast u Siriji.

1974- Umro je italijanski filmski režiser i glumac Vitorio de Sika, jedan od tvoraca neorealizma. Filmovi: "Čistači obuće", "Kradljivci bicikala", "Stanica Termini", "Ćoćara", "Umberto D.", "Vrt Finci Kontinijevih".

1975- Svetska zdravstvena organizacija objavila je da su velike boginje prvi put u istoriji iskorenjene u Aziji.

1977- U znak protesta zbog podrške Moskve Etiopiji tokom sukoba dve zemlje, Somalija je naredila sovjetskim savetnicima da napuste zemlju i zabranila Sovjetskom Savezu korišćenje pomorskih baza.

1980- Američki svemirski brod "Vojadžer I " poslao je prve snimke Saturna napravljene iz blizine.

1985- U erupciji vulkana Nevado del Ruis u centralnoj Kolumbiji razoren je grad Armero i poginulo je oko 25.000 osoba.

1989- Istočnonemačka skupština izabrala je za predsednika vlade komunističkog reformistu Egona Krenca.

1991- Fudbalska reprezentacija Jugoslavije pobedila je u Beču Austriju rezultatom 2:0 i postala finalista Evropskog prvenstva u Švedskoj, ali joj je zbog sankcija protiv SRJ kasnije uskraćeno pravo da se bori za tutulu evropskog prvaka.

1994- Referendumom je 52,2 odsto Šveđana izglasalo pristupanje njihove zemlje Evropskoj uniji.

1995- U bombaškom napadu islamskih terorista na američki vojni centar u Rijadu u Saudijskoj Arabiji poginulo je sedam lica, uključujući pet Amerikanaca.

1995- Izraelske trupe su posle 28 godina okupacije napustile Dženin, prvi grad na Zapadnoj obali predat Palestincima u skladu s mirovnim sporazumom Izraela i PLO.

1999- Britanski bokser Lenoks Luis postao je pobedom nad američkim bokserom Ivanderom Holifildom prvi bokser u 20. veku rođen u Velikog Britaniji koji je osvojio titulu prvaka sveta u teškoj kategoriji.

2000- Filipinski predsednik Džozef Estrada smenjen je pod optužbom za korupciju.

2002- Kongres vladajuće Komunističke partije Kine okončao je višemesečna nagađanja, potvrdivši da će Đang Cemin napustiti funkciju generalnog sekretara, čime je raščišćen put za novu generaciju predvodnika najmnogoljudnije zemlje sveta.

2003- Predsednik Srbije i Crne Gore Svetozar Marović uputio je izvinjenje, prilikom posete Sarajevu, građanima Bosne i Hercegovine, zbog svih nedaća koje su doživeli tokom rata, i pozvao je narode dve zemlje na pomirenje.

2006- Na referendumu u Južnoj Osetiji 90 procenata glasalih izjasnilo se za nezavisnost od Gruzije. Zapadni zvaničnici ocenili su da je referendum nelegalan, dok je zvanična Moskva zaključila da se referendumski rezultati moraju uvažavati.

2014- Preminuo je Aleksander Grotendik, jedan od najvećih matematičkih umova novijeg perioda. Iako je rano dosegao sam vrh profesije, brzo se i povukao u anonimnost. Poslednjih decenija živeo je potpuno izdvojeno, posvećen antiratnom aktivizmu. Rođen u Berlinu 1928. u porodici ruskih Jevreja, veći deo života proveo je u Francuskoj. Grotendikov rad revolucionisao je svetsku matematiku, u oblasti algebre i geometrije. Osim stručnih radova napisao je i knjigu "Žetva i setva" o nemoralu i nepotizmu u matematičkim institucijama.

2015- U seriji koordinisanih terorističkih napada u Parizu, na šest lokacija, koje su izveli islamski ekstremisti, poginulo je 137 osoba, od čega sedam napadača, 368 je povređeno, gotovo stotinu teško. Najmasovniji je bio zločin u teatru Bataklan, gde je održavan koncert, a francuska policija je talačku krizu u Bataklanu okončala nepun sat posle ponoći.

2017 - U Briselu je potpisan PESCO sporazum o vojnoj saradnji zemalja EU, kao svojevrsna dopuna bezbednosnog sistema NATO. Od 28 članica, 23 su se priključile PESCO , dok su to odbile Danska, Irska, Portugalija i Malta, kao i Britanija koja napušta Uniju. Sporazum koje se opisuje kao dogovor o formiranu zajedničke vojske predviđa obezbeđivanje "značajne podrške" u ljudstvu, opremi, obuci i infrastrukturi za vojne misije EU. Potpisnice su obavezane na povećanje budžeta za odbranu i izdvajanje 20 odsto odbrambenih troškova za nabavku opreme i dva odsto za istraživanje i tehnologiju.

2017 - U Beogradu je održan susret Volker-Surov, o krizi u Ukrajini, treći po redu a drugi u Beogradu. Tema sastanka bilo je raspoređivanje mirovnih snaga UN u istočnom delu Ukrajine, s ciljem da se ostvari mirovni proces dogovoren u Minsku.

Dogodilo se na današnji dan, 14.11.

Na danasšnji dan 1918. godine Srpska vojska je u Prvom svetskom ratu oslobodila Baranju, koja je tada smatrana sastavnim delom Vojvodine i zajedno sa ostatkom Vojvodine proglasila je prisajedinjenje Srbiji 25.11.1918. na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu. Tek nakon Drugog svetskog rata Baranja je izdvojena iz Vojvodine, odnosno Srbije, i pripojena Hrvatskoj u čijem sastavu nikada ranije nije bila.

Danas je utorak, 14. novembar, 318. dan 2023. Do kraja godine ima 47 dana.

565 - Umro je vizantijski car Justinijan I nazvan Veliki, koji se proslavio kodifikacijom rimskog prava, velikom graditeljskom aktivnošću i osvajanjima. Rođen je kod Niša (Naisus). Težeći obnovi negdašnjeg obima Rimskog carstva pokorio je 534. Vandale u severnoj Africi a 555. Ostrogote u Italiji. Ratovao je i protiv Persijanaca koji su ugrožavali azijske provincije, ali nije uspeo da spreči upade Slovena na Balkan. Prema njegovom nalogu, najbolji pravnici pripremili su " Corpus juris civilis ", sastavljen od prečišćenih rimskih zakonskih normi, raznih pravnih spisa ("Digesta") i izvoda za školovanje pravnika (" Institutiones "). Na taj način sačuvan je korpus normi rimskog prava, što je imalo izuzetan značaj za razvoj pravne teorije u Evropi. Sazidao je 537. crkvu Aja Sofija, najveću u Konstantinopolju, koju su posle osvajanja grada 1453. Turci pretvorili u džamiju, dogradivši 4 minareta. Kemal Ataturk ju je pretvorio u muzej.

1533- Španski osvajači pod komandom Franciska Pisara zauzeli su grad Kusko, prestonicu carstva Inka.

1770- Škotski istraživač Džejms Brus otkrio je da Plavi Nil izvire iz jezera Tana u severozapadnoj Etiopiji.

1814- Rođen je srpski istoričar Janko Šafarik, osnivač Beogradskog muzeja, profesor Liceja u Beogradu, potpredsednik Društva srpske slovesnosti i predsednik Srpskog učenog društva. Poreklom je bio iz poznate slovačke intelektualne porodice. Osnovno polje njegovog interesovanja bila je istoriografija. Bavio se i arheologijom i numizmatikom, posebno sakupljanjem starog srpskog novca. Dela: "Opisanije sviju dosad poznatih srbskih novaca", "O priloženim grbovima srbskih zemalja i vladatelja", "Srbski spomenici mletačkog arhiva", "Hrisovulja cara Stefana Dušana", "Žitije Stefana Uroša III ", "Život despota Stefana Lazarevića".

1831- Umro je nemački filozof Georg Vilhelm Fridrih Hegel, najistaknutiji predstavnik klasične nemačke idealističke filozofije, čiji je gigantski rad sinteza nemačke filozofske misli. Dela: "Fenomenologija duha", "Filozofija istorije", "Nauka logike","Estetika","Filozofija religije","Enciklopedija filozofskih nauka", "Filozofska propedeutika", "Osnovne crte filozofije prava ili prirodno pravo i nauka o državi u osnovnim konturama".

1840- Rođen je francuski slikar Klod Mone, jedan od osnivača impresionizma. Prema njegovoj slici "Impresija, izlazak sunca", izloženoj 1874. u Parizu, naziv je dobio ceo slikarski pravac, čiji je on najdosledniji i najuticajniji predstavnik. Mahom je slikao prizore iz Pariza i okoline, pri čemu su ga najviše interesovali efekti svetlosti na vodi. Izvršio je ogroman uticaj na evropsko slikarstvo.

1847- U Švajcarskoj je izbio građanski rat između snaga Švajcarske konfederacije i sedam rimokatoličkih kantona (Zonderbund), okončan krajem istog meseca porazom Zonderbunda.

1863- Rođen je belgijski hemičar Leo Bakeland, koji je postupkom kondenzacije formaldehida i fenola pronašao čvrstu plastičnu masu bakelit, savršen izolator, što je omogućilo razvoj industrije plastike.

1872- Rođena je srpska glumica Augusta Vela Nigrinova, prvakinja Narodnog pozorišta u Beogradu. Bila je idol pozorišne publike krajem 19. veka, koju je oduševljavala unutrašnjom snagom, dostojanstvenom pojavom i snažnim, sugestivnim glasom. Ostvarila je niz velikih kreacija, poput uloga Julije, Ofelije, Nore, Marije Stjuart, Mona Vane, Debore.

1889- Rođen je indijski državnik Džavaharlal Nehru, jedan od osnivača pokreta nesvrstanih. Po povratku sa studija u Engleskoj postao je advokat, ali se ubrzo posvetio politici i borbi za nezavisnost Indije, postavši sledbenik arhitekte indijske nezavisnosti Mahatme Gandija. Po sticanju nezavisnosti Indije 1947. postao je prvi predsednik vlade i šef diplomatije. U spoljnoj politici nastojao je da očuva neutralnost Indije.

1891- Rođen je kanadski fiziolog Frederik Grant Banting, koji je s Čarlsom Bestom 1921. izolovao insulin, što je omogućilo lečenje do tada smrtonosne šećerne bolesti. Za to epohalno otkriće 1923. je s Džonom Meklaudom, s kojim je takođe sarađivao, dobio Nobelovu nagradu za medicinu. Smatrajući da je Best neuporedivo zaslužniji od Meklauda, svoju nagradu je podelio s njim.

1918- Tomaš Masarik je izabran za prvog predsednika Čehoslovačke.

1922- Rođen je egipatski diplomata Butros Butros Gali, generalni sekretar UN od 1992. do 1996.

1935- Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt objavio je da će Filipini 1946. steći nezavisnost. Do 1898. oni su bili španska a zatim kolonija SAD.

1935- Rođen je jordanski kralj Husein, vladar s "najdužim stažom" u arapskom svetu. Na presto Jordana je stupio 1952. s nepunih 17 godina.

1940- U napadu nemačke avijacije u Drugom svetskom ratu na britanski grad Koventri poginulo je više od hiljadu ljudi i razorena je srednjovekovna katedrala (saborna crkva).

1941- U blizini Gibraltara u Drugom svetskom ratu potonuo je britanski nosač aviona "Ark Rojal" kojeg je prethodnog dana torpedovala nemačka podmornica.

1946- Umro je španski kompozitor i pijanista Manuel de Falja, čija su dela sinteza andalužanske narodne muzike i francuskog impresionizma. Nastojao je da oslobodi špansku muziku vekovnog italijanskog uticaja. U Francuskoj je komponovao popularna dela - "Noći u španskim vrtovima" i "Sedam španskih narodnih pesama", a po povratku u otadžbinu izvedeni su baleti "Ljubav čarobnica" i "Trorogi šešir". Razočaran diktaturom generala Franciska Franka uspostavljenom u Španiji posle građanskog rata, 1939. je otišao u Argentinu u kojoj je ostao do smrti.

1948- Rođen je engleski princ Čarls, naslednik britanskog prestola.

1955- Umro je američki pisac Robert Emet Šervud. U dramama pisanim posle Prvog svetskog rata prikazivao je, sa stanovišta uverenog pacifiste, poratno razočarenje i zalagao se za mir u svetu. Docnije je, suočen s nadiranjem nacizma, postao ubeđeni pristalica rata kao jedinog načina da se svet oslobodi nacizma. Dela: drame "Okamenjena šuma", "Idiotova radost", "Neće biti noći", scenariji za filmove "Duh putuje na zapad", "Najbolje godine našeg života".

1960- U sudaru dva putnička voza u Čehoslovačkoj poginulo je 110 osoba.

1979- U provinciji Korasan na istoku Irana u zemljotresu je poginulo najmanje 385 lica.

1984- U Los Anđelesu je uhapšen ustaški ratni zločinac Andrija Artuković, ministar unutrašnjih poslova takozvane Nezavisne Države Hrvatske tokom Drugog svetskog rata. Živeo je u SAD od 1948. gde je dospeo pod lažnim imenom. Američke vlasti su se uporno oglušivale o zahteve Jugoslavije za ekstradiciju, i tek 12. februara 1986. su ga izručile. Na suđenju u Zagrebu optužen je za pojedinačna zlodela, ali ne i za zločin genocida nad Srbima. Osuđen je na smrt, ali kazna nije izvršena i umro je u zatvoru nepune tri godine potom.

1988- Palestinska skupština u izbeglištvu prihvatila je rezoluciju 242 UN, čime je posredno priznala državu Izrael i odrekla se terorizma.

1989- Oslobodilački pokret SWAPO izvojevao je ubedljivu pobedu na prvim slobodnim izborima u Namibiji.

1991- Princ Norodom Sihanuk vratio se u Kambodžu posle 13 godina izbeglištva.

1991- Umro je engleski filmski i pozorišni režiser Toni Ričardson. Zaslužan je za nove tendencije u režiji u britanskom teatru. Kao filmski autor blizak je takozvanom "slobodnom filmu" početka šezdesetih 20. veka, čija su preokupacija bile socijalne teme. Uspešno je adaptirao za film književna dela. Filmovi: "Osvrni se u gnevu", "Zabavljač, "Svetilište", "Ukus meda", "Usamljenost trkača na duge staze", "Tom Džons" (Oskar), "Gospođica", "Mornar iz Gibraltara", "Juriš lake konjice, "Hamlet", "Ned Keli".

1994- Tropska oluja "Gordon" usmrtila je najmanje 829 ljudi na Haitiju.

2001- Pet zemalja naslednica SFRJ sporazumelo se o raspodeli 74,5 miliona monetarnog zlata, prvom delu preostale imovine bivše zajedničke države procenjene na oko dve milijarde dolara.

2002- Prvi put u istoriji papstva, poglavar rimokatoličke crkve obratio se italijanskoj skupštini.

2002- Potpredsednik Kine Hu Đintao postao je novi generalni sekretar Komunističke partije umesto Đanga Cemina koji se sa celom starom gardom povukao posle 16. kongresa vladajuće partije.

2006- Skupština Južne Afrike legalizovala je brakove homoseksualaca, prva na afričkom kontinentu.

2009- Preminuo je srpski istoričar, akademik Sima Ćirković. Dopisni član SANU postao je 1972. a redovni 1981. Istraživao je istoriju srednjeg veka Srbije i Bosne. Od 1968. na mestu je redovnog profesora Filozofskog fakulteta u Beogradu. Bio je član više inostranih akademija i stručnih udruženja, poput Evropske akademije za istoriju u Briselu, Međunarodnog instituta za ekonomsku istoriju Frančesko Datini, Međunarodnog komiteta za istorijsku metrologiju. Bio je zapažen i kao leksikograf i teoretičar metodologije istorije.

2012- Preminuo je Ivan Štajnberger srpski psiholog. Štajnberger je tokom karijere biran u sva akademska zvanja na katedri za psihologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, a usavršavao se i u Londonu i Kardifu. Dekan Filozofskog fakulteta bio je u dva mandata. Dela: "Život i ritam", "Čovek dobar ili loš", "Čovek u automatizovanom sistemu".

2017 - U Harareu, Zimbabve, vojska je demonstracijom sile podržala smenu vlasti. Nedelju dana potom, dugogodišnji lider te zemlje, od 1980. godine, i čelnik borbe protiv režima rasne segregacije u Rodeziji, Robert Mugabe podneo je ostavku.

2021 - Preminuo je Rašid Šemsedinović Rale, jugoslovenski i srpski hokejaš. Odigrao je 335 utakmica u domaćim prvenstvima i 53 za reprezentaciju Jugoslavije. Igrao je od 1957 do 1988 za klubove: Avala, Beograd, Partizan, Zvezda, Vojvodina. Bio je član reprezentacije Jugoslavije na Olimpijskim igrama u Insbruku 1964, na svetskim prvenstvima u Tampereu 1965, Zagrebu 1966, Ljubljani 1974. Trenirao je: Partizan, Vojvodinu, Spartak, Taš, kao i reprezentacije Jugoslavije i Srbije.

Dogodilo se na današnji dan, 15.11.

Dogodilo se na današnji dan: 1914 - Počela je Kolubarska bitka, najveća koju je srpska vojska vodila u Prvom svetskom ratu, na frontu širokom oko 200 kilometara od Beograda do Guče, u kojoj je srpska vojska posle mesec dana teških borbi do nogu potukla Petu i Šestu austrougarsku armiju pod komandom generala Oskara Poćoreka. Pošto su austrougarske trupe okupirale Beograd, Šabac, Valjevo, Užice i celu severozapadnu Srbiju, počinivši masovne zločine nad civilima, na Kolubari se, za vojne eksperte, dogodilo čudo. Tri srpske armije, koje su se našle u naizgled bezizlaznom položaju, u silovitom kontraudaru tokom višednevnih žestokih okršaja potpuno su razbile neprijatelja. Do 15. decembra 1914. isteran je iz Srbije poslednji austrougarski vojnik, izuzev 42.538 zarobljenika. Tokom bitke poginulo je više od 57.000 austrougarskih vojnika i oficira, a Srbi su zaplenili veliku količinu ratnog materijala i oružja, uključujući dva aviona, više od 140 topova, 3.500 vozila s municijom i 60.000 pušaka. Izuzetne zasluge za pobedu imao je general Živojin Mišić, unapređen posle bitke u čin vojvode. Njegova Prva armija je između 29. novembra i 2. decembra 1914. izvršila odlučujući proboj na Suvoboru.

Danas je sreda, 15. novembar, 319. dan 2023. Do kraja godine ima 46 dana.

42. p.n.e. - Rođen je rimski car Tiberije, posinak Oktavijana Avgusta, koji je tokom vladavine od 14. do 37. Nove ere osigurao granice Rimskog carstva bez novih osvajanja, popravio finansije i administraciju, posebno u provincijama. Prethodno se proslavio u vojnim pohodima u Germaniji, Panoniji i Dalmaciji. U poznim godinama doneo je Zakon o uvredi veličanstva i vladao je sve okrutnije, 26. se povukao na ostrvo Kapri, dok je u Rimu njegov miljenik, prefekt pretorijanaca Sejan, zaveo krvav režim. Nakon što je nastojeći da se dočepa vlasti Sejan ubio carevog sina Julija Cezara Druza, Tiberije naređuje njegovo smaknuće.

1272 - Umro je engleski kralj Henri III, koji je stupio na presto već u devetoj godini kad je 1216. tokom Prvog baronskog rata poginuo njegov otac Džon Bez Zemlje, ali je stvarno počeo da vlada 1234.

1532 - Španski osvajač Francisko Pizaro zauzeo je na prevaru, sa samo 200 vojnika, grad Kahemarku i zarobio cara Inka Atahualpu.

1797 - Umro je pruski kralj Fridrih Vilhelm II, koji je tokom 13-godišnje vladavine sprovodio politiku teritorijalnog širenja zemlje, posebno se okoristivši prilikom druge i treće podele Poljske 1793. i 1795. Od 1792. do 1795. pridružio se Austriji u savezu protiv revolucionarne Francuske. Religioznim ediktom iz 1788. proklamovao je versku toleranciju, ali taj akt je u praksi imao ograničen domet, kao i skromne liberalne reforme ozakonjene 1794.

1828 - Francuska, Britanija i Rusija priznale su nezavisnost Grčke, što je Turska odbila da prihvati, ali je 1829. posle poraza u ratu s Rusijom, mirom u Jedrenu prinuđena da prizna nezavisnost te zemlje. 1831 - Umro je pruski general Karl fon Klauzevic, jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara 19. veka, koji je glavne ideje o ratnoj strategiji i taktici izložio u delu "O ratu". Zbog neslaganja s politikom odećih krugova Pruske prema francuskom caru Napoleonu I, protiv kojeg se borio u više bitaka, od 1812. do 1814. bio je u službi Rusije.

1848 - U Rimu, kojim je tada vladao papa Pije IX, izbila je pobuna i uspostavljena je Rimska republika ustrojena po ugledu na republikansku Francusku.

1895 - Rođen je nemački kompozitor Paul Hindemit, koji je stvarao na osnovu disonantnog kontrapunkta i slobodnog shvatanja tonaliteta. Kad su nacisti 1933. proskribovali njegova dela kao dekadentna, otišao je u Ankaru, a od 1939. bio je profesor na univerzitetima u SAD i Švajcarskoj. Dela: opere "Novosti dana", "Kardijak", "Slikar Matis", "Harmonija sveta", šest gudačkih kvarteta, "Kamerna muzika op. 36", koncerti i sonate za razne instrumente, teorijska dela "Tradicionalna harmonija", "Kompozitorov svet".

1912 - Počela je Bitoljska bitka u Prvom balkanskom ratu u kojoj je dobro utvrđenu tursku Vardarsku armiju Zeki paše, koja se povukla posle poraza u Kumanovskoj bici, srpska Prva armija regenta Aleksandra Karađorđevića potukla posle trodnevnih borbi, čime su Južna Srbija (danas Makedonija) i Stara Srbija (Kosovo i Metohija) konačno oslobođene od Turske i vraćene matici zemlji - Srbiji.

1918 - Posle propasti austrougarske monarhije u Prvom svetskom ratu, Mađarska je proglašena nezavisnom republikom. Od marta do avgusta 1919. u Mađarskoj je postojala sovjetska republika pod vođstvom Bele Kuna, da bi zatim admiral Mikloš Horti srušio Kunov režim. Mađarska je od 1919. bila jedinstvena kraljevina bez dinastije a dužnost regenta vršio je grof Mikloš Horti.

1922 - Rođen je Žoze Saramago, portugalski pisac, nobelovac. Rođen je u seljačkoj porodici i promenio je niz zanimanja, da bi se tek 1976. posvetio književnosti. Smatra se jednim od najvećih portugalskih pisaca. Prevođen je na preko trideset jezika. Dela: "Embargo i druge priče", "Godina smrti Rikarda Reiša", "Slepilo", "Sedam sunaca i sedam mesečina", "Jevanđelje po Isusu Hristu".

1933 - Sovjetski Savez i SAD uspostavili su diplomatske odnose.

1941 - U Drugom svetskom ratu počela je druga nemačka ofanziva na Moskvu, koja je kao i prva, započeta u septembru 1941. kad su Nemci došli 30 kilometara od Moskve, završena neuspehom. Ovog puta Nemci su prišli na 25 kilometara, ali je sovjetska armija slomila neprijateljsku ofanzivu 5. decembra 1941. i u protivudaru ih je do 10. januara 1942. odbacila 200 kilometara zapadno od Moskve. Tim prvim velikim uspehom nad Silama osovine je krahirala nemačka doktrina munjevitog rata i nagovešten je preokret u ratu u korist antihitlerovske koalicije.

1948 - Rođen je Mate Parlov, najbolji bokser bivše Jugoslavije. U bokserski klub "Pula" je stupio sa 16 godina, i nakon svega 3 godine osvojio je titulu prvaka Jugoslavije u poluteškoj kategoriji. Prvi veći međunarodni uspeh ostvario je 1969. kada je u Bukureštu postao vicešampion Evrope. Dve godine docnije u Madridu je osvojio zlatnu medalju, a 1973. u Beogradu odbranio je titulu prvaka Evrope u poluteškoj kategoriji. Na Olimpijskim igrama u Minhenu 1972. Parlov je osvojio zlato, a u Havani 1974. postao je amaterski prvak sveta u poluteškoj kategoriji. Godine 1976. u Beogradu je, savladavši Italijana Domenika Adinolfija, postao profesionalni prvak Evrope u poluteškoj kategoriji, a 2 godine potom, pobedom nad Argentincom Migelom Anhelom Kueljom i svetski šampion. Osam puta je bio prvak Jugoslavije.

1960 - Umro je američki filmski glumac Klerk Gebl. Igrao je u više od 70 filmova i decenijama je bio u vrhu popularnosti. Filmovi: "Istočni put", "Slobodna duša", "Dogodilo se jedne noći" (Oskar), "Pobuna na brodu 'Baunti'", "Kinesko more", "Prohujalo sa vihorom", "San Francisko", "Mogambo", "Probni pilot", "Učiteljevo mezimče", "Neprilagođeni", "Ljudi u belom".

1965 - Sovjetski Savez je lansirao "Veneru III", prvi svemirski brod koji je, stigavši na Veneru u martu 1966. Dospeo na drugu planetu.

1965 - Umro je irski državnik Vilijam Tomas Kosgrejv, prvi predsednik Irske od 1922. do 1932.

1970 - Pakistan je saopštio da je broj mrtvih u ciklonu i ogromnim talasima koji su se sručili na obale Istočnog Pakistana (sada Bangladeš) i ostrva u Bengalskom zalivu dostigao pola miliona.

1972 - Generalna skupština UN preporučila je da Portugal treba da napusti svoje kolonijalne posede u Africi i Aziji (Angola, Mozambik, Port. Gvineja, Sao Tome, Kap Verde, Istočni Timor, Makao). Vlada u Lisabonu je pravo na nezavisnost kolonijama priznala posle "Revolucije karanfila" aprila 1974. kada je oboren režim koji je svojevremeno ustrojio Antonio Salazar.

1981 - Umro je američki filmski glumac Vilijam Holden, koji je najčešće tumačio uloge "idealnog" tipa savremenog Amerikanca. Filmovi: "Bulevar sumraka", "Juče rođena", "Snaga oružja", "Mesec je plav", "Iznad 30. sprata", "Stalag 17" (Oskar), "Piknik", "Most na reci Kvaj", "Svet Suzi Vong", "TV mreža", "Divlja horda".

1991 - Ruski predsednik Boris Jeljcin potpisao je seriju dekreta kojima je preneo vlast nad privredom sa sovjetske centralne vlade na vladu Rusije.

1995 - Bivši predsednik Južne Koreje Ro Te Vu je uhapšen pod optužbom za korupciju.

1997 - Umro je francuski političar i publicista Žorž Marše, generalni sekretar Francuske Komunističke partije od 1972. do 1994. Osamdesetih godina 20. veka se, pod uticajem italijanskih komunističkih reformista, verbalno opredelio za politiku "evrokomunizma", ali je u suštini ostao veran interesima Moskve. Dela: "Šta je Francuska Komunistička partija?", "Demokratski izazov", "Politika Francuske Komunističke partije", "Govorimo otvoreno", "Odgovori", "Nada u sadašnjost".

2006 - Mađarski naučnici su uspešno klonirali miša. Miš zvani "Klonila" je proizvod trogodišnjeg rada 20 istraživača Poljoprivrednog biotehnološkog istraživačkog centra u Godolu u blizini Budimpešte. Prema njihovom uverenju, kloniranje bi trebalo da bude od velike pomoći naučnicima u lečenju raznih bolesti.

2006 - Umro je ekonomista Milton Fridman "otac monetarističke teorije", odnosno - neoliberalizma. Bio je savetnik Ričarda Niksona, Džeralda Forda i Ronalda Regana. Čelnik je "čikaške škole", od 1948. do 1979. bio je profesor Univerziteta u Čikagu. Protivnik kejnzijanske škole, zagovarao je ekonomsku politiku zasnovanu na maksimalnom smanjenju javne potrošnje, povlačenju države iz ekonomije pa i javnog sektora, monetarnu stabilnost i apsolutnu prevagu zakona tržišta. Glavna dela: "Kapitalizam i sloboda", "Teoretske osnove monetarne analize", "Sloboda izbora".

2012 - Haški tribunal izrekao je pravosnažnu presudu kojom je hrvatske generale Antu Gotovinu i Mladena Markača oslobodio optužbi za udruženi zločinački poduhvat i zločine počinjene nad Srbima u operaciji "Oluja" avgusta 1995. godine. U vojnoj operaciji "Oluja" hrvatskih oružanih snaga sa prostora Republike Srpske Krajine proterano je oko 220.000 Srba, poginule su 1.922 osobe, a nije rasvetljena sudbina 975 osoba, od toga 674 civila. "Oluja" je bila završna operacija u ratu 1991/95. tokom kojeg je u Hrvatskoj ubijeno i nestalo blizu 7.000, a proterano 404.887 Srba, od toga 141.887 iz gradova van ratnih dejstava.

2014 - Preminuo je Jovan Ćirilov, teatrolog, dugogodišnji upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta, pozorišni esejist i kritičar.

2014 - U Beogradu je, u prisustvu tadašnjeg predsednika Srbije Tomislava Nikolića, svečano otkriven spomenik caru Nikolaju II Romanovu, poslednjem monarhu Rusije. Čin osvećenja spomenika obavili su patrijarh moskovski i cele Rusije Kiril i patrijarh srpski Irinej. Nikolaj II presudno je pomogao Srbiji u Prvom svetskom ratu, posebno u najtragičnijim danima povlačenja srpske vojske i naroda 1915/16. godine. Cara mučenika, ubijenog, s porodicom, jula 1918. u Jekaterinburgu, kanonizovala je prvo Ruska zagranična crkva, a potom i druge pravoslavne crkve.

2018 - Na Generalnoj konferenciji za tegove i mere u organizaciji Međunarodnog biroa za tegove i mere (BIPM), u Versaju kod Pariza, Francuska, u prisustvu metrologa iz više od 60 zemalja, doneta je odluka da se metalni prototip kilograma zameni definicijom zasnovanom na "Plankovoj konstanti". U revidiranom SI sistemu sve jedinice biće definisane fundamentalnim prirodnim konstantama. Srbija, tada kneževina, pristupila je među prvima Metarskoj konvenciji, još 21. septembra 1879. godine.

2018 - Osuđeni su čelnici Crvenih Kmera, maoističke političke organizacije koja je vladala Kambodžom (tada Kampučija) od 1975. do 1979. godine. Presuda kojom su Nuon Čea (92), zamenik Pola Pota, lidera te maoističke partije, i Kije Sampan (87), predsednik zemlje, proglašeni krivim, prvo je i formalno priznanje da se ono što je taj režim činio može definisati kao genocid. Navodno je do dva miliona ljudi stradalo tokom režima Crvenih kmera. Optužnica je obuhvatala još dvojicu čelnih ljudi tog režima, Ta Moka i Ieng Saria, ali su oni umrli tokom suđenja. Lider Crvenih Kmera Pol Pot, koji se dugo uspešno skrivao, umro je 1998. godine.

2020 - Umro je Ivan Bekjarev, glumac. Prvu ulogu na filmu igrao je 1967, u filmu "Bokseri idu u raj". Ostvario je više od 50 filmskih uloga, i približno 150 pozorišnih. Predavao je glumu na Akademiji umetnosti u Beogradu. Bio je zapažen i kao radijski voditelj, na "Studiu B" i na programu 202 Radio Beograda. - Danas je Dan Kopnene vojske Vojske Srbije. Obeležava se u znak sećanja na 16. novembar 1914. godine, kada je počela Kolubarska bitka, jedna od najznačajnijih u Prvom svetskom ratu. Herojskim držanjem u borbi srpska pešadija zadivila je tada svet.

Dogodilo se na današnji dan, 16.11.

Na današnji dan 1752. godine rođen je Đorđe Petrović Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka. Karađorđe je tvorac novovekovne srpske države i rodonačelnik kraljevske porodice Karađorđević. U Austrijsko-turskom ratu (Kočina Krajina) borio se kao frajkor (dobrovoljac) u sastavu jedinica kapetana Koče Anđelkovića, na austrijskoj strani. Kao buljubaša (turski čin u rangu komandanta bataljona) učestvovao je u akcijama protiv Janjičara. Na zboru srpskih prvaka u Orašcu 14. februara 1804. izabran je za "vožda" u borbi protiv Turaka. Isteravši Turke iz Beogradskog pašaluka (Smederevskog) posle pobeda na Ivankovcu, Mišaru i Deligradu i oslobođenja Beograda, nastojao je da izdejstvuje priznanje Srbije, ali međunarodni uslovi nisu bili povoljni. Pokušavao je da se osloni na Rusiju i 1807. stvorena je neka vrsta srpsko-ruskog vojnog savezništva, što je okončano za Srbiju krajnje nepovoljnim Bukureštanskim mirom 1812. Posle sloma ustanka 1813. izbegao je u Austriju, zatim u Rusiju, da bi po povratku u Srbiju 1817. tragično nastradao.

Danas je četvrtak, 16. novembar, 320. dan 2023. Do kraja godine ima 45 dana.

42. p.n.e. - Rođen je rimski car Tiberije, posinak Oktavijana Avgusta, koji je tokom vladavine od 14. do 37. nove ere osigurao granice Rimskog carstva bez novih osvajanja, popravio finansije i administraciju, posebno u provincijama. Prethodno se proslavio u vojnim pohodima u Germaniji, Panoniji i Dalmaciji. U poznim godinama doneo je Zakon o uvredi veličanstva i vladao je sve okrutnije, 26. se povukao na ostrvo Kapri, dok je u Rimu njegov miljenik, prefekt pretorijanaca Sejan, zaveo krvav režim. Nakon što je nastojeći da se dočepa vlasti Sejan ubio carevog sina Julija Cezara Druza, Tiberije naređuje njegovo smaknuće.

1272 - Umro je engleski kralj Henri III, koji je stupio na presto već u devetoj godini kad je 1216. tokom Prvog baronskog rata poginuo njegov otac Džon Bez Zemlje, ali je stvarno počeo da vlada 1234.

1532 - Španski osvajač Francisko Pizaro zauzeo je na prevaru, sa samo 200 vojnika, grad Kahemarku i zarobio cara Inka Atahualpu.

1797 - Umro je pruski kralj Fridrih Vilhelm II, koji je tokom 13-godišnje vladavine sprovodio politiku teritorijalnog širenja zemlje, posebno se okoristivši prilikom druge i treće podele Poljske 1793. i 1795. Od 1792. do 1795. pridružio se Austriji u savezu protiv revolucionarne Francuske. Religioznim ediktom iz 1788. proklamovao je versku toleranciju, ali taj akt je u praksi imao ograničen domet, kao i skromne liberalne reforme ozakonjene 1794.

1828 - Francuska, Britanija i Rusija priznale su nezavisnost Grčke, što je Turska odbila da prihvati, ali je 1829. posle poraza u ratu s Rusijom, mirom u Jedrenu prinuđena da prizna nezavisnost te zemlje.

1831 - Umro je pruski general Karl fon Klauzevic, jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara 19. veka, koji je glavne ideje o ratnoj strategiji i taktici izložio u delu "O ratu". Zbog neslaganja s politikom vodećih krugova Pruske prema francuskom caru Napoleonu I, protiv kojeg se borio u više bitaka, od 1812. do 1814. bio je u službi Rusije.

1848 - U Rimu, kojim je tada vladao papa Pije IX, izbila je pobuna i uspostavljena je Rimska republika ustrojena po ugledu na republikansku Francusku.

1895 - Rođen je nemački kompozitor Paul Hindemit, koji je stvarao na osnovu disonantnog kontrapunkta i slobodnog shvatanja tonaliteta. Kad su nacisti 1933. proskribovali njegova dela kao dekadentna, otišao je u Ankaru, a od 1939. bio je profesor na univerzitetima u SAD i Švajcarskoj. Dela: opere "Novosti dana", "Kardijak", "Slikar Matis", "Harmonija sveta", šest gudačkih kvarteta, "Kamerna muzika op. 36", koncerti i sonate za razne instrumente, teorijska dela "Tradicionalna harmonija", "Kompozitorov svet".

1912 - Počela je Bitoljska bitka u Prvom balkanskom ratu u kojoj je dobro utvrđenu tursku Vardarsku armiju Zeki paše, koja se povukla posle poraza u Kumanovskoj bici, srpska Prva armija regenta Aleksandra Karađorđevića potukla posle trodnevnih borbi, čime su Južna Srbija (danas Makedonija) i Stara Srbija (Kosovo i Metohija) konačno oslobođene od Turske i vraćene matici zemlji - Srbiji.

1918 - Posle propasti austrougarske monarhije u Prvom svetskom ratu, Mađarska je proglašena nezavisnom republikom. Od marta do avgusta 1919. u Mađarskoj je postojala sovjetska republika pod vođstvom Bele Kuna, da bi zatim admiral Mikloš Horti srušio Kunov režim. Mađarska je od 1919. bila jedinstvena kraljevina bez dinastije a dužnost regenta vršio je grof Mikloš Horti.

1922 - Rođen je Žoze Saramago, portugalski pisac, nobelovac. Rođen je u seljačkoj porodici i promenio je niz zanimanja, da bi se tek 1976. posvetio književnosti. Smatra se jednim od najvećih portugalskih pisaca. Prevođen je na preko trideset jezika. Dela: "Embargo i druge priče", "Godina smrti Rikarda Reiša", "Slepilo", "Sedam sunaca i sedam mesečina", "Jevanđelje po Isusu Hristu".

1933 - Sovjetski Savez i SAD uspostavili su diplomatske odnose.

1940 - Nemačke okupacione vlasti su izgradnjom zida potpuno izolovale geto u Varšavi od ostatka grada. Generalni guverner Poljske Hans Frank ustanovio je geto u Varšavi u oktobru 1940. U njega su Nemci saterali oko 440.000 Jevreja iz Varšave i drugih poljskih mesta kao i iz Nemačke. Desetine hiljada Jevreja tu je umrlo od gladi i bolesti, a više od 310.000 otpremljeno je u logore smrti i ubijeno. Preživeli su 1943. podigli ustanak, ali su tokom odmazde gotovo svi stradali.

1941 - U Drugom svetskom ratu počela je druga nemačka ofanziva na Moskvu, koja je kao i prva, započeta u septembru 1941. kad su Nemci došli 30 kilometara od Moskve, završena neuspehom. Ovog puta Nemci su prišli na 25 kilometara, ali je sovjetska armija slomila neprijateljsku ofanzivu 5. decembra 1941. i u protivudaru ih je do 10. januara 1942. odbacila 200 kilometara zapadno od Moskve. Tim prvim velikim uspehom nad Silama osovine je krahirala nemačka doktrina munjevitog rata i nagovešten je preokret u ratu u korist antihitlerovske koalicije.

1948 - Rođen je Mate Parlov, najbolji bokser bivše Jugoslavije. U bokserski klub "Pula" je stupio sa 16 godina, i nakon svega 3 godine osvojio je titulu prvaka Jugoslavije u poluteškoj kategoriji. Prvi veći međunarodni uspeh ostvario je 1969. kada je u Bukureštu postao vicešampion Evrope. Dve godine docnije u Madridu je osvojio zlatnu medalju, a 1973. u Beogradu odbranio je titulu prvaka Evrope u poluteškoj kategoriji. Na Olimpijskim igrama u Minhenu 1972. Parlov je osvojio zlato, a u Havani 1974. postao je amaterski prvak sveta u poluteškoj kategoriji. Godine 1976. u Beogradu je, savladavši Italijana Domenika Adinolfija, postao profesionalni prvak Evrope u poluteškoj kategoriji, a 2 godine potom, pobedom nad Argentincom Migelom Anhelom Kueljom i svetski šampion. Osam puta je bio prvak Jugoslavije.

1960 - Umro je američki filmski glumac Klerk Gebl. Igrao je u više od 70 filmova i decenijama je bio u vrhu popularnosti. Filmovi: "Istočni put", "Slobodna duša", "Dogodilo se jedne noći" (Oskar), "Pobuna na brodu 'Baunti'", "Kinesko more", "Prohujalo sa vihorom", "San Francisko", "Mogambo", "Probni pilot", "Učiteljevo mezimče", "Neprilagođeni", "Ljudi u belom".

1965 - Sovjetski Savez je lansirao "Veneru III", prvi svemirski brod koji je, stigavši na Veneru u martu 1966. dospeo na drugu planetu.

1965 - Umro je irski državnik Vilijam Tomas Kosgrejv, prvi predsednik Irske od 1922. do 1932.

1970 - Pakistan je saopštio da je broj mrtvih u ciklonu i ogromnim talasima koji su se sručili na obale Istočnog Pakistana (sada Bangladeš) i ostrva u Bengalskom zalivu dostigao pola miliona.

1972 - Generalna skupština UN preporučila je da Portugal treba da napusti svoje kolonijalne posede u Africi i Aziji (Angola, Mozambik, Port. Gvineja, Sao Tome, Kap Verde, Istočni Timor, Makao). Vlada u Lisabonu je pravo na nezavisnost kolonijama priznala posle "Revolucije karanfila" aprila 1974. kada je oboren režim koji je svojevremeno ustrojio Antonio Salazar.

1981 - Umro je američki filmski glumac Vilijam Holden, koji je najčešće tumačio uloge "idealnog" tipa savremenog Amerikanca. Filmovi: "Bulevar sumraka", "Juče rođena", "Snaga oružja", "Mesec je plav", "Iznad 30. sprata", "Stalag 17" (Oskar), "Piknik", "Most na reci Kvaj", "Svet Suzi Vong", "TV mreža", "Divlja horda".

1991 - Ruski predsednik Boris Jeljcin potpisao je seriju dekreta kojima je preneo vlast nad privredom sa sovjetske centralne vlade na vladu Rusije.

1993 - UN su, posle velike blamaže američkih trupa, zvanično odustale od potrage za liderom najmoćnije frakcije u Somaliji Mohamedom Farahom Aididom.

1995 - Bivši predsednik Južne Koreje Ro Te Vu je uhapšen pod optužbom za korupciju.

1997 - Umro je francuski političar i publicista Žorž Marše, generalni sekretar Francuske Komunističke partije od 1972. do 1994. Osamdesetih godina 20. veka se, pod uticajem italijanskih komunističkih reformista, verbalno opredelio za politiku "evrokomunizma", ali je u suštini ostao veran interesima Moskve. Dela: "Šta je Francuska Komunistička partija?", "Demokratski izazov", "Politika Francuske Komunističke partije", "Govorimo otvoreno", "Odgovori", "Nada u sadašnjost".

2006 - Mađarski naučnici su uspešno klonirali miša. Miš zvani "Klonila" je proizvod trogodišnjeg rada 20 istraživača Poljoprivrednog biotehnološkog istraživačkog centra u Godolu u blizini Budimpešte. Prema njihovom uverenju, kloniranje bi trebalo da bude od velike pomoći naučnicima u lečenju raznih bolesti.

2006 - Umro je ekonomista Milton Fridman "otac monetarističke teorije", odnosno - neoliberalizma. Bio je savetnik Ričarda Niksona, Džeralda Forda i Ronalda Regana. Čelnik je "čikaške škole", od 1948. do 1979. bio je profesor Univerziteta u Čikagu. Protivnik kejnzijanske škole, zagovarao je ekonomsku politiku zasnovanu na maksimalnom smanjenju javne potrošnje, povlačenju države iz ekonomije pa i javnog sektora, monetarnu stabilnost i apsolutnu prevagu zakona tržišta. Glavna dela: "Kapitalizam i sloboda", "Teoretske osnove monetarne analize", "Sloboda izbora".

2012 - Haški tribunal izrekao je pravosnažnu presudu kojom je hrvatske generale Antu Gotovinu i Mladena Markača oslobodio optužbi za udruženi zločinački poduhvat i zločine počinjene nad Srbima u operaciji "Oluja" avgusta 1995. godine. U vojnoj operaciji "Oluja" hrvatskih oružanih snaga sa prostora Republike Srpske Krajine proterano je oko 220.000 Srba, poginule su 1.922 osobe, a nije rasvetljena sudbina 975 osoba, od toga 674 civila. "Oluja" je bila završna operacija u ratu 1991/95. tokom kojeg je u Hrvatskoj ubijeno i nestalo blizu 7.000, a proterano 404.887 Srba, od toga 141.887 iz gradova van ratnih dejstava.

2014 - Preminuo je Jovan Ćirilov, teatrolog, dugogodišnji upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta, pozorišni esejist i kritičar.

2014 - U Beogradu je, u prisustvu tadašnjeg predsednika Srbije Tomislava Nikolića, svečano otkriven spomenik caru Nikolaju II Romanovu, poslednjem monarhu Rusije. Čin osvećenja spomenika obavili su patrijarh moskovski i cele Rusije Kiril i patrijarh srpski Irinej. Nikolaj II presudno je pomogao Srbiji u Prvom svetskom ratu, posebno u najtragičnijim danima povlačenja srpske vojske i naroda 1915/16. godine. Cara mučenika, ubijenog, s porodicom, jula 1918. u Jekaterinburgu, kanonizovala je prvo Ruska zagranična crkva, a potom i druge pravoslavne crkve.

2018 - Na Generalnoj konferenciji za tegove i mere u organizaciji Međunarodnog biroa za tegove i mere (BIPM), u Versaju kod Pariza, Francuska, u prisustvu metrologa iz više od 60 zemalja, doneta je odluka da se metalni prototip kilograma zameni definicijom zasnovanom na "Plankovoj konstanti". U revidiranom SI sistemu sve jedinice biće definisane fundamentalnim prirodnim konstantama. Srbija, tada kneževina, pristupila je među prvima Metarskoj konvenciji, još 21. septembra 1879. godine.

2018 - Osuđeni su čelnici Crvenih Kmera, maoističke političke organizacije koja je vladala Kambodžom (tada Kampučija) od 1975. do 1979. godine. Presuda kojom su Nuon Čea (92), zamenik Pola Pota, lidera te maoističke partije, i Kije Sampan (87), predsednik zemlje, proglašeni krivim, prvo je i formalno priznanje da se ono što je taj režim činio može definisati kao genocid. Navodno je do dva miliona ljudi stradalo tokom režima Crvenih kmera. Optužnica je obuhvatala još dvojicu čelnih ljudi tog režima, Ta Moka i Ieng Saria, ali su oni umrli tokom suđenja. Lider Crvenih Kmera Pol Pot, koji se dugo uspešno skrivao, umro je 1998. godine.

2020 - Umro je Ivan Bekjarev, glumac. Prvu ulogu na filmu igrao je 1967, u filmu "Bokseri idu u raj". Ostvario je više od 50 filmskih uloga, i približno 150 pozorišnih. Predavao je glumu na Akademiji umetnosti u Beogradu. Bio je zapažen i kao radijski voditelj, na "Studiju B" i na programu 202 Radio Beograda.

- Danas je Dan Kopnene vojske Vojske Srbije. Obeležava se u znak sećanja na 16. novembar 1914. godine, kada je počela Kolubarska bitka, jedna od najznačajnijih u Prvom svetskom ratu. Herojskim držanjem u borbi srpska pešadija zadivila je tada svet.

Dogodilo se na današnji dan, 17.11.

Na današnji dan 1882. godine umro je srpski filolog Đura Daničić (kršteno ime bilo mu je Đorđe J. Popović), saradnik Vuka Karadžića u borbi za reformu srpskog pravopisa i jezika. Nakon školovanja u rodnom Novom Sadu, studija u Požunu (sada Bratislava), Pešti i Beču radio je kao bibliotekar Narodne biblioteke u Beogradu, sekretar Društva srpske slovesnosti i profesor Liceja i Velike škole. U prvom radu "Rat za srpski jezik i pravopis" 1847. kojim je doprineo pobedi Vukovih ideja, potpisao se prezimenom Daničić, umesto porodičnim Popović. Preveo je "Stari zavjet". Objavio je više dela stare srpske književnosti ("Žitije sv. Save" od Teodosija, "Žitije sv. Simeona i sv. Save" od Domentijana, "Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih" od Danila, "Nikoljsko jevanđelje"). Izradio je "Rječnik iz književnih starina srpskih" i započeo veliki istorijski "Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika". Pomogao je Vuku u prevodu "Novog zaveta". Ostala dela: "Mala srpska gramatika", "Srpska sintaksa", "Oblici srpskog jezika", "Istorija oblika", "Osnove srpskoga ili hrvatskoga jezika", "Korijeni", "Srpski akcenti".

Danas je petak, 17. novembar, 321. dan 2023. Do kraja godine ima 44 dana.

1558 - Umrla je engleska kraljica Meri I Tjudor, kćerka Henrija VIII, i na presto je stupila njena sestra Elizabeta I. Tokom vladavine od 1553. kao supruga španskog kralja Felipea II podredila je Englesku španskom uticaju i pokušala je "čvrstom rukom" zbog čega je prozvana "Krvava Meri" da uklono protestantizam. Englesko građanstvo, udruženo s "novim plemstvom", posle njene smrti ponovo je uspostavilo protestantizam (anglikanska crkva koju je zbog sukoba s Rimom osnovao Henri VIII).

1587 - Rođen je holandski pisac Jost van den Vondel, najplodniji i najznačajniji književnik holandskog baroka. Pisao je tužbalice, patriotske, satirične i prigodne pesme, a dramama na biblijske, antičke i istorijske teme znatno je uticao na evropsku literaturu. Dela: drame "Pasha", "Palamed", "Hizbreht van Amatel", "Levendalci", "Lucifer", "Jefta", "Adam u izgnanstvu".

1755 - Rođen je francuski kralj Luj XVIII, koji je vladao u vreme restauracije posle pada cara Napoleona I. Titulu kralja nosio je od 1795. ali je stvarno vladao od 1814. do smrti 1824. kad ga je na prestolu nasledio brat Šarl X. Njihov treći, najstariji, brat kralj Luj XVI pogubljen je na giljotini 1793. u vreme Francuske revolucije.

1771 - Rođen je Jovan Pačić, srpski pesnik i slikar. Školovao se u rodnoj Baji, Kaloči i Budimu. Zbog siromaštva, stupio je 1792. ili 1793. u vojsku, i kao konjanik vojevao je u Napoleonovim ratovima. Objavljivao je u Letopisu i Srpskom narodnom listu do 1842. a još 1827. štampao je u Budimu tri sveske "Sočinenija pjesnoslovska". Pesme Jovana Pačića su ljubavne, vojničke, elegije, po uzoru na nemačke romantičare. Godine 1828. s Janom Kolarom objavio je "Imenoslov ili rečnik lični imena razni naroda slovenski". Bio je retko učen, govorio desetak jezika. Bio je protivnik Vukove jezičke reforme. Pačić je prvi srpski književnik koji je prevodio Getea. Mahom je slikao pejzaže tehnikom akvarela. Posebno su važni njegovi akvareli o stanovnicima rodne Bačke.

1788 - Rođen je ruski glumac Mihail Semjonovič Ščepkin, najznačajniji umetnik ruskog i svetskog pozorišta u prvoj polovini 19. veka. Smatra se pretečom pozorišnog režisera i glumca Konstantina Stanislavskog.

1796 - Umrla je ruska carica Katarina II Aleksejevna, nazvana Katarina Velika. Vladala je čvrstom rukom od 1762. do smrti. U duhu prosvećenog apsolutizma i pod uticajem francuskih filozofa i ideja prosvećenosti, otvarala je škole, pomagala nauku i umetnost, modernizovala administraciju i sudstvo, uredila finansije, ukinula torturu, smrtnu kaznu zamenila progonstvom u Sibir. Uspešno je ratovala protiv Poljske i Turske i Rusiji je pripojila Kazahstan, Gruziju, Jermeniju, Kamčatku, Krim, deo Besarabije (Moldavije) i velike delove Ukrajine, Belorusije i Poljske. Dodatno je pojačala podređenost seljaka plemstvu, a potezi te vrste izazvali su ustanak kozaka i seljaka 1773. pod vođstvom Jemeljana Pugačova koji je brutalno ugušen.

1800 - Kongres SAD sastao se prvi put u novoj prestonici Vašingtonu, a američki predsednik Džon Adams je postao prvi stanovnik zvanične rezidencije predsednika SAD kasnije nazvane Bela kuća.

1855 - Škotski istraživač Dejvid Livingston otkrio je vodopade širine 1.717 metara i visine oko 100 metara, na reci Zambezi, koji su potom nazvani - Viktorijini vodopadi, po kraljici Viktoriji.

1858 - Umro je velški filantrop Robert Oven, socijalista utopista i socijalni reformator, industrijalac koji je bogatstvo utrošio pokušavajući da ostvari projekte socijalnih reformi. Njega i njegove pristalice savremenici su nazivali "socijalistima", čime je taj izraz ušao u upotrebu. Prve uzorne zajednice stvorio je u Nju Lanarku u Škotskoj, kao kooperative proizvođača i potrošača. Ustanovio je bolesničke blagajne, ograničio radno vreme, osnovao čitaonice. Da bi dokazao ostvarljivost reformi, otišao je u SAD, gde je 1825. osnovao komunu "Nova harmonija". Kad je eksperiment propao vratio se u Englesku, gde je stvorio Veliki nacionalni strukovni savez (sindikat). Dela: "Novi pogled na društvo", "Skica racionalnog sistema društva", "Knjiga o novom svetskom moralu".

1864 - Rođen je osnivač srpskog zemljoradničkog zadrugarstva Mihailo Avramović. Prvu zadrugu osnovao je 1894. u Vranovu, nedaleko od rodnog Smedereva. Izradio je nacrt prvog srpskog zakona o zadrugama i pokrenuo list "Zemljoradnička zadruga" koji je uređivao 20 godina. Objavio je brojne radove o poljoprivredi, a njegovo najveće i poslednje delo je "Sociologija zadrugarstva". Učestvovao je u stvaranju Međunarodnog zadružnog saveza. Dela: "Agrarni pokret u Srbiji", "Sociologija zadrugarstva', "Naše seljačko gazdinstvo".

1869 - Posle više od 10 godina rada pod rukovodstvom Francuza Ferdinanda de Lesepsa, otvoren je Suecki kanal kojim su povezani Sredozemno more i Crveno more, odnosno Indijski okean. Ukupan trošak je bio 287 miliona zlatnih franaka, a izuzetno teški uslovi rada odneli su čak 20.000 života. Kanal je dugo bio nedaća za Egipat, pošto je Britanija zbog kanala držala pod okupacijom tu zemlju. Naser ga je nacionalizovao 1956. što je izazvalo vojnu intervenciju Britanije i Francuske, uz podršku još nekih zemalja. Ipak, od tada on je u vlasništvu egipatske države.

1876 - U Moskvi je prvi put izveden "Srpsko-ruski marš" Petra Iljiča Čajkovskog, danas poznat kao "Slovenski marš" Inspirisan Srpsko-turskim ratom, Čajkovski je komponovao ovo delo na motivima koje je pronašao u zbirci Kornelija Stankovića "Srpske narodne melodije", štampanoj 1862. u Beču (prvo izdanje 1859). Za tu zbirku Kornelije Stanković nagrađen je od ruskog carskog dvora Ordenom svetog Stanislava. Prvo izvođenje "Srpsko-ruskog marša" dogodilo se u Moskvi pod upravom N.G. Rubinštajna, na simfonijskom koncertu Ruskog muzičkog društva u korist Slovenskog dobrotvornog komiteta.

1887 - Rođen je britanski feldmaršal Bernard Lo Montgomeri, jedan od najpoznatijih savezničkih vojskovođa u Drugom svetskom ratu. Istoričari ga smatraju najvećim britanskim vojskovođom posle Artura Velzlija Velingtona. Pobeda njegove Osme armije nad Afričkim korpusom nemačkog generala Ervina Romela u bici kod El Alamejna krajem 1942. preokrenula je tok rata u Africi.

1908 - Umro je Milan Milićević, srpski književnik, predsednik Srpske kraljevske akademije, istoričar, etnograf, folklorista, pedagog, prevodilac. Bio je član Srpske kraljevske akademije od njenog osnivanja i njen predsednik od 1896. do 1899. Po osnovnom obrazovanju bogoslov, decenijama je bio visoki činovnik Ministarstva prosvete, bibliotekar Narodne biblioteke i državni savetnik. Napisao je niz etnografsko-geografsko-istorijskih radova. Glavna dela: "Kneževina Srbija", "Kraljevina Srbija", "Knez Miloš u pričama", "Karađorđe u govoru i tvoru", "Pomenik znamenitih ljudi srpskog naroda novijega doba", "Život Srba seljaka", "Uspomene". Literarna dela: "Zimnje večeri", "Letnje večeri", "Međudnevnica".

1913 - Prvi brodovi su prošli kroz Panamski kanal.

1917 - Umro je francuski vajar Ogist Roden, jedan od najvećih umetnika krajem 19. i početkom 20. veka, čije je delo objedinilo romantičarski duh i moderne težnje i presudno je uticalo na evropsko vajarstvo. Skulpture: "Mislilac", "Poljubac", "Balzak", "Građani Kalea", "Vrata pakla", "Večni idol", "Proleće", "Čovek slomljenog nosa", biste, aktovi.

1918 - Srpska vojska oslobodila je Zrenjanin, tada Bečkerek. Od 1935. do 1946. grad se zvao Petrovgrad po oslobodiocu kralju Petru I Karađorđeviću.

1939 - Nacisti su ubili više od 20 čehoslovačkih studenata koji su protestvovali protiv okupacije njihove zemlje, zatvorili u koncentracione logore preko 1200, a Univerzitet u Pragu i studentske domove pretvorili u kasarne. Karlov univerzitet u Pragu, osnovan 1348. jedan je od najstarijih u Evropi. Studenti više evropskih zemalja okupili su se potom u Londonu gde je Međunarodno veće studenata proglasilo 17. novembar za Međunarodni dan studenata.

1954 - Egipatski general Gamal Abdel Naser postao je šef države posle pada predsednika Mohameda Nagiba, s kojim je 1952. srušio kralja Faruka I, a time i monarhiju u Egiptu.

1958 - Sudanska vojska je srušila civilnu vladu, svega dve godine nakon sticanja nezavisnosti, a novi predsednik vlade je postao general Ibrahim Abud.

1969 - Sovjetski Savez i SAD otpočeli su u Helsinkiju razgovore o ograničenju strateškog naoružanja (SALT).

1971 - Feldmaršal Vemid Tanom Kitikačorn vojnim udarom je, bez prolivanja krvi, uklonio tajlandsku vladu, raspustio skupštinu i suspendovao ustav, ali suštinu tajlandskog monarhističkog režima nije dovodio u pitanje.

1972 - Bivši predsednik Argentine Huan Peron se vratio u zemlju posle 17 godina izgnanstva.

1974 - Prvi skupštinski izbori u Grčkoj posle više od 10 godina i sedmogodišnje vojne uprave okončani su uverljivom pobedom Nove demokratije Konstantina Karamanlisa.

1976 - Kina je izvela najveću nuklearnu eksploziju u atmosferi.

1977 - Predsednik Egipta Anvar el Sadat prihvatio je poziv da poseti Izrael, ignorišući nezadovoljstvo arapskih zemalja, kao i sopstvene vlade.

1989 - U nesreći u jami "Morava" Aleksinačkih rudnika uglja poginulo je 90 rudara.

1989 - Bugarska skupština smenila je Todora Živkova sa položaja šefa države.

1991 - Skupština (Sobranje) Makedonije je usvojila ustav koji je tu bivšu jugoslovensku republiku odredilo kao nezavisnu državu u postojećim administrativnim granicama. Od 120 poslanika za ustav su glasala 92.

1993 - Nigerijski general Sani Abača zbacio je civilnu vladu Ernesta Šonekana.

1996 - U drugom krugu lokalnih izbora u Srbiji, koalicija opozicionih partija "Zajedno" pobedila je u najvećem broju velikih gradova, uključujući Beograd, Niš, Novi Sad, Kragujevac.

1997 - Najveća egipatska organizacija islamskih terorista "El Gama el Islamija" ubila je pored hramova u Luksoru 58 stranih turista i četvoricu Egipćana, što je bio do tada najkrvaviji teroristički napad u Egiptu.

1998 - Izraelska skupština (Kneset) je većinom glasova ratifikovala "Vaj sporazum", kojim je predviđeno ustupanje dela okupirane teritorije palestinskoj samoupravi.

2002 - Bivši italijanski predsednik vlade Đulio Andreoti osuđen je na 24 godine zatvora kao naručilac ubistva novinara Minoa Pekorelija 1979. godine. Godinu dana potom, vrhovni sud Italije doneo je oslobađajuću presudu u kojoj je navedeno da senator Andreoti nije ni na koji način umešan u to ubistvo.

2005 - Albert II svečano je ustoličen kao monarh Kneževine Monako. Vladajuća porodica Monaka, Grimaldi, kojoj pripada i Albert II, najstarija je vladarska kuća Evrope.

2006 - Umro je Ferenc Puškas najbolji fudbaler u istoriji mađarskog fudbala.

2006 - Holandska vlada donela je odluku o potpunoj zabrani nošenja u javnosti burki i drugih marama kojima muslimanke pokrivaju lice. Holandija je prva evropska zemlja koja je uvela potpunu zabranu prekrivanja lica, iz bezbednosnih razloga, dok su neke države donele zakone koji to zabranjuju na određenim mestima, u državnim institucijama, školama ili fakultetima.

2007 - Umro je ruski akademik Oleg Gazenko rodonačelnik kosmičke biologije i medicine. Gazenko, inače general, je 1950. bio jedan od idejnih tvoraca i realizatora naučnih programa na zemljinim bio-satelitima čije je istraživanje imalo veliki doprinos u pripremi čovekovih letova u kosmos. Metode i sistem održavanja zdravlja i radne sposobnosti posade prilikom dužih letova u kosmos i povratka u uslove gravitacije, koje je Gazenko razradio pre više decenija, još uvek su neprevaziđene.

2013 - Preminula je Doris Lesing, britanska književnica, dobitnica Nobelove nagrade za književnost 2007. godine. Autor je više od 50 dela s tematikom od politike do naučne fantastike. Njen roman "Zlatna beležnica" iz 1962. godine smatra se nekom vrstom feminističke "svete knjige".

2016 - Podsekretar za ekonomsko planiranje Filipina Rozmari Edilon zvanično je saopštila da je ta zemlja najbrže rastuća privreda u Aziji. Po rečima Edilon, tokom prva tri meseca mandata predsednika Rodriga Dutertea, bruto domaći proizvod (BDP) je porastao za 7,1 odsto na godišnjem nivou u periodu od jula do kraja septembra, nadmašivši prethodnu prognozu od 6,8. Rast Filipina je postao brži od kineskih 6,7 odsto, a pretekao je i druge velike ekonomije u usponu u posmatranom periodu.

2017 - Evropska odbojkaška federacija (Confédération Européenne de Volleyball) proglasila je Tijanu Bošković za najbolju odbojkašicu Evrope za 2017. godinu na tradicionalnoj "Gala večeri" CEV-a održanoj u Moskvi.

2017 - Preminuo je Mladomir Todorović, rektor Karlovačke bogoslovije, profesor, prevodilac, protojerej. Bio je profesor Svetog pisma Starog zaveta u bogoslovijama u Prizrenu, Beogradu i Sremskim Karlovcima, gde je obavljao dužnost rektora 1977-1993. Jedna je od najistaknutijih i najzaslužnijih ličnosti srpske crkvene prosvete. Dela: "Rečnik manje poznatih reči i izraza u Svetom pismu", "Prevod Svetog pisma Platona Atanackovića". Za "Srbljak" (staro crkveno pesništvo, službe i žitija kanonizovanih Srba), SKZ 1970, napisao je Rečnik pojmova, ličnosti i navoda iz Svetoga pisma, kao i za izdanje dela Teodosija Hilandarca. Priredio je Sveto Pismo za decu, kao i "Božićnu čitanku", u izdanju biblioteke Svečanik, Minhen. Prevod dela "Proroci" Alekseja Knjazeva.

2018 - U Parizu su se dogodili masovni nemiri u kojima su učestvovale stotine hiljada nezadovoljnih građana. Demonstranti, poznati pod nazivom "Žuti prsluci" inicijalno su započeli proteste zbog rasta poreza na gorivo, da bi se vremenom okupljanja, praćena ozbiljnim sukobima s policijom, pa i žrtvama, pretvorila u krupne socijalne nemire.

2020 - Umro je Kolja Mićević, prevodilac, muzikolog, esejista, pesnik. Živeo je i radio kao samostalni umetnik u Banja Luci, Beogradu i Parizu. Bio je retko plodan stvaralac, i kao prevodilac i kao esejista. Prevodio je poeziju, sa francuskog (i starofrancuskog), engleskog, španskog, italijanskog, slovenačkog, od srednjovekovnih trubadura do Stefana Malarmea, Pola Valerija, Dantea Aligijerija. Bavio se i muzikologijom.

Dogodilo se na današnji dan, 18.11.

Na današnji dan 1935. godine grad Zrenjanin, tada Bečkerek, preimenovan je u Petrovgrad, po oslobodiocu kralju Petru I Karađorđeviću. To ime nosio je do 1946.

Danas je subota, 18. novembar, 322. dan 2023. godine. Do kraja godine ima 43 dana.

9 - Rođen je rimski car Tit Flavije Vespazijan, osnivač dinastije Flavija. Tokom vladavine od 69. do smrti 79. ugušio je pobunu Jevreja u Palestini (Judeji) posle čega je započelo njihovo masovno raseljavanje širom carstva. U gradu Rimu izgradio je veličastvene građevine poput Koloseuma, Kapitola i Amfiteatra.

1095 - Počeo je crkveni sabor u Klermonu na kojem je papa Urban II pozvao crkvene velikodostojnike i svetovne vladare na ratni pohod protiv "nevernika" muslimana, Seldžuka, s ciljem da se oslobodi sveta zemlja (Palestina) i Jerusalim. Bio je to začetak krstaških ratova, koji će s prekidima, trajati vekovima.

1626 - Papa Urban VIII je osvetio crkvu Svetog Petra u Rimu.

1697 - Rođen je engleski slikar Vilijam Hogart, izuzetan portretista s posebnim darom za prikazivanje fizionomija. Slikao je scene satiričnog i moralizatorskog karaktera iz života aristokratije. Ostavio je relativno mali broj radova, ali ga je njihova vrednost uvrstila među najznačajnije engleske slikare.

1786 - Rođen je nemački kompozitor Karl Marija fon Veber, tvorac nemačke romantične opere. Komponovao je i kantate, orkestarsku, kamernu i horsku muziku. Predvodio je operske kuće u Pragu i Drezdenu, a radio je i u Londonu, gde je umro 1826. Dela: opere "Čarobni strelac", "Eurijante", "Ribecal" (nedovršena), "Silvana", "Abu Hasan", "Oberon", "Koncertni komad za klavir i orkestar", "Poziv na igru", "Končertino za klarinet i orkestar".

1787 - Rođen je francuski slikar Luj Žak Mande Dager, zahvaljujući čijem je izumu, nazvanom "dagerotipija", prvi put omogućena izrada fotografija.

1860 - Rođen je poljski državnik, pijanista i kompozitor, Ignac Jan Paderevski, profesor Konzervatorijuma u Varšavi, koji je od 1919. do 1921. bio predsednik vlade i šef diplomatije a 1940. predsednik Poljske. Dela: opera "Manra", "Poljska fantazija" za klavir i orkestar, jedna simfonija, klavirska dela, solo pesme.

1883 - U SAD je prihvaćeno standardno računanje vremena i zemlja je podeljena na četiri vremenske zone.

1903 - SAD su s Panamom potpisale ugovor kojim su dobile neograničeno pravo korišćenja Panamskog kanala. Tek 1979. je dogovoreno da se Kanal 31. decembra 1999. vrati Panami. Do 1903. Panama je bila sastavni deo Kolumbije, zatim se osamostalila uz "pomoć" SAD, pošto vlada Kolumbije nije bila zadovoljna ponudom SAD za izgradnju kanala.

1905 - Rođen je srpski pisac Jovan Popović, pripadnik grupe literata koja je između dva svetska rata negovala socijalnu književnost. Posle zavođenja Šestojanuarske diktature 1929. osuđen je zbog komunističke propagande. Nakon oslobođenja Jugoslavije u Drugom svetskom ratu pokrenuo je i jedno vreme uređivao "Književne novine". Dela: zbirke pesama "Hadžija večnosti", "Lasta u mitraljeskom gnezdu", "Ples nad prazninom", proza "Lica u prolazu", "Istinite legende", "Reda mora da bude", "Sremska hronika", studije i eseji "Đura Jakšić i njegovo doba", "Sterija i počeci srpske drame", "Svetozar Marković".

1905 - Princ Čarls od Danske je izabran za prvog kralja Norveške posle obnavljanja nezavisnosti te zemlje, odvajanjem od Švedske. Na presto Norveške stupio je pod imenom Hakon VII.

1911 - Umro je srpski socijalista Andra Banković, jedan od pionira srpskog socijalističkog pokreta. Sa socijalističkim idejama se upoznao u inostranstvu, od učesnika Pariske komune i članova nacionalnih sekcija bivše Prve internacionale. Učestvovao je u revolucionarnim pokretima u Rusiji, vratio se u Srbiju 1887. i s Vasom Pelagićem od 1892. radio na organizovanju Socijalističke partije. Uređivao je listove "Srpski zanatlija" i "Socijaldemokrat" i inicijator je pokretanja "Radničkih novina". Učestvovao je na Prvoj balkanskoj socijalističkoj konferenciji i kongresu Druge internacionale u Londonu.

1915 - U Kačaničkom tesnacu na Kosovu i Metohiji srpska vojska je u Prvom svetskom ratu vodila žestoku borbu s bugarskim trupama koje su Srbiju napale s leđa, onemogućivši povlačenje Srba prema Skoplju u susret saveznicima. Premorene i brojno umanjene srpske trupe, pritisnute austro-nemačkim snagama sa severa i bugarskim s juga i istoka, morale su da obustave pokret prema Skoplju i srpska Vrhovna komanda naredila je povlačenje put obala Jadrana i Jonskog mora.

1918 - Belgijska armija je ušla u Brisel posle četiri godine nemačke okupacije u Prvom svetskom ratu.

1922 - Umro je francuski pisac Marsel Prust, autor dela beskrajno složene i tanane konstrukcije. Izvršio je ogroman uticaj na evropski roman 20. veka. Dela: ciklus romana "U traganju za izgubljenim vremenom" ("U Svanovom kraju", "U senci devojaka u cvetu", "Oko Germatovih", "Sodoma i Gomora", "Zatočenica", "Nestala Albertina", "Nađeno vreme"), roman "Žan Santej", polemički spis "Protiv Sent Beva".

1928 - "Parobrod Vili", prvi crtani film u kojem se pojavio Miki Maus, prikazan je u njujorškom bioskopu "Koloni teatar".

1936 - Nemačka i Italija su priznale vladu generala Franciska Franka, kao legitimnu vladu Španije.

1944 - Osnovano je Srpsko kulturno društvo Prosvjeta. Društvo je osnovano u Glini u hotelu "Kasina", kao sastavni deo priprema za osnivanje Srpskog kluba većnika ZAVNOH-a. Prvi predsednik bio je Dane Medaković, profesor iz Zagreba, a potpredsednici general Petar Drapšin i advokat Boško Desnica.

1945 - Na prvim izborima u Bugarskoj posle Drugog svetskog rata, koje je opozicija bojkotovala, pobedio je Otečestveni front predvođen komunistima.

1956 - Umro je srpski glumac Dobrica Milutinović, veliki pozorišni glumac izuzetnog glasa i retkog temperamenta. Kao prvak Drame nacionalnog teatra više od pola veka je s ogromnim uspehom igrao niz uloga iz klasičnog pozorišnog repertoara i najznačajnije likove iz nacionalnog repertoara. U Beograd je došao 1898. na poziv upravnika Narodnog pozorišta Branislava Nušića. Muzej pozorišne umetnosti i Savez dramskih umetnika Srbije su 1980. u saradnji sa Zlatarom Majdanpek ustanovili "prsten Dobrice Milutinovića", nagradu za glumačko životno delo.

1970 - Zapadna Nemačka i Poljska su se saglasile da uspostave diplomatske odnose i time okončaju neprijateljstvo dugo 31 godinu.

1970 - Narodna Republika Kina je imenovala ambasadora u Sovjetskom Savezu i time je, posle četiri godine pauze, obnovila diplomatske odnose na najvišem nivou.

1976 - Vojna vlada Etiopije (komunistička) je izvršila smrtnu kaznu nad 27 ljudi zbog navodnog kovanja zavere.

1978 - U Džonstaunu, Gvajana, ispijanjem otrova izvršilo je kolektivno samoubistvo 914 Amerikanaca, pripadnici sekte "Hram naroda", uključujući vođu sekte Džima Džonsa. Članovi sekte koji su odbili da ispiju otrov su ubijeni.

1987 - U požaru u stanici "Kings Kros" londonskog metroa život je izgubilo 30 osoba.

1991 - Umro je čehoslovački državnik, slovačkog porekla, Gustav Husak, bivši predsednik Čehoslovačke. Na čelo Komunističke partije te zemlje došao je posle vojne intervencije Varšavskog pakta 1968. zamenivši Aleksandra Dubčeka, a 1975. je postao šef države. Bio je jedan od vođa slovačkog ustanka u Drugom svetskom ratu protiv nacista 1944, a kao "slovački nacionalista" od 1951. do 1960. nalazio se u zatvoru. Pod pritiskom javnosti 1989. je podneo ostavku na funkciju predsednika Čehoslovačke.

1993 - Lideri Južne Afrike su odobrili ustav kojim je označen kraj politike aparthejda (specifičan sistem rasne segregacije) u toj zemlji.

1993 - Novi vojni upravljač Nigerije general Sani Abača je raspustio sve demokratske institucije.

1995 - Vatikan je saopštio da neće popustiti pred zahtevima da osobe ženskog pola mogu postati sveštenici, i da se takva mogućnost definitivno neće razmatrati.

2004 - U Engleskoj je posle 700 godina tradicije zabranjen lov na lisice.

2005 - U tri odvojena bombaška napada u Iraku, na bagdadski hotel "Hamra" i dve džamije u gradu Kanaginu, poginulo je oko 80 ljudi, a ranjeno preko stotinu.

2006 - Najmanje 120 osoba izgubilo je život a na desetine se vode kao nestale u poplavama koje su pogodile zapadni Avganistan, najviše provinciju Badgis.

2007 - U eksploziji metana u rudniku "Zasjadko", na dubini od oko 1000 metara, u Donjeckoj oblasti na istoku Ukrajine, poginulo je 100 rudara. U trenutku nesreće u rudniku se nalazilo 457 osoba.

2008 - Međunarodni sud pravde u Hagu odbacio je prigovor Srbije i proglasio se nadležnim za tužbu Hrvatske protiv Srbije. Prigovor Srbije odnosio se na činjenicu da ona u periodu o kojem je reč nije bila članica UN. Odluku je podržalo deset, a protiv je bilo sedam sudija najviše sudske instance UN.

2008 - Umro je Đoko Vještica, novinar, jedan od osnivača kuće "Studio B". Karijeru je započeo u listu "Borba". Godinama je vodio emisiju "Beogradska razglednica" poznatu po rešavanju brojnih komunalnih problema. Na njegovu inicijativu 1988. održan je prvi "Beogradski maraton". Dobitnik je 2005. nagrade UNS-a za životno delo, kao i nagrade "Svetozar Marković".

2013 - Američki državni sekretar Džon Keri proglasio je tokom govora "SAD i Latinska Amerika: Snaga partnerstva" održanom u središtu Organizacije Američkih Država u Vašingtonu, kraj epohe "Monroove doktrine". Doktrina obznanjena 1823. započela je kao podrška američkim zemaljama protiv evropskih sila. Keri je tada naglasio da će SAD latinoameričke zemlje posmatrati kao ravnopravne partnere.

2015 - U Sarajevu je islamski ektremista, vahabit, Enes Omeragić ubio dva pripadnika vojske BiH, a jednog ranio, da bi docnije, opkoljen, izvršio samoubistvo.

2016 - Haljina Merlin Monro prodata je na aukciji u Los Anđelesu za 4,8 miliona dolara. Poznatu "rođendansku" haljinu boje kože, sa 2.500 ručno ušivenih kristala, Monro je nosila kada je u "Medison skver gardenu" 19. maja 1962. godine otpevala "Happy Birthday Mr. President" Džonu F. Kenediju koji je punio 45. godina. Tri meseca potom Merlin Monro je umrla, a Kenedi je ubijen novembra naredne godine.

2016 - Na fasadi Hrama Svetog Save u Beču svečano je otkrivena spomen ploča Savi Mrkalju, srpskom filologu i literati. Idejno rešenje i umetnički nacrt delo je slikarke Ljubice Mrkalj, a inicijativu su podržali Institut za slavistiku Univerziteta u Beču, Srpska akademija nauke i umetnosti, Ministarstvo kulture Srbije. Sava Mrkalj rođen je u selu Sjeničak, kod Karlovca, 1783. godine a umro je u Beču 1833. Pohađao je studije filozofije i matematike na univerzitetu u Pešti i poznavao je više jezika među kojima i klasične. Radio je kao učitelj, da bi potom postao monah. Godine 1810. objavio je raspravu "Salo debelog jera" čime je postao ključni prethodnik Vuka Karadžića.