Vremeplov-Na današnji dan

First topic message reminder :

Dogodilo se na današnji dan, 01.01.

Na današnji dan 1915. godine rođen je srpski pisac Branko Ćopić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, nadahnut pripovedač, tvorac zanimljivih i upečatljivih likova i događaja, koje je opisao svežim, sočnim i slikovitim jezikom. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U partizanskom pokretu je učestvovao od 1941. Počeo je da piše kao đak učiteljske škole i pre Drugog svetskog rata je objavio zbirke pripovedaka "Pod Grmečom", "Borci i bjegunci" i "Planinci". Njegova prozna dela su prožeta lirikom, živopisnim realističkim slikanjem života na selu, poznavanjem mentaliteta i psihologije ljudi Grmeča i Podgrmečja, njegovog zavičaja, vedrinom i vitalnošću duha. Napisao je veći broj knjiga za decu: "Bojna lira pionira", "Put u vedrinu", priče "U svetu leptirova i medveda", "Bosonogo đetinjstvo", "Orlovi rano lete", zbirke pesama "Ognjeno rađanje domovine", "Ratnikovo proljeće". Zbirka pripovedaka "Bašta sljezove boje", za koju je dobio Njegoševu nagradu. Ostala dela: romani "Prolom", "Gluvi barut", "Ne tuguj, bronzana stražo", "Osma ofanziva", zbirke pripovedaka "Rosa na bajonetima", "Surova škola", "Doživljaji Nikoletine Bursaća".



Danas je ponedeljak, 1. januar, prvi dan 2024. Do kraja godine ima 365 dana.

45 p.n.e. - Stupio je na snagu novi kalendar, nazvan Julijanski, kojim je rimski državnik Gaj Julije Cezar, prema savetima grčkog astronoma iz Aleksandrije Sosigena, reformisao računanje vremena tako što je za početak godine odredio januarske kalende, odnosno 1. januar. Do tad su na januarske kalende konzuli stupali na dužnost, a godina je započinjala na martovske kalende - 1. marta. Julijanski kalendar je zasnovan na Sunčevoj godini od 365 dana i šest sati, ali je u njemu godina duža od Sunčeve 11 minuta i 14 sekundi, pa je svaka četvrta prestupna, ali se svakih 128 godina pojavljivao dan "viška". Da bi to bilo eliminisano, papa Grgur XIII je, prema savetima astronoma, reformisao kalendar 1582. i Gregorijanski kalendar je sada praktično međunarodni. Julijanski kalendar zadržale su pojedine pravoslavne crkve - Srpska crkva, Ruska, Jerusalimska patrijaršija...

1502 - Portugalski moreplovci uplovili su u zaliv Guanabara i iskrcavši se nazvali su to mesto Sao Sebastijan da Rio de Žaneiro (Sveti Sebastijan sa januarske reke) - pošto je bio dan kad se obeležava uspomena na tog svetitelja. Na tom mestu nastao je grad koji je 1763. postao glavni grad portugalske kolonije (vicekraljevstvo) Brazil, potom prestonica nezavisnog carstva od 1822. do 1889. i republike od 1899. do 1960, kada je za glavni grad određena novoizgrađena Brazilija. Pre Ria prestonica kolonije bio je grad Baija.

1515 - Vojvoda od Angulema Fransoa postao je posle smrti kralja Luja XII francuski kralj Fransoa I.

1704 - Britanske snage pod komandom admirala Džordža Ruka preotele su Gibraltar od Španaca.

1776 - Vođa američke borbe za nezavisnost Džordž Vašington razvio je zastavu Velike Unije, prvu nacionalnu zastavu SAD, posle poziva engleskog kralja Džordža III pobunjenim kolonistima da se predaju.

1782 - Umro je nemački kompozitor, pijanista i dirigent Johan Kristijan Bah, najmlađi sin Johana Sebastijana. Živeo je u Milanu i Londonu, pa je nazivan "italijanski Bah" i "engleski Bah". U Engleskoj se proslavio kao pijanista i organizator muzičkog života i postao je muzički učitelj kraljice Šarlot. Značajan je kao kompozitor sonata i koncerata za klavir u rokoko stilu, po čemu je preteča Volfganga Amadeusa Mocarta. Dela: 15 opera, više od 60 simfonija, 37 klavirskih koncerata, 13 uvertira, klavirske sonate, kamerna muzika.

1801 - Stupanjem na snagu Akta o ujedinjenju, stvoreno je Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske. Do tada to su bila tri kraljevstva pod jednom krunom - Engleska, Škotska i Irska.

1803 - Danska je zabranila uvoz robova u Dansku Zapadnu Indiju (današnja Devičanska ostrva) i prva je zemlja koja je zabranila ropstvo.

1804 - Vođa pobune protiv Francuza Žan Žak Desalin, koji je potom postao car Žak I, proglasio je nezavisnost karipske ostrvske države Haiti (zapadni deo ostrva Haiti - Hispaniola).

1823 - Rođen je mađarski pesnik Šandor Petefi, najistaknutiji poeta mađarske književnosti. Iako je po ocu bio Srbin, a po majci Slovak, osećao se u potpunosti kao Mađar. S 15 godina postao je vojnik, a tokom Mađarske revolucije 1848. glavni je ideolog omladinskog pokreta. Simbol je mađarskog romantizma. Poginuo je 1849. u bici kod Segešvara u 26. godini, tačnije gubi mu se svaki trag (imao je čin majora). Prve pesme je napisao kao gimnazijalac i ubrzo je postao najomiljeniji i najčitaniji mađarski pesnik. Dela: roman "Krvnikovo uže", epska poezija "Vitez Janoš", "Apostol", lirska poezija "Izabrane pesme", "Petefijeve pesme".

1833 - Velika Britanija je proglasila suverenitet nad Folklandskim ostrvima u Atlantiku, oko 500 kilometara istočno od obale Argentine. Taj arhipelag je ranije bio španski posed.

1842 - U Kelnu je pokrenut dnevnik "Rajnske novine", organ građanstva i poslovnih krugova koji su tražili liberalne reforme. U aprilu 1842. u listu je počeo da sarađuje Karl Marks, koji je oko sebe okupio širok krug saradnika, čime je radikalizovana uređivačka politika lista - pa je zabranjen u martu 1843.

1863 - Tokom Američkog građanskog rata predsednik SAD Abraham Linkoln potpisao je Emancipatorsku proklamaciju kojom je ukinuto ropstvo, što je dodatno izazvalo bes 11 južnih robovlasničkih država koje su se borile za otcepljenje.

1864 - Rođen je srpski pisac, estetičar i teoretičar književnosti Bogdan Popović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika" i tvorac "beogradskog književnog stila". U vreme njegovog uređivanja SKZ je bio najuglednije glasilo srpskih kulturnih poslenika. Uživao je izuzetan ugled kao kritičar, prvih decenija 20. veka. Objavio je "Antologiju novije srpske lirike" i veći broj studija iz književnosti i teorije umetnosti.

1872 - Stupio je na snagu prvi Zakon o poroti u Srbiji, donet oktobra 1871. na osnovu ustava iz 1869.

1877 - Britanska kraljica Viktorija I proglašena je caricom Indije.

1879 - Rođen je engleski pisac Edvard Morgan Forster, oštrouman posmatrač i analitičar, duhovit i ironičan. Živeo je u Italiji i Grčkoj i pojedina njegova dela su tematski vezana za te zemlje. Dela: romani "Gde se anđeli plaše da kroče", "Soba sa izgledom", "Jedno putovanje u Indiju", "Najduže putovanje", priče "Nebeski omnibus", "Večni trenutak", "Faros i Farilon", studija "Vidovi romana".

1881 - Umro je francuski revolucionar Luj Ogist Blanki, osnivač i član tajnih revolucionarnih udruženja. Dva puta je osuđivan na smrt. Nazivali su ga "Okovani Prometej" jer je u tamnicama proveo 36 godina i pet meseci. Konspirativan rad, zavereničke grupe i oružani ustanak smatrao je jedinom taktikom proletarijata. Diktaturu proletarijata zamišljao je kao diktaturu male grupe profesionalnih revolucionara.

1895 - Rođen je američki političar i pravnik Edgar Džon Huver, šef Federalnog istražnog biroa (FBI) od 1924. do smrti 1972. Predvodio je borbu protiv organizovanog kriminala, posebno tridesetih godina 20. veka u vreme prohobicije. Reformisao je FBI i znatno unapredio metode policijske borbe protiv kriminala uspostavljanjem prve kartoteke otisaka prstiju i kriminološke laboratorije. Mnogi ga smatraju mračnom figurom američke političke scene zbog navodnog progona pojedinih istaknutih ličnosti, poput crnačkog borca za ljudska prava Martina Lutera Kinga ili filmskog glumca Čarlija Čaplina (koji je bio opredeljeni komunista).

1901 - Države Novi Južni Vels, Viktorija, Kvinslend, Južna Australija, Zapadna Australija i Tasmanija osnovale su australijsku zajednicu s Edmundom Bartonom kao prvim predsednikom vlade. Australija je imala status dominiona u sastavu Britanske imperije i potom komonvelta.

1912 - Rođen je engleski dupli agent Harold Adrijan Rasel Filbi, poznat kao "Kim" Filbi. Bio je jedan od najuspešnijih agenata sovjetske obaveštajne službe u njenoj istoriji. U službu Sovjetskog Saveza stupio je kao student u Kembridžu 1934. Posle rata bio je oficir za vezu između britanske i američke obaveštajne službe, što mu je omogućilo da u periodu "hladnog rata" Moskvi dostavlja informacije od najvećeg značaja. Kad je gotovo otkriven, nestao je u Bejrutu i obreo se 1963. u Moskvi, gde je i umro 1988. Za izvanrednih zasluge za Sovjetski Savez, koji je smatrao otadžbinom, nagrađen je najvišim sovjetskim odlikovanjima.

1915 - Nemci su u Prvom svetskom ratu u kanalu Lamanš torpedovali britanski ratni brod "Formidabl", usmrtivši 547 ljudi.

1924 - Treća zemaljska konferencija KPJ usvojila je u Beogradu Rezoluciju o nacionalnom pitanju kojom je traženo "samoopredeljenje jugoslovenskih naroda". Usvojena je i Rezolucija o neodrživosti poretka uspostavljenog na osnovu Versajskog mira posle Prvog svetskog rata. Ti dokumenti su počivali na doktrini Kominterne o "imperijalizmu srpske buržoazije". Pod vidom "nacionalne ravnopravnosti" na taj način, vođena je politika destrukcije jugoslovenske države.

1925 - Naziv glavnog grada Norveške promenjen je u Oslo - do tada grad se zvao Kristijanija.

1927 - Rođen je Moris Bežar, znameniti francuski koreograf. Rođen je u Marselju, kao sin filozofa Gastona Beržea. Karijeru baletskog igrača počeo je sa 14 godina, u pariskoj "Operi". Svoj prvi balet je postavio 1951. godine u Stokholmu, a 1961. u Belgiji je kreirao koreografiju za "Bolero" Morisa Ravela, koja će postati jedna od najčuvenijih baletskih kreacija 20. veka. Autor je više od 250 baletskih predstava. Moris Bežar je umnogome doprineo razvoju savremenog baleta i jedan je od simbola savremene koreografije. Među njegovim čuvenim koreografijama su i "Buđenje proleća", "Romeo i Julija", "Nižinski", "Petruška", "Zaratustra".

1942 - Na konferenciji predstavnika vlada SAD, Sovjetskog Saveza, Velike Britanije, Kine i niza drugih zemalja u Vašingtonu je, u jeku Drugog svetskog rata, potpisana Deklaracija UN. Strane potpisnice su se obavezale na podršku i sprovođenje Atlantske povelje, i preuzele su obavezu da rat protiv sila Osovine nastave do konačne pobede i da s njima ne zaključuju separatni mir ili primirje. Jedna od potpisnica Deklaracije bila je i Kraljevina Jugoslavija.

1942 - Rođen je Kornelije Kovač, muzičar, kompozitor, pijanista, aranžer. Poreklom sa severa Bačke, rođen je u Nišu. Roditelji su bili muzičari, otac violinista, majka pevačica u horu opere. Prvu kompoziciju "Pusti trotoari" komponovao je kao petnaestogodišnjak 1956. Završio je Muzičku akademiju u Sarajevu. Karijeru je započeo kao džez muzičar, sastavom BKB, 1961. Bio je član sarajevskog sastava Indeksi. Septembra 1968. godine preselio se u Beograd, gde je osnovao Korni grupu. Predstavljao je Jugoslaviju 1974. na Pesmi Evrovizije. Pisao je muziku za teatar, film, TV. Sarađivao je sa brojnim velikanima muzike u zemlji (Zdravko Čolić, Dragan Stojnić, Bisera Valetanlic) i svetu, i autor je mnogih kompozicija koje su postale široko popularne: "April u Beogradu", "Jedna zima sa Kristinom", "Pevam danju, pevam noću", "Ti si mi u krvi", "Milo moje", "Etida", "Ivo Lola", "Moja generacija", "Maestro i violina", "Poljubi me na kiši".

1956 - Odlukom Ustavotvorne skupštine proglašena je nezavisnost Sudana, bivše britanske kolonije.

1958 - Stupio je na snagu Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice (EEZ), koji su 25. marta 1957. u Rimu potpisale Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksemburg, Francuska i Holandija. Zajednici nazvanoj potom Evropska zajednica, sada Evropska unija, 1973. su pristupile Velika Britanija, Irska i Danska, 1981. Grčka, 1986. Španija i Portugal, 1995. Švedska, Finska i Austrija, 2004. Estonija, Kipar, Letonija, Litvanija, Malta, Mađarska, Poljska, Slovačka, Slovenija i Češka, a 2007. Rumunija i Bugarska.

1959 - Revolucionarni pokret "26. jul" pod vođstvom Fidela Kastra odneo je pobedu na Kubi, a general Fulhensio Batista je posle potpunog rasula njemu lojalnih trupa pobegao u Dominikansku republiku.

1960 - Proglašena je nezavisnost Kameruna. Do Prvog svetskog rata ta zemlja bila je nemačka kolonija, a zatim je postao francuska teritorija, osim manjeg dela koji je pripao Britaniji. Od 1959. Kamerun je imao autonomni status.

1962 - Zapadna Samoa postala je prva nezavisna država u Polineziji.

1965 - Pod vođstvom lidera pokreta "Al fatah" Jasera Arafata formirana je Palestinska oslobodilačka organizacija, ali su izvan nje ostale pojedine palestinske grupe, uključujući Narodni front za oslobođenje Palestine Žorža Habaša. PLO je u početku bio teororistička organizacija i odgovoran je za ubistvo 11 izraelskih sportista na Olimpijskim igrama 1972. u Minhenu.

1966 - Predsednika Centralnoafričke republike Davida Daka vojnim udarom oborio je blizak rođak, pukovnik Žan Bedel Bokasa. Bokasa je 1976. proglasio svoju zemlju monarhijom i uzeo titulu cara Centralnoafričkog carstva. S vlasti je svrgnut 1979. Upamćen je po neverovatnoj ekstravaganciji, rasipnom ponašanju i navodnom kanibalizmu.

1972 - Umro je francuski pevač i glumac Moris Ševalije, zaštitni znak francuske muzičke komedije. Najzapaženije uloge ostvario je u filmskim muzičkim komedijama. Napisao je autobiografiju "Moj put i moje pesme". Filmovi: "Ljubavna parada", "Nasmejani poručnik", "Vesela udovica", "Ćutanje je zlato", "Imao sam sedam kćeri", "Život za karijeru", "Žiži", "Fani", "Ljubav popodne".

1973 - Velika Britanija, Danska i Irska priključile su se EEZ.

1977 - Umro je je srpski istoričar Viktor Novak, profesor Zagrebačkog, potom Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i osnivač Istorijskog instituta SANU. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, a latinski i pomoćne istorijske nauke specijalizovao je u Vatikanskoj školi u Rimu. Na Beogradskom univerzitetu od 1924. do 1959. predavao je latinsku paleografiju, diplomatiku i metodiku. Objavio je brojne rasprave i studije iz istorije jugoslovenskih naroda i istorije književnosti. U kapitalnom delu "Magnum crimen", objavljenom ubrzo posle Drugog svetskog rata, dokumentovao je zločin genocida hrvatskog ustaškog režima nad Srbima u "Nezavisnoj Državi Hrvatskoj". Bio je veoma aktivan i u muzičkom životu kao predsednik Prvog beogradskog pevačkog društva i inicijator osnivanja Južnoslovenskog pevačkog saveza u Beogradu i Sveslovenskog pevačkog saveza u Pragu. Ostala dela: "Antologija jugoslovenske misli i narodnog jedinstva", "Latinska paleografija", "Vatikan i Jugoslavija", "Scriptura Beneventana", "Evangeliarium Spalatense", "Masarik i Jugosloveni", "Iz rimske književnosti", "Sveslovenska misao", "Dva antipoda", "Franjo Rački", "Valtazar Bogišić i Franjo Rački", "Nikola Vulić, naučnik i čovek".

1978 - U vazduhu u blizini Mumbaja (u vreme britanske vlasti Bombaj) eksplodirao je indijski putnički avion tipa "Boing 747" i nesreću nije preživeo niko od 213 osoba u njemu.

1979 - Sjedinjene Američke Države i Narodna Republika Kina uspostavili su pune diplomatske odnose. U prethodnom periodu Vašington je kao legitimne predstavnike Kine tretirao Tajvan (Nacionalistička Kina).

1980 - Umro je italijanski političar Pjetro Sandro Neni, vođa italijanskih socijalista. Učestvovao je u Španskom građanskom ratu i bio član Komiteta za odbranu Madrida kao i polit. kom. njegove divizije. Tokom Drugog svetskog rata u Francuskoj ga je uhapsio Gestapo. Odmah po oslobođenju zemlje postao je generalni sekretar Socijalističke partije Italije, a 1945. predsednik. Bio je potpredsednik u prvoj posleratnoj vladi, nekoliko meseci i šef diplomatije, takođe potpredsednik u vladi levog centra 1963. Dela: "Istorija četiri godine 1919-1922", "Šest godina građanskog rata u Italiji", "Istorija klasne borbe u Italiji", "Zločin fašizma u Africi 1936".

1981 - Grčka je postala deseta članica EEZ - današnje Evropske unije.

1984 - Sultanat Brunej, država na severozapadu ostrva Borneo izuzetno bogata naftom i prirodnim gasom, britanski protektorat od 1888. postao je nezavisna država.

1992 - Egipatski diplomata Butros Butros Gali nasledio je na mestu generalnog sekretara UN peruanskog kolegu Havijera Peresa de Kueljara.

1993 - Češka i Slovačka postale su samostalne države, čime je prestala da postoji Čehoslovačka, osnovana 1918.

1995 - U Bosni i Hercegovini je, posle posredničke misije nekadašnjeg predsednika SAD Džimija Kartera, stupio na snagu četvoromesečni prekid neprijateljstava, koji su muslimanske snage 40 dana pre isteka roka narušile ofanzivama na srpske položaje na Vlašiću i Majevici.

1995 - Švedska, Finska i Austrija priključile su se Evropskoj zajednici, čime je broj članica te organizacije povećan na 15.

1997 - Turske trupe su ponovo upale u severni Irak i turski zvaničnici su saopštili da su tom prilikom ubijena 72 kurdska gerilca.

1998 - Islamski teroristi su na zapadu Alžira masakrirali više od 400 osoba, uključujući žene i decu. Bio je to najteži teroristički akt tokom šestogodišnje oružane borbe islamističkih grupa u toj zemlji.

1999 - Zvanično je puštena u promet jedinstvena evropska valuta - evro. Banke su novu valutu počele da koriste nakon tri dana.

2002 - Evro je postao zvanična valuta Evropske unije. Pojedine članice EU ipak su sačuvale nacionalne valute - Velika Britanija, Danska i Švedska.

2003 - EU je preuzela od UN nadzor nad policijskim operacijama u BiH, što je prva bezbednosna operacija u istoriji EU.

2003 - Luiz Inasio "Lula" da Silva, bivši sindikalni vođa, postao je šef države u Brazilu, prvi u istoriji te zemlje koji je potekao sa "društvenog dna".

2006 - U Španiji je stupio na snagu zakon kojim se zabranjuje pušenje na javnim mestima, kancelarijama, tržnim centrima i drugim zatvorenim prostorima. Tim propisom se zabranjuje i reklamiranje duvana, njegova promocija, kao i sponzorisanje duvanske industrije.

2006 - Preminuo je srpski dečji pisac Dragan Lukić. Diplomirao je književnost u Beogradu, veći deo radnog veka proveo je kao urednik Programa za decu Radio Beograda. Pisao je pesme, priče, romane, dramske tekstove. Vodio je tv i radio programe za decu, uređivao je list "Zmaj". Objavio je čak stotinak knjiga poezije i proze za najmlađe. Dela: "Kako se kome čini", "Moj praded i ja", "Ovde stanuju pesme", "Vagon prve klase", "Fifi", "Kako rastu nogavice", "Šta tata kaže", "Od kuće do škole", "Lovac Joca", "Vožnja po gradu", "Neboder C17", "Tri gusketara", "Bomba u kafi", "Nebom grada".

2009 - Umrla je Helen Suzman jedan od najpoznatilih južnoafričkih boraca protiv aparthejda. Suzmanova, kćerka jevrejskih imigranata, bila je jedini član južnoafričkog parlamenta (1953-1989) koja je otvoreno kritikovala aparthejd, promovišući stavove koji su tada bili retki među belim južnoafrikancima. Dobitnik je počasnih doktorata vodećih svetskih univerziteta, među kojima su Oksford, Kembridž, Harvard, Kolumbija univerzitet, a dva puta je bila nominovana za Nobelovu nagradu za mir.

2010 - U eksploziji automobila-bombe u mestu Laki Marvat, na severozapadu Pakistana, poginulo je 88 ljudi, a 37 je povređeno. Bombaš samoubica dovezao je sportski automobil do mesta gde je u toku bila odbojkaška utakmica i aktivirao eksploziv.

2012 - Umro je Kiro Gligorov, član Predsedništva SFR Jugoslavije i predsednik BJR Makedonije. Gligorov je bio jedan od vodećih makedonskih političara u vreme socijalističke Jugoslavije.

2013 - Preminuo je srpski pesnik Slobodan Rakitić, predsednik Srpske književne zadruge (SKZ) i Udruženja književnika Srbije (UKS). U Beogradu je diplomirao na Filološkom fakultetu. Uređivao je časopise Savremenik, Raška i Književna reč. Od 1973. do 2007. radio je u Zadužbini Ilije M. Kolarca. Predsednik UKS bio je od 1994. do 2004. a od 2005. predsednik je Srpske književne zadruge. Bio je narodni poslanik. SPC ga je odlikovala Ordenom Svetog Save II stepena. Za knjigu pesama "Tapije u plamenu" nagrađen je Oktobarskom nagradom Beograda za 1990. i nagradom "Rade Drainac" za 1991. godinu.

2017 - U terorističkom napadu u noćnom klubu "Reina", u Istanbulu, u 01.15 posle ponoći, poginulo je 39 osoba a 70 je povređeno. Terorista, islamski ekstremista, pucao je na prisutne iz automatske puške.

2018 - Iranski mediji obelodanili su da je tokom nemira u toj zemlji poginulo najmanje 12 osoba. Prema zvaničnim saopštenjima naoružani demonstranti pokušali da zauzmu policijske stanice kao i vojne baze. Bili su to najmasovniji protesti u Iranu od 2009.

2019 - Stupio je na snagu zakon kojim je uzgoj životinja zbog krzna u Srbiji zabranjen. Zakonom o dobrobiti životinja koji je usvojen još 2009. godine zabranjeno je držanje, reprodukcija, uvoz, izvoz, i lišavanje života životinje isključivo radi proizvodnje krzna i kože.

2021 - U Gospođincima, nedaleko od Žablja, Bačka, predsednik Srbije Aleksandar Vučić pustio je u rad novi gasovod u Srbiji, Balkanski tok. Svečanosti su prisustvovaii ambasador Rusije u Beogradu Aleksandar Bocan Harčenko kao i direktor Srbijagasa Dušan Bajatović. Balkanski tok u delu kroz Srbiju proteže se od Zaječara do Horgoša ukupnom dužinom 403 km.

2022 - Stupio je na snagu sporazum Sveobuhvatno regionalno privredno partnerstvo (RCEP) kojim je stvorena zona slobodne trgovine između 15 zemalja azijsko pacifičkog regiona. Najveći trgovinski blok u istoriji obuhvata oko 30% svetske populacije i približno 30% globalnog BDP-a. Članice novoobrazovane trgovinske slobodne zone su Australija, Brunej, Kambodža, Kina, Indonezija, Japan, Južna Koreja, Laos, Malezija, Mjanmar, Novi Zeland, Filipini, Singapur, Tajland i Vijetnam.

2023 - Ukrajinske trupe izvršile su, u ranim jutarnjim satima, žestok napad na Makijevku i Golovku u oblasti Donjecka. Pogođeno je i zdanje Tehničke škole 19, u kojoj su bile smeštene ruske snage, uglavnom iz Saratovske oblasti. Ukrajinci su koristili artiljeriju tipa HIMARS, poreklom iz SAD. Bila je to jedna od najrazornijih akcija tokom rata u Ukrajini, po broju žrtava. Rusi su priznali 89 poginulih. Prema drugim navodima bilo ih je 139. Po ukrajinskim izvorima bilo je 400 poginulih i oko 300 ranjenih.

2023 - Dogodio se spektakularan napad na zatvor u Siudad Huarezu, država Čihuahua, na krajnjem severu Meksika. Napadači su u zatvor Cereso 3 stigli u zoru, u oklopnim vozilima, otvorivši odmah vatru na stražare. Paralelno, događala se pobuna unutar zatvora. Poginulo je deset stražara, sedam zatvorenika, i dva napadača. Ranjeno je ukupno 13 lica. Pobeglo je najmanje 30 zatvorenika. Među njima i narko bos Ernesto Alfred Pinjon de la Kruz, što je verovatno i bio motiv akcije.

Dogodilo se na današnji dan, 12.01.

Na današnji dan 1993. na mirovnim pregovorima u Ženevi predsednik Republike Srpske Radovan Karadžić prihvatio je ustavne principe predviđene Vens-Ovenovim mirovnim planom za BiH.

Danas je ptetak, 12. januar, 12. dan 2024. Do kraja godine ima 354 dana.

812 - Izaslanici vizantijskog cara Mihaila I Rangabea su s franačkim carem Karlom Velikim u Ahenu sklopili mir posle više od decenije rata. Jedan od uzroka rata bilo je Karlovo krunisanje 800. u Rimu za rimskog cara, što je titula na koju je isključivo pravo imao vladar Konstantinopolja. Taj sporazum je imao veoma ozbiljne posledice za srpske zemlje - one su podeljene linijom koja će vremenom postati granica istočnog i zapadnog hrišćanstva.

1628 - Rođen je francuski pisac Šarl Pero autor čuvene zbirke bajki "Vilinske priče", u kojoj su i deci širom sveta poznate bajke "Mačak u čizmama", "Crvenkapa", "Plavobradi", "Uspavana lepotica". Ostala dela: "Vek Luja Velikog","Poređenja starih i modernih".

1773 - U Čarlstonu u Južnoj Karolini osnovan je prvi muzej u SAD.

1829 - Umro je nemački pisac Fridrih fon Šlegel, najznačajniji teoretičar nemačkog romantizma i jedan od prvih evropskih modernista. S bratom Augustom Vilhelmom Šlegelom uređivao je glavni romantičarski časopis "Ateneum". Pored radova o antičkoj književnosti, eseja, pesama i pripovedaka, pisao je aforizme. Dela: roman "Lucinda","Istorija stare i nove književnosti" (jedan od prvih pregleda svetske literature).

1852 - Rođen je francuski maršal Žozef Žak Sezer Žofr, tvorac ratnog plana Francuske u Prvom svetskom ratu i pobednik odsudne bitke na Marni 1914. Krajem 1916. smenjen je s položaja glavnokomandujućeg francuskih armija zbog neuspeha u operacijama 1915. i 1916.

1876 - Rođen je američki književnik Džek London, jedan od najčitanijih autora prve polovine 20. veka. Njegova dela imaju istovremeno i avanturističku i socijalnu notu. Radio je kao raznosač novina, kopač zlata, ratni dopisnik za vreme Rusko-japanskog rata. Težak život, naporan rad, novčane nedaće, ali i sklonost alkoholu, proizveli su nervno rastrojstvo i samoubistvo u 40. godini. Bio je jasno politički opredeljen i angažovan kao ubeđeni komunist. Napisao je oko 50 pripovedaka i romana. Dela: "Zov divljine", "Beli očnjak", "Gvozdena peta", "Martin Idn", "Ljudi sa ponora", "Zlato", "Kralj alkohol", "Džeri ostrvljanin", "Morski vuk", "Mesečeva dolina", "Priče s južnih mora".

1876 - Rođen je italijanski kompozitor nemačkog porekla Ermano Volf-Ferari, obnovitelj italijanske komične opere, koji je komponovao uglavnom prema komedijama italijanskog pisca Karla Goldonija. Komponovao je i instrumentalne kompozicije i kantate. Dela: opere "Četiri grubijana", "Radoznale žene", "Škola za očeve", "Suzanina tajna".

1878 - Rođen je mađarski pisac Ferenc Molnar, tvorac publicističkog stila u mađarskoj literaturi, koji je romanom "Junaci Pavlove ulice" stvorio klasično delo omladinske književnosti. U pozorišnim komadima je iskazao izuzetnu tehniku i duhovitost. Ostala dela: drame i komedije "Liliom", "Vuk", "Gardist", "Crveni mlin", "Čudo među brdima", "Labud", "Olimpija", "Igra u dvorcu".

1893 - Rođen je nemački ratni zločinac Herman Vilhelm Gering, rajhsmaršal Trećeg rajha i osnivač zloglasne nacističke političke policije - Gestapo. Poznat je i kao organizator nezapamćene pljačke kulturnog blaga širom okupirane Evrope. Kao ministar vazduhoplovstva odgovoran je za bombardovanje nezaštićenih gradova i masovno stradanje civila u Drugom svetskom ratu. Posle smrtne presude koju mu je zbog ratnih zločina izrekao Međunarodni sud u Nirnbergu, ubio se u oktobru 1946. ispivši otrov.

1899 - Rođen je švajcarski biohemičar Paul Herman Miler, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1948. koji je otkrio insekticid DDT.

1932 - Heti Karavaj, demokrata iz Arkanzasa, postala je prva žena izabrana u Senat SAD.

1964 - Zbacivanjem sultana u Zanzibaru - mesec dana pošto je ta ostrvska afrička država u Indijskom okeanu postala nezavisna - okončan je ustanak i proglašena je republika s predsednikom Abeidom Karumeom. Zanzibar se četiri meseca docnije ujedinio s Tanganjikom i obrazovana je Tanzanija.

1976 - Umrla je engleska književnica Agata Kristi, autor brojnih detektivskih romana, ali i dramskih dela. Napisala je i neobično zanimljivu autobiografiju. Dela: "Ubistvo Rodžera Ajkrofta", "Leš u sarkofagu", "Ubistvo u Orijent ekspresu", "Deset malih crnaca", "Vašar zločina", "Nikotin", "Tajna zamka Čimniz", "Tajna sedam brojčanika", "Otvorenih karata", "Ubistvo u Mesopotamiji".

1990 - Rumunski predsednik Jon Ilijesku saopštio je da je Komunistička partija Rumunije stavljena van zakona.

1991 - Kongres SAD odobrio je predsedniku Džordžu Bušu da vojnom silom izbaci iračku armiju iz Kuvajta.

1992 - Vlada Alžira je dan posle ostavke šefa države Bendžedida Šadlija odložila drugu rundu parlamentarnih izbora, obrazloživši to "nemogućnošću nastavljanja izbornog procesa". Na izborima je vodio islamski Front nacionalnog spasa, a islamisti su ubrzo odgovorili terorističkim napadima.

1995 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija je za još 100 dana produžio delimičnu suspenziju sankcija Saveznoj Republici Jugoslaviji.

1996 - Prve ruske jedinice u sastavu Ifora stigle su u BiH, u prvoj zajedničkoj vojnoj misiji s trupama SAD i ostalih zapadnih zemalja posle Drugog svetskog rata.

1998 - Kanađanka Luiz Frešet naimenovana je za zamenika generalnog sekretara UN, funkciju koja do tada nije postojala u svetskoj organizaciji.

1998 - Nemačka je pristala da ustanovi fond od 200 miliona maraka radi obeštećenja oko 18.000 Jevreja iz istočnoevropskih zemalja, žrtava nacističke Nemačke tokom Drugog svetskog rata.

2000 - Turska vlada saglasila se da odloži izvršenje smrtne kazne, vešanjem, nad liderom kurdskih pobunjenika Abdulahom Odžalanom.

2000 - Velika Britanija je homoseksualcima dozvolila službu u oružanim snagama.

2002 - Preminuo je Sajrus Vens, američki političar, državni sekretar. Godine 1991. nalazio se na mestu specijalnog izaslanika generalnog sekretara UN Havijera Peresa de Kueljara u bivšoj Jugoslaviji.

2005 - Evropski parlament ratifikovao je Ustav Evropske unije.

2006 - U stampedu među vernicima, poslednjeg dana hodočašća u Mini, istočno od svetog grada Meke, poginulo je 363 osoba a više od 200 je povređeno.

2006 - Turčin Mehmed Ali Agdža, koji je 1981. pokušao da ubije papu Jovana Pavla II, pušten je na slobodu posle odležanih gotovo 25 godina robije u italijanskim i turskim zatvorima zbog atentata na papu kao i ubistva jednog turskog novinara.

2009 - Umro je Klod Beri, francuski režiser, glumac, producent i scenarista, dobitnik Oskara. Među njegovim najpoznatijim filmovima su adaptacije tragičnih priča iz provansalskog života francuskog pisca Marsela Panjola - "Žan de Floret" i "Manon".

2009 - Preminuo je Dragan Savić, srpski ilustrator, karikaturista i strip autor, poslednji iz plejade velikih strip autora međuratnog Beograda. Nakon Drugog svetskog rata završio je Akademiju za primenjenu umetnost. Najveći deo radnog veka proveo je kao karikaturista i novinar u dnevnom listu "Borba". Njegove karikature objavljivane su i u "Njujork tajmsu", "Krokodilu", "Uniti", "Ođiju", "Čikago san tajmsu", "Asahi šimbunu". Bio je dopisni član Akademije "San Marko" u Veneciji. Prvi je dobitnik nagrade za karikaturu "Pjer", a dobio je i niz međunarodnih priznanja poput Srebrne medalje s palmom na Svetskom festivalu karikature u Bordigeri, prve nagrade na Svetskom konkursu "Karikatura u borbi za mir" u Njujorku, Zlatne medalje na Bijenalu humora u Tolentinu.

2010 - Na Haitiju se dogodio strahovit zemljotres sa epicentrom oko 25 kilometara zapadno od glavnog grada Port-o-Prensa. Po broju žrtava bio je to drugi najsmrtonosniji zemljotres u istoriji uopšte. Tamošnje vlasti procenile su konačan broj žrtava na čak 316.000.

2019 - Umro je Slavoljub Đukić, novinar, publicista. Novinarsku karijeru započeo je 1949. u "Sportu", a potom je bio novinar "Večernjih novosti", "Borbe", "Politike" i glavni urednik neđeljnika "NIN". Posebno je upamćen kao plodan publicista. Dela: "Slom srpskih liberala", "Kako se dogodio vođa", "Između slave i anateme: politička biografija Slobodana Miloševića", "On, ona i mi", "Lovljenje vetra: politička ispovest Dobrice Ćosića". Za "Političko groblje" dobio je nagradu Desimir Tošić za najbolju knjigu iz oblasti publicistike. Jedan je od autora dokumentarne serije "Tito - crveno i crno".

Dogodilo se na današnji dan, 13.01.

Na današnji dan 1806. godine rođen je srpski pisac Jovan Sterija Popović. Najpoznatiji je kao komediograf, ali bio je i pravni stručnjak, pedagog, muzeolog, čak lingvista - jedna od najumnijih glava srpske kulture uopšte. Njegove komedije ismevaju mane tadašnjeg visokog društva, naročito pomodarstvo i nadriučenost. Posle završenih studija prava u Kežmarku (danas Slovačka) radio je kao advokat u rodnom Vršcu, potom je prešao u tadašnju Kneževinu Srbiju i postao je profesor prava na Liceju, prvo u Kragujevcu pa u Beogradu. Kao načelnik ministarstva prosvete Srbije obavio je pionirski rad u organizovanju školstva, pokrenuo inicijativu za osnivanje Akademije nauka, Narodne biblioteke i Narodnog muzeja. Učestvovao je u organizovanju prvog beogradskog teatra koji je otvoren izvođenjem njegove tragedije "Smrt Stefana Dečanskog". U početku je pisao pod uticajem Lukijana Mušickog i Milovana Vidakovića, ali je "Romanom bez romana" napustio romantičarsku i avanturističku književnost. Ostala dela: komedije "Laža i paralaža", "Pokondirena tikva", "Zla žena", "Tvrdica ili Kir-Janja", "Rodoljupci", zbirka pesama "Davorje". Autor je i jednog priručnika retorike, kao i neke vrste rečnika filozofskih i pravnih termina koje je predlagao kako bi se posrbila strana terminologija.



Danas je subota, 13. januar, 13. dan 2024. Do kraja godine ima 353 dana.

1854 - Posle Britansko-kineskog rata, koji je Evropljanima omogućio prodor na Daleki Istok, američki i ruski brodovi su uplovili u luku Uraga kod Eda (sadašnji Tokio), gde je potpisan ugovor kojim je Japan otvorio vrata američkoj trgovini. U potonje četiri godine potpisivanjem sličnih ugovora s Rusijom, Velikom Britanijom, Holandijom i drugim zemljama, Japan je stavljen u polukolonijalni položaj. Zbog opšteg nezadovoljstva, izazvanog preteranim uticajem stranaca, japanski car je 1867. zbacio šoguna i preneo prestonicu iz Kjota u Edo. Zatim je odlučnim carskim reformama okončan tradicionalni poredak i započela je odlučna modernizacija japanske države.

1893 - Osnovana je britanska Laburistička partija, čiji je predsednik postao škotski radnički vođa Džejms Kir Hardi.

1898 - Francuski pisac Emil Zola objavio je pod naslovom "Optužujem" u listu "L'oror" otvoreno pismo predsedniku Republike u kojem je ukazao na mahinacije najviših vojnih krugova i zatražio oslobađanje kapetana Alfreda Drajfusa, koji je na montiranom procesu 1894. osuđen na doživotnu robiju zbog navodnog odavanja vojnih tajni Nemačkoj. Drajfus je na obnovljenom procesu oslobođen optužbi i 1906. rehabilitovan, vraćen u vojsku i unapređen u čin majora.

1906 - Umro je ruski fizičar i elektroinženjer Aleksandar Stepanovič Popov, koji je pronašao i uspostavio prvu radiotelegrafsku vezu. Napravio je prvi radio prijemnik - pre italijanskog pronalazača Giljelma Markonija.

1915 - U gradu Avecano u centralnoj Italiji u zemljotresu je poginulo 30.000 ljudi.

1935 - Na plebiscitu u oblasti Sar, kojom je na osnovu mandata Društva naroda upravljala Francuska, nadmoćna većina je glasala za pripajanje Nemačkoj. Nemački vođa Adolf Hitler je iste godine iskoristio popustljivost saveznika i samovoljno odbacio sva ograničenja, uključujući zabranu naoružavanja, nametnutu poraženoj Nemačkoj u Prvom svetskom ratu mirovnim ugovorom iz Versaja.

1941 - Umro je irski pisac Džejms Džojs, jedan od najvećih u 20. veku. Počeo je kao buntovnik protiv uskogrudosti irske provincije, ali je glavni grad Irske Dablin, njegovu istoriju, žitelje i topografiju učinio središnjom temom svog dela. U najpoznatijem delu, romanu "Uliks", na 700 strana opisao je jedan dablinski dan svog junaka, prema jednom književnom kritičaru "na vešt i katkad neprimetan način, lica i događaji paralelni su onima u Homerovoj 'Odiseji', čiji se gotovo svaki detalj može naći u 'Uliksu'". Ostala dela: romani "Portret umetnika u mladosti", "Fineganovo bdenje", pesme "Kamerna muzika", pripovetke "Dablinci", drama "Izgnanici".

1945 - Sovjetska armija je u Drugom svetskom ratu započela veliku ofanzivu na Nemačku - 180 sovjetskih divizija ubrzo je probilo nemačke položaje u Poljskoj i istočnoj Pruskoj u dubini od oko 150 kilometara.

1963 - U vojnom udaru ubijen je prvi predsednik Togoa Silvanus Olimpio i vojska je na vlast dovela Nikolasa Grunickog, koji se od 1961. nalazio u izbeglištvu. Istog dana 1967. vojnim udarom bez prolivanja krvi vlast je Grunickom preoteo potpukovnik Etjen Gnasingbe Ejadema.

1972 - Vojska je u Gani zbacila civilnu vladu predsednika Edvarda Akufa Ada, a vlast je preuzeo potpukovnik Ignacijus Ačempong.

1977 - Umro je francuski režiser i scenarista Anri Žorž Kluzo, čiji su filmovi prepoznatljivi po oporom realizmu. Filmovi: "Kej Orfevr" ("Zlatni lav"), "Misterija Pikaso" ("Zlatna palma"), "Ubica stanuje u broju 21", "Gavran", "Nadnica za strah", "Dijaboilik", "Istina".

1985 - Prilikom pada voza u provaliju, oko 250 kilometara istočno od glavnog grada Etiopije Adis Abebe, poginulo je najmanje 428 putnika.

1991 - Na svetskom prvenstvu u australijskom gradu Pert jugoslovenski vaterpolisti osvojili su zlatnu medalju. Jugoslavija je prvi put postala prvak sveta u vaterpolu u Madridu 1987.

1995 - Bivši državni sekretar SAD Džejms Bejker izjavio je u američkom Kongresu da su rat u Jugoslaviji izazvale Slovenija i Hrvatska i da u sukobima koji su usledili Srbi ni izdaleka nisu jedini krivci.

1998 - Pad transportnog aviona avganistanske kompanije "Arijana Afgan erlajnz" u planinskoj oblasti na severozapadu Pakistana nije preživeo niko od 51 osobe, putnika i članova posade.

2000 - Bil Gejts, koosnivač "Majkrosofta" i zvanično najbogatiji čovek u svetu, prepustio je položaj izvršnog direktora kompanije svom "broju dva" Stivu Balmeru.

2001 - U zemljotresu sa epicentrom u blizini San Salvadora, glavnog grada centralnoameričke države El Salvador, poginulo je najmanje 725 ljudi.

2002 - Preminuo je književnik Antonije Isaković, član Srpske akademije nauka i umetnosti i njen potpredsednik od 1980. do 1992.godine. Dobitnik je Zmajeve nagrade, Oktobarske nagrade Beograda, Ninove, Sedmojulske, kao i Andrićeve nagrade. Napisao je romane "Gospodar i sluge", "Tren 1" i "Tren 2", "Ni jedan zločin", knjigu "Govori i razgovori", zbirke pripovedaka "Velika deca", "Paprat i vatra", "Prazni bregovi" i "Obraz".

2006 - Umro je Dimitrije Perišić, utemeljivač savremenih studija prostornog planiranja na beogradskom Univerzitetu. Rukovodio je izradom prvog Regionalnog prostornog plana u Srbiji, od Podunavlja do bugarske granice, kao i izradom prvog Prostornog plana Srbije.

2012 - Preminuo je Miljan Miljanić, legendarni trener Crvene zvezde i Real Madrida, dugogodišnji selektor jugoslovenske fudbalske reprezentacije i počasni predsednik Fudbalskog saveza Srbije. Bio je predsednik Fudbalskog saveza Jugoslavije punih dvadeset godina.

2012 - Luksuzna krstarica "Kosta konkordija" nasukala se na hrid kod ostrva Điljo, u Tirenskom moru, i delimično potonula, pri čemu su poginule 32 osobe, a preko 60 je povređeno. U trenutku nesreće na luksuznom kruzeru nalazilo više od 3.200 putnika i preko 1000 pripadnika osoblja broda.

2017 - Preminuo je Miodrag Miki Jevremović, jedan od najpopularnijih pevača zabavne muzike negdašnje Jugoslavije. Najveću popularnost dostigao je šezdesetih i sedamdesetih 20. v. Njegovu karijeru obeležili su hitovi "Ako jednom vidiš Mariju", "Osamnaest žutih ruža", "Narcisi plaču ljubavi", "Kad bih znao da je sama", "Moj mali beli pas i ja", "Pijem", "Pesnikova gitara", "Grkinja"... Sedamdesetih je bio izuzetno popularan i u ŠSR. Pored muzike, njegova velika ljubav bio je i šah, najveći uspeh ostvario je remijem sa svetskim prvakom Anatolijem Karpovom.

2020 - Preminuo je Žan Delimo, francuski istoričar. Bavio se društvenom istorijom, istorijom religija, posebno reformacije, kao i istorijom mentaliteta. Dela: "Nastanak i učvršćenje reformacije", "Katolicizam između Lutera i Voltera", "Greh i Strah", "Strah na Zapadu", "Civilizacija Renesanse".

Dogodilo se na današnji dan, 14.01.

Na današnji dan 1922. godine umro je srpski general Pavle Jurišić Šturm, jedan od najistaknutijih srpskih oficira u Balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. Bio je pruski oficir, ali je prešao u Srpsku vojsku, gde je ostvario sjajnu karijeru. Veoma je zaslužan za blistave pobede srpske vojske nad austrougarskom armijom u Cerskoj i Kolubarskoj bici. U Srpsku vojsku primljen je 1876. kao dobrovoljac u činu poručnika i već u Srpsko-turskom ratu 1876-1877. istakao se kao komandant Šabačkog i Posavsko-tamnavskog bataljona. U Srpsko-turskom ratu 1877-1878. veoma uspešno je komandovao Prvim dobrovoljačkim pukom, potom Krajinskim kombinovanim pukom u borbama kod Bele Palanke i Pirota. U Srpsko-bugarskom ratu 1885. komandovao je Šestim pukom Drinske divizije, u Prvom balkanskom ratu 1912-1913. Drinskom, a u Drugom balkanskom ratu 1913. Dunavskom divizijom. U Prvom svetskom ratu 1914. je kao komandant Treće armije primio prvi udar znatno nadmoćnije austrougarske Pete armije i usporio njeno napredovanje, što je omogućilo srpskim snagama da se pregrupišu za Cersku bitku. Trećom armijom komandovao je i u Kolubarskoj bici i na Solunskom frontu do avgusta 1916.



Danas je nedelja, 14. januar, 14. dan 2024. Do kraja godine ima 351 dana.

1742 - Umro je engleski astronom i geofizičar Edmund Halej, direktor Griničke opservatorije i kraljevski astronom, koji je utvrdio da su komete uočene 1682, 1601. i 1551. zapravo isto nebesko telo koje se periodično pojavljuje. Predskazao je da će se ona pojaviti i 1758, 1835. i 1910. Njemu u čast dato joj je ime Halejeva kometa. Već u 19. godini objavio je raspravu o putanjama planeta. Izradio je prvi katalog sjajnih zvezda južnog neba i otkrio da se i zvezde kreću, shvatio ih kao sunca, a naše Sunce kao zvezdu. Izradio je prvu meteorološku kartu. Dela: "Katalog južnih zvezda", "Pregled astronomije kometa", "Teorija magnetskog kompasa".

1784 - SAD su ratifikovale mirovni ugovor s Velikom Britanijom, čime je formalno okončan Američki rat za nezavisnost.

1809 - Britanija i Španija sklopile su savez protiv francuskog cara Napoleona I.

1842 - U Irigu je srpski pisac i iguman manastira Krušedol Dimitrije Krestić otvorio Srpsku čitaonicu. Na svečanosti prilikom otvaranja, prvi njen predsednik, Kiril Neofitović, sveštenik, obratio se prisutnima rečima: "Da svi skupa revnosno služe narodu i da, ne samo slavom, nego i delom na oltar prosvešćenija žrtve prinose". Srpska čitaonica u Irigu je čitavih stotinu godina primala svu važniju srpsku štampu, kao i strane časopise, ali su ovu dragocenu zbirku 1944. tokom Drugog svetskog rata, uništile hrvatske ustaše.

1850 - Rođen je francuski pisac Luj Mari Žilijen Vio, poznat kao Pjer Loti. Zbog napisa o okrutnosti kolonijalnih trupa u Indokini otpušten je iz vojne službe. Kao pomorski oficir bio je neka vrsta svetskog putnika i njegova dela obiluju egzotikom. Veliki turkofil, u Prvom balkanskom ratu izražavao je simpatije za Tursku, ali je posle bugarskog prepada na srpsku vojsku u Drugom balkanskom ratu i kasnije u Prvom svetskom ratu s neskrivenim divljenjem pisao o Srbima. Dela: "U haremu", "Lotijeva ženidba", "Mornar", "Islandski ribar", "Gospođa hrizantema", "Roman jednog spahije".

1875 - Rođen je Albert Švajcer, lekar, teolog, muzičar, književnik i hrišćanski misionar. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1952. Gotovo ceo život posvetio je borbi protiv bolesti u Africi. Od 1913. do smrti rukovodio je bolnicom koju je sam i osnovao u Gabonu, tada u sastavu Francuske Ekvatorijalne Afrike. Dela: "Kultura i etika", "Između vode i prašume", "Autobiografija", "Afričke priče", "Potraga za istorijskim Isusom".

1890 - Rođen je srpski slikar Petar Dobrović, majstor kolorita i jasnog ekspresivnog crteža. Njegove slike svedoče o snažnom temperamentu i impulsivnoj strukturi ličnosti. Slikarstvo je studirao u Budimpešti, a u rodnom Pečuju učestvovao je 1918. u vojnoj pobuni, posle koje je uhapšen, ali je pobegao iz zatvora. Mađarske vlasti su ga u odsustvu osudile na smrt. Bio je predsednik Baranjske srpsko-mađarske republike 1921. Potom je živeo u Parizu, a zatim u Beogradu gde je bio profesor na Akademiji likovnih umetnosti.

1892 - Rođen je srpski klasični filolog Miloš Đurić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, predsednik Srpske književne zadruge i urednik časopisa "Živa antika". Objavio je više od 200 radova iz oblasti klasičnih nauka. Prevodio je Eshila, Sofokla, Platona, Aristotela, Plutarha i Homera - "Ilijada" i "Odiseja", kao i savremenike - Adlera, Junga, Duranta, Tagorea. Dela: "Vidovdanska etika", "Filosofija panhumanizma", "Racionalizam u savremenoj nemačkoj filosofiji", "Problemi filosofije kulture", "Istorija helenske etike", "Ogledi iz grčke filosofije umetnosti", "Aristotelovo etičko učenje", "Iz helenskih riznica", "Platonova akademija i njen politički rad", "Sofisti i njihov istorijski značaj", "Istorija helenske književnosti".

1897 - Rođen je srpski istoričar Vasa Čubrilović, akademik, profesor Beogradskog univerziteta. Kao đak pristupio je nacionalno-revolucionarnoj organizaciji "Mlada Bosna", a zbog učešća u Sarajevskom atentatu osuđen je na 16 godina robije i do sloma Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu bio je u zatvoru. Tokom Drugog svetskog rata izvesno vreme proveo je u logoru na Banjici. Studirao je filozofiju na Beogradskom univerzitetu, gde je doktorirao 1927. Između dva svetska rata pripadao je levom krilu Zemljoradničke stranke, a posle 1945. bio je direktor instituta, izvesno vreme i ministar. Dela: "Bosanski ustanak 1875-1878", "Poreklo muslimanskog plemstva u Bosni i Hercegovini", "Prvi srpski ustanak i bosanski Srbi", "Politička prošlost Hrvata", "Istorija političke misli u Srbiji XIX veka", "Odabrani istorijski radovi".

1898 - Umro je engleski pisac i matematičar Luis Kerol, čiju prozu odlikuju humor i fantastika, po čemu je blizak potonjem nadrealizmu. Dela: "Alisa u zemlji čuda", "Kroz ogledalo".

1907 - Zemljotres je razorio grad Kingston na Jamajci i usmrtio oko hiljadu ljudi.

1912 - Rođen je srpski pisac Milorad Panić Surep. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu. Između dva svetska rata bio je novinar, a u NOP je stupio 1941. Posle Drugog svetskog rata direktor je Zavoda za zaštitu spomenika kulture Srbije, Narodne biblioteke i Muzeja revolucije Jugoslavije. Dela: zbirke pesama "Vetar zviždi", "Prosto", "Ti dolaziš", "Ada", "Žito", "Svetlost zemaljska", "Jasika", "Od sene i opomene", poema "Mesec i pruće", letopis "Kad su živi zavideli mrtvima", studija "Filip Višnjić - pesnik bune".

1923 - Rođen je srpski glumac Mihajlo Paskaljević "Bata", koji je široku popularnost stekao nizom uloga u humorističkim televizijskim serijama i u filmskim komedijama poput "Sumnjivog lica", "Diližanse snova" i filma "Silom otac". Upečatljive kreacije u pozorištu ostvario je kao kapetan Jerotije u "Sumnjivom licu" Branislava Nušića i Estragon u drami "Čekajući Godoa" Semjuela Beketa.

1925 - Rođen je japanski pisac Jukio Mišima. Kao književnik opisivao je mladu generaciju Japana posle Drugog svetskog rata i njihovu sve slabiju vezanost za tradicionalni Japan. Bio je izrazito angažovan umetnik a psihološkim tumačenjima oslanjao se na Frojdovo učenje. Njegova pripovetka "Patriotizam" objavljena 1966. praktično je potpuno predvidela Mišiminu dalju sudbinu. Počinio je javno rutualno samoubistvo (sepuko) 1970. u znak protesta protiv uništavanja tradicionalnih vrednosti Japana. Ostala dela: romani "Ispovest maske", "Šum valova", "Zlatni paviljon", "Posle banketa", "Mornar koji je izneverio more", drama "Pet modernih 'no' igara".

1942 - Umro je srpski filolog Milan Rešetar, član Srpske Kraljevske akademije, univerzitetski profesor slovenske filologije u Beču i Zagrebu. Proučavao je jezik starih spomenika, dijalekate i akcenate, posebno književnu i kulturnu istoriju rodnog Dubrovnika i bio je najbolji znalac starog dubrovačkog novca. Bio je istaknuti predstavnik dubrovačkog kruga Srba rimokatolika i pristalica integralnog jugoslovenstva. Dela: na srpskom - izdanje "Gorskog vijenca", "Dubrovačka numizmatika", "Nove dubrovačke povelje Stojanovićeva zbornika", "Nikša Zvijezdić, dubrovački kancelar XV veka", "Najstariji dubrovački govor", "Najstarija dubrovačka proza", "Dubrovački zbornik od god. 1520.", "Jezik Marina Držića", na nemačkom - "Čakavština i njene nekadašnje i sadašnje granice", "Štokavski dijalekt", "Dubrovački spomenici XIII-XV veka".

1957 - Umro je američki filmski glumac Hemfri Deforest Bogart, dobitnik Oskara 1951. za film "Afrička kraljica". Izuzetna popularnost koju je uživao posebno je porasla nakon njegove smrti 1957. Vremenom postao je svojevrsna mitska ličnost istorije kinematografije. Ostali filmovi: "Kazablanka", "Malteški soko", "Duboki san", "Blago Sijera Madre", "Rt Largo", "Imati i nemati", "Pobuna na Kejnu", "Bosonoga kontesa", "Časovi očaja", "Težak pad".

1965 - Prvi put od osamostaljenja Irske sastali su se premijeri Republike Irske i britanske Severne Irske.

1969 - Lansiran je sovjetski "Sojuz 4", dan kasnije "Sojuz 5", da bi potom prvi put u orbiti oko Zemlje bila spojena dva vasionska broda s ljudskom posadom.

1977 - Umro je engleski državnik Robert Entoni Idn, premijer Velike Britanije od 1955. do 1957. Kao ministar za vezu s Društvom naroda pre Drugog svetskog rata zalagao se za sankcije Italiji zbog napada na Etiopiju. Od 1935. do 1938. bio je šef diplomatije i zastupao je "politiku nemešanja" u Španski građanski rat. Dao je ostavku kad je premijer Nevil Čembrlen potpisao Minhenski sporazum, kojim je Čehoslovačka prepuštena Nemačkoj. Ministar spoljnih poslova bio je ponovo od 1941. do 1945. i od 1951. do 1955. u vladama Vinstona Čerčila, posle čijeg je povlačenja 1955. postao premijer i šef Konzervativne stranke. Podneo je ostavku u januaru 1957. zbog neuspele britansko-francusko-izraelske agresije na Egipat u oktobru 1956.

1977 - Umrla je američka književnica francusko-španskog porekla Anais Nin, čiji su dnevnici remek delo samoanalize i zanimljivo svedočanstvo o modernoj boemiji. Osnovna tema njenih romana je traganje za vlastitim identitetom, a pisala je i po narudžbini erotske priče za kolekcionare erotike. Dela: romani "Požarne lestve", "Kuća incesta", "Zavođenje Minotaura", "Deca Albatrosa", "Šijun u kući ljubavi", zbirka priča "Pod staklenim zvonom", priče "Venerina delta", "Ptičice", studije "D. H. Lorens: neprofesionalna studija", "Roman budućnosti".

1986 - Vinisio Sereso preuzeo je dužnost predsednika Gvatemale, kao prvi civilni šef te centralnoameričke države posle 16 godina.

1988 - Umro je sovjetski političar Georgij Maksimilijanovič Maljenkov, koji je 1953. na položaju predsednika vlade nasledio preminulog Staljina. U februaru 1955. dao je ostavku i postao jedan od potpredsednika u vladi Nikolaja Bulganjina, a u junu 1957. smenjen je s funkcije u vladi i isključen iz Politbiroa i Centralnog komiteta vladajuće KP Sovjetskog Saveza, pod optužbom da je učestvovao u zaveri za obaranje Nikite Hruščova.

1990 - U napadima Azera ubijeno je najmanje 20 jermenskih civila u glavnom gradu Azerbejdžana Bakuu.

1991 - Umro je srpski filolog Mihailo Stevanović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Objavio je više od 600 radova. Uređivao je "Srpski dijalektološki zbornik, "Južnoslovenski filolog", "Naš jezik", "Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika SANU", "Rečnik srpskohrvatskog književnog jezika Matice srpske". Dela: "Savremeni srpskohrvatski jezik", "Đakovački govor", "Funkcije i značenja glagolskih vremena", "Gramatika srpskohrvatskog jezika".

1991 - U Tunisu su ubijena tri bliska saradnika Jasera Arafata, uključujući Abu Ijada, jednog od osnivača Palestinske oslobodilačke organizacije, što je nanelo ogromnu štetu PLO, jer je bilo očito da je atentator blizak vrhu te organizacije.

1992 - U okviru Vensovog plana za Krajinu, u Jugoslaviju je stigla prva grupa pripadnika UN. Kasnije je na osnovu rezolucije Saveta bezbednosti UN raspoređeno oko 19.000 "plavih šlemova" u Kninskoj krajini, Lici, Kordunu, Baniji, zapadnoj Slavoniji i u Sremsko-baranjskoj oblasti. Mirovne snage UN nisu reagovale prilikom agresije Hrvatske na Zapadnu Slavoniju 1. maja 1995. kao i na Kninsku krajinu, Liku, Kordun i Baniju 4. avgusta 1995.

1996 - Predsednik Gvatemale Alvaro Arsu je, preuzimajući dužnost šefa države, apelovao na levičarske gerilce da otpočnu pregovore o okončanju građanskog rata koji je 35 godina potresao tu zemlju Srednje Amerike.

2003 - Desetine hiljada ljudi demonstriralo je u Nikoziji, priredivši najveći protest u istoriji Kipra pod turskom okupacijom, zahtevajući okončanje decenija izolacije.

2005 - Posle sedam godina putovanja, evropska sonda "Hajgens" uspela je da se spusti na Saturnov mesec Titan i pošalje prve fotografije kontroli leta u Darmštatu.

2006 - Umrla je američka glumica Šeli Vinters, dobitnica Oskara američke Filmske akademije za sporedne uloge u filmovima "Dnevnik Ane Frank" i "A Patć of Blue". Filmovi: "Mornarov odmor", "Večeras i svake noći", "Crvena reka", "Mesto pod suncem", "Dvostruki život", "Lolita".

2009 - Umro je Dušan Džamonja, jugoslovenski vajar, poznat po brojnim spomenicima vezanim za NOB. Diplomirao je na zagrebačkoj Akademiji likovnih umetnosti, prvu izložbu imao je 1954. Najčešće je kao materijale koristio bronzu, gvožđe i aluminijum. Njegove skulpture nalaze se na trgovima u Parizu, Londonu i Lisabonu kao i ispred Palate pravde u Briselu.

2017 - Voz, koji je ujutru iz Beograda krenuo put Kosovske Mitrovice, zaustavljen je popodne u varošici Raška. "Promotivni" voz, kojim je trebalo da posle 18 godina, ponovo započne redovna železnička linija Beograd - Kosovska Mitrovica, zaustavljen je oko 16.30, posle informacije da prištinske vlasti nameravaju da uhapse mašinovođu i osoblje.

2019 - Preminuo je Miodrag Radovanović Mrgud, srpski glumac. Rođen u Čačku, u Beogradu je prvobitno studirao slavistiku i agronomiju, a završio je Pozorišnu akademiju, docnije preimenovanu u Fakultet dramskih umetnosti. Prvi angažman dobio je 1952. u Jugoslovenskom dramskom pozorištu. Ostvario je 154 uloge u pozorištu, na filmu i televizijskim formatima. Posebno je upamćen po ulozi Šicera u filmu, potom seriji "Salaš u malom ritu" ali i po nizu drugih uloga poput Libeka u "Balkan ekspresu", Nikole Pašića u "Kolubarskoj bici", Spiridona u "Boju na Kosovu", Dositeja Obradovića u seriji "Vuk Karadžić".

- Danas je prvi dan Nove godine prema Julijanskom kalendaru, kojeg se pridržavaju srpska, ruska i još neke pravoslavne crkve, kao i neke stare istočne patrijaršije. Kod Srba je vremenom postalo uobičajeno da taj dan nazivaju - Srpska nova godina.

Dogodilo se na današnji dan, 15.01.

Na današnji dan 1804. godine počela je seča srpskih knezova i viđenijih ljudi u Beogradskom pašaluku, posle žalbe knezova turskom sultanu Selimu III zbog zuluma dahija. Uz pomoć jednog trgovca iz Zemuna Dahije su saznale imena knezova koji su potpisali žalbu i za samo tri sedmice pogubili su oko 150 viđenijih ljudi u Srbiji, uključujući Aleksu Nenadovića, Iliju Birčanina, Hadži-Ruvima, Marka Čarapića, Janka Gagića i Hadži-Đeru, pogubljenog šest dana pred početak seče knezova. Dahije su time pokušale da uguše otpor i spreče oslobodilački pokret Srba, ali je seča samo podstakla srpske prvake da ubrzaju dizanje Prvog srpskog ustanka kao i izbor Karađorđa u Orašcu mesec dana kasnije za ustaničkog vožda (vođu).

Danas je ponedeljak, 15. januar, 15. dan 2024. Do kraja godine ima 350 dana.

69 - Rimskog cara Servija Sulpikijusa Galbu ubili su na Rimskom forumu pobunjeni pretorijanci, koji su 68. oborili s vlasti i njegovog prethodnika na prestolu Nerona, prinudivši ga na samoubistvo.

1535 - Engleski kralj Henri VIII uzeo je titulu "poglavara Crkve" u Engleskoj i raskinuo je veze s rimokatoličkom crkvom i papom, koji mu nije dozvolio razvod od Katarine Aragonske i ženidbu Anom Bolen. Majka kraljice Elizabete I Ana Bolen bila je druga od šest žena Henrija VIII, a pogubljena je 1536. pod optužbom za izdaju. Henri VIII se ženio više puta pošto nije imao muških naslednika.

1559 - Elizabeta Tjudor, ćerka Henrija VIII i Ane Bolen, krunisana je u sabornoj crkvi (katedrala) u Vestminsteru kao engleska kraljica Elizabeta I, nesumnjivo jedna od najznačajnijih ličnosti u istoriji Engleske.

1582 - Posredovanjem pape Grgura XIII koji je najpoznatiji kao inspirator pokolja hugenota u Francuskoj 1572. (Vartolomejska noć), sklopljen je mir rimokatoličke Poljske i pravoslavne Rusije, kojim je Rusija izgubila izlaz na Baltik.

1809 - Rođen je francuski ekonomista i politički filozof Pjer Žozef Prudon, čija je doktrina postala osnova kasnijih radikalnih i anarhističkih teorija. Rukovođen geslom - svojina to je krađa, u delu "Šta je svojina" zalagao se za njeno ukidanje. Takođe je smatrao da komunizam guši nezavisnost ljudi. Sintezu jednakosti i nezavisnosti video je u slobodi kao "trećoj formi društva", što je teorijski razradio u delu "Sistem ekonomskih protivrečnosti ili filozofija bede". Njegova dela poslužiće kao predložak za različite radikalne političke koncepcije i na levici i na desnici.

1891 - Rođen je ruski (sovjetski) pisac Ilja Grigorjevič Erenburg, jedan od najvećih ratnih reportera 20. veka, vrstan poznavalac ruske i zapadnoevropske kulture. Napisao je pedesetak knjiga u kojima je duhovito i živo izlagao vlastita uverenja. Veći deo njegovih dela odraz su čvrstog komunističkog opredeljenja. Dela: "Ljudi, godine, život" zbirke priča "Trinaest lula", "Priče ovih godina", romani "Život i smrt Nikolaja Kurbova", "Neobične pustolovine Hulija Hurenita i njegovih učenika", "Ljubav Žane Nej", "Špekulanti", "Leto 1925. godine", "U Protočnom sokaku", "Moskva suzama ne veruje", "Burni život Lazika Rojtšvaneca", "Dan drugi", "Bez predaha", "Južni vetar", "Oluja", "Pad Pariza", "Deveti talas".

1905 - Srpskog protu i poznatog borca protiv Turaka Atanasa Petrovića, u narodu poznatog kao pop Taško, jednog od prvaka Srba u tom kraju, Bugari su u Kumanovu ubili iz zasede prilikom povratka iz crkve.

1918 - Rođen je egipatski državnik Gamal Abdel Naser, predsednik od 1956. do smrti 1970, tvorac modernog Egipta i jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih. Bio je jedan od vođa zavereničke vojne organizacije "slobodni oficiri" i inicijator državnog udara u julu 1952. kojim je svrgnut kralj Faruk I. Nacionalizovao je 1956. Suecku kompaniju, a 1958. postao je predsednik Ujedinjene Arapske Republike (unija Egipta i Sirije), koja se raspala 1961. Posle vojne katastrofe Arapa u ratu s Izraelom 1967. dao je ostavku, ali su ga Egipćani referendumom vratili na položaj šefa države.

1919 - U Berlinu su posle neuspelog ustanka ubijene vođe nemačkog komunističkog pokreta Roza Luksemburg i Karl Libkneht. Likvidirani su prema nalogu nemačkih vlasti i ubice su ostale nekažnjene.

1920 - Na trećoj konferenciji balkanskih socijaldemokratskih partija u Sofiji osnovana je Balkanska komunistička federacija - Savez komunističkih partija Bugarske, Grčke, Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i Rumunije - kao deo Komunističke internacionale.

1929 - Rođen je afroamerički baptistički sveštenik Martin Luter King, vođa pokreta protiv rasizma. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1964. Postoji ocena FBI prema kojoj je on "opasnost za američko društvo" što možda jeste nagoveštaj odakle potiče njegov ubica. Nezavisna istraga je ustanovila da čovek optužen za atentat na Kinga i osuđen na 99 godina robije, nikako nije mogao da počini ubistvo.

1942 - U Londonu je u Drugom svetskom ratu potpisan nacrt Balkanske unije, sporazum grčke i jugoslovenske izbegličke vlade o uzajamnoj pomoći u borbi za obnovu monarhije.

1943 - Amerikanci su posle višemesečnih ogorčenih vazdušnih, pomorskih i kopnenih borbi izbacili u Drugom svetskom ratu japanske trupe sa strateški važnog pacifičkog ostrva Gvadalkanal. Time je zaustavljeno napredovanje imperijalnog Japana prema Australiji.

1969 - Poleteo je sovjetski kosmički brod "Sojuz 5" s trojicom kosmonauta, koji se potom spojio sa "Sojuzom 4" lansiranim prethodnog dana, što je bilo prvo spajanje kosmičkih letelica s ljudskom posadom u orbiti oko Zemlje.

1971 - Asuansku branu u Egiptu na reci Nil otvorili su egipatski predsednik Anvar el Sadat i predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza Nikolaj Podgorni. Radovi na tom kapitalnom objektu hidroenergentskog i melioracionog sistema trajali su 11 godina.

1973 - Izraelski premijer Golda Mejr razgovarala je u Vatikanu s papom Pavlom VI, postavši tako prvi predsednik vlade jevrejske države koji se susreo s poglavarom rimokatoličke crkve.

1986 - Sovjetski lider Mihail Gorbačov saopštio je plan za "oslobađanje Zemlje od nuklearnog oružja za 15 godina".

1992 - Države članice EZ odlučile su da "otvore proces priznavanja Slovenije i Hrvatske". Istog dana to su učinile Austrija, Belgija i Velika Britanija.

1993 - SAD su naredile pomorsku blokadu Haitija, pravdajući to opasnošću "masovnog gubitka života u moru" zbog talasa izbeglica iz te zemlje u Karipskom moru.

1996 - Teško oboleli premijer Grčke Andreas Papandreu podneo je ostavku.

1998 - Milo Đukanović je preuzeo dužnost predsednika Crne Gore.

2001 - Započela je s radom Vikipedija, svojevrsna, istina nepouzdana, on lajn enciklopedija. Njen osnivač Amerikanac Džimi Vejls nameravao je da ubrza njenu prethodnicu Nupediju, čiji su okviri bili prestrogi jer se od saradnika tražilo da imaju doktorat iz područja o kojem pišu, a tekstovi su morali da prolaze kroz nekoliko faza provera. Prvobitna Vejlsova Vikipedija imala je isključivo verziju na engleskom.

2004 - Novčanice s likom Sadama Huseina prestale su da važe kao legalno sredstvo plaćanja u Iraku.

2006 - Socijalistkinja Mišel Bašele postala je prva žena predsednik u istoriji Čilea.

2006 - Umro je kuvajtski emir šeik Džaber al Ahmed al Sabah, koji se na čelu države nalazio se od 1977, kada je nasledio presto, kao trinaesti vladar dinastije koja upravlja Kuvajtom 245 godina.

2006 - Američka svemirska sonda "Stardast", s važnim prvim uzorcima kometne i međuzvezdane prašine, uspešno se spustila u pustinji u američkoj saveznoj državi Juti.

2007 - Umro je Bo Jibo, poslednji od "osmorice besmrtnih". Veteran kineske komunističke revolucije 1949. ministar finansija i potpredsednik vlade. Za vreme kulturne revolucije (1966-76) proveo je 10 godina u zatvoru, da bi 1978. bio rehabilitovan. Bo je poslednji od "osmorice besmrtnih", grupe revolucionarnih veterana, među kojima je bio i kineski lider Deng Sjaoping, koji je vodio Kinu kroz ekonomske reforme 1979. i previranja krajem osamdesetih 20 veka. Veruje se da je Bo, u leto 1989. podržao odluku da se pošalje vojska radi gušenja demonstracija na trgu Tjenanmen.

2009 - Evropski parlament usvojio je Rezoluciju o proglašenju 11. jula "Evropskim danom uspomene na žrtve genocida u Srebrenici". Predlog rezolucije su podneli poslanici evropskih liberala, Izvestilac za Srbiju u EP Jelko Kacin i potpresednica EP Dijana Volis a inicijativa je došla od udruženja žrtava Srebrenice i verskog starešine bosanskih muslimana Mustafe Cerića.

2012 - Kragujevački alpinista Dragan Jovović osvojio je Južni pol, najjužniju tačku naše planete. Jovović je prvi Srbin koji je osvojio Južni pol.

2014 - Novosadski Egzit (Exit) proglašen je za najbolji evropski festival na dodeli Evropskih festivalskih nagrada (EFA) u Groningenu, Holandija. Više od 360 festivala iz 34 zemlje učestvovalo je u konkurenciji, a u glasanju je učestvovalo više od 620.000 ljudi. O pobedniku su zajednički odlučivali glasovi publike i žirija EFA.

2018 - U zvaničnu posetu Srbiji došao je predsednik vlade Japana Šinzo Abe. Bila je to prva delegacija tog ranga iz Japana nakon tri decenije.

2019 - Objavljeno je da je na kineskoj sondi na Mesecu proklijalo seme pamuka, uljane repice i krompira. Misija Čange 4, lansirana je decembra 2018, a našla se na površini Meseca početkom januara 2019. Objavljene su fotografije samo samo semena pamuka. Misija je inače nazvana Čange po imenu kineskog božanstva Meseca.

2021 - Broj umrlih od korona virusa u svetu premašio je dva miliona. Prema podacima sajta za praćenje pandemije "worldometers" u svetu su do tada kao posledica kovida-19 umrle ukupno 2.000.223 osobe. Prema istom izvoru, u tom momentu u svetu je tim virusom bilo zaraženo 93.443.135 lica. Najviše mrtvih bilo je u SAD, 397.264 osobe.

Dogodilo se na današnji dan, 16-01.

Na današnji dan 1908. godine u Beogradu je otvoren hotel "Moskva", podignut na Terazijama, na mestu gde se ranije nalazila kafana "Velika Srbija". Zdanje u stilu secesije, projektovali su srpski arhitekta Jovan Ilkić i grupa arhitekata iz Petrograda u Rusiji.

Danas je utorak, 16. januar, 16. dan 2024. Do kraja godine ima 349 dana.

1547 - Ivan Grozni je u Moskvi krunisan za cara Rusije. Vladari Rusije do tada su nosili titule velikih kneževa. S ciljem stvaranja jake centralizovane države ojačao je samodržavlje i suzbijao je samovolju boljara. Reforme je sprovodio svim sredstvima, zbog čega je dobio nadimak "Grozni" (u značenju "strašni", "silni"). Podigao je 1553. prvu štampariju u Rusiji, a 1584. je radi jačanja trgovine sa zapadnom Evropom izgradio grad Arhangelsk na ušću Severne Dvine u Belo more. Potukao je Mongole i osvojio Kazan 1552. i Astrahan 1556, tako da je Rusija ovladala celim vodenim putem Volge, a potom je pripojio Sibir.

1581 - Engleski parlament izglasao je stroge mere protiv rimokatolika, učvršćujući prevlast nacionalne anglikanske crkve.

1749 - Rođen je italijanski pisac Vitorio Alfijeri, rodoljubivi pesnik i dramski pisac. Završio je Vojnu akademiju u Torinu, i potom je proputovao veći deo Evrope, upoznavši se s delima značajnih mislilaca, uključujući Voltera, Rusoa, Monteskjea. Dela: tragedije "Saul", "Orest", "Marija Stjuart", "Filip", "Kleopatra", "Antigona", "Mira", rasprava "O tiraniji", autobiografski spis "Život Vitorija Alfijerija".

1778 - Francuska je priznala nezavisnost SAD. U trenutku priznanja SAD su još vodile rat za oslobođenje od britanske kolonijalne uprave.

1794 - Umro je engleski istoričar Edvard Gibon, čije je delo "Opadanje i propast Rimskog carstva", u kojem je obuhvatio istoriju Rima i Vizantije od drugog do 15. veka, jedno od prelomnih u svetskoj istoriografiji.

1864 - U nastojanju da prigrabi Šlezvig i Holštajn, nemački kancelar Oto fon Bizmark pridobio je do tada neprijateljski Beč i dve sile su ultimativno zatražile od Danske da ukine tek izglasani ustav koji je učvrstio njene veze s tim pokrajinama. U ratu koji je ubrzo izbio Danci su poraženi, a sporna vojvodstva pripala su Pruskoj.

1891 - Umro je francuski kompozitor Leo Delib, romantičarski stvaralac koji je među prvima komponovao simfonijski balet i razvijao ga do pantomime. Komponovao je i opere i operete, lake, dopadljive i elegantne melodike. Ispoljavao je melodijsku fantaziju i smisao za instrumentalne efekte. Dela: baleti "Kopelija", "Silvija", opera "Lakme".

1920 - U Parizu je održan prvi sastanak Saveta Društva naroda, ali bez učešća SAD, čiji je predsednik Vudro Vilson odlučujuće doprineo stvaranju te međunarodne organizacije. Prethodno je američki senat odbio da ratifikuje Versajski mirovni ugovor sklopljen posle Prvog svetskog rata, čime je Vilson dezavuisan a SAD su trajno ostale van Društva naroda.

1920 - U SAD je stupila na snagu zabrana proizvodnje i prodaje alkohola, što je podstaklo lavinu korupcije i kriminala.

1924 - Rođen je srpski pisac Aleksandar Tišma, član Srpske akademije nauka i umetnosti i Akademije umetnosti u Berlinu. Njegova dela prevođena su na dvadesetak jezika, a i sam se bavio prevođenjem sa mađarskog i nemačkog. Dela: zbirke pesama "Naseljeni svet", "Krčma", knjige pripovedaka "Krivice", "Nasilje", "Povratak miru", "Škola bezbožništva", romani "Za plavom devojkom", "Knjiga o Blamu", "Upotreba čoveka", "Vere i zavere", zbirka putopisa "Drugde".

1927 - Umro je srpski geograf Jovan Cvijić, osnivač antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Srpskog geografskog društva, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, predsednik Srpske kraljevske akademije, počasni doktor pariske Sorbone i Karlovog univerziteta u Pragu. Veoma su značajni njegovi radovi o morfologiji i hidrografiji Dinarskog krša i drugih kraških predela, tektonici i glacijaciji planina Balkanskog poluostrva, studije o Jadranskom primorju, balkanskim kotlinama i poljima, Šumadiji i Panonskom basenu i o migracijama jugoslovenskih naroda. Odigrao je izuzetnu ulogu kao savetnik srpske delegacije na mirovnim pregovorima u Parizu (Versaju) posle Prvog svetskog rata. Dela: "Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije", "Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva", "Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje", "Geomorfologija", "Etnogeografske karte jugoslovenskih zemalja", "Geografska karta Jugoslavije".

1933 - Rođena je američka književnica Suzan Zontag, autor književnih dela, romana i eseja o savremenoj kulturi, politici i raznim društvenim fenomenima. Dela: romani "Dobrotvor", "Smrtna oprema", eseji "Protiv interpretacije", "Stilovi radikalne volje", "Izlet u Hanoj", "Ja, i tako dalje", "O fotografiji", "Bolest kao metafora".

1944 - Američki general Dvajt Ajzenhauer postavljen je za glavnokomanđućeg zapadnih savezničkih snaga. Od njega je istovremeno zatraženo da sačini plan o otvaranju drugog fronta u Zapadnoj Evropi s ciljem borbe protiv nemačkih trupa, s kojima, su, uz snage pojedinih pokreta otpora, tada u Evropi ratovale jedino sovjetske jedinice.

1945 - U Ardenima je pobedom savezničkih snaga pod komandom generala Bernarda Montgomerija i Omara Bredlija, koje su prethodno zahvatile u klešta nemačke divizije, nanesen odlučujući poraz Nemcima na Zapadnom frontu, čime je pokopan poslednji pokušaj Adolfa Hitlera da izmeni ishod Drugog svetskog rata.

1957 - Umro je italijanski dirigent Arturo Toskanini, snažna umetnička ličnost, izvanredne memorije i izuzetne sugestivnosti, verovatno najveći dirigent 20. veka. Dirigovao je u milanskoj Skali i Metropoliten operi u Njujorku gde je organizovao i simfonijski orkestar.

1969 - U centru Praga spalio se češki student Jan Palah u znak protesta nakon što su Čehoslovačku u avgustu 1968. okupirale snage Varšavskog pakta.

1969 - Sovjetski kosmonauti u svemirskim brodovima "Sojuz 4" i "Sojuz 5" prvi put u istoriji spojili su dve letelice s ljudskom posadom u orbiti oko Zemlje.

1979 - Šah (car) Irana Reza Pahlavi napustio je svoju zemlju pod pritiskom islamskih teokrata koji su preuzeli vlast.

1987 - Šef Komunističke partije Kine Hu Jaobang podneo je ostavku, prihvativši krivicu za političke greške koje su izazvale studentske nemire, a funkciju generalnog sekretara preuzeo je Džao Cijang.

1991 - Snage predvođene SAD započele su u Zalivskom ratu operaciju "Pustinjska oluja" masovnim vazdušnim udarima po vojnim i industrijskim ciljevima u Iraku i Kuvajtu, 19 časova posle isteka ultimatuma UN Bagdadu.

1993 Dogodio se masakr u Skelanima. U zoru tog dana pripadnici tzv armije Bosne i Hercegovine iz Srebrenice upali su u Skelane i obližnje zaseoke, kada je ubijeno 69 a povređeno 175 lica, isključivo Srbi, meštani. Među žrtvama su bile 34 žene i petoro dece. U logor u Srebrenici odvedeno je 30 meštana, pri čemu je 19 tamo ubijeno a petoro se vode kao nestali.

1994 - Radikalni crnački Panafrički Kongres odustao je od oružane borbe tri meseca uoči prvi sverasnih izbora u Južnoj Africi.

1998 - U eksploziji metana u rudniku "Soko" u Čitluku kod Sokobanje poginulo je 29 rudara.

1999 - Šef misije OEBS na Kosovu i Metohiji Vilijam Voker optužio je srpske snage da su masakrirale 45 nenaoružanih Albanaca u selu Račak. Reč je bila o pripadnicima terorističke takozvane "Oslobodilačke vojske Kosova".

2002 - U erupciji vulkana Njiragongo u Demokratskoj Republici Kongo razoren je grad Goma i poginulo je najmanje 50 ljudi, a posle tri dana u tom gradu eksplodirala je benzinska pumpa, najverovatnije pošto je užarena lava prodrla u podzemne takove, što je usmrtilo još oko 100 ljudi.

2003 - Američki šatl "Kolumbija" poneo je u svemir prvog izraelskog astronauta, ali se letelica raspala 1. februara pri povratku na Zemlju, što nije preživeo niko od sedam ljudi u njoj.

2004 - Ustavni sud Španije zabranio je baskijsku separatističku partiju Batasuna, optuživši je za povezanost s terorističkom organizacijom ETA. Batasuna je prva politička stranka zabranjena u Španiji od 1975.

2006 - Elen Džonson Serlif položila je zakletvu kao novi predsednik Liberije i tako je postala prva žena predsednik države na afričkom kontinentu.

2007 - Umro je Rudolf August Etker, "Kralj pudinga". Od fabrike za prašak za pecivo stvorio je giganta koji je zapošljavao 23.000 ljudi i ostvarivao ogromne obrte. U svet biznisa Etker je ušao 1944. godine, kada je nasledio očuha. Proširio je porodični posao i na proizvodnju hrane i piva, zatim bankarstvo i hemijsku industriju, hotelijerstvo, pa i brodarstvo. Etker je bio i strastveni sakupljač antikviteta i umetničkih dela. Poklonio je rodnom Bilefeldu umetničku galeriju.

2007 - Više od 100 Iračana poginulo je a preko 190 ih je ranjeno u nekoliko odvojenih napada u Bagdadu. U eksploziji automobila-bombe na ulazu na univerzitet poginulo je 65 ljudi a 110 je ranjeno, većinom studenata. Nekoliko minuta kasnije bombaš-samoubica je sebe digao u vazduh kraj drugog ulaza u univerzitet dok su ljudi bežali od prve eksplozije.

2009 - Umro je Bogdan Tirnanić Jedan od najoriginalnijih autora srpskog novinarstva i publicistike, filmski kritičar i kolumnista. Rođen u Beogradu, novinarstvom je počeo da se bavi šezdesetih 20. v. Bio je urednik avangardnog omladinskog časopisa "Susret", glavni urednik "RTV revije", urednik kulturne rubrike magazina "NIN", glavni urednik časopisa "Nju moment". Objavljivao je i u "Politici", "Borbi", "Dnevnom telegrafu". Dobitnik je nagrada "Laza Kostić", "Jug Grizelj", "Veselko Tenžera". Uživao je retku popularnost kod široke čitalačke publike. Knjige: "Beograd za početnike", "Coca-Cola art", "Crni talas". Uloge: "Rani radovi" Želimira Žilnika ("Zlatni medved" u Berlinu), "Zbog jedne divne crne žene", serija "Otpisani". Koscenarista je filmova "Dečko koji obećava", "Poslednji krug u Monci".

2014 - Preminuo je Hiro Onoda, japanski obaveštajni oficir koji je odbio da se preda kada je Japan kapitulirao 1945. uveren da je informacija o kapitulaciji propagandna laž. Onoda se skrivao na filipinskom ostrvu Lubang do 1974. godine. "Ratna dejstva" prekinuo je pošto su japanske vlasti 1974. uputile njegovog pretpostavljenog oficira iz vremena Drugog svetskog rata koji mu je naredio da obustavi otpor. Autor je više knjiga među kojima je najpoznatija autobiografija: "Nema predaje: Moj tridesetogodišnji rat"

2016 - SAD su ukinule sankcije Iranu pošto je američki predsednik Barak Obama potpisao izvršnu odredbu nakon što je Međunarodna agencija za atomsku energiju (IAEA) saopštila da je Teheran ispunio sve mere dogovorene u julu. EU je, takođe, istog dana, saopštila da ukida ekonomske sankcije Iranu.

2018 - Oliver Ivanović čelnik Građanske inicijative Srbija-demokratija-pravda, ubijen je u atenatu u Kosovskoj Mitrovici, ispred prostorija te političke organizacije. Ivanović je bio jedan političkih prvaka kosovsko-metohijskih Srba, državni sekretar u Ministarstvu za Kosovo i Metohiju 2008-2012, u Vladi Srbije, i član Koordinacionog centra za KiM.

Dogodilo se na današnji dan, 17.01.

Danas je sreda, 17. januar, 17. dan 2024. Do kraja godine ima 348 dana.

1377 - Papa Grgur XI vratio je središte rimokatoličkih poglavara u Rim iz Avinjona. U Avinjonu su pape stolovale od 1309. kao posledica ponižavajućeg poraza pape Bonifacija VIII 1303. u sukobu s francuskim kraljem Filipom IV Lepim, posle pokušaja vatikanske kurije da papskoj vlasti potčini svetovne vladare.

1601 - Španska prestonica premeštena je iz Madrida u Valjadolid.

1706 - Rođen je američki političar i fizičar Bendžamin Frenklin, borac za američku nezavisnost, jedan od tvoraca "Deklaracije o nezavisnosti". Najpoznatiji je po pronalasku gromobrana. Bio je štampar, knjižar, novinar, guverner Pensilvanije, poslanik u Londonu i Parizu, član Kraljevskog društva u Londonu. Osnovao je prvu javnu čitaonicu u Americi, filozofsko društvo Pensilvanije i "Akademiju" koja je prerasla u Pensilvanijski univerzitet. Učestvovao je u pisanju ustava SAD. Dokazao je postojanje pozitivnog i negativnog elektriciteta, pronašao gromobran i otkrio tok i karakteristike Golfske struje. Dela: "Novi eksperimenti i opažanja o elektricitetu", "Život Bendžamina Frenklina".

1773 - Engleski moreplovac Džejms Kuk je brodom "Rezolušn" prvi prešao Antarktički krug.

1820 - Rođena je engleska književnica irskog porekla Ana Bronte, najmlađa od triju sestara spisateljica. Dela: romani "Agnes Grej", "Stanarka Vajldfel Hola".

1834 - U Kragujevcu su izašle "Novine srbske", prvi srpski informativni list štampan u zemlji ali i službeno glasilo tadašnje Kneževine Srbije (Knjažestva). Prvi urednik bio je Dimitrije Davidović, nacionalni radnik, rodonačelnik srpskog novinarstva.

1863 - Rođen je ruski pozorišni glumac, teatrolog i režiser Konstantin Sergejevič Stanislavski, osnivač Hudožestvenog teatra u Moskvi 1898. na čijem čelu se, kao umetnički rukovodilac, nalazio do kraja života. U režiji i glumi insistirao je na takozvanom pozorišnom realizmu. Osnovni princip njegove teorije jeste da glumac uvek mora istinski da proživljava ulogu. Njegova koncepcija, poznata kao "Sistem Stanislavskog" - imala je i ima mnoštvo sledbenika. Dela: "Moj život u umetnosti", "Glumčev rad nad sobom".

1863 - Rođen je engleski državnik Dejvid Lojd Džordž, nekoliko puta premijer Velike Britanije. Ograničio je 1911. vlast Gornjeg doma Parlamenta. Pripadao je levom krilu Liberalne partije, kasnije postaje njen šef. Između 1906. i 1911. utemeljio je englesko radničko zakonodavstvo: osmočasovni rad za teže poslove, sistem penzija, pomoć u slučaju bolesti, povrede na radu i nezaposlenosti. U spoljnoj politici je odlučno branio interese britanske imperije i zalagao se za jače angažovanje na evropskom kontinentu u Prvom svetskom ratu, uključujući otvaranje savezničkog fronta na Balkanu. Bio je jedan od glavnih učesnika mirovne konferencije u Versaju i znatno je uticao na prilike u posleratnoj Evropi. Napisao je memoare "Dvadeset pet godina", u kojima je obuhvatio period od 1892. do 1916.

1876 - Umro je srpski slikar Pavle Simić, koji je najviše oslikavao ikonostase, uglavnom na prostoru današnje srpske Vojvodine. Najpoznatija dela: "Majski sabor 1848.", "Ilija Birčanin predaje harač", "Hadži-Ruvim", "Hadži-Đera", "Nemanjina smrt", "San sv. Save", portreti "St. Jovanović", "J. Probojčević", "Milica Stojadinović Srpkinja", "Žena s belim okovratnikom".

1880 - Rođen je američki filmski režiser kanadskog porekla Mikal Sinot, poznat kao Mak Senet, jedan od najznačajnijih autora burlesknih komedija u periodu nemog filma. Promovisao je niz glumaca, uključujući Čarlija Čaplina.

1912 - Ekspedicija engleskog istraživača, pomorskog kapetana Roberta Skota je stigla na Južni pol, mesec dana posle ekspedicije Norvežanina Roalda Amundsena. Skot i preostala četiri člana njegove ekspedicije su umrli od gladi i hladnoće pri povratku s Južnog pola.

1919 - Poljski kompozitor Ignac Jan Paderevski, pijanista svetskog glasa, postao je prvi predsednik vlade Poljske, uspostavljene posle završetka Prvog svetskog rata. On je uspeo da ubedi predsednika SAD Vudroa Vilsona da u svoj plan od "14 tačaka", koji je postao osnov Versajskog mirovnog ugovora, unese odredbu o nezavisnosti Poljske.

1929 - Pojavio se Mornar Popaj, delo američkog strip autora Elsia Segara. Popaj se prvi put se pojavio u stripu "Timbl teatar" kao novi lik u stripu koji je prethodno Segar radio desetak godina.

1931 - Rođen je Peđa Ristić, arhitekta, profesor na Akademiji Srpske pravoslavne crkve za umetnost i konzervaciju. Bio je poznat po projektima crkvenih zdanja. Po njegovim nacrtima sagrađeno je više od 150 hramova, među kojima su crkva u Trebinju po testamentu Jovana Dučića, Saborni hram u Podgorici, crkva u Apatinu, na Ravnoj gori, Birmingemu, Hanoveru, Sidneju.

1938 - Jugoslovenski predsednik vlade Milan Stojadinović sastao se u Berlinu s vođom nacističke Nemačke Adolfom Hitlerom. Stojadinoviću je tada obećana podrška celovitosti njegove zemlje, suprotstavljanje restauraciji Habzburga, savez protiv boljševizma i mađarskog revanšizma, široka ekonomska saradnja, kao i da se neće stvarati savez s Italijom opasan za Kraljevinu Jugoslaviju.

1942 - Rođen je američki bokser afričkog porekla Kasijus Klej, poznat kao Muhamed Ali, jedini koji je tri puta osvajao titulu prvaka sveta u teškoj kategoriji.

1944 - Savezničke snage su u Drugom svetskom ratu kod Monte Kasina počele proboj nemačke "Gustavljeve linije". U žestokim borbama u Apeninima razoren je i gradić Kasino i prastari benediktinski manastir, koji je 529. podigao osnivač tog rimokatoličkog reda Sveti Benedikt od Nursije. Monte Kasino je bio centar Benediktinskog reda i središte prebogate arhive, biblioteke i riznice.

1945 - Sovjetska armija je u Drugom svetskom ratu oslobodila Varšavu, posle više od pet godina nemačke okupacije.

1959 - Stvaranjem unije republika Senegal i Francuski Sudan doneta je odluka o osnivanju federalne države Mali, koja je stupila na snagu u aprilu 1959. Današnji Mali odgovara teritoriji bivšeg Francuskog Sudana pošto se Senegal odvojio već u avgustu 1960.

1961 - Ubijen je kongoanski državnik Patris Lumumba, prvi predsednik Vlade nezavisnog Konga, tvorac nezavisnosti te zemlje i jedan od simbola "crne Afrike". Predsednik vlade Konga postao je juna 1960, po sticanju suverenosti, ali je smenjen 5. septembra. Prilikom bega na istok zemlje 1. decembra je uhapšen. Ubijen je u Katangi, tada otcepljenoj inače najbogatijoj provinciji Konga, koju je vodio Moiz Čombe. Iza ubistva su stajale zapadne tajne službe. Upamćen je i kao nadahnuti pesnik.

1964 - Umro je srpski slikar Đorđe Andrejević Kun, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Pre Drugog svetskog rata je najviše slikao socijalne motive. Kao učesnik građanskog rata u Španiji od 1936. do 1939. i NOP-a od 1941. motive iz rata. Radio je velike kompozicije, portrete, mrtve prirode i figure, crteže, gravire, grafičke mape ("Krvavo zlato", "Za slobodu", "Partizani").

1966 - Iznad Španije su se sudarili američki bombarder tipa "B-52" i teretni avion za snabdevanje gorivom, pri čemu je poginulo osam ljudi, a bombarder je prinuđen da u Atlantski okean baci hidrogensku bombu, koja nije eksplodirala.

1991 - Vazduhoplovstvo SAD i zapadnih saveznika je u Zalivskom ratu, u operaciji "Pustinjska oluja", izvelo drugi i treći talas masovnog bombardovanja ciljeva u Iraku i Kuvajtu pod okupacijom iračke armije.

1994 - U zemljotresu u Los Anđelesu poginula je 61 osoba.

1995 - U zemljotresu koji je pogodio šire područje japanskog grada Kobe poginulo je više od 6.400 ljudi, a materijalna šteta je procenjena na 85,5 milijardi dolara.

1997 - U Dablinu je sud proglasio prvi razvod braka u istoriji Irske, na osnovu zakona odobrenog na referendumu, čemu se žestoko protivila katolička crkva.

1998 - Predsednik SAD Bil Klinton prinuđen je da, kao prvi šef države u američkoj istoriji, svedoči u svoju odbranu povodom optužbe Pole Džons za seksualno uznemiravanje.

2002 - Umro je španski pisac Kamilo Hose Sela, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1989. Eksperimentišući jezikom i literarnim tehnikama, napisao je oko 70 knjiga, uključujući romane "Porodica Paskala Duartea", "Košnica", "Put u Alkariju" i "Mazurka za dva mrtvaca", kratke priče, putopise, eseje, poeziju i "Tajni rečnik" zabranjenih reči na španskom jeziku.

2005 - Umro je kineski političar Džao Cijang, bivši generalni sekretar KP Kine, koji je smenjen 1989. godine zbog suprotstavljanja nasilnom gušenju demonstracija na Trgu Tjenanmen.

2007 - Umro je američki satiričar Artur - Art Buhvald dobitnik Pulicerove nagrade 1982. Karijeru je izgradio u Parizu, gde je prvu kolumnu pisao za evropsko izdanje lista "Njujork herald tribjun". Od 1962. piše kolumnu za "Vašington post", koju je preuzimalo čak 550 listova širom sveta. "Ako napadate establišment dovoljno dugo i dovoljno snažno, učiniće vas njihovim članom" - jedna je od njegovih poznatih misli. Objavio je više od 30 knjiga, od kojih jednu na samrtnoj postelji: "Suviše rano da se kaže zbogom".

2008 - Preminuo je Bobi Fišer, šahovski velemajstor, bivši prvak sveta u šahu i jedan od najboljih šahista u istoriji. Titulu svetskog prvaka osvojio je 1972. u Rejkjaviku, pobedom nad Spaskim, a kruna mu je oduzeta tri godine docnije, pošto je odbio meč protiv izazivača Karpova. Kada je 1956. kao trinaestogodišnjak, postao juniorski prvak SAD, proglasen je za "čudo od deteta" a već naredne godine trijumfovao je na Otvorenom prvenstvu SAD. Titulu velemajstora osvojio je sa 15 godina. Šahu se vratio 1992. kada je na Svetom Stefanu i u Beogradu odigrao revanš protiv Spaskog. Vlada SAD optužila ga je tada zbog kršenja sankcija protiv Srbije (SRJ) što je Fišer javno ismejao doslovno pljunuvši na tekst optužbe. Nakon osmomesečnog pritvora u Japanu, zbog zahteva SAD za deportaciju, 2005. dobio je islandsko državljanstvo, pa je ostatak života proveo u Rejkjaviku.

2017 - Stejt department potvrdio je da su SAD uvele sankcije predsedniku Republike Srpske Miloradu Dodiku. Ministarstvo finanansija SAD, odnosno Kancelarija za kontrolu strane imovine, uvelo je sankcije predsedniku Republike Srpske Miloradu Dodiku navodeći da je razlog "opstruiranje primene Dejtonskog sporazuma".

Dogodilo se na današnji dan, 18.01.

Na današnji dan 1939. godine od povreda je umro srpski lekar Dragiša Mišović, dva dana posle sudara u Beogradu između tramvaja i automobila kojim je prevožen u zatvor. Njegova sahrana u Čačku, kojoj je prisustvovalo više od 10.000 ljudi, bila je jedna od najvećih komunističkih manifestacija u tadašnjoj Kraljevini Jugoslaviji. Tokom studija u Francuskoj postao je član KP Francuske i predsednik udruženja "Clarte" (Svetlost), zbog čega mu je ukinuta stipendija pa je medicinu završio u Pragu. Premda krhkog zdravlja, istakao se u borbi protiv lične vlade Kralja Aleksandra i bio je veoma aktivan od 1936. do 1938. u stvaranju takozvanog Narodnog fronta.




Danas je četvrtak, 18. januar, 18. dan 2024. Do kraja godine ima 347 dana.

1535 - Španski osvajač Francisko Pizaro osnovao je Limu, glavni grad Perua.

1654 - Vođa zaporoških kozaka hetman Bogdan Hmeljnicki je posle pobede nad poljskom vojskom priznao vrhovnu vlast moskovskog cara, čime se Ukrajina ujedinila s Rusijom. Kozački ustanak izbio je u aprilu 1648. i ubrzo su mu se priključili seljaci, gradsko stanovništvo i pravoslavno sveštenstvo, ogorčeni nasiljem Poljaka koji su u Ukrajini nasilno pokatoličavali i prevodili na uniju pravoslavne vernike.

1689 - Rođen je francuski politički mislilac Šarl Luj Monteskje, s Volterom, Rusoom i Didroom - duhovni i intelektualni vesnik Francuske revolucije. U alegoriji "Persijska pisma" prikazao je francusko društvo 18. veka kao istočnjačku despotiju, a u najznačajnijem delu "Duh zakona" razvio je teoriju o podeli vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku - koja je postala temelj parlamentarnih demokratija.

1778 - Engleski moreplovac Džejms Kuk otkrio je Havaje, koje je nazvao Sendvička ostrva.

1871 - Pruski kralj Vilhelm I proglašen je u Versaju kod Pariza prvim carem ujedinjenog Nemačkog carstva. Pod vođstvom kancelara Ota fon Bizmarka Pruska je ujedinila razne nemačke države. Nemačka je tada nametnula mirovni ugovor poraženoj Francuskoj preotevši joj Alzas i Lorenu (Lotaringiju).

1879 - Uspostavljeni su diplomatski odnosi između Srbije i Italije. Kneževina Srbija je tada otvorila poslanstvo u Rimu.

1882 - Rođen je engleski pisac Alen Aleksander Miln, autor veoma popularnih romana za decu. Dela: romani "Kad smo bili vrlo mladi", "Vini Pu", "Kuća na Puovom uglu", "Sad nas je šestoro".

1886 - Rođen je francuski vajar i slikar ruskog porekla Antoan Pevzner, jedan od najistaknutijih predstavnika pokreta ruskih konstruktivista. Studirao je u Kijevu i Petrogradu, a u Francusku je emigrirao 1923. Stvarao je u maniru apstraktnog konstruktivizma.

1892 - Rođen je američki filmski glumac, simpatični debeljko Oliver Norvel Hardi, čiji neponovljivi gegovi u paru sa Stenom Lorelom i sada zasmejavaju publiku širom sveta. Filmovi: "Mi iz Oksforda", "Dva dobra drugara", "Fra đavolo", "Veliki posao", "Udri brigu na veselje", "Naša žena", "Na divljem zapadu".

1904 - Rođen je američki filmski glumac engleskog porekla Arčibald Aleksander Lič, poznat kao Keri Grant, koji se iskazao kao sjajan komičar u komedijama Hauarda Hoksa, ali i kao tumač karakternih rola u filmovima Alfreda Hičkoka. Filmovi: "Plava Venera", "Strašna istina", "Samo anđeli imaju krila", "Filadelfijska priča", "Osumnjičen", "Ozloglašena", "Dan i noć", "Majmunska posla", "Drž'te lopova!", "Sever-severozapad", "Šarada".

1909 - Rođen je srpski pisac Oskar Davičo, koji je između dva svetska rata pripadao grupi pisaca nadrealista izrazito leve orjentacije. U vreme nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu interniran je u Italiju, odakle je 1943. pobegao i priključio se partizanima. Dela: zbirke pesama "Višnja za zidom", "Nastanjene oči", Flora", "Tropi", "Kairos", "Trema smrti", romani "Pesma", "Beton i svici", "Radni naslov beskraja", "Ćutanje", "Gladi", "Tajne", "Bekstva", "Zavičaji", "Gospodar zaborava".

1913 - Rođen je američki pozorišni i filmski glumac Dejvid Denijel Kaminski, poznat kao Deni Kej, sjajan komičar, koji se angažovao i u UNICEF-u, agenciji UN za pomoć deci. Filmovi: "Čudo od čoveka", "Momak iz Bruklina", "Pesma se rodila", "Tajni život Voltera Mitija", "Revizor", "Ludi podvig".

1919 - Francuski predsednik vlade Žorž Klemanso otvorio je Versajsku mirovnu konferenciju posle pobede sila Antante nad Centralnim silama u Prvom svetskom ratu. Na skupu predstavnika 27 država pobednica pravo odlučivanja imale su samo Velika Britanija, Francuska, SAD i Italija. Ostale zemlje su u raspravi učestvovale jedino o pitanjima koja su ih se direktno ticala, dok su pobeđenim državama ultimativno nametnuti uslovi. Mirovnim ugovorom potpisanim 28. juna 1919. Nemačka je preuzela odgovornost za rat, obavezala se na isplatu ratne štete i zabranjeno joj je naoružavanje. Stvorene su nove države Poljska, Mađarska, Čehoslovačka, Estonija, Letonija, Litvanija i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca.

1936 - Umro je engleski pisac Radjard Kipling, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1907. majstor kratkih priča u kojima su s puno efekta isprepleteni humor i užas. Prikazivao je život u Indiji, u kojoj je i rođen. Imao je izuzetan smisao za svet dece ali i životinja. Dela: "Knjiga o džungli", "Hrabri kapetan", "Kim", "U belom i crnom", "Priče za decu", "Izistinske priče".

1943 - Sovjetske trupe su u Drugom svetskom ratu, posle sedam dana ogorčenih borbi s nemačkim snagama, uspele da olabave obruč oko Lenjingrada koji su Nemci stvorili 16 meseci ranije.

1977 - U najgoroj železničkoj nesreći u Australiji, u Sidneju je poginulo najmanje 80 ljudi kad je lokomotiva udarila u most koji je potom pao na putnički voz.

1991 - Skupština Jordana osudila je vazdušne napade na Irak u operaciji "Pustinjska oluja" i pozvala je arapske i islamske zemlje na akciju protiv interesa SAD i država koje učestvuju u masovnom bombardovanju iračkih ciljeva. Istog dana Irak je ispalio osam raketa tipa "skad" na Izrael.

1996 - Vladajući PASOK izabrao je za grčkog predsednika vlade Kostasa Simitisa, posle ostavke teško obolelog osnivača te partije Andreasa Papandreua.

1997 - Austrijski kancelar Franc Vranicki podneo je ostavku nakon 11 godina na vlasti.

1999 - Vlada SRJ proglasila je Vilijama Vokera za "personu non grata".

2000 - Bivši nemački kancelar Helmut Kol podneo je ostavku na mesto počasnog predsednika Demohrišćanske unije pod pritiskom finansijskog skandala, odnosno protivzakonitog skupljanja novčanih donacija dok je predvodio nemačku vladu.

2001 - Predsednik Konga Loran Kabila zvanično je proglašen mrtvim, dva dana pošto je na njega pucao jedan od njegovih telohranitelja.

2004 - U eksploziji automobila-bombe ispred sedišta privremene administracije SAD u Bagdadu poginulo je najmanje 25 ljudi.

2014 - Kristijan Latremuj koji je izvršio prvu operaciju ugrađivanja veštačkog srca u svetu, u bolnici "Žorž Pompidu" u Parizu, objavio je da je, 30 dana posle uspešne operacije ugrađivanja, izvesno da sa veštačkim srcem-protezom nema nikakvih problema, i da je oporavak pacijenta uspešan.

2019 - Preminuo je Vivešvar Dut Saklani, čovek koji je zasadio stotine hiljada stabala. Rođen u Utarakandu, na severu Indije, Saklani je život posvetio svakodnevnom sađenju mladica, najčešće himalajskog hrasta i guave. Sam, nezavisno od ma kakvih institucija, svakodnevno je sadio mladice stabala, u prvo vreme čak i uz brojna negodovanja. Prva stabla posadio je kao dete da bi docnije to postala njegova glavna preokupacija. Sam je za sebe govorio da je posadio pet miliona mladica, ali nesumnjivo je pošumio stotine hektara. Godine 1986. dobio je nagradu za očuvanje okoline, docnije su usledila i druga priznanja pa i neka vrsta šire popularnosti.

Dogodilo se na današnji dan, 19.01.

Na današnji dan 1785. godine umro je srpski pisac Zaharija Stefanović Orfelin, jedan od najprosvećenijih Srba 18. veka. Bio je istoričar, bogoslov, izdavač, prevodilac, kaligraf i bakrorezac, leksikograf, čak botaničar i farmaceut. Rođen je 1726. u Vukovaru, školovao se u Budimu, Beču i Veneciji gde je i radio kao korektor srpskih knjiga. Pisao je poeziju (najpoznatija poema "Plač Serbiji"), najznačajnije njegovo književno istoriografsko delo je "Život Petra Velikog". Jedan je od prvih srpskih kaligrafa i kartografa. Izradio je niz prelepih baroknih bakroreza, s duhovno nacionalnom tematikom. Radio je i grbovnike, likovna rešenja za knjige, portrete, pejzaže i alegorijske figure, što je delimično publikovano 1778. u delu "Kaligrafija" - nakon čega postaje član bečke Umetničke akademije. Autor je jednog "Večnog kalendara" u kojem se prvi put u Srba pominje astronomija kao nauka. Pisac je i prve poznate srpske knjige o vinima "Iskusni podrumar" u kojoj je opisana tehnika spravljanja vina i podrumarstva. Posedovao je, za svoje vreme, ogromnu ličnu biblioteku od više hiljada naslova. Značaj ukupnog Orfelinovog dela za srpsku kulturu je nemerljiv.

Danas je petak, 19. januar, 19. dan 2024. Do kraja godine ima 346 dana.

1419 - U Stogodišnjem ratu između Francuske i Engleske, branioci francuskog grada Ruana predali su se vojsci engleskog kralja Henrija V, koji je tako okončao osvajanje Normandije.

1736 - Rođen je škotski inženjer i fizičar Džejms Vat, pronalazač parne mašine 1765, što je omogućilo industrijsku revoluciju. Blizu Birmingema osnovao je prvu fabriku za izradu parnih mašina. Unapredio je nizom otkrića nauku o toploti. Njemu u čast merna jedinica za snagu nazvana je vat (oznaka W), a instrument za merenje električne snage vatmetar.

1747 - Rođen je nemački astronom Johan Elert Bode, koji je pomoću niza brojeva (Bodeov niz) vrlo približno ustanovio srednju udaljenost prvih sedam planeta od Sunca. Bio je direktor Berlinske opservatorije i osnovao je 1774. "Berlinski astronomski godišnjak" koji je izlazio do 1957.

1798 - Rođen je francuski filozof i matematičar Ogist Kont, jedan od osnivača filozofije pozitivizma i osnivač sociologije. Dela: "Kurs pozitivne filozofije", "Rasprava o celini pozitivizma", "Sistem pozitivne politike", "Pozitivistički katehizam".

1809 - Rođen je američki pisac Edgar Alan Po, čiju poeziju karakterišu dubok pesimizam kao i neobična muzikalnost. Tvorac je kratke pripovetke strave iz koje je nastala moderna kriminalistička i detektivska priča. Dela: poezija "Gavran", "Anabel Li", "Pobednik crv", "Zvona", "Pesme"; proza "Crna mačka", "Priče tajanstva i mašte", "Avanture Gordona Pima", "Filozofija kompozicije".

1813 - Rođen je engleski inženjer Henri Besemer, koji je 1855. pronašao postupak prerade sirovog gvožđa u čelik, nazvan "Besemerov postupak". Čeličana koju je 1859. podigao u Šefildu i sada proizvodi čelik.

1839 - Rođen je francuski slikar Pol Sezan, čije je izrazito revolucionarno shvatanje umetnosti preobrazilo slikarstvo, ali i podstaklo ogorčen otpor konzervativaca. Bio je u mladosti pod uticajem baroka, romantizma i impresionizma, ali je uspeo da pronađe sopstveni put nakon povlačenja u rodni Eks-an-Provans. Nastojao je da prirodu ne analizira i reprodukuje, već da stvori sintezu oblika u prirodi i izrazi šta pred njom oseća. Naslikao je više stotina slika (predeli, mrtve prirode, portreti, kompozicije), uključujući remek rela poput "Kuće obešenog", "Plave vaze", "Kartaša", "Autoportreta", "Planine Sent-Viktoar", "Kupačica".

1847 - Rođen je srpski pisac Milovan Glišić, jedan od začetnika realizma u srpskoj književnosti. Studirao je u Beogradu tehniku i filozofiju. Radio je kao novinar i urednik, bavio se i pozorišnom dramaturgijom. Napisao je tridesetak pripovedaka ali i dve komedije. Prevodio je s francuskog i ruskog, njegovi prevodi Tolstoja ("Rat i mir") i danas su neprevaziđeni. Opisivao je život srpskog sela, nevolje sa seoskim zelenašima, nezadovoljstvo opštim društvenim prilikama. Dela: pripovetke "Glava šećera, "Roga", "Redak zver", "Šilo za ognjilo", "Prva brazda", pozorišni komad "Dva cvancika", komedija "Podvala".

1865 - Umro je francuski ekonomista i politički filozof Pjer Žozef Prudon, čija je doktrina postala osnova kasnijih radikalnih i anarhističkih teorija. Rukovođen geslom - svojina to je krađa, u delu "Šta je svojina" zalagao se za ukidanje svojine. Takođe je smatrao da komunizam guši nezavisnost ljudi. Sintezu jednakosti i nezavisnosti video je u slobodi kao "trećoj formi društva", što je teorijski razradio u delu "Sistem ekonomskih protivrečnosti ili filozofija bede". Njegova dela poslužiće kao predložak za različite radikalne političke koncepcije i na levici i na desnici.

1902 - Rođen je srpski vizantolog ruskog porekla Georgije Ostrogorski, profesor Filozofskog fakulteta, član Srpske akademije nauka i direktor njenog Vizantološkog instituta. Uživao je ogroman ugled u svetu i smatra se jednim od najvećih vizantologa uopšte. Najviše je izučavao ekonomsku i socijalnu istoriju Vizantije i vizantijsko-srpske odnose. Uređivao je zbirku "Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije" i "Zbornik radova Vizantološkog instituta". Napisao je više od 170 radova. Dela: "Istorija Vizantije", "Serska oblast posle Dušanove smrti", "Seoska poreska opština u Vizantijskom carstvu X veka", "Studije iz istorije borbe oko ikona u Vizantiji", "Avtokrator i samodržac", "Vizantijske katastarske knjige", "Pronija", "Problemi iz istorije vizantijskog seljaštva", "O istoriji imuniteta u Vizantiji", "O vizantijskoj aristokratiji".

1916 - Na grčko ostrvo Krf u Jonskom moru počele su da stižu jedinice srpske vojske posle povlačenja preko vrleti današnje Albanije. Nakon mesec dana pešačenja početkom januara 1916. dospeli su do Skadra, gde je trebalo da ih prihvate saveznički brodovi. Saveznička flota se nije pojavila i pešačenje je nastavljeno ka 160 kilometara udaljenoj Valoni, duž močvarnog primorja pri čemu su mnogi poumirali slomljeni bolešću i premorom. Do aprila na Krf je prebačeno oko 140.000 srpskih vojnika.

1918 - Boljševici su u Petrogradu (Sankt Peterburg) raspustili Ustavotvornu skupštinu Rusije - izabranu na demokratskim izborima. Nakon čega je uvedena diktatura boljševičke partije.

1919 - Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca zamenila je, u Srbiji, Julijanski kalendar Gregorijanskim. U bivšim austrougarskim krajevima (današnja srpska Vojvodina) i ranije je Gregorijanski kalendar bio zvaničan. Jedino je Srpska pravoslavna crkva zadržala Julijanski kalendar. Do Prvog svetskog rata pravoslavne zemlje koristile su Julijanski kalendar kao državni.

1920 - Rođen je peruanski diplomata Havijer Peres de Kueljar, koji je 1982. izabran za generalnog sekretara Ujedinjenih nacija. Proveo je 10 godina na tom položaju.

1922 - Rođena je Irena Grickat-Radulović, srpski filolog, leksikograf, istoričar jezika, član SANU. Bila je naučni savetnik Instituta za srpski jezik i načelnik Arheografskog odeljenja Narodne biblioteke Srbije.

1923 - Rođen je Markus Volf "Miša", dugogodišnji šef ŠTAZI - tajne službe Ministarstva za državnu sigurnost nekadašnje Istočne Nemačke. Volf je važio za ključnu figuru Hladnog rata, a posle nemačkog ujedinjenja, za sivu eminenciju sveta špijnaže i osobu sa vrha liste protiv kojih se vodila istraga. Bio je 30 godina šef istočno-nemačke obaveštajne mreže u inostranstvu. Zahvaljujući njemu nemački kancelar Vili Brant bio je primoran da podnese ostavku. Bio je poznat kao "čovek bez lica", pošto je samo jednom fotografisan, 1978. u Stokholmu, do tada su ga njegovi neprijatelji znali samo preko jedne fotografije iz 1959. Rođen je 1923. kao sin jevrejskog lekara i dramaturga. Prve godine života je proveo u Štutgartu, a detinjstvo u Švajcarskoj i Sovjetskom Savezu. Izvesno vreme je radio i kao novinar.

1938 - Umro je srpski pisac Branislav Nušić, veliki komediograf, član Srpske kraljevske akademije. Studirao je pravo u Gracu i Beogradu, a kao diplomata radio je u konzulatima Srbije u Solunu, Bitolju, Skoplju i Prištini. Bio je dramaturg i upravnik pozorišta u Beogradu, Novom Sadu, Skoplju i Sarajevu. Osuđen je 1887. na dve godine zatvora zbog satirične pesme "Dva raba". Učestvovao je kao dobrovoljac u Srpsko-bugarskom ratu 1885. a u Prvom svetskom ratu prošao je čitavu golgotu srpske vojske, preko planinskih vrleti do Jadrana. Portretista i pisac veoma razvijenog smisla za pozorišnu scenu i njene zakone s mnogo duha slikao svet u kojem se kretao - od opštinskog pisara do poslanika i ministra. Dela: komedije "Sumnjivo lice", "Gospođa ministarka", "Narodni poslanik", "Protekcija", "Ožalošćena porodica", "Pokojnik", "Put oko sveta", "Dr", "Svet", "Ujež", "Mister dolar", pripovetke i romani "Pripovetke jednog kaplara", "Ramazanske večeri", "Opštinsko dete", "Ben-Akiba", "Autobiografija", tragedije "Knez Ivo od Semberije", "Hadži-Loja", "Nahod", drame "Tako je moralo biti", "Jesenja kiša", "Pučina", "Iza Božjih leđa". Golgotu Srbije 1915. godine opisao je vrlo realistično u obimnom potresnom delu "1915."

1938 - U Španskom građanskom ratu vazduhoplovstvo generala Franciska Franka, kasnije diktatora Španije, bombardovalo je Barselonu i Valensiju i usmrtilo najmanje 700 ljudi.

1945 - Sovjetska armija je oslobodila Krakov.

1949 - Britanski sindikati su istupili iz svetske sindikalne federacije, što su ubrzo učinili i sindikati drugih zapadnih zemalja. Iste godine je osnovana "Međunarodna konfederacija slobodnih radničkih sindikata", pa je na osnovu blokovske podele sveta nastao rascep i u međunarodnom sindikalnom pokretu.

1960 - SAD i Japan potpisali su sporazum o međusobnoj bezbednosti.

1966 - Indira Gandi je izabrana prvi put za šefa vlade Indije, osam dana posle iznenadne smrti premijera Lala Bahadura Šastrija.

1974 - Iz Kine je pod optužbom za špijunažu proterano pet sovjetskih građana, uključujući jednog diplomatu i dva člana osoblja ambasade u Pekingu.

1975 - Britanske vlasti i Irska republikanska armija obelodanili su da se održavaju prvi direktni međusobni pregovori, pet godina nakon početka sukoba u Severnoj Irskoj.

1983 - Umro je srpski naučnik Aleksandar Kostić, lekar profesor histologije i embriologije na Medicinskom fakultetu u Beogradu. Autor je medicinskog rečnika, prevedenog na više jezika. Preveo je "Polno pitanje" švajcarskog psihijatra i entomologa Ogista Anrija Forela. Ostala dela: "Polni život čoveka", "Žena-pol, žena-čovek", "Seksualno u srpskoj narodnoj poeziji", "Higijena braka", trilogija "Polno saznanje" i udžbenici "Osnovi normalne histologije", "Embriologija", "Osnovi histološke tehnike".

1983 - U Boliviji je uhapšen nemački ratni zločinac Klaus Barbi, zloglasni SS šef Liona u okupiranoj Francuskoj u Drugom svetskom ratu.

1989 - Sovjetski Savez je saopštio da će jednostrano povući iz Evrope deo nuklearnih raketa kratkog dometa.

1993 - Posle kraha vojne intervencije SAD u Somaliji, prve američke jedinice napustile su tu afričku zemlju.

1996 - U blizini Istanbula predali su se čečenski islamski teroristi, koji su četiri dana pre toga na Crnom moru oteli jedan ruski feribot, preteći da će pobiti više od 240 talaca.

1998 - Potpisivanjem sporazuma u Tegusigalpi, Honduras i Salvador su formalno okončali pogranični spor zbog kojeg su svojevremeno i ratovali.

2000 - Nemački list "Frankfurter rundšau" razobličio je obmanu komandanta NATO u Evropi generala Veslija Klarka posle bombardovanja putničkog voza na mostu preko Južne Morave u Grdeličkoj klisuri u aprilu 1999 - kada je ubijeno 55 civila. Zločin se dogodio tokom dana i pri vedrom vremenu. Klark je na osnovu video-snimka ubeđivao novinare da pilot nikako nije mogao da izbegne voz koji se "iznenada pojavio". Nemački list je tada angažovao eksperte koji su nepobitno dokazali da je "Klarkov snimak" ubrzan 4,7 puta i da je pilot prvog aviona, koji je pogodio voz, imao najmanje 40 sekundi da obavesti pilota druge letilice da će pogoditi voz. Prema Klarkovoj verziji, u pitanju je bio samo jedan avion koji je ispalio dva projektila, a pilot je morao da reaguje za manje od sekunde.

2000 - Umro je bivši italijanski premijer Betino Kraksi. Od 1994. Kraksi je živeo u izbeglištvu u Tunisu, zbog optužbe za korupciju.

2002 - Izraelska vojska digla je u vazduh zgradu radio-stanice Glas Palestine u Ramali, na Zapadnoj obali.

2006 - Umro je američki soul pevač Vilson Piket, koji se 60-ih godina proslavio hitovima kao što su "Mustang Sally" i "In The Midnight Hour".

2006 - Američka agencija za svemirska istraživanja (NASA) lansirala je svoju prvu sondu na Pluton.

2006 - U udesu slovačkog vojnog aviona, koji se srušio na severoistoku Mađarske, poginula su 34 slovačka vojnika iz sastava međunarodnih Kosovskih snaga (KFOR), kao i osam članova posade.

2007 - Umro je Deni Doerti, član popularne muzičke grupe 60-ih, "Mamas end Papas", poznate po hitovima kao što su "Kalifornija drimin" i "Mandej, mandej".

2008 - Umro je srpski germanista Tomislav Bekić. Bio je šef Katedre za nemački jezik na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu, dekan tog fakulteta i urednik Zbornika Matice srpske za jezik i književnost. Najviše se bavio delima Tomasa Mana, preveo je njegovo kapitalno delo "Josif i njegova braća". Istraživao je srpsko-nemačke kulturne veze. Autor je studije: "Tomas Man nemačkim slušaocima".

2011 - Evropski parlament ratifikovao je Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa Srbijom i usvojio Rezoluciju kojom se podržava nastavak evropskih integracija Srbije.

- Srpska pravoslavna crkva danas slavi Bogojavljenje - veliki hrišćanski praznik u spomen na dan kad je Jovan Krstitelj na reci Jordan krstio Isusa Hrista. Dok je Hristos izlazio iz vode otvorila su se nebesa i na njega se, u obliku goluba, spustio Duh sveti, pri čemu se čuo glas Božiji: "Ovo je sin moj ljubljeni, koji je po mojoj volji".

Dogodilo se na današnji dan, 20.01.

Na današnji dan 1921. godine umro je vojvoda srpske vojske Živojin Mišić, učesnik svih ratova Srbije od 1876. do 1918, jedan od najbriljantnijih vojskovođa Prvog svetskog rata. Vojno obrazovanje stekao je na Artiljerijskoj školi u Beogradu i austrijskoj Streljačkoj školi, a na Vojnoj akademiji u Beogradu od 1898. do 1904. predavao je strategiju. U srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878. uspešno je komandovao bataljonom, kao i u Srpsko-bugarskom ratu 1885. a 1904. je penzionisan zbog sumnje da je neprijateljski raspoložen prema oficirima-zaverenicima koji su 1903. ubili kralja Aleksandra Obrenovića. Zbog situacije u kojoj se Srbija našla posle austrougarske aneksije Bosne i Hercegovine aktiviran je 1909. U Prvom balkanskom ratu iskazao se kao sjajan strateg i jedan je od najzaslužnijih za pobedu nad Turcima 1912. u Kumanovskoj bici. U Balkanskim ratovima i na početku Prvog svetskog rata bio je pomoćnik načelnika štaba Vrhovne komande. Na sopstvenu molbu 15. novembra 1914, tokom Kolubarske bitke, postavljen je za komandanta Prve armije koja je zapala u veoma tešku situaciju. Uspeo je izuzetnim taktičkim potezima da zaposedne Suvoborski greben, a potom energičnim dejstvima potpuno razbije austrougarske trupe. Posle pobede na Kolubari dobio je čin vojvode. Kao načelnik štaba Vrhovne komande srpske vojske rukovodio je 1918. pripremama za proboj Solunskog fronta i potom ofanzivom srpske vojske. Proboj Solunskog fronta koji je izvršila srpska vojska doveo je do kapitulacije prvo Bugarske i Austrougarske, a zatim i drugih, što je dovelo do pobede saveznika u Prvom svetskom ratu. Dela: "Strategija", "Srpsko-turski rat". Preveo je "Taktiku" Vilijema Balka. Posthumno su objavljena njegova sećanja: "Moje uspomene".



Danas je subota, 20. januar, 20. dan 2024. Do kraja godine ima 345 dana.

1265 - Prvi put se sastao engleski Parlament, čime je plemstvo uspelo da ograniči vlast monarha. Donji dom, koji je sazvao Simon de Monfor, sačinjavala su dva predstavnika nižeg plemstva iz svake grofovije i dva građanina iz svih većih gradova, a Gornji dom baroni i više sveštenstvo. De Monfor je sazvao Parlament u ime kralja Henrija III , koga je 1264. zarobio posle pobede nad njegovim snagama.

1327 - Engleskog kralja Edvarda II visoko plemstvo je primoralo da abdicira u korist sina Edvarda III.

1649 - Zarobljeni kralj Čarls I izveden je na kraju građanskog rata monarhista i sledbenika parlamenta u Engleskoj na sud pod optužbom za izdaju, odnosno tajne pregovore sa Škotima. Ubrzo je osuđen na smrt i pogubljen 10 dana kasnije.

1667 - Posle 13 godina borbi Rusija je porazila Poljsku, u ratu koji je izbio kad su 1654. posle pobede nad poljskom vojskom, pobunjeni kozaci u Ukrajini - kojima je Poljska pokušala da nametne rimokatoličku veru - priznali vrhovnu vlast ruskog cara. Mirom u Andrusovu Poljska se odrekla Kijeva, Smolenska i dela Ukrajine na levoj obali reke Dnjepar.

1775 - Rođen je francuski fizičar i matematičar Andre Mari Amper, osnivač elektrodinamike. Zasnovao je teoriju magnetizma u nerazdvojivoj vezi sa elektricitetom i pronašao i proučio uzajamno dejstvo električnih struja. Napisao je više dela iz fizike, matematike i filozofije. Njemu u čast jedinica za jačinu struje nazvana je amper (skraćeno A), jedinica za naelektrisanje (količinu elektriciteta) ampersekunda (skraćeno As) i amperčas (skraćeno Ah ), a instrument za merenje jačine struje ampermetar.

1900 - Umro je engleski pisac i kritičar Džon Raskin. Smatrao je da samo zdrav narod može da stvara velika umetnička dela. Zalagao se za obrazovanje najširih slojeva naroda i kritikovao je ekonomska i politička shvatanja utilitarista. Dela: o umetnosti - "Moderni slikari", "Kamenje Venecije", "Dve staze", o društvenim i ekonomskim problemima "Do poslednjeg", "Sezam i ljiljani", "Krošnja divlje masline", "Munera Pulveris".

1916 - Umro je srpski nacionalni revolucionar Nedeljko Čabrinović, tipografski radnik, jedan od atentatora u Sarajevu 28. juna 1914. Atentat je poslužio kao izgovor za napad na Srbiju i početak Prvog svetskog rata. Čabrinović je umro od posledica torture u tamnici u Terezinu u Češkoj, oko 60 kilometara severno od Praga. Punoletni atentatori, učitelji Veljko Čubrilović i Danilo Ilić, osuđeni su odmah na smrt i obešeni, a maloletnici Princip, Čabrinović i gimnazijalac Trifko Grabež osuđeni su na robiju na kojoj su umrli od posledica torture ne dočekavši poraz i raspad Austro-Ugarske.

1920 - Rođen je italijanski filmski režiser Federiko Felini, jedan od najvećih sineasta 20. veka. Posle Drugog svetskog rata na početku karijere bio je jedan od najistaknutjih predstavnika neorealističkog filmskog pokreta, ali je ubrzo razvio sopstveni stil, stvarajući filmove neponovljivog šarma u kojima su ljudi često prikazani u najbizarnijim situacijama, pa je i izraz "felinijevski" skovan da opiše njegov manir stvaranja. Filmovi: "Svetla varijetea", "Dangube", "Ulica" (Oskar), "Probisvet", "Kabirijine noći" (Oskar), "Sladak život" (prva nagrada u Kanu), "Osam i po" (Oskar), "Đulijeta i duhovi" (Zlatni globus), "Klovnovi", "Satirikon", "Amarkord", "Kazanova", "Grad žena", "Brod plovi", "Džindžer i Fred".

1945 - Umro je srpski vojvoda Petar Bojović, oslobodilac Beograda 1918. Kao pitomac Artiljerijske škole učestvovao je u srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878, a u Srpsko-bugarskom ratu 1885. istakao se hrabrošću u borbama na Vrabči, Slivnici, u Dragomanskom tesnacu, kod Pirota i Caribroda (sadašnji Dimitrovgrad). U Prvom balkanskom ratu 1912. i 1913. kao načelnik Štaba Prve armije izuzetno je doprineo pobedama nad Turcima u Kumanovskoj i Bitoljskoj bici. U Drugom balkanskom ratu 1913. probio je bugarske položaje na Rajčanskom ridu, što je odlučilo ishod i Bregalničke bitke i rata.

U Prvom svetskom ratu komandovao je Prvom armijom 1914. u Cerskoj bici i oslobodio Šabac, a dužnost nije napustio ni posle ranjavanja. Posle mučkog napada Bugara 1915. sa neuporedivo slabijim snagama sprečio ih je da prodru na Kosovo, što je omogućilo odstupanje Srpske vojske preko Albanije. U januaru 1916. je, umesto obolelog vojvode Radomira Putnika, postao načelnik Štaba Vrhovne komande i organizovao je prebacivanje vojske na Krf i u Bizertu, a od septembra do novembra 1916. rukovodio je ofanzivom u kojoj su zauzeti Kajmakčalan i Bitolj.

Zbog neslaganja sa savezničkom komandom o širini fronta dodeljenog Srpskoj vojsci, u aprilu 1918. je smenjen i postavljen za komandanta Prve armije, koja je posle proboja Solunskog fronta zauzela Veles i Ovče polje, kod Kumanova razoružala Bugare, produžila gonjenje brojčano jače nemačke Druge armije i razbila je južno od Niša bez pomoći saveznika, koji su zaostali 200 kilometara. Na čelu Prve armije 1. novembra 1918. je oslobodio Beograd. Umro je 1945. u Beogradu i sahranjen je bez ikakvih počasti u gradu kojem je doneo slobodu.

1945 - Demokrata Frenklin Ruzvelt započeo je četvrti mandat predsednika SAD, što je jedinstven slučaj u istoriji te zemlje.

1961 - Demokrata Džon Kenedi inaugurisan je u 43. godini za predsednika SAD kao najmlađi šef države u njenoj istoriji.

1973 - U Konakriju u Gvineji je ubijen Amilkar Kabral, jedan od vođa borbe protiv portugalskog kolonijalizma u Africi, osnivač i generalni sekretar Afričke partije za nezavisnost Gvineje Bisao (Portugalska Gvineja) i Zelenortskih ostrva.

1981 - Republikanac Ronald Regan preuzeo je u 70. godini dužnost šefa države, postavši najstariji predsednik u istoriji SAD.

1981 - Posle 444 dana u zarobljeništvu, iz ambasade SAD u Teheranu su oslobođena 52 američka taoca.

1984 - Umro je američki sportista i filmski glumac Džoni Vajsmiler, prvi čovek koji je preplivao 100 metara brže od minuta, tumač naslovne uloge u nizu filmova o Tarzanu. Osvojio je tri zlatne medalje na Olimpijskim igrama 1924. i dve 1928. Filmovi: "Tarzan u izgnanstvu", "Tarzanov povratak", "Tarzan i njegova družina".

1992 - Pad "Erbasa A-230" u brdima južno od francuskog grada Strazbur preživelo je samo devet od 96 osoba u avionu.

1993 - Preminula je američka glumica holandskog porekla Odri Hepbern, ambasador dobre volje UNICEF-a. Filmovi: "Praznik u Rimu" (Oskar), "Doručak kod Tifanija", "Moja draga ledi", "Sabrina", "Rat i mir", "Ljubav popodne".

1996 - Na izborima u Gazi i na Zapadnoj obali, održanim prema sporazumu Izraela i Palestinaca, vođa PLO Jaser Arafat je postao prvi demokratski izabran lider palestinskog naroda.

2001 - Potpredsednica Filipina Glorija Arojo preuzela je dužnost šefa države, pošto je filipinski Vrhovni sud presudio da smenjeni predsednik Džozef Estrada ne može da obavlja tu funkciju.

2014 - Iran je obustavio obogaćivanje uranijuma čistoće 20 odsto, što je vrlo blizu materijalu za pravljenje atomske bombe, saopštio je šef iranske Organizacije za atomsku energiju Ali Akbar Salehi. Iran i šest zemalja - SAD, Francuska, Nemačka, Britanija, Kina i Rusija - postigli su dva meseca ranije sporazum o ograničavanju nuklearnih aktivnosti Teherana u zamenu za ublažavanje sankcija.

2014 - Preminuo je Italijanski dirigent Klaudio Abado, koji je vodio niz najpoznatijih svetskih orkestara. Dvadeset godina bio je direktor milanske Skale, muzički direktor bio je i u Bečkoj državnoj operi, Berlinskoj filharmoniji, Londonskom simfonijskom orkestru, kao i gost dirigent u Čikaškoj filharmoniji. Zbog posebnog doprinosa italijanskoj kulturi imenovan je za doživotnog senatora.

2017 - Donald Tramp, američki milijarder, pobednik na izborima održanim novembra 2016, položio je svečanu zakletvu, čime je i formalno postao 45. predsednik SAD.

2018 - Generalštab Turske objavio je i formalno početak operacije nazvane "Maslinova grančica" protiv Kurda u Siriji, u rejonu Afrin. Zvanično, operacija je započela u 15.00 sati po srednjoevropskom vremenu. U stvarnosti, turska vojska je artiljerijske napade na teritoriji Sirije započela dan ranije, da bi sutradan pošto je operacija obelodanjena javnosti usledila i kopnena ofanziva.

- Srpska pravoslavna crkva danas slavi Svetog Jovana.

Ovaj praznik kod Srba uobičajeno se naziva Jovandan i česta je krsna slava. Sveti Jovan Krstitelj je predskazao dolazak Hristov i krstio Isusa Hrista u reci Jordanu.

Dogodilo se na današnji dan, 21.01.

Na današnji dan 1793. godine francuskom kralju Luju XVI, kojeg je u septembru 1792. revolucionarni Konvent svrgao s prestola, a zatim zbog "veleizdaje" osudio na smrt, u Parizu je na giljotini odrubljena glava. Na presto je stupio 1774. a ostao je na tronu još tri godine po izbijanju Francuske revolucije.

Danas je nedelja, 21. januar, 21. dan 2024. Do kraja godine ima 344 dana.

1861 - Rođen je srpski vajar Đorđe Jovanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor i direktor Umetničke škole u Beogradu. Arhitekturu je studirao na Velikoj školi u Beogradu, a vajarstvo u Beču, Minhenu i Parizu. Izradio je biste i medalje mnogih državnika, vojskovođa, naučnika i umetnika i više javnih spomenika: Kosovskim junacima u Kruševcu, Milošu Obrenoviću u Požarevcu, Josifu Pančiću i vojvodi Živojinu Mišiću u Beogradu, Branku Radičeviću u Sremskim Karlovcima.

1892 - Umro je engleski astronom i matematičar Džon Kauč Adams, profesor Univerziteta u Kembridžu, koji je 1845, na osnovu nepravilnosti u kretanju Urana, prvi odredio putanju i približan položaj do tada nepoznate planete Neptun. Otkriće nije blagovremeno objavio, pa je slava za otkriće Neptuna 1846. pripala francuskom astronomu Irbenu Žan Žozefu Leverjeu.

1894 - Umro je srpski pisac Vojislav Ilić, osnivač moderne srpske lirike i tvorac verističkog izraza u srpskoj poeziji. Njegova lirika označila je raskid s romantičarskom poezijom i obeležena je misaonim skepticizmom. Pisao je elegične, setne pesme u kojima preovlađuju motivi prošlosti i samoće ("Zimska idila", "Jesen", "Ja ništa više ne verujem", "Tamara", "Istok"). Radio je kao korektor Državne štamparije u Beogradu, pisar ministarstva unutrašnjih poslova, učitelj u Turn Severinu i diplomatski činovnik u Prištini i Solunu. Dela: dva izdanja "Pesama" objavljena za života i sabrana dela posthumno.

1905 - Rođen je francuski modni kreator Kristijan Dior, jedan od najvećih "modnih diktatora" u svetu posle Drugog svetskog rata.

1919 - U Dablinu je Kongres partije "Šin fejn" usvojio rezoluciju o nezavisnosti Irske. Velika Britanija je ignorisala taj dokument i dala Irskoj status dominiona 1921. a tek 1949. priznala joj je samostalnost, ali bez većeg dela Alstera (Severna Irska).

1924 - Umro je Vladimir Iljič Lenjin, vođa boljševika i predvodnik Oktobarske revolucije u Rusiji 1917, prvi sovjetski lider i tvorac tog političkog sistema. Poreklom je iz činovničke sitno plemićke porodice. Opredelio se za revolucionarnu delatnost nakon što je njegov brat streljan zbog terorističke aktivnosti. Dela: "Šta su 'prijatelji naroda' i kako se oni bore protiv socijaldemokrata?", "Razvitak kapitalizma u Rusiji", "Zadaci ruskih socijaldemokrata", "Šta da se radi?", "Korak napred, dva koraka nazad", "Dve taktike socijaldemokratije u demokratskoj revoluciji", "Agrarni program ruske socijaldemokratske radničke partije", "Materijalizam i empiriokriticizam", "Socijalizam i rat" (s Grigorijem Zinovjevom), "Imperijalizam kao najviši stadijum kapitalizma", "Aprilske teze", "Država i revolucija", "Proleterska revolucija i renegat Kaucki", "Dečja bolest 'levičarstva' u komunizmu".

1928 - Umro je američki vojni inženjer Džordž Vašington Getals, koji je dovršio izgrađu Panamskog kanala, prvi guverner zone Kanala.

1933 - Umro je engleski pisac irskog porekla Džordž Ogastas Mur, autor realističkih i naturalističkih romana. Dela: romani "Moderni ljubavnik", "Glumčeva žena", "Ester Voters", "Ave", "Ispovesti mladića", "Uspomene iz mrtvog života", "Salve", "Vale".

1936 - Na presto Engleske stupio je kralj Edvard VIII, dan posle smrti njegovog oca Džordža V, ali je na prestolu ostao samo do decembra 1936. kad je prinuđen da abdicira zbog ženidbe sa Amerikankom Volis Simpson.

1937 - Rođen je Rade Mihaljčić, istoričar, akademik. Bio je profesor Univerziteta u Beogradu i Banjaluci i član Akademije nauka Republike Srpske. Studirao je i doktorirao u Beogradu. Boravio je na specijalizaciji u Atini, i u Francuskoj kod Žorža Dibija. Dela: "Kraj srpskog carstva", "Lazar Hrebeljanović - istorija, kult, predanje", "Junaci kosovske legend", "Prošlost i narodno sećanje".

1938 - Umro je francuski filmski režiser Žorž Melijes, pionir svetskog filma. Domišljat i tehnički obrazovan, preneo je na film pozorišnu podelu na činove, scenografiju, kostimografiju, način glume i maskiranje. Pronašao je sistem korišćenja filmskih trikova što mu je omogućilo da u studiju (ateljeu) snima filmove fantastike. Snimio je oko 500 filmova, uključujući "Put na Mesec", preteču svemirskih filmskih avantura. Umro je u krajnjoj bedi, u vreme komercijalnog procvata filma. Ostali filmovi: "San astronoma", "Put u nemoguće", "Guliverova putovanja","Halucinacije barona Minhauzena", "Osvajanje Severnog pola".

1948 - Umro je italijanski kompozitor nemačkog porekla Ermano Volf-Ferari, obnovitelj italijanske komične opere, koji je komponovao uglavnom prema komedijama italijanskog pisca Karla Goldonija. Dela: opere "Četiri grubijana", "Radoznale žene", "Škola za očeve", "Suzanina tajna", kantate, instrumentalne kompozicije.

1950 - Umro je engleski pisac Erik Artur Bler, poznat kao Džordž Orvel. Najpoznatiji je po delima "1984" i "Životinjska farma" satiričnoj zastrašujućoj viziji totalitarne budućnosti. Druga dela: "Burmanski dani", "Niko i ništa u Parizu i Londonu" eseji "U kitu", "Kritički eseji", "Lov na slona", "Engleska, vaša Engleska", knjiga o Španskom građanskom ratu "Kataloniji s ljubavlju".

1954 - SAD su porinule prvu podmornicu na atomski pogon "Nautilus".

1957 - Umro je srpski kompozitor, dirigent i muzički pedagog Petar Krstić, koji je pretežno komponovao na osnovama srpske narodne muzike. Završio je Konzervatorijum u Beču, bio direktor muzičkih škola "Stanković" i "Mokranjac" u Beogradu, kapelnik Narodnog pozorišta, šef muzičkog odeljenja Radio Beograda, urednik "Muzičkog glasnika". Dela: muzika za komade "Ajša", "Koštana", "Dorćolska posla", "Kosovska tragedija", opera "Zulumćar", "Ženidba Janković Stojana" (nedovršena), orkestarski "Skerco d-mol".

1959 - Umro je američki filmski režiser i producent Sesil Blaunt de Mil, autor vesterna, melodrama, komedija i pseudoistorijskih grandioznih filmova s desetinama hiljada statista, često po biblijskim motivima. Filmovi: "Virdžinijanac", "Devojka za zlatnog zapada", "Karmen", "Mala Amerikanka", "Ne menjaj svog muža", "Deset zapovesti", "Trijumf", "Burlaci sa Volge", "Kralj kraljeva", "Čikago", "Božanske devojke", "Dinamit", "U znaku krsta", "Kleopatra", "Avanture Bufalo Bila", "Pacifik ekspres", "Samson i Dalila", "Najveća predstava na svetu".

1976 - Prodaja zapadnih listova, uključujući "Njujork tajms" i "Fajnenšenel tajms", prvi put je dozvoljena u Sovjetskom Savezu.

1986 - U istočnom Bejrutu blizu središta hrišćanske "Falange", partije predsednika Libana Amina Džemaila, islamski teroristi su eksplozijom automobila-bombe ubili 22 osobe.

1997 - Kancelar Nemačke Helmut Kol i predsednik vlade Češke Vaclav Klaus potpisali su deklaraciju o pomirenju dve susedne zemalje, čime je formalno stavljena tačka na istorijske sporove, odnosno nacističku okupaciju Čehoslovačke u Drugom svetskom ratu i proterivanje Nemaca posle završetka rata.

1998 - Na poziv kubanskog predsednika Fidela Kastra, papa Jovan Pavle II je počeo petodnevnu posetu toj karipskoj zemlji, koju su svetski mediji ocenili kao istorijsku.

1999 - Raul Salinas de Gortari, brat bivšeg meksičkog predsednika Karlosa Salinasa, osuđen je na 50 godina zatvora zbog organizovanja ubistva političkog protivnika.

2006 - Umro je Ibrahim Rugova, lider kosmetskih Albanaca.

2009 - Izraelska vojska zvanično je saopštila da je povukla sve svoje vojnike iz pojasa Gaze. Izraelska ofanziva bila je odgovor na raketiranje juga te zemlje iz oblasti Gaze. Tokom tronedeljne ofanzive Izraela stradalo je oko 1.300 Palestinaca, približno 4.000 kuća je potpuno razrušeno, a više od 17.000 je oštećeno.

2014 - U Briselu je počela prva međuvladina konferencija između Srbije i EU, čime je označen početak pristupnih pregovora na političkom nivou.

2015 - Preminuo je Kemal Monteno,jedan od najpoznatijih kantautora i šansonjera bivše Jugoslavije. Upamćen je po pesmama: Lidija, Sviraj mi o njoj, Spavaj cvijete moj, Sarajevo ljubavi moja, Putovanja, Zaboravi, Nije htjela, Daleko daleko, Stari, Dušo moja, Sinoć pod prozorom njenim...

2015 - Delegacija SAD na najvišem nivou, posle 35 godina, započela je razgovore sa kubanskim zvaničnicima u Havani, s ciljem obnavljanja diplomatskih veza i normalizacije odnosa.

2022 - U vazdušnim napadima na mesta Saada i Hodaida, na severozapadu Jemena, u oblasti koja važi za uporište pokreta poznatog kao Huti, poginulo je više od 70 osoba, među njima i deca koja su se prilikom napada igrala na obližnjem sportskom terenu. Povređeno je 108 lica. Napadnut je i objekat za zadržavanje migranata. Generalni sekretar UN Antonio Gutereš izjavio je da je užasnut činjenicom da su meta napada bili migranti, žene i deca. Koalicija koju predvodi Saudi Arabija odbacila je optužbu da stoji iza napada. Pokret poznat kao Huti, po Huseinu al Hutiju, zvanično Ansar Alah, u značenju Božiji pomoćnici, sačinjavaju sledbenici lokalne zeiditske varijante šiizma.

Dogodilo se na današnji dan, 22.01.

Na današnji dan 1896. godine rođen je srpski slikar Sava Šumanović, majstor pejzaža, aktova i mrtve prirode, osobenih tonova, posebno intenzivnih na slikama iz rodnog Srema. Na njegovim slikama dominiraju svetli tonovi, uz izražen osećaj za osvetljenje. Dugo je živeo u Parizu, a poslednje godine života boravio je u rodnom Šidu, gde su ga 1942. ubile hrvatske ustaše. Šumanovićeve velike kompozicije "Doručak na travi" i "Pijana lađa" među najznačajnijim su delima srpskog modernog slikarstva. Najbolja njegova dela nalaze se u Narodnom muzeju u Beogradu, u zbirci Pavla Beljanskog i u galeriji "Sava Šumanović" u Šidu.




Danas je ponedeljak, 22. januar, 22. dan 2024. Do kraja godine ima 344 dana.

1440 - Rođen je veliki moskovski knez Ivan III Vasiljevič, nazvan Ivan Veliki. Oslobodio je Rusiju vazalstva odbivši da Mongolima plaća danak, ojačao monarhiju i okončao "prikupljanje ruskih zemalja". Posle dolaska na vlast 1462. priključio je Rusiji više kneževina, uključujući Tver, Rostov i Novgorod, a 1480. oslobodio se mongolske prevlasti. Nastojao je da ojača centralnu vlast i 1497. izdao je jedinstven "Sudbenik" za celu Rusiju. Započeo je zidanje moskovskih kremaljskih palata i utvrđenja kakve danas poznajemo.

1506 - Ustanovljena je papska Švajcarska garda, posebna vojna organizacija zadužena za ličnu bezbednost poglavara rimokatoličke crkve i papske države (danas Vatikan). Ustanovio ju je papa Julije II (1503-1513). Švajcarska garda i danas postoji u Vatikanu, a tokom istorije niz evropskih dvorova imao je Švajcarske gardiste, poput burbonske Francuske, Savoje (Sardinije), Toskane, Napulja, Saksonije, Holandije, izvesno vreme i Austrije.

1517 - Vojska turskog sultana Selima I potukla je u bici kod Rajdanije, blizu Kaira, memelučke snage i sedam dana potom ušla u Kairo, priključivši Egipat Osmanskom carstvu.

1561 - Rođen je engleski filozof i državnik Frensis Bekon, jedan od osnivača modernog materijalizma u filozofiji. Suprotstavljajući se neplodnosti sholastičkog mišljenja, izgradio je opšti plan za obnovu nauke (Instauratio Magna). Uticao je na francuske enciklopediste 18. veka i njemu je posvećena velika "Francuska enciklopedija". Njegova klasifikacija i kritika idola (zabluda) smatra se prvom kritikom ideologije. Formulisao je dva principa značajna za shvatanje svrhe i zadatka modernih nauka: pravo znanje je znanje uzroka i unapređivanje znanja je jačanje čovekove moći nad prirodom. Označio je eksperiment kao najviši princip naučnog mišljenja. Prema njegovim načelima, u Engleskoj je 1662. osnovano "Učeno društvo", čime je promovisana Bekonova zamisao da se ljudski napredak i blagostanje mogu ostvariti, ne samo reformom društva, već i napretkom nauke. U vreme kralja Džejmsa I, bio je lord kancelar od 1618. do 1621. Dela: "Unapređenje nauke", "Novi organon", "Nova atlantida", "Eseji ili saveti etički i politički".

1666 - Umro je indijski car Šah Džehan iz dinastije Mogula, poznat i kao princ Haram, koji je najveći deo vladavine od 1628. do 1658, kad ga je zbacio sin Aurangzeb, posvetio izgradnji mauzoleja Tadž Mahal u svojoj prestonici Agri na severu Indije. Velelepno zdanje od belog mermera, koje je 20.000 radnika zidalo od 1631. do 1653. posvetio je uspomeni na caricu Mumtaz Mahal i sam je posle smrti takođe sahranjen u njemu. Premestio je 1648. prestonicu iz Agre u Delhi, gde je izgradio novi grad Šahdžehanabad.

1729 - Rođen je nemački pisac, kritičar i teoretičar umetnosti Gothold Efraim Lesing, oduševljeni pristalica prosvetiteljstva, utemeljitelj savremene nemačke književnosti i estetike. Odlučujuće je doprineo oslobađanju nemačke drame od uticaja klasičnih i francuskih modela. Dela: drame "Mis Sara Sampson", "Emilija Galoti", "Mudri Natan", komedija "Mina od Barnhelma", kritike "Pisma o najnovijoj književnosti", "Hamburška dramaturgija", "Laokoon", polemička satira "Vaspitanje ljudskog roda", "Anti-Gece".

1771 - Španija je sklopila konvenciju s Velikom Britanijom o ustupanju Folklandskih ostrva u Atlantskom okeanu. Od sticanja nezavisnosti 1816. Argentina polaže pravo na njih. Vojna hunta Argentine je u aprilu 1982. pokušala da okupira ostrva iskrcavanjem 10.000 vojnika. Dva meseca kasnije britanske trupe su ponovo zauzele taj arhipelag porazivši prethodno Argentince.

1788 - Rođen je engleski pisac Džordz Gordon Bajron, jedan od rodonačelnika evropskog romantizma. Njegova poezija oličavala je slobodarski duh suprotstavljen društvenim normama. Bio je zaljubljen u antičku kulturu. Veliku Britaniju napustio je razočaran 1816. i u Italiji je stvorio najveća dela: "Čajld Herold", "Kain", "Manfred", "Don Žuan". Zaputio se 1823. sa ciljem da pomogne borbu Grka za oslobođenje od Turaka, ali je ubrzo oboleo od malarije i umro je u aprilu 1824, ne ostvarivši ideal da se bori za slobodu grčkog naroda.

1849 - Rođen je švedski pisac Johan August Strindberg. Bio je istovremeno vrhunski istančani literata, neka vrsta naturalističkog psihologa pa i folkloriste, istoriograf, čak i mistik. Razbio je stare dramske forme, preteča je mnogih savremenih strujanja. Protivljenje emancipaciji žena, rezerva prema zvaničnim formama religioznosti, pa i naturalistički stil, doneli su mu mnogo glavobolja i sukoba. Dela: romani "Služavkin sin", "Crvena soba", "Stanovnici Hemsea", "Ispovest ludaka", "Gotske sobe", "Priče nadzornika karantina", "Pakao", "Na ostrvima", "Legende", "Crne zastave", drame "Majstor Uluf", "Otac", "Gospođica Julija", "Pljačkaši", "Zajmodavac", "Put u Damask", "Ples smrti", "Igra snova", "Oluja", "Sablasna soneta", novele "Novo carstvo".

1863 - U delu Poljske koji je na osnovu odluke Bečkog kongresa 1814. i 1815. priključen Rusiji izbio je ustanak pod vođstvom "stranke crvenih" Jaroslava Dombrovskog, ali su ga ruske trupe ugušile posle nekoliko meseci. Godine 1864. Poljska, koja je do tada imala znatnu autonomiju, kao posebna krunska zemlja u okviru ruskog carstva, dobila je status koji se nije mnogo razlikovao od tipične ruske gubernije.

1871 - U Parizu su izbile demonstracije radnika koje su pod vođstvom francuskog revolucionara Luja Ogista Blankija prerasle u ustanak protiv vlasti, koja je pripremala predaju grada pruskim trupama. Vlasti su odbacile zahtev ustanika da stvore Komunu radi otpora pruskoj vojsci i na pobunjenike su poslale dva bataljona mobilne garde koji su ispred gradske većnice otvorili vatru i u krvi ugušili ustanak. Vlada je potom proglasila opsadno stanje i zabranila sve skupove, a ministar inostranih poslova Žil Favr potpisao je u njeno ime 28. januara akt o kapitulaciji.

1875 - Rođen je američki filmski režiser Dejvid Levelin Vork Grifit, jedan od najznačajnijih stvaralaca u epohi nemog filma. Zaslužan je za većinu fundamentalnih otkrića filmskog izraza, uključujući krupni plan, ritmičku prirodu montaže i kreativnu upotrebu veštačkog svetla. Filmovi: "Netrpeljivost", "Bekstvo", "Dome, slatki dome", "Rađanje jedne nacije", "Srca sveta", "Velika ljubav", "Slomljeni pupoljci", "Pad Vavilona", "Dve sirotice", "Amerika", "Ejbraham Linkoln".

1878 - Rođen je srpski vajar Toma Rosandić, prvi rektor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije. Kamenorezački zanat učio je u Splitu, a vajarstvo u Veneciji i Beču. Bio je odličan klesar, ali je najbolja dela stvorio u drvetu, s izvanrednim osećajem za njegovu strukturu i materiju. Izradio je više javnih spomenika, uključujući veliku grupu "Igrali se konji vrani" ispred zdanja doma Skupštine Srbije u Beogradu kao i skulpturu "Umorni borac" na Kalemegdanu.

1878 - Osnovana je vojna bolnica u Nišu, prva moderna zdravstvena ustanova u tom delu Srbije. Bolnica je ustrojena na predlog dr Vladana Đorđevića ubrzo po oslobođenju Niša od Turaka. Prvih dana rada niška Vojna bolnica imala je sedam lekara i dva pomoćnika, jednog apotekara, nekoliko bolnicara i jednog pisara.

1898 - Rođen je ruski filmski režiser Sergej Mihajlovič Ejzenštajn, jedan od najvećih teoretičara i stilista svetskog filma. Bio je arhitekta po profesiji i u početku je crtao plakate, radio kao scenograf i pozorišni režiser, unoseći novine težio je čistim realističkim elementima i u teatru. Na filmu je počeo kao montažer 1923. Tvorac je teorije o horizontalnoj i vertikalnoj montaži i teorije asinhroniteta. Filmovima i teorijskim postavkama dao je neprocenjiv doprinos oblikovanju filmskog izražajnog jezika i izvršio ogroman uticaj na razvoj filma. Dela: filmovi "Štrajk", "Oklopnjača Potemkin", "Oktobar", "Staro i novo", "Sentimentalna romansa" (snimljen u Francuskoj), "Da živi Meksiko", "Aleksandar Nevski", "Ivan Grozni", knjige "Filmsko osećanje", "Filmski oblik".

1901 - Umrla je britanska kraljica Aleksandrina Viktorija. Na prestolu se nalazila od 1837. do 1901. Tokom njene vladavine u Velikoj Britaniji je izvedena industrijska revolucija, a britansko kolonijalno carstvo se raširilo po čitavoj planeti. Kada je umrla jedna trećina površine planete nalazila se u ovoj ili onoj formi pod britanskim suverenitetom. Period njene vladavine je period najveće moći i ugleda Engleske u istoriji i najčešće se naziva "viktorijanskom epohom".

1905 - Ruske trupe su u Petrogradu otvorile vatru na demonstrante, koji su krenuli na carski Zimski dvorac, zahtevajući demokratizaciju, kraj rata s Japanom i uspostavljanje ustavotvorne skupštine. Ubijeno je više od hiljadu i ranjeno oko 5.000 osoba, u pokolju nazvanom kasnije "Krvava nedelja".

1908 - Rođen je ruski teorijski fizičar Lav Davidovič Landau, jedan od najvećih fizičara 20. veka, otac sovjetske škole teorijske fizike, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1962. Doživeo je 1962. tešku saobraćajnu nesreću, posle koje je više puta proglašavan klinički mrtvim. Život mu je ipak spasen, ali ni vrhunski lekari nisu uspeli da mu povrate kreativnu sposobnost. Zasnovao je termodinamičku teoriju faznih prelaza u čvrstom telu, teoriju tečnog helijuma blizu apsolutne nule, teoriju kombinovane inverzije, teoriju dveju neutrinskih komponenata, predvideo pojavu drugog zvuka, znatno obogatio teoriju superprovodljivosti, otkrio nove zakonitosti u ponašanju provodnika, unapredio kvantnu teoriju polja i fiziku elementarnih čestica i kosmičkih zraka. Zajedno s ruskim teorijskim fizičarem Iljom Lifšicom, objavio je kapitalno delo u više tomova "Kurs teorijske fizike". Ostala dela: "Elektroprovodljivost metala", "Teorija polja" (s Lifšicom), "Kvantna mehanika" (s Lifšicom), "Statistička fizika" (s Lifšicom).

1909 - Rođen je burmanski diplomata U Tant, generalni sekretar Ujedinjenih nacija od 1962. do 1971. Kongoanska, berlinska i kubanska kriza, rat u Vijetnamu, sukobi na Bliskom istoku i rat Indije i Pakistana bili su dramatični događaji s kojima se suočavao tokom mandata.

1917 - Umro je srpski arhitekta Jovan Ilkić, koji je znatno uticao na razvoj arhitekture u Srbiji u prvoj polovini 20. veka. Bio je 30 godina glavni projektant Ministarstva građevina i projektovao je značajna zdanja u Beogradu: Dom Skupštine Srbije, hotel "Moskva", "Oficirski dom" (sada Studentski kulturni centar), palatu Krsmanovića na Terazijama (zgrada "Protokola").

1924 - Remzi Mekdonald je kao prvi laburistički premijer Velike Britanije preuzeo položaj od Stenlija Boldvina.

1924 - Rođena je Mira Trailović, pozorišni režiser, godinama jedna od najdominantnijih ličnosti srpskog, ali i teatra uopšte. Osnovala je 1956. pozorište "Atelje 212", a potom i BITEF - Beogradski internacionalni teatarski festival, čiji je umetnički direktor bila od 1967. do smrti. Bila je i umetnički direktor Međunarodnog pozorišnog festivala u francuskom gradu Nansi 1983. i 1984. Kao režiser predstavila je beogradskoj publici najznačajnija imena svetske pozorišne avangarde poput Ežena Joneska, Žana Pola Sartra, Edvarda Olbija, Tomasa Sternsa Eliota, Stanjislava Ignacija Vitkjeviča, na scenu je postavila i mjuzikl "Kosa".

1928 - U Novom Sadu je izgorela zgrada Srpskog narodnog pozorišta. Reprezentativno zdanje srpskom teatru u Novom Sadu podario je 1895. veleposednik Lazar Dunđerski. Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu osnovanao je jula 1861. (tada u sastavu Austrije - od 1867. Austrougarska). Gostovanje pozorišne družine Jovana Kneževića 1860. podstaklo je Jovana Đorđevića da napiše više tekstova u novosadskom "Srbskom dnevniku" o potrebi osnivanja Srpskog narodnog pozorišta. U pripremama za osnivanje učestvovali su Svetozar Miletić, Stefan Branovački, Jovan Đorđević i Jovan Jovanović Zmaj. Samo pozorište osnovano je na sednici Srpske čitaonice kojom je predsedavao Svetozar Miletić. Srpska čitaonica ustanovila je potom Društvo za Srpsko narodno pozorište koje je vodilo brigu o njemu i finansiralo ga. Konačna carska dozvola usledila je tek 1865.

1934 - Rođen je srpski istoričar književnosti Jovan Deretić, profesor novije srpske književnosti na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Objavio je dvadesetak knjiga, uključujući "Istoriju srpske književnosti". Ostala dela: "Dositej i njegovo doba", "Poetika Dositeja Obradovića", "Ogledi iz narodnog pesništva", "Srpski roman 1800-1950", "Gorski vijenac Petra Petrovića Njegoša", "Kompozicija Gorskog vijenca", "Kratka istorija srpske književnosti", "Etide iz srpske srednjevekovne književnosti", "Poetika srpske književnosti", "Kulturna istorija Srba".

1941 - Italijanske snage su u Drugom svetskom ratu kapitulirale u Tobruku, u Libiji, pred britanskom Osmom armijom posle 11 dana opsade.

1944 - Počelo je savezničko iskrcavanje kod Ancija u Italiji u Drugom svetskom ratu, čime se nemačka odbrana našla u bezizlaznoj situaciji, ali je oklevanje američke komande omogućilo Nemcima da se pregrupišu i četiri meseca kod Kasina zadržavaju savezničke snage, nanevši im velike gubitke.

1964 - Kenet Dejvid Kaunda postao je prvi predsednik vlade u Severnoj Rodeziji (sadašnja Zambija).

1973 - Umro je predsednik SAD Lindon Bejnz Džonson. Nastavio je Vijetnamski rat, koji su započeli njegovi prethodnici, okončan 1975. ponižavajućim porazom SAD. Bio je potpredsednik od 1960. za vreme mandata Džona Kenedija. Kad je Kenedi ubijen u Dalasu 1963. postao je predsednik, što je ostao do 1969, posle pobede na izborima 1964.

1973 - U udesu jordanskog "Boinga 707" s muslimanskim hodočasnicima na povratku iz Meke, koji se srušio u plamenu na aerodromu u nigerijskom gradu Kano, poginulo je 176 osoba.

1986 - Trojica Sika, optuženi da su 1984. ubila premijera Indije Indiru Gandi, osuđeni su na smrt.

1993 - Hrvatska je napala južni deo Republike Srpske Krajine, a snage UN koje su je štitile u skladu s Vensovim planom, napustile su položaje pri čemu je više stotina srpskih civila ubijeno. Namera napadača je bila zauzimanje Masleničkog mosta, aerodroma Zemunik i brane Peruća.

1995 - U samoubilačkoj bombaškoj akciji palestinskog islamskog teroriste, u Izraelu je poginulo 19 i ranjeno oko 60 lica, većinom izraelskih vojnika koji su se našli u tom trenutku na autobuskoj stanici.

1998 - Amerikanac Teodor Kačinski je priznanjem da je "unabomber" - kako su ga prozvali mediji, prihvatio doživotnu zatvorsku kaznu kako bi izbegao izricanje smrtne presude. Tokom "antitehnološke" bombaške kampanje, duge 18 godina, on je "uterivao strah u kosti" američkim građanima postavljajući ručno izrađene bombe po univerzitetima i aviokompanijama, sprovodeći, po njegovim rečima, "revoluciju protiv tehnologije" pri čemu je usmrtio troje ljudi, a 29 je povredio ili osakatio.

2000 - Jorgos Papandreu je otputovao iz Turske na kraju prve posete Ankari jednog šefa grčke diplomatije posle 38 godina.

2004 - Vaseljenski patrijarh Vartolomej doputovao je na Kubu gde je potom osveštao prvu crkvu izgrađenu posle revolucije 1958/9.

2005 - Umrla je meksička kompozitorka i tekstopisac Konsuela Velaskes, autor evergrin balade "Besame mućo".

2007 - Preminuo je Abe Pjer, sveštenik koji je svoj život posvetio pomaganju beskućnicima. "Čovek koji je oličavao dobrotu" najveći deo svog života proveo je pomažući ljudima gurnutim na margine društva. Malo poznat izvan Francuske, u toj zemlji smatran je živim svetiteljem. Rođen u bogatoj porodici, odrekao se lagodnog života da bi pomagao drugima. "Abe" je tradicionalni naziv za sveštenike u Francuskoj. Tokom Drugog svetskog rata radio je u Pokretu otpora, izrađujući dokumenta ljudima koji su bežali od nacizma. Lanac hostela za beskućnike koje od organizovao od 1949. zastupljen je u 41 zemlji. Na izboru "najvećeg Francuza svih vremena" dodeljeno mu je treće mesto iza Šarla de Gola i Luja Pastera.

2008 - Umro je srpski glumac Milenko Zablaćanski. Karijeru je započeo u pozorištu "Boško Buha", da bi prešao u Pozorište na Terazijama, gde je ostvario zapažene uloge u predstavama "Trajkovići", "Heroji", "Kabare", "Svetlosti pozornice", "Lutka sa naslovne strane", "Svadba u kupatilu". Diplomirao je na beogradskom FDU, u klasi profesorke Ognjenke Milićević. Širu popularnost stekao je serijama Siniše Pavića "Srećni ljudi", "Porodično blago", "Stižu dolari" i "Bela lađa". U Šotrinom filmu "Gde cveta limun žut" tumačio je lik Džona Rida. Dobitnik je niza nagrada: za ulogu Žana u predstavi "Gospođica Julija", nagrade Zlatni vitez u Moskvi, na jagodinskom festivalu Dani komedije, kao i na kragujevačkom Joakimfestu. Dobitnik je i Godišnje nagrade Pozorišta na Terazijama.

2008 - Umro je Berni Boston, američki fotoreporter, poznat po fotografiji "Flower power" koja simbolizuje suprotstavljanje ratu u Vijetnamu. Radio je za "Los Anjeles tajms", "Vašington star" i "Dejton dejli njuz". Dugo se nalazio na čelu Udruženja fotoreportera Bele kuće. Na njegovoj čuvenoj fotografiji, koja mu je donela svetsku slavu, snimljenoj 21. oktobra 1967. godine tokom mirovnih demonstracija u Vašingtonu, dok je besneo rat u Vijetnamu, vidi se mladi demonstrant kako u puščane cevi ubacuje cveće.

2010 - Irinej (Gavrilović), do tada episkop niški, izabran je za patrijarha Srpske pravoslavne crkve. Sutradan je svečano ustoličen u beogradskoj Sabornoj crkvi, a 3. oktobra u Pećkoj patrijaršiji. 2014 - Rukopis izgubljene, četiri veka stare (1613/14), komedije velikog španskog dramskog pisca i pesnika Lopea de Vege "Mujeres y Criados" (Žene i sluge), otkriven je u Španskoj nacionalnoj biblioteci, saopštili su španski zvaničnici.

2014 - Građanima Kube, posle pola veka, ponovo je dozvoljeno da iznajmljuju nekretnine. Novi propis ipak zabranjuje iznajmljivanje prostora u svrhu otvaranja međunarodnih škola, novinskih agencija ili nevladinih organizacija.

2021 - Sakib Mahmuljin, komandant Trećeg korpusa Armije BiH, bivši zamenik ministra odbrane Federacije BiH, visoki zvaničnik Stranke demokratske akcije, osuđen je, prvostepeno, na jedinstvenu kaznu od 10 godina zatvora zbog zločina nad zarobljenim srpskim civilima i vojnicima na području Zavidovića i Vozuće 1995. godine. U sastavu Trećeg korpusa, nalazio se i zlogalsni odred "El mudžahedin" poznat po ritualnom odsecanju glava hrišćana. Odlukom Žalbenog vijeća Suda BiH novembra iste godine, presuda Mahmuljinu je ukinuta.

Dogodilo se na današnji dan, 23.01.

1916 - U Krfskom kanalu, u Prvom svetskom ratu, počelo je sahranjivanje srpskih vojnika u "Plavu grobnicu". Posle natčovečanskih napora u gudurama današnje Albanije i dodatne golgote od 160 kilometara pešačenja močvarnim primorjem od Skadra do Valone, zbog toga što se nisu pojavili obećani saveznički brodovi, srpski vojnici su masovno umirali od tifusa, gladi i iscrpljenosti. Kako nije bilo dovoljno mesta na Krfu i ostrvcu Vido, na koje su prebačeni tifusari, a i zbog opasnosti širenja epidemije, odlučeno je da ih sahranjuju u moru. Prema zvaničnim ali nepotpunim podacima, jer svi umrli nisu evidentirani, do 23. marta 1916. u Krfskom kanalu sahranjeno je 4.847 srpskih vojnika i oficira. Postojao je običaj da svi naši brodovi koji prolaze Krfskim kanalom zastanu kako bi odali počast stradalim srpskim ratnicima.

Danas je utorak, 23. januar, 23. dan 2024. Do kraja godine ima 343 dana.

1516 - Umro je španski kralj Ferdinand II i V Katolički (kao Ferdinand II vladar Aragonije, a kao Ferdinand V od Kastilje i Leona). Njegov dolazak na presto Aragonije 1479. označio je početak istorije ujedinjene Španije. Isabela I postala je 1474. kraljica Kastilje, a on je nasledio oca Huana II u Aragonu i tako su sjedinjene dve zemlje od kojih će vremenom nastati Španija. Utemeljio je 1480. - sud inkvizicije, a 1492. proterao je Jevreje iz Španije kao "nevernike". Borbe s Mavarima pobedonosno je okončao 1492. proteravši ih iz južne španske pokrajine Granade. Iste 1492. opremio je ekspediciju Kristifora Kolumba koja je otkrila Ameriku. Od Francuske je 1503. preoteo Napuljsku kraljevinu (Kraljevina dveju Sicilija).

1579 - U Utrehtu su pobunjene provincije Nizozemske - Holandija, Zeland, Utreht, Gelderlend, Frizija, Groningen i Overajsel - pošto su propali svi pokušaji izmirenja sa španskom upravom, potpisale Utrehtsku uniju radi borbe protiv Španije. Provincije su se 1581. otcepile od Španije, a Vestfalskim mirom 1648. dobile su nezavisnost. Protestantski Holanđani nisu se mirili sa strogo katoličkom politikom Španije.

1719 - Ujedinjenjem Vaduca i Šelenberga stvorena je kneževina Lihtenštajn.

1744 - Umro je italijanski filozof, istorigraf i teoretičar prava Đovani Batista Viko ili Đambatista, osnivač filozofije istorije i preteča moderne teorije estetike. Rođen je kao sin siromašnog knjižara. Na univerzitetu u rodnom Napulju 1697. postao je profesor retorike. Pre toga je desetak godina izučavao Platona i Tacita, jer je prema njegovim rečima prvi "opisivao idealnog čoveka, a drugi čoveka kakav jeste". Napuljski kralj Karlo III imenovao ga je 1735. za kraljevskog istoriografa. Tvrdio je da je površni osećaj pravde nagonski i da se izražava u religijskim oblicima, da u kasnijem razvoju čovek postaje sposoban za apstraktno mišljenje i tek potom za filozofska načela prava. U skladu s tim, delio je rimsko pravo na božansku, herojsku i ljudsku fazu, a istoriju je - prema "zakonu istorijskih ciklusa" - posmatrao kao kružni tok i smenu tih triju faza. To shvatanje je podloga njegove filozofije istorije, koju je utemeljio kao posebnu naučnu disciplinu: Istoriju stvara čovek, izvan sveta prirode. Nasuprot kartezijanskom primatu razuma, stvorio je teoriju o trima glavnim fazama duha: osećajnoj, fantazijskoj i razumskoj, pri čemu umetnost nastaje na drugom stupnju, a filozofija je izraz čistog uma. Dela: "Principi nove nauke o zajedničkoj prirodi nacija", "Univerzalno pravo", "Autobiografija".

1783 - Rođen je francuski pisac Mari Anri Bejl, poznat kao Stendal, začetnik francuskog realizma, jedan od tvoraca realističkog i psihološkog romana. Kao oduševljeni pristalica Francuske revolucije borio se protiv rojalista, jezuita (i crkve uopšte) i bogatog građanstva, kritikujući građanski moral. Dela: romani "Crveno i crno", "Parmski kartuzijanski manastir", "Lisjen Leven", "Armansa", studije "Rasin i Šekspir", "Život Hajdnov", "Istorija slikarstva u Italiji", "Rim, Napulj i Firenca".

1804 - Oborkneza u Valjevskoj Podgorini Iliju Birčanina pogubio je dahija Fočić Mehmed aga. Istog dana ubijen je valjevski knez Aleksa Nenadović, takođe jedan od najuglednijih Srba, u sklopu seče knezova na koju su Srbi odgovorili Prvim srpskim ustankom.

1806 - Umro je engleski državnik Vilijam Pit Mlađi, koji je 1783. postao najmlađi premijer u istoriji Velike Britanije. U vreme dok je na položaju šefa vlade bio do 1801. i od 1804. do 1806. vodio je ekspanzivnu kolonijalnu politiku, a u Indiji je učvrstio britansku vlast reformišući administraciju. Kao zakleti neprijatelj Francuske revolucije, bio je glavni organizator evropskih koalicija protiv revolucionarne i Napoleonove Francuske.

1832 - Rođen je francuski slikar Eduar Mane, jedan od začetnika impresionizma i najznačajnijih slikara druge polovine 19. veka. Počeo je pod uticajem španskog slikara Franciska Goje i francuskih realista. Slikao je mahom u ulju i iz tog opusa se izdvajaju portreti Emila Zole, Žorža Klemansoa, Stefana Malarmea, Marsela Prusta. Bio je sjajan kolorista s naročitim darom da dočara atmosferu, što je posebno uočljivo u slikama "Doručak na travi", "Bal u Foli-Beržeru", "Balkon", "Olimpija".

1888 - Umro je francuski pisac Ežen Martin Labiš, koji je u komedijama i vodviljima duhovito karikirao građansko društvo Francuske u 19. veku. Dela: "Slamni šešir", "Put gospodina Perišona".

1891 - Rođen je italijanski revolucionar i teoretičar Antonio Gramši, osnivač Komunističke partije Italije 1921. Uređivao je listove "Il grido del popolo", "Avanti" i "Ordine nuovo". Fašisti su ga uhapsili 1926. i 1928. osuđen je na 20 godina robije. Oslobođen je 1936. ali je izmučen robijanjem i bolešću ubrzo umro. Dela: "Istorijski materijalizam i filozofija Benedeta Kročea", "Intelektualci i izgradnja kulture", "Beleške o Makijaveliju, politici i modernoj državi", "Književnost i nacionalni život", "Prošlost i sadašnjost", "Pisma iz zatvora".

1928 - Rođena je francuska filmska glumica Žana Moro, koja se proslavila u filmovima francuskog "novog talasa" posle Drugog svetskog rata. Filmovi: "Lift za gubilište", "Ljubavnici", "Opasne veze", "Moderato kantabile", "Noć", "Žil i Džim", "Proces", "Eva", "Dnevnik jedne sobarice", "Viva Marija", "Falstaf", "Katarina Velika". Prema sopstvenom scenariju režirala je film "Svetlo".

1931 - Umrla je ruska balerina Ana Pavlovna Pavlova, najveća baletska umetnica klasičnog stila početkom 20. veka. Karijeru je počela u Petrogradu igrajući s čuvenim Vaclavom Nižinskim u Ruskom baletu Sergeja Đagiljeva. Potom je osnovala sopstvenu grupu sa kojom je s ogromnim uspehom nastupala širom sveta, posebno oduševljavajući publiku igrom u baletima "Labudova smrt", "Leptiri", "Šopenijana", "Labudovo jezero", "Žizela", "Rajmonda".

1936 - Umro je srpski teoretičar prava Teodor Taranovski. Bio je član Srpske kraljevske akademije i profesor univerziteta u Varšavi, Petrogradu, Harkovu i Beogradu. U Srbiju je došao nakon revolucije u Rusiji. Najviše se bavio istorijom slovenskih prava. Dela: "Enciklopedija prava", "Uvod u istoriju slovenskih prava", "Dušanov zakonik i Dušanovo carstvo", "Majestas Carolina i Dušanov zakonik, prilog za istoriju staleške države u srednjevekovnoj Evropi".

1937 - Prva grupa od tridesetak građana Kraljevine Jugoslavije otišla je u Španiju kako bi se borila protiv snaga generala Franka. Ukupno tamo ih je otišlo oko 1.300, a poginulo je 670.

1942 - Ubijen je Ignjat Pavlas, advokat iz Novog Sada, istaknuti srpski nacionalni i kulturni delatnik. U Srpskom narodnom odboru, obrazovanom u Novom Sadu 1918. bio je potpredsednik. Član je delegacije koja je 1918. u Beogradu, tražila da srpska vojska najbrže moguće uđe u Novi Sad i Bačku i dočekao je srpsku vojsku 9. novembra. Predsedavao je Velikom narodnom skupštinom u Novom Sadu 25. novembra 1918. koja proglasila prisajedinjenje Vojvodine Kraljevini Srbiji. Jedan je od prvaka sokolskog pokreta u Bačkoj, i najzaslužniji je za izgradnju Sokolskog doma u Novom Sadu 1936, tada Spomen-dom kralja Aleksandra I. Bio je i predsednik Veslačkog kluba Danubius, osnivač i predsednik planinarskog društva "Fruška gora". Organizovao je gradnju planinarskih domova na Fruškoj gori, na Zmajevcu, Osovlju, Iriškom vencu, kao i na Rudniku kod Gornjeg Milanovca. Ubili su ga mađarski okupatori u Novom Sadu, na Dunavu.

1943 - Britanska Osma armija potisla je u Drugom svetskom ratu Nemce i zauzela je Tripoli u italijanskoj koloniji Libiji.

1944 - Umro je norveški slikar Edvard Munk. Njegove slike karakteristične su po ekspresivnim oblicima sa oblom uprošćenom konturom. Najpoznatije njegovo delo "Krik" donelo mu je ogromnu popularnost.

1945 - Sovjetske trupe su, nezadrživo nadirući u Drugom svetskom ratu ka Berlinu, izbile na reku Odru u Poljskoj.

1956 - Rođen je Laza Ristovski, muzičar i kompozitor. Svirao je u grupama "Smak" i "Bijelo dugme" i predstavnik je generacije koja je obeležila rok scenu negdašnje Jugoslavije. Svojim zvukom obogatio je albume "Smak" (1975), "R.M. Točak" (1976), singl "Ulazak u Harem" (1975). Godine 1976. s grupom "Bijelo dugme" snimio je "Eto Baš hoću", a 1978. sa Ipetom Ivandićem "Stižemo". Posle raspada "Smaka" 1981. radi kao studijski muzičar i ubrzo postaje najtraženiji klavijaturista u zemlji. Sarađivao je s Džez orkestrom Radio televizije Beograd. Solistički je snimio "Tražiš oproštaj" (1982), "Roses for General" (1984), "Gondola" (2003). Izdao je i CD klasične muzike s Dubravkom Zubović. Sa sastavom "Bijelo Dugme" snimio je i "Pljuni i zapjevaj moja Jugoslavijo" i "Ćiribiribela". Komponovao je muziku za više filmova: "Lazar" (1984), "Sveto mesto" (1990), "Velika frka" (1990), "Mrav pešadinac" (1993), "Paket aranžman" (1995), "Lepa sela lepo gore" i "Nečista krv" (1996).

1989 - Umro je španski slikar Salvador Dali, ekscentrik visokog stila, jedan od najvećih slikara 20. veka, koji je uzdrmao temelje slikarstva. Prošao je kroz faze futurizma, kubizma i apstraktnog racionalizma, da bi se priklonio nadrealizmu, uvek s crtežom izvedenim do perfekcije. Slikao je iracionalan i fantastičan svet snova i halucinacija. Tridesetih godina naslikao je dela koja su izazvala šok ("Veliki masturbator", "Goruća žirafa", "Predosećaj građanskog rata"). Radio je i kao kostimograf i scenograf u filmovima zemljaka Luisa Bunjuela "Andalužanski pas" i "Zlatno doba". Napisao je autobiografsko delo "Tajni život Salvadora Dalija".

1998 - Bivši predsednik Južne Afrike Piter Vilhelm Bota izjavio je sudu - gde se pojavio pod optužbom za opstrukciju rada Komisije za ispitivanje istine o zloupotrebama tokom ere aparthejda - da posle svega ne postoji ništa zbog čega bi trebalo da se izvinjava.

2000 - Više od milion ljudi demonstriralo je u centru Madrida protiv obnavljanja kampanje nasilja kojoj je pribegla baskijska teroristička organizacija ETA.

2003 - Umro je italijanski industrijalac Đovani Anjeli, koji je porodičnu automobilsku kompaniju FIAT preobrazio u jednog od najznačajnijih svetskih proizvođača automobila. Anjeli, čiji je deda 1899. osnovao kompaniju u Torinu, postao je izvršni direktor 1963. a predsednik 1966, ostavši na tom položaju u "Fijatu" 30 godina.

2004 - Evropski satelit "Mars ekspres" poslao je snimke leda na južnom polu Marsa.

2006 - U železničkoj nesreći nadomak Podgorice poginulo je 46 putnika, a 364 je povređeno, kada je voz na relaciji Bijelo Polje-Bar iskočio iz šina i survao se u provaliju duboku više od trideset metara.

2007 - Umro poljski pisac i novinar Rišard Kapušćinjski, verovatno najprevođeniji poljski autor, knjige su mu objavljivane na tridesetak jezika. Rođen je 1932. u Pinsku (danas Belorusija). Proslavio se reportažama o Kongu krajem pedesetih. Tokom brojnih boravaka u Africi, Južnoj Americi i Aziji, bio je svedok više građanskih ratova, revolucija i svrgavanja režima. Više puta bio je kandidat za Nobelovu nagradu za književnost. Najpoznatije knjige: "Jedan dan života", "Fudbalski rat", "Car", "Šahinšah", "Beležnica", "Lapidarijum", "Imperija", "Ebonovina", "Putovanja s Herodotom".

2007 - Umro je Hauard Hant, agent CIA, ključni akter afere "Votergejt", koja je prouzrokovala ostavku američkog predsednika Ričarda Niksona i postala sinonim za skandal i zloupotrebu vlasti. On je regrutovao osobe koje su provalile u zgradu "Votergejt svisotel" u Vašingtonu, gde se nalazilo središte tada opozicione Demokratske stranke tokom predsedničke kampanje 1972. Aferu su razotkrila dva novinara "Vašington posta" Bob Vudvord i Karl Bernstin. Kada je afera razotkrivena do kraja - oni su nagrađeni Pulicerovom nagradom.

2017 - Preminuo je Gordon Kej, britanski glumac, upamćen po ulozi Renea Artoa, vlasnika kafea, u globalno popularnoj humorističkoj seriji "Alo Alo".

2017 - Predsednik SAD Donald Tramp potpisao je ukaz kojim započinje povlačenje Sjedinjenih Država iz trgovinskog sporazuma o Transpacifičkom partnerstvu (TPP), komentarišući pritom da je to "velika stvar za američkog radnika". Pokretanjem procesa izlaska SAD iz TPP-a, Tramp je ispunio obećanje naglašavano tokom predizborne kampanje.

2021 - Umro je Lari King, tv novinar, doajen američke televizije i radija, poznat po intervjuima s brojnim poznatim osobama iz najrazličitijih oblasti. Tokom 25 godina uređivao je i vodio emisiju "Leri King Lajv". Penzionisan je 2010, da bi potom osnovao svoju produkciju. Tokom neverovatno bogate novinarske karijere obavio je više od 50.000 intervjua.

2022 - Oko 50.000 demonstranata, iz više zemalja EU, okupilo se u Briselu na panevropskom protestu uz učešće cak 600 lokalnih evropskih organizacija, protiv mera koje države članice uvode s ciljem suzbijanja pandemije kovid -19. Organizatori su naglasili da nije reč o političkim protestima niti protiv vakcinacije, već da je namera da se ukaže na nekorektne i restriktivne mere širom EU. Iako je protest bio odobren a organizatori su pozivali na poštovanje reda i mira, policija je upotrebila suzavac i vodene topove protiv demonstranata okupljenih na trgu Šuman ispred EU institucija. Razbijeno je više lokala, uključujući i stakla na središtu Evropske službe za spoljne poslove (EEAS).

2022 - Preminuo je Lavrentije Trifunović, vladika šabački. Bogoslovski fakultet završio je u Beogradu. U čin jerođakona rukopoložen je 1958, jeromonah postaje 1961. Dve godine bio je duhovnik Crkve Ružica na Kalemegdanu, a posle toga parohijski sveštenik na Kupresu. Predavao je u Bogosloviji u manastiru Krka. Episkop je postao 1967. Bio je vikarni episkop moravički, potom zapadnoevropski i australijsko-novozelandski. U Himelstiru u Nemačkoj osnovao je Eparhijski centar, otkupio za SPC postojeću crkvu, osnovao štampariju. U Himelstiru je priredio i objavio dela Nikolaja Velimirovića, kao i brojne druge naslove. Venčao je prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića. Od 1989. na čelu je eparhije šabačko-valjevske, od 2006. šabačke. U Šapcu je nastavio započetu široku izdavačku delatnost kuće "Glas Crkve", osnovao i radio i tv stanicu. Uređivao je list "Pravoslavni misionar". Utemeljio je novi manastir Soko. Njegovim zalaganjem prenete su mošti Svetog vladike Nikolaja iz SAD u Srbiju. Bio je oličenje pravog monaha, krajnje dobronameran i plemenit čovek. U trenutku smrti bio je najstariji episkop SPC i po godinama života (88) i po dužini episkopskog staža (54).

Dogodilo se na današnji dan, 24.01.

Na današnji dan 1847 - Rođen je srpski vojskovođa vojvoda Radomir Putnik. U dva srpsko-turska rata od 1876. do 1878. komandovao je Rudničkom brigadom i Veterničkim odredom, koje su se istakle na Javoru, Krevetu, Velikom Šiljegovcu, Đunisu, oko Pirota, prilikom oslobađanja Niša, Vranja i Gnjilana. U Srpsko-bugarskom ratu 1885. bio je načelnik Štaba Dunavske divizije, a 1890. postavljen je za pomoćnika načelnika Glavnog generalštaba. U program obuke starešina uveo je rešavanje taktičkih zadataka na Višoj školi Vojne akademije, u kojoj je predavao taktiku i generalštabnu službu. Komanda nad Šumadijskom divizijskom oblašću poverena mu je 1893. ali mu je 1895. oduzeta i 1896. penzionisan je pod sumnjom da sarađuje s Radikalnom strankom. Reaktiviran je 1903. i od tada se nalazi na mestu načelnika Glavnog generalštaba kao i ministra vojnog 1904, od 1906. do 1908. i 1912. U Prvom balkanskom ratu kao načelnik Štaba Vrhovne komande znatno je doprineo pobedi srpskih armija u Kumanovskoj, a zatim u i Bitoljskoj bici oktobra i novembra 1912. U Drugom balkanskom ratu 1913. pravovremeno je rasporedio i pripremio vojsku, predvidevši bugarski napad, što je bilo odlučujuće za trijumf u Bregalničkoj bici. U Prvom svetskom ratu 1914. veštim manevrisanjem i grupisanjem glavnine srpskih snaga doprineo je slamanju nadmoćnih austrougarskih trupa u Cerskoj i Kolubarskoj bici. Rukovodio je povlačenjem srpske vojske 1915. osujetivši nizom manevara nameru nemačke Vrhovne komande da je u sadejstvu s bugarskim i austrougarskim trupama opkolili i uništi. Saveznici su ga prethodno onemogućili da preventivnim udarom spreči Bugarsku da stupi u rat na strani Centralnih sila. Tokom povlačenja srpske vojske teško je oboleo i upućen je u Francusku na lečenje, gde je umro 1917.



Danas je sreda, 24. januar, 24. dan 2024. Do kraja godine ima 342 dana.

41 - Ubijen je rimski car Gaj Julije Kaligula, koji je tokom vladavine od 37. do 41. ispoljio brutalnost, samovolju i nečuveno rasipništvo. Pošto je uveo nepodnošljivo visoke poreze i ostale namete, okrenuo je protiv sebe Senat i vojsku, čak i komandante sopstvene pretorijanske garde i ubijen je. Senat je potom za cara proglasio njegovog strica Klaudija Tiberija Druza, koji je upamćen kao dobar vladar.

76 - Rođen je rimski car Publije Elije Hadrijan, koji je tokom vladavine od 117. do smrti 138, uvidevši da Rimsko carstvo slabi, utvrdio granice u jugozapadnoj Germaniji i Britaniji. Na severnoj granici provincije Britanije, između zaliva Klid i Fort, podigao je tzv. Hadrijanov bedem koji je trebalo da štiti od upada Pikta i Škota. Podigao je više gradova, od kojih je najvažniji Hadrijanov grad u Trakiji (sadašnje Jedrene). Bio je veliki poštovalac grčke kulture i pokrovitelj umetnosti i pisao je stihove, vajao i slikao.

1712 - Rođen je pruski kralj Fridrih II Veliki, tipičan predstavnik pruskog militarizma, koji je tokom vladavine od 1740. do 1786. od Pruske stvorio evropsku silu. Kao pristalica ideje prosvećenosti, donekle je vladao u duhu prosvećenog apsolutizma. U dvorcu Sansusi okupljao je filozofe, pisce i umetnike, između ostalih i francuskog pisca i filozofa Voltera.

1732 - Rođen je francuski pisac Pjer Ogisten Karon de Bomarše, vesnik Francuske revolucije. Smelo je kritikovao podmitljivost sudija, pokvarenost društva i korupciju. Dela: komedije "Seviljski berberin", "Figarova ženidba" - koje su inspirisale Đoakina Rosinija i Volfganga Amadeusa Mocarta da komponuju istoimene opere - autobiografsko delo "Memoari".

1746 - Rođen je švedski kralj Gustav III, koji je od stupanja na presto 1771. do nasilne smrti 1792. vladao čvrstom rukom, ali je bio i veliki pokrovitelj umetnosti. Ratovao je protiv Rusije od 1788. do 1790. i bezuspešno je pokušavao da zauzme Petrograd. Inspirisan atentatom na njega u stokholmskoj operi u martu 1792, Đuzepe Verdi je napisao operu "Bal pod maskama".

1776 - Rođen je nemački pisac Ernst Teodor Vilhelm Hofman, poznat kao Ernst Teodor Amadeus Hofman, čija su dela puna grotesknog humora, fantazije, hipnoze, telepatije, otuđenosti i strave, znatno uticala na evropsku književnost. Sadržaj tih priča kompozitor Žak Ofenbah koristio je za opere. Dela: "Fantastične slike u Kaloovom maniru", "Đavolji eliksiri", "Serpionova braća", "Životni nazori mačka Mura".

1848 - Džejms Maršal je u Kaliforniji pronašao grumen zlata. U ratu 1846/7. Sjedinjene države su preotele tu teritoriju od Meksika. Čuvena "Zlatna groznica" započela je u decembru iste godine kad je izveštaje o pronalasku plemenitog metala potvrdio predsednik SAD Džejms Polk.

1879 - Izašao je prvi broj vojnog časopisa "Ratnik". Tradicije tog uglednog glasila danas nastavlja list "Odbrana".

1915 - Britanski ratni brodovi potopili su u Prvom svetskom ratu u Severnom moru nemačku krstaricu "Bliher" na kojoj je poginulo 870 ljudi.

1920 - Umro je italijanski slikar i vajar Amadeo Modiljani, čija su dela jedinstvena po prepoznatljivoj izduženosti figura. U Parizu je živeo od 1906. i jedan je od najznačajnijih predstavnika "Pariske škole". Najviše je slikao ženske aktove i portrete, a u mladosti se bavio i skulpturom u kojoj se osećao uticaj afričke umetnosti.

1937 - Zaključen je jugoslovensko-bugarski "Pakt o večnom prijateljstvu". Bugarska nije htela da pristupi Balkanskom paktu koji je garantovao nepovredivost granica, ali je ovaj sporazum potpisala.

1942 - Rođen je Milo Gligorijević, novinar, literata, izdavač. Diplomirao je književnost na Filološkom fakultetu u Beogradu. Bio je novinar listova "Borba", "Mladost", "Nin" u kojem je bio i glavni urednik. U potonjem periodu posvetio se izdavaštvu. Dela: "Nestor iz vode", "Odgovor Miće Popovića", "Rat i mir Vladimira Dedijera", "Izlazak Srba", "Srbija na zapadu".

1948 - Osnovan je Institut za nuklearne nauke "Vinča", u prvo vreme kao Istraživački centar za realizaciju nuklearnog programa tadašnje FNRJ. Od aprila 1953. preimenovan je u "Institut za nuklearne nauke".

1965 - Umro je Vinston Čerčil, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1953. premijer Velike Britanije od 1940. do 1945. i od 1951. do 1955. Član parlamenta postao je 1900. a od 1905. do 1921. bio je državni podsekretar za kolonije, ministar trgovine, unutrašnjih poslova, prvi lord Admiraliteta, ministar za municiju i ministar rata i vazduhoplovstva, ministar kolonija, a od 1924. do 1929. ministar finansija. Bio je ideolog i organizator intervencije protiv Oktobarske revolucije u Rusiji. Po dolasku nacista na vlast u Nemačkoj 1933. upozoravao je Britance na opasnost. Posle sloma saveznika u Norveškoj i pada Francuske maja 1940. postao je premijer i vođa Konzervativne stranke. U maju 1943. uspostavio je vezu s Vrhovnim štabom NOVJ i potom je priznao Partizanski pokret kao, po njegovom uverenju, jedinu snagu koja se u Jugoslaviji bori protiv okupatora. Poražen je na izborima 1945. ali je posle pobede konzervativaca 1951. ponovo postao premijer. Dela: "Lord Rendolf Čerčil", "Moje afričko putovanje", "Liberalizam i socijalni problem", "Istorija svetskog rata", "Marlboro, njegov život i doba", "Korak po korak", "U borbu", "Neumoljiva borba", "Početak kraja", "Memoari iz Drugog svetskog rata" (za njih je dobio Nobelovu nagradu iako je poznato da ih nije on pisao nego tim stručnjaka).

1972 - Japanski vojnik Šjoići Jokoi otkriven je na pacifičkom ostrvu Guam, gde se 28 godina skrivao u džungli, ubeđen da Drugi svetski rat još traje.

1973 - Pregovarač SAD Henri Kisindžer izjavio je da će Vijetnamski mirovni sporazum dogovoren na mirovnim pregovorima u Parizu značiti i kraj borbi u Laosu i Kambodži, a pregovarač Hanoja Le Duk To opisao je dokument kao "veliku pobedu za vijetnamski narod". Borbe u Vijetnamu okončane su tek krajem aprila 1975. oslobađanjem Sajgona i američkom vojnom katastrofom.

1986 - Gerilci Armije nacionalnog otpora bivšeg ministra odbrane Ugande Joverija Musevenija ušli su u glavni grad Kampalu i potpuno ovladali njime dva dana potom. Njegove snage skršile su otpor vladinih trupa i zbacile vladu generala Tita Okela, koji je na vlast došao posle vojnog puča jula 1985. kada je oborena vlada Miltona Obotea. Okelo je pobegao u Sudan a Museveni je 29. januara proglašen novim šefom države.

1989 - U rudniku zlata u južnom Peruu poginulo je oko 100 rudara, pri čemu je većinu ugušio otrovni gas.

1996 - Varšavski vojni tužilac zvanično je otvorio istragu nad predsednikom vlade Poljske Juzefom Oleksijem, zbog njegove navodne špijunske aktivnosti za račun Moskve, što se naknadno pokazalo kao lažna optužba s ciljem eliminisanja političkog protivnika od strane poljskog predsednika Leha Valense.

1998 - U eksploziji koja je izazvala požar u oknu rudnika uglja Vangđiajing u kineskoj provinciji Liaoning poginulo je 77 osoba.

1999 - Jordanski kralj Husein potpisao je dekret kojim je starijeg sina Abdulaha odredio za naslednika na prestolu.

2004 - Američki svemirski robot "Oportjuniti" spustio se na Mars - tri sedmice posle "brata blizanca" robota "Spirit" - i četiri sata potom počeo je da šalje snimke na Zemlju.

2007 - Umro je srpski akademik Ilija Stojanović, stručnjak za telekomunikacije. Osnivač je moderne Katedre za telekomunikacije u Beogradu, koju je vodio 19 godina. Bio je upravnik Zavoda za telekomunikacije i računarsku tehniku, savetnik Instituta "Mihajlo Pupin", RTV Beograd. Biran je za predsednika svetske konfrencije ITU u Ženevi. Bio je ključni nosilac projekta uvođenja mobilne telefonije u Srbiji. Objavio je pet knjiga i učestvovao je u brojnim projektima telekomunikacionih sistema.

2007 - Umro je srpski akademik Nikola Milošević, književnik, filozof, kritičar, publicista. Bio je profesor Teorije književnosti na Filološkom fakultetu u Beogradu. Od 1991. redovni je član SANU. Predvodio je Zadužbinu "Miloš Crnjanski". Veoma plodan autor, uvek društveno aktivan. Izvesno vreme bio je i narodni poslanik. Glavna dela: "Antropološki eseji", "Roman Miloša Crnjanskog", "Negativan junak", "Ideologija, psihologija i stvaralaštvo", "Andrić i Krleža kao antipodi", "Zidanica na pesku","Šta Lukač duguje Ničeu", "Filozofija strukturalizma", "Dostojevski kao mislilac", "Marksizam i jezuitizam", "Psihologija znanja", "Antinomija marksističkih ideologija" i "Pravoslavlje i demokratija". Dobitnik je nagrade Beograda (Oktobarske) i nagrade "Isidora Sekulić" 1982. (koju je odbio da primi).

2011 - Dogodila se eksplozija na moskovskom aerodromu "Domodedovo". Bombaš samoubica aktivirao je eksploziv i ubio 35 a ranio 180 osoba.

2020 - Dva slučaja zaraze korona virusom, prvobitno potvrđenog u Kini, zabeležena su u Francuskoj, u blizini Pariza i u Bordou. Veruje se da su to prvi zabeleženi slučajevi u Evropi. Šest dana potom, Svetska zdravstvena organizacija saopštila je da koronavirus predstavlja vanrednu situaciju na globalnom nivou.

2022 - Umro je Stevan K. Pavlović, britanski istoričar srpskog porekla. Bio je profesor emeritus Univerziteta Sautempton, član Kraljevskog istorijskog društva u Londonu. U mladosti se bavio žurnalistikom, a od 1965 do 1997 predavao je u Sautemptonu, istoriju Balkana. Sin je Koste Pavlovića, diplomate i šefa kabineta predsednika vlade Kraljevine Jugoslavije, pored drugih Dušana Simovića i Slobodana Jovanovića, i praunuk Koste St. Pavlovića, političara iz vremena Obrenovića, saradnika Jovana Ristića. Dela: "A History of the Balkans", "Serbia: The History Behind the Name", "Hitler's New Disorder: The Second World War in Yugoslavia", "Božid'art: Istorija života, dela i okruženja Božidara Karađorđevića, pariskog umetnika i balkanskog kneza (1862-1908)".

Dogodilo se na današnji dan, 25.01.

Na današnji dan 1978. umro je pisac Skender Kulenović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, autor potresne poeme "Stojanka majka Knežopoljka". Posle Drugog svetskog rata bio je direktor drame u sarajevskom pozorištu i urednik beogradske izdavačke kuće "Prosveta". Dela: roman "Ponornica", poeme "Ševa", "Zbor derviša", drama "Svjetlo na drugom spratu", komedije "Đelidba", "Večera", soneti "Ocvale primule".



Danas je četvrtak, 25. januar, 25. dan 2024. Do kraja godine ima 341 dana.

1533 - Engleski kralj Henri VIII oženio se Anom Bolen, uprkos stavu pape - koji mu nije dozvolio razvod od prve supruge Katarine Aragonske. Henri III se ženio više puta pošto nije imao muških potomaka.

1627 - Rođen je irski hemičar i fizičar Robert Bojl, koji je otkrio zakon o odnosu pritiska i zapremine kod gasova i prvi je utvrdio razliku između smeše i hemijskog jedinjenja.

1736 - Rođen je francuski matematičar, mehaničar i astronom Luj Lagranž, koji je s 19 godina postao profesor matematike na Artiljerijskoj školi u Torinu, a potom je radio u Akademiji nauka u Berlinu i na Politehničkoj školi u Parizu. Objavio je niz radova iz oblasti teorije brojeva, varijacionog računa, teorije parcijalnih jednačina, nebeske mehanike, sferne astronomije. Dela: "Analitička mehanika", "Teorija analitičkih funkcija I-II", "O libraciji Meseca", "O teoriji Jupiterovih satelita".

1874 - Rođen je engleski pisac Vilijam Somerset Mom, oštar kritičar britanskog društva. Dela: romani "Ljudski okovi", "Mesec i stoparac", "Kolači i pivo", "Pozorište", "Šareni veo", zbirke pripovedaka "Treptaj lista", "Na kineskom platnu", "Istok i Zapad", drame "Lejdi Frederika", "Hlebovi i ribe", "Sveti plamen".

1882 - Rođena je engleska književnica Virdžinija Vulf. Primenjivala je tehniku unutrašnjeg monologa i pisala je veoma istančanim intelektualnim stilom. Ostvarila je majstorske portrete, posebno žena iz viših slojeva engleskog društva. Osetljiva, zgrožena ratom 1941. je izvršila samoubistvo. Dela: romani "Izlet na svetionik", "Gospođa Delovej", "Godine", "Talasi", "Orlando", eseji "Sopstvena soba", "Između činova", "Smrt moljca", "Običan čitalac".

1899 - Umro je srpski socijalista Vasa Pelagić. Ideju socijalizma u njenoj utopijskoj verziji prihvatio je u Rusiji, gde je boravio od 1864. do 1866. Na Moskovskom univerzitetu studirao je medicinu, istoriju i političku ekonomiju. U Brčkom, gde je bio učitelj, osnovao je srpsku čitaonicu, jednu od prvih u Bosni. Bio je arhimandrit i upravnik Srpske pravoslavne bogoslovije u Banja Luci, odakle ga je 1869. turska vlast prognala u Malu Aziju. Odatle se uz rusku pomoću spasao 1871. i tada dolazi u Srbiju. Učestvovao je u Hercegovačkom ustanku 1875. Raščinjen je, a zbog širenja socijalističkih ideja proterivan je i iz Srbije. Izvesno vreme proveo je i u psihijatrijskoj ustanovi a umro je u Požarevačkom zatvoru. Njegove knjige, popularne u svim srpskim krajevima, štampane su još za njegovog života u neverovatnih 250.000 primeraka. Dela: "Istorija bosansko-hercegovačke bune", "Odgovor na četiri društvena pitanja", "Spas Srbije i srpstva", "Socijalizam i osnovni preporođaj društva", "Nauka i radni narod", "Blagodatnik", "Preobražaj škole i nastave", "Nova nauka o javnoj nastavi", "Umovanje zdravog razuma", "Poslanica Bogu", "Koliko nas košta Bog i gospodar", "Narodni učitelj", "Rukovođa za srpsko-bosanske, hercegovačke, starosrbijanske i makedonske učitelje".

1903 - Preminuo je Livije Radivojević, ugledni pravnik, jedan od prvaka političkog i društvenog života Srba u Austriji i Austrougarskoj u drugoj polovini 19. veka. U rodnom Sremu završio je gimnaziju, u Segedinu je studirao filozofiju a u Pešti prava. Godine 1843. položio je doktorat a naredne godine i advokatski ispit. Kao pravni stručnjak službovao je u Rumi, Temišvaru, Zagrebu. Od 1874. do 1891. bio je predsedavajući vrhovnog suda u Zagrebu (Stol sedmorice). Kao poslanik na Blagoveštenskom saboru 1861, u Karlovcima, uz barona Jovana Živkovića i Aleksandra Stojačkovića, najdoslednije je zastupao teritorijalnu autonomiju za Srbe u Austriji (Srpska Vojvodina). Bio je prvi predsednik Saveza srpskih zemljoradničkih zadruga, počasni predsednik Srpske banke u Zagrebu, jedan od osnivača Srpskog privrednog društva Privrednik. Izabran je za počasnog građanina Temišvara. Savremenici su ga opisivali kao "simbol prava i pravde".

1904 - Izašao je prvi broj lista "Politika". Zahvaljujući specifičnom pristupu, razuđenosti tema, odmerenosti, nepristrasnom pristupu i visokoj informativnosti ubrzo je postao najčitaniji srpski dnevni list. Geslo - koje su te novine sve vreme gajile - poštovati činjenice i držati distancu prema svima, uz nastojanje da se ne bude predaleko od vlasti, ali ni preblizu - uvek je donosilo proizvod visokog kvaliteta. List je osnovao Vladislav Ribnikar, koji je bio i prvi urednik.

1921 - Reč "robot" prvi put se javno čula u Narodnom pozorištu u Pragu na premijeri izvođenja komada "RUR" Karela Čapeka, gde je označila likove radnika koji se pojavljuju u predstavi, a potekla je od stare češke reči "robota", koja je nekad označavala ropski rad, a sada samo rad ili posao.

1924 - U francuskom gradu Šamoni počele su prve zimske Olimpijske igre.

1935 - Rođen je portugalski državnik Antonio Ramaljo Janeš, predsednik Portugalije od 1976. do 1986.

1942 - Tajland je u Drugom svetskom ratu objavio rat Velikoj Britaniji i SAD.

1955 - Sovjetski Savez je formalno okončao ratno stanje s Nemačkom.

1971 - General Idi Amin oborio je vojnim udarom predsednika Ugande Miltona Obotea, ubrzo proglasio sebe predsednikom i zaveo strahovladu u toj afričkoj zemlji.

1983 - Kineske vlasti preinačile su u doživotnu robiju smrtnu kaznu izrečenu istog dana 1981. Mao Cedungovoj udovici Đang Ćin.

1987 - Umro je srpski slikar Predrag-Peđa Milosavljević, član Srpske akademije nauka i umetnosti, istaknuti predstavnik intimizma u srpskom slikarstvu. Studirao je prava u Subotici, a zatim je bio u diplomatskoj službi u Parizu, Madridu, Londonu. Međunarodnu reputaciju stekao je 1937. na izložbi u Parizu na kojoj je dobio "Gran pri". Napisao je eseje "Između trube i tišine" i dramu "Zopir".

1990 - Pakistanski premijer Benazir Buto rodila je devojčicu, postavši prva predsednica vlade neke zemlje koja je postala majka dok je obavljala premijersku dužnost.

1990 - Umrla je američka filmska glumica Lusi Džonson, poznata kao Ava Gardner, koja je nesvakidašnjom pojavom izmenila tip filmske lepotice i ostvarila niz uloga tajanstvenih i inteligentnih žena. Filmovi: "Ploveće pozorište", "Snegovi Kilimandžara", "Sunce se ponovo rađa", "Usamljena zvezda", "Naga Maja", "Noć iguane", "Pedeset pet dana u Pekingu", "Sudija za vešanje".

1991 - TV Beograd prikazala je tajno snimljen dokumentarni film o ilegalnom uvozu oružja u Hrvatsku kao i monstruoznim namerama vezanim za likvidacije Srba i pripadnika JNA U Hrvatskoj. Duboko podeljeno Predsedništvo SFRJ nije donelo nikakvu konkretnu odluku ni nakon obelodanjivanja ovog snimka.

1991 - Skupština Makedonije (Sobranje) usvojila je Deklaraciju o nezavisnosti.

1996 - Parlamentarna Skupština Saveta Evrope odlučila je da u članstvo primi Rusiju.

1998 - Papa Jovan Pavle II okončao je petodnovnu posetu Kubi oštrom osudom američke ekonomske blokade tog karipskog ostrva.

1999 - U centralnom delu Kolumbije u zemljotresu je poginulo najmanje 1.200 osoba.

2001 - Formirana je prva vlada Srbije obrazovana posle petooktobarskih promena. Na njenom čelu nalazio se lider Demokratske stranke Zoran Đinjđić.

2004 - Umro je srpski pozorišni režiser Ljubomir Draškić, dugogodišnji upravnik beogradskog pozorišta "Atelje 212". Tokom karijere režirao je više od 100 predstava, uključujući predstave "Kralj Ibi", "Maratonci trče počasni krug", "Kafanica, sudnica, ludnica", "Rado ide Srbin u vojnike" i "Radovan III".

2005 - Više od 300 hinduističkih hodočasnika poginulo je u stampedu u jednom hramu u zapadnoj indijskoj državi Maharaštra.

2006 - Na parlamentarnim izborima u Palestini pobedio je radikalni pokret Hamas.

2007 - Umro je ruski narodni umetnik Georgij Seleznjov, vodeći ruski bas. Diplomac Lenjingradskog konzervatorijuma, Seleznjov je od 1977. do 1993. godine bio jedan od vodećih solista Boljšoj teatra. Veliki deo njegovog repertoara sastojao se od komada ruske klasike. Najzapaženija partija Seleznjova bila je Boris Godunov iz istoimene opere Modesta Musorgskog, bio je i prvi izvođač partije basa u operi Musorgskog "Salambo". Rukovodio je katedrom solo pevanja peterburškog Konzervatorijuma.

2011 - Parlamentarna skupština Saveta Evrope usvojila je izveštaj Dika Martija i rezoluciju o trgovini ljudskim organima na Kosovu i metohiji kojom se poziva na međunarodnu istragu.

2015 - Preminuo je Pavle Minčić, srpski glumac, satiričar, humorista. Ostvario je zapažene uloge u komadima "Jaje", "Olovka piše srcem", "Tužna je nedelja", "Revizor", "Sponzor noćas mora pasti". Upamćen je i po monodrami "Dnevnik jednog ludaka" kao i po autorskim šou programima na televiziji.

2019 - Preminuo je Dušan Makavejev, reditelj. Diplomirao je psihologiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Jedan je od rodonačelnika takozvanog crnog talasa u srpskoj kinematografiji, svojevrsne posredne kritike društvenih normi onog vremena. Uređivao je časopise "Student", "Književne novine", "Danas". Imao je zapaženu ulogu i u studentskim demonstracijama 1968. Dobitnik je niza priznanja: Oktobarska nagrada Beograda, Srebrni medved u Berlinu, Srebrna arena u Puli, Luis Bunjuel u Kanu, Srebrni Hjugo u Čikagu, Zlatno doba Belgijske kraljevske kinoteke, pa i počasnog doktorata Univerziteta umetnosti u Beogradu. Filmovi: "Parada", "Čovek nije tica", "Ljubavni slučaj ili tragedija službenice PTT", "Nevinost bez zaštite", "Misterija organizma", "Gorila se kupa u podne".

2019 - Prilikom pucanja rudarske brane Brumadinjo, u vlasništvu kompanije Vale SA, u blizini naselja Vila Ferteko u državi Minas Žerais na jugoistoku Brazila, poginulo je 259 osoba, a 11 je nestalo.

Dogodilo se na današnji dan, 26.01.

Na današnji dan 1699. godine potpisan je Karlovački mir, kojim je nakon 16 godina vojevanja okončan Veliki bečki rat (1683-1699). Mirom koji su u Sremskim Karlovcima sa Turskom sklopile Austrija, Rusija, Poljska i Venecija, Turci su izgubili Ugarsku, Slavoniju, Liku i Baniju, zadržavši severno od Save i Dunava samo Banat i deo Srema do Mitrovice. Venecija je dobila delove Dalmacije (zaleđe) Boku Kotorsku do Risna i Moreju (Peloponez).




Danas je petak, 26. januar, 26. dan 2024. Do kraja godine ima 340 dana.

1500 - Španski moreplovac Visente Janes Pinson otkrio je Brazil.

1788 - Britanski brodovi s prvim naseljenicima iz Engleske, uključujući grupu zatvorenika, uplovili su u zaliv Botani Bej u Australiji gde su osnovali koloniju.

1823 - Umro je engleski lekar Edvard Džener, pronalazač vakcine protiv boginja. Uočio je da ljudi zaraženi kravljim boginjama ne dobijaju velike boginje ni u vreme epidemija i posle dve decenije rada 1796. razvio je vakcinu, koja je ubrzo u celom svetu prihvaćena kao pouzdana zaštita od smrtonosnih boginja.

1827 - Peru je okončao uniju s Kolumbijom i proglasio je nezavisnost.

1841 - Proglašen je britanski suverenitet nad Hongkongom, šest dana pošto je Kina prinuđena da ga ustupi Velikoj Britaniji. Zvanično britansko kolonijalno ime Hongkonga bilo je Viktorija.

1870 - Rođen je Kirilo Savić, šef katedre za železnice i puteve Tehničkog fakulteta u Beogradu, projektant, graditelj, naučnik. Odlučujuće je uticao na sistem razvoja železničke mreže Srbije (i Jugoslavije) u međuratnom periodu. Tehnički fakultet završio je u Beogradu 1892. a potom se usavršavao u Berlinu i širom Rusije. Kao rezervni oficir, inženjerski kapetan, učestvovao je u balkanskim ratovima 1912/1913. Njegovo ogromno iskustvo građevinskog stručnjaka bilo je veoma dragoceno srpskoj vojsci tokom I svetskog rata. Formirao je školu koja je postala rasadnik vrsnih inženjera, a njegovi udžbenici su i decenijama potom smatrani neprevaziđenim, što je prava retkost u tehničkim naukama. Kao gest priznanja ovom velikanu srpske nauke Železnički institut promenio je svoje ime 1969. u Naučno-istraživački Institut "Kirilo Savić".

1880 - Rođen je američki general Daglas Makartur. U Drugom svetskom ratu bio je komandant američkih trupa na Dalekom istoku i u ime SAD u septembru 1945. bio je sapotpisnik kapitulacije Japana. Potom je postavljen za komandanta savezničkih snaga u toj zemlji a na početku rata u Koreji komandovao je snagama UN, ali je smenjen u aprilu 1951. zbog namere da rat prenese na teritoriju Kine.

1885 - Sudanski ustanici Muhameda Ahmeda Abdule, koji se proglasio mahdijem (vođa islama), potukli su Britance, zauzeli Kartum, pogubili engleskog generala Čarlsa Gordona i osnovali samostalnu državu. Tek 1898. britansko-egipatska vojska generala Horejša Kičenera pobedila je sudanske snage. Sudan je bio pod vlašću Londona do 1. januara 1956.

1891 - Umro je nemački inženjer Nikolaus August Oto, koji je 1861. napravio prvi benzinski motor, a 1876. izumeo je četvorotaktni motor sa unutrašnjim sagorevanjem, poznat kao "Oto motor".

1905 - Kod Pretorije u Južnoj Africi otkriven je "Kalinan", najveći dijamant u svetu, težak 3.106 karata.

1918 - Rođen je Nikolae Čaušesku, koji je preuzeo vlast 1965. postavši generalni sekretar vladajuće KP Rumunije. Učvrstio se 1967. kad je izabran za predsednika Državnog saveta, a 1975. postao je predsednik Rumunije i ubrzo je izgradio snažan kult ličnosti, oslanjajući se izrazito na političku policiju. Posle decembarske pobune građana 1989. kojoj se ubrzo pridružila vojska, zbačen je s vlasti i 25. decembra je, posle brzometnog suđenja, streljan sa suprugom Elenom.

1924 - U Sovjetskom Savezu je drugi Svesavezni kongres Sovjeta odlučio da Lenjinovo telo bude očuvano balsamovanjem. Takođe je odlučeno da u njegovu čast negdašnja prestonica carske Rusije Petrograd (do 1914. Sankt Peterburg) bude preimenovan u Lenjingrad.

1925 - Rođen je američki glumac i režiser Pol Njumen. Snimio je 60-ak filmova, među kojima su i čuvena ostvarenja "Mačka na usijanom limenom krovu", "Buč Kasidi i Sandens Kid", "Žaoka". Devet puta je bio nominovan za Oskara, a dobio ga je 1986. za glavnu mušku ulogu u filmu "Boja novca". Druge uloge: "Dugo toplo leto", "Slatka ptica mladosti", "Nasilje", "Sudija za vešanje", "Pakleni toranj", "Bafalo Bil i Indijanci", režija - "Rejčel, Rejčel", "Uticaj gama zraka na sablasne nevene".

1927 - Rođen je srpski glumac Živojin Žika Milenković. Pozorišnu karijeru započeo je u rodnom Nišu, a nastavio je u Beogradskom dramskom pozorištu, u kojem je radio do penzionisanja. Igrao je u preko 150 pozorišnih predstava, oko 30 filmova i više od 300 televizijskih emisija.

1934 - Potpisan je desetogodišnji nemačko-poljski Pakt o nenapadanju, prekršen 1. septembra 1939. napadom nacističke Nemačke na Poljsku, čime je otpočeo Drugi svetski rat.

1935 - Izašao je prvi broj NIN-a. Nakon 26 brojeva "Nedeljne informativne novine" su zabranjene, septembra 1935. obnovljeni NIN pojavio se januara 1951. i postupno je postao ugledan i respektabilan magazin, neka vrsta sinonima za ozbiljnu nedeljnu štampu kod Srba.

1942 - Iskrcavanjem u Severnu Irsku, prvi američki vojnici u Drugom svetskom ratu, stigli su u Evropu. Jedini otvoreni front tada u Evropi bio je - Istočni, uz delatnost nekolicine pokreta otpora, od kojih je najjači bio u Jugoslaviji. Trupe SAD uključile su se direktno u borbena dejstva, na evropskom kontinentu, 1943. napadom na Italiju, tj. Siciliju.

1947 - U avionskoj nesreći u Danskoj poginuo je švedski prestolonaslednik Gustav Adolf, iza kojeg je ostalo petoro dece, uključujući sadašnjeg kralja Švedske Karla XVI Gustava.

1950 - Indija je proglašena republikom u okviru Britanskog komonvelta.

1953 - Održana je prva sednica Saveta za carinsku saradnju koji je godinu dana ranije osnovalo 17 evropskih zemalja. Savet za carinsku saradnju je zvanični naziv Svetske carinske organizacije. Taj datum obeležava se kao Međunarodni dan carine.

1965 - Hindu je postao zvanični jezik Indije, što je izazvalo nemire na jugu zemlje gde se on manje koristi, pa je vlada Indije u februaru 1965. odlučila da u zvaničnoj upotrebi ostane i engleski.

1972 - Posle eksplozije podmetnute bombe, iznad Srbske Kamenice u Češkoj, pao je avion JAT-a tipa DC-9 koji je leteo na liniji Kopenhagen - Beograd. U tom terorističkom aktu, za koji su okrivljeni hrvatski teroristi - ustaše, poginulo je 28 putnika i članova posade, a pad sa 10.160 metara preživela je, čudom, stjuardesa Vesna Vulović.

1973 - Umro je američki filmski glumac rumunskog porekla Edvard Robinson, koji se proslavio ulogama gangstera u kriminalističkim filmovima, ali je ispoljio i talenat komičara. Filmovi: "Mali Cezar", "Tigrova čeljust", "Kid Kalabed", "Neočekivani dr Gliterbauz", "Čitav grad priča", "Dvostruka odšteta", "Žena na prozoru", "Rt Largo", "Nasilje", "Zeleno sunce".

1977 - Jugoslavija i Španija zaključile su Sporazum o uspostavljanju diplomatskih odnosa i otvaranju diplomatskih misija u Madridu i Beogradu na nivou ambasada.

1993 - Savet bezbednosti UN usvojio je Rezoluciju 802 kojom je osuđen napad Hrvatske na Republiku Srpsku Krajinu, i zahtevano je povlačenje hrvatskih snaga sa zauzetih delova teritorije pod zaštitom Unprofora, a Srbima je naloženo da vrate teško naoružanje pod kontrolu snaga UN.

1994 - Rumunija je postala prva bivša članica Varšavskog ugovora s kojom je NATO potpisao dokument "Partnerstvo za mir".

1996 - Senat SAD odobrio je sporazum START-2 o smanjivanju broja američkih i ruskih strateških nuklearnih raketa.

2000 - Više od godinu dana pošto je DNK test ukazao na mogućnost da je nekadašnji predsednik SAD Tomas Džeferson imao sina s njegovom crnom robinjom Seli Hemings, Džefersonova fondacija je priznala da je on bio otac jednog a možda i svih šestoro njene dece.

2001 - Zemljotres u zapadnoj indijskoj državi Gudžarat usmrtio je najmanje 18.000 osoba.

2003 - Američka teniserka češkog porekla Martina Navratilova (46) osvojila je sa indijskim teniserom Leanderom Paesom titulu na otvorenom prvenstvu Australije u konkurenciji mešovitih parova, postavši najstariji teniser koji je osvojio jedan gren slem turnir.

2004 - Umro je srpski glumac Mihajlo Paskaljević "Bata", koji je široku popularnost stekao nizom uloga u humorističkim televizijskim serijama i u filmskim komedijama poput "Sumnjivog lica", "Diližanse snova" i filma "Silom otac". Upečatljive kreacije u pozorištu ostvario je kao kapetan Jerotije u "Sumnjivom licu" Branislava Nušića i Estragon u drami "Čekajući Godoa" Semjuela Beketa.

2008 - Umro je Žorž Habaš, osnivač (1967.) i dugogodišnji vođa palestinske marksističke organizacije Narodni front za oslobođenje Palestine (PFLP). Rođen je u Lodu, na današnjoj teritoriji Izraela, u porodici pravoslavnih Palestinaca. Postao je izbeglica 1948. Završio je medicinu na Američkom univerzitetu u Bejrutu i bio jedan od osnivača Arapskog nacionalnog pokreta ranih pedesetih. Čitavog života protivio se pregovorima s Izraelom, i distancirao se od Jasera Arafata, kada je on septembra 1993. potpisao privremeni mirovni sporazum s Izraelom. Habaš je preživeo nekoliko atentata, ali je ostao delimično paralizovan.

2014 - Međunarodni sud pravde (ICJ) kompromisnom odlukom razrešio je pomorski spor Čilea i Perua koji traje od kraja 19. veka. Sporna oblast veličine 38 hiljada kvadratnih kilometara Tihog okeana do tada je bila pod kontrolom Čilea. Prema odluci ICJ više od polovine te oblasti pripada Peruu, dok su Čileu ostavljena ribom bogata područja uz obalu.

2018 - U požaru koji je zahvatio bolnicu u gradu Mirjang na jugu Koreje (zvanično Republika Koreja) 41 osoba je poginula a 153 su povređene. Mirjang se nalazi oko 270 km jugoistočno od Seula.

2019 - Bivši izvestilac Saveta Evrope Dik Marti izjavio je za Večernje novosti, da je Tribunal u Hagu uništio dokaze vezane za slučaj "žuta kuća". Kako je rekao: "Bio sam zaprepašćen. To je, zaista, zabrinjavajuće", naglasio je Marti, izvestilac SE o trgovini ljudskim organima na KiM. Njegov izveštaj ukazao je na mogućnost monstrouznih zločina nad Srbima na severu Albanije, u koje su uključeni najviši predstavnici vlasti u Prištini. Marti, ugledni švajcarski pravnik, bio je državni tužilac kantona Tićino, član Saveta kantona Švajcarske, kao i pripadnik Skupštine Saveta Evrope od 1995 do 2011.

2020 - Prilikom pada helikoptera kod Kalabaša, približno 35 kilometara severno od Los Anđelesa, Kalifornija, SAD, poginuo je Kobi Brajant, američki košarkaš. U helikopteru se nalazilo devet osoba. Brajant je uživao izuzetnu popularnost kao retko uspešan sportista.

Dogodilo se na današnji dan, 27.01.

Danas je subota, 27. januar, 27. dan 2024. Do kraja godine ima 339 dana.

1236 - Umro je Sveti Sava, prvi arhiepiskop Srpske crkve. Zaštitnik srpske države, najpoštovaniji srpski svetitelj. Svetovno ime bilo mu je Rastko. Najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje, otišao je veoma mlad oko 1192. u Svetu Goru gde se zamonašio u ruskom manastiru Sveti Pantelejmon. Nakon očeve smrti 1200. s bratom, kraljem Stefanom Prvovenčanim (od 1217.) usmeravao je džavni brod Srbije. U Nikeji je 1219. od vizantijskog cara Teodora I Laskarisa i vaseljenskog patrijarha Manojla I Haritopula izdejstvovao autokefalnost (samostalnost) srpske crkve i srpsku arhiepiskopiju, za čije je središte odredio manastir Žiču. Napisao je manastirske tipike (monaški ustavi) - Karejski, Hilandarski i Studenički. Prevodio je sa grčkog i posrbio važne pravno-teološke tekstove kao što su "Zakonopravilo" (Krmčija od krma-upravljanje) - što je prevod Justinijanove "Šeste novele". Taj važan pravni spomenik koji određuje odnose Crkve i države putem takozvane simfonije, tek sa srpskog je preveden na jezike drugih pravoslavnih naroda. Bio je neobično vešt i u državno-diplomatskim poslovima - 1208. u manastiru Studenica nad očevim telom, koje je preneo sa Svete Gore, izmirio je braću Vukana i Stefana i tako je zaustavio građanski rat u Srbiji. Njegove mošti su iz tadašnje bugarske prestonice Trnovo, gde je umro na povratku iz Jerusalima u Srbiju, prenete i sahranjene u manastiru Mileševa 6. maja 1237. Kult Svetog Save veoma je snažan kod svih pravoslavnih naroda. Njegove mošti zbog ogromnog poštovanja koje su uživale, ne samo kod pravoslavnih Srba, spalio je Sinan Paša 1594. na Vračaru, tada pored Beograda. Na tom mestu nalazi se današnji velelepni hram posvećen Svetom Savi. U delu "Život Gospodina Nemanje" (Sveti Simeon) prikazao je život svoga oca, između ostalog i kako je zajedno s njim, u junu 1198. od vizantijskog cara Aleksija III Anđela izdejstvovao dozvolu da na Svetoj Gori podigne srpski manastir. Hilandar je ubrzo postao centar srpskog duhovnog i intelektualnog stvaralaštva, unekoliko on je to i danas.

1756 - Rođen je austrijski kompozitor Volfgang Amadeus Mocart, jedan od najgenijalnijih muzičkih stvaralaca u istoriji. Bio je "čudo od deteta": u šestoj godini je napisao prvu kompoziciju, u osmoj sonatu, a u 12. operu pod nazivom "Jednostavna prevara". Napisao je oko 600 dela: opere "Figarova ženidba", "Čarobna frula", "Otmica iz Seraja", "Don Đovani", "Tako čine sve", "Idomeneo", "Jednostavna prevara", simfonije "Hafner simfonija", "Lincerska simfonija", "Praška simfonija", "Simfonija u g-molu", "Jupiter simfonija", "Rekvijem", "Mala noćna muzika".

1775 - Rođen je nemački filozof Fridrih Vilhelm Šeling, s Kantom, Fihteom i Hegelom tvorac nemačkog idealizma. Dela: "Ideje za filozofiju prirode", "O svetskoj duši", "Prvi nacrt sistema prirodne filozofije", "Transcendentalni idealizam", "Predavanja o filozofiji umetnosti", "Izlaganje mog sistema filozofije", "Bruno ili o prirodnom i božanskom principu stvari", "Filozofija i religija", "Istraživanje suštine ljudske slobode", "Filozofija mitologije".

1832 - Rođen je engleski pisac, matematičar, Luis Kerol. Pravo ime bilo mu je Čarls Latvidž Dodžson. Negovu prozu odlikuju humor kao i fantastika, po čemu je blizak potonjem nadrealizmu. Dela: "Alisa u zemlji čuda", "Kroz ogledalo".

1859 - Rođen je nemački car i pruski kralj Fridrih Vilhelm II Viktor Albert, tvorac politike prodora na istok i izazivač niza vojno-diplomatskih kriza, uključujući objavu rata Srbiji 1914. čime je započeo Prvi svetski rat. Na presto Nemačkog carstva je stupio 1888. a 1918. je, posle poraza Nemačke, primoran da abdicira i pobegne u Holandiju, koja je odbila da ga izruči saveznicima s ciljem suđenja zbog ratnih zločina.

1864 - Knez Mihajlo Obrenović ukinuo je Društvo srbske slovesnosti, zbog primanja u članstvo Garibaldija, Černiševskog i Hercena.

1865 - Španija je priznala nezavisnost Perua.

1885 - Rođen je američki kompozitor Džerom Kern, otac mjuzikla. Njegova opereta "Ploveće pozorište" jedna je od najboljih u istoriji pozorišta SAD. Komponovao je i filmsku muziku.

1901 - Umro je italijanski kompozitor Đuzepe Verdi, uz Riharda Vagnera najistaknutiji romantičarski operski stvaralac 19. veka. Prve opere stvarao je u duhu ideja nacionalnog pokreta (rizorđimento) dok su kasnija dela vrhunac italijanskog romantizma. Dela: opere "Nabuko", "Travijata", "Trubadur", "Rigoleto", "Bal pod maskama", "Moć sudbine", "Don Karlos", "Aida", "Otelo", "Falstaf".

1910 - Rođen je Edvard Kardelj, dugogodišnji funkcioner SFRJ i jedan od najbližih saradnika Josipa Broza Tita, teoretičar samoupravljanja. Važio je za intelektualnog arbitra unutar KPJ/SKJ.

1916 - U Berlinu je osnovana revolucionarna organizacija "Savez Spartaka", preteča Komunističke partije Nemačke, osnovane u decembru 1918.

1919 - Umro je mađarski pisac Endre Adi, čija je poezija označila prelom u modernoj mađarskoj lirici. Dela: "Nove pesme", "Krv i zlato", "Na kolima Ilije Gromovnika", "Voleo bih da me vole", "Ko je mene video?", "Na čelu mrtvih".

1924 - Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca je u Rimu potpisala pakt o prijateljstvu i saradnji sa Italijom i sporazum kojim je Fiume (Rijeka) pripojena Italiji.

1926 - Engleski pronalazač Džon Logi Berd u Londonu je prvi put javno demonstrirao televiziju.

1934 - Rođen je Sava Babić, srpski pisac, prevodilac, profesor. Bio je univerzitetski profesor, stručnjak za mađarsku kulturu i jezik. Osnivač je katedre za hungarologiju na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Prevodio je Šandora Petefija, Ištvana Erkenja, Mikloša Hubaja, Ota Tolnaja, Petera Esterhazija i brojne druge. Njegovi prevodi posebno Bele Hamvaša na srpski jezik, stekli su široku popularnost. Dela: "U senci knjige", "Kako smo prevodili Petefija", "Ljubavni jadi mladog filozofa Đerda Lukača", "Mađarska civilizacija", "Granice išćezavaju, zar ne?", "Milorad Pavić mora pričati priče".

1942 - Umro je srpski slikar Petar Dobrović, majstor kolorita i jasnog ekspresivnog crteža. Njegove slike svedoče o snažnom temperamentu i impulsivnoj strukturi ličnosti. Slikarstvo je studirao u Budimpešti, a u rodnom Pečuju učestvovao je 1918. u vojnoj pobuni, posle koje je uhapšen, ali je pobegao iz zatvora. Mađarske vlasti su ga u odsustvu osudile na smrt. Bio je predsednik Baranjske srpsko-mađarske republike 1921. Potom je živeo u Parizu, a zatim u Beogradu gde je bio profesor na Akademiji likovnih umetnosti.

1942 - Dogodio se "Igmanski marš", kada je glavnina Prve proleterske brigade, tokom druge neprijateljske ofanzive, prepešačila 100 kilometara od Jahorine do Foče, preko Sarajevskog polja i planine Igman. Marš u kojem je učestvovalo više od 700 boraca, od kojih 50 ranjenih i bolesnih, trajao je oko 18 časova. Kroz dubok sneg, pri temperaturi od minus 32 stepena celzijusa, pri čemu su mnogi stradali a brojni su zbog promrzlina ostali invalidi.

1945 - Sovjetske jedinice su na juriš i uz znatne gubitke oslobodile Aušvic, najveći nacistički koncentracioni logor u Drugom svetskom ratu. U logoru je ostalo oko 7.000 zatočenika koje Nemci u žurbi nisu stigli da pobiju. U gasnim komorama Aušvica ubijeno je, uključujući decu i žene, najmanje milion i po ljudi, ogromnom većinom Jevreja. U logoru je ubijeno više od 25.000 građana Jugoslavije.

1964 - Francuska je uspostavila diplomatske odnose s Kinom.

1967 - Pripremajući se za let na Mesec, trojica američkih astronauta poginula su u svemirskom brodu "Apolo 1", u kojem je izbio požar.

1967 - Sovjetski Savez, SAD i 60 drugih zemalja potpisalo je sporazum o zabrani nuklearnih eksperimenata u stratosferi.

1969 - U Bagdadu je pogubljeno 14 osoba, među njima devet Jevreja, koje su iračke vlasti optužile da su izraelski špijuni.

1973 - U Parizu su ministri inostranih poslova SAD, Severnog Vijetnama, privremene revolucionarne vlade Južnog Vijetnama i Južnog Vijetnama potpisali ugovor o prestanku rata u Vijetnamu. Rat je ipak potrajao do kraja aprila 1975. i okončan je porazom SAD.

1980 - Umro je srpski književnik, novinar, književni i pozorišni kritičar Eli Finci. Posle Drugog svetskog rata bio je direktor "Borbe", "Nolita", Jugoslovenske knjige, Jugoslovenskog dramskog pozorišta, glavni urednik časopisa "Književnost". Dela: pozorišne kritike u zbirkama "Više i manje od života I-V", "Stvarnost i iluzije", studija "Deni Didro", ogledi o Miroslavu Krleži, Augustu Cesarcu, Jovanu Skreliću, Đorđu Jovanoviću, Branimiru Ćosiću, Marinu Držiću.

1981 - Najmanje 500 ljudi poginulo je na indonežanskom feribotu "Tampomas II", koji je posle požara potonuo u Javanskom moru.

1991 - Američka avijacija je u Zalivskom ratu otpočela masovno bombardovanje drugog po veličini iračkog grada Basre.

1995 - Burmanski vojnici postigli su ključnu pobedu nad karenskim pobunjenicima, osvojivši glavnu bazu u džungli uz granicu s Tajlandom. Pobuna manjinskih Karena (više od tri miliona ljudi u planinama istočne Burme) otpočela je ubrzo pošto je Burma 1948. dobila nezavisnost od Velike Britanije.

1996 - U Nigeru je vojnim udarom oboren prvi demokratski izabran predsednik Mahamane Usman.

2002 - U eksploziji u skladištu oružja u glavnom gradu Nigerije Lagosu poginulo je više od 1.000 osoba.

2003 - Skupština Srbije usvojila je Ustavnu povelju kojom je federalna država Savezna Republika Jugoslavija preobražena u znatno labaviju Državnu zajednicu Srbija i Crna Gora.

2006 - Umro je nemački političar Johanes Rau, bivši predsednik Nemačke i dugogodišnji ministar predsednik pokrajine Severna Rajna - Vestfalija. Ostao je upamćen po maksimi: Miriti, ne zavađati!

2008 - Umro je bivši predsednik Indonezije Suharto. General Suharto, kojeg su simpatizeri nazvali "ocem razvoja", vodio je svoju zemlju 32 godine. Na političku scenu dospeo je 1965. vojnim udarom. Kao nepokolebljivi antikomunista, uživao je podršku SAD, i uspeo je da obezbedi dug period privrednog uspona, ali i konsolidaciju mnogonacionalne Indonezije. S druge strane optuživan je za brutalnost prema neistomišljenicima, kao i za korupciju i zloupotrebe. Svrgnut je 21. maja 1998. u jeku velike ekonomske krize i masovnih protesta u Džakarti.

2008 - Najbolji srpski teniser svih vremena Novak Đoković osvojio je prvi Gren slem turnir u karijeri pošto je u Melburnu, u finalu Otvorenog prvenstva Australije, savladao Francuza Žoa Vilfrida Congu.

2009 - Umro je Džon Apdajk, američki pisac i književni kritičar. Ironičan ali sumoran posmatrač, pisac snažnog introspektivnog dara, prividno banalnim temama svedočio je o moralnim dilemama modernog čoveka. Diplomirao je engleski na Harvardu. Najpoznatiji je po ciklusu o Hariju Zeki Angstromu. Za dela "Zeka je bogat" i "Zeka je umro" dobio je Pulicerove nagrade. Bio je jedan od najplodnijih američkih autora, tokom višedecenijske karijere napisao je oko pedesetak knjiga. Za ugledni magazin "Njujorker" redovno je pisao kratke priče. Ostala dela: romani "Beži, Zeko, beži","Kentaur", "Sajam u ubožnici", "Na farmi", "Parovi", "Zeka se vraća", "Oženi me", "Državni udar", "Veštice iz Istvika", zbirke priča "Ista vrata", "Golubije perje", "Muzička škola", "Problemi", "Muzeji i žene".

2013 - U požaru koji je izbio u diskoteci "Kis" u gradu Santa Marija na jugu Brazila, poginule su 234 osobe. Svedoci su tvrdili da je pevač benda koji je nastupao zapalio petardu koja je izazvala nesreću.

2017 - Predsednik SAD Donald Tramp potpisao je izvršnu uredbu kojom se ograničava ulazak u Sjedinjene Države građana sedam pretežno islamskih zemalja, tokom narednih 90 dana. Uredba se odnosila na državljene - Irana, Iraka, Sirije, Jemena, Sudana, Somalije i Libije, dok je izbeglima iz Sirije ulazak zabranjen na neodređeno vreme.

2018 - Miloš Zeman osvojio je drugi mandat predsednika Češke. Zeman, ekonomski stručnjak, bio je predsednik vlade Češke od 1998. do 2002, da bio predsednik države postao 2013. Poznat po samosvojnim istupima, nasuprot politici zvaničnog Brisela, pa i svoje vlade, izjašnjavao se protiv "besmislenih" sankcija Rusiji, govorio o nedoslednosti Zapada u situacijama poput Katalonije, Krima, Kosova, ili izbegličke krize. Po izboru 2013, nije mu uspelo da povuče priznanje Kosova, ali je odbio da uputi ambasadora U Prištinu.

2018 - U terorističkom napadu u Kabulu, Avganistan, poginulo je 95 osoba a 158 je povređeno. Bomba je eksplodirala u ranim jutarnjim satima u vozilu Hitne pomoći na policijskom punktu u centru Kabula, nedaleko od kvarta u kojem se nalaze strane ambasade i zgrade centralne administracije. Odgovornost su preuzeli talibani, i to nedelju dana pošto su izveli napad na hotel "Interkontinental" u Kabulu pri čemu je poginulo više od 20 osoba.

2021 - U Beogradu, na Savskom trgu, svečano je otkriven monumentalni spomenik Stefanu Nemanji, delo ruskog vajara Aleksandra Rukavišnjikova. Stefan Nemanja (12. vek), Veliki Župan, rodonačelnik je dinastije Nemanjić i jedna od ključnih ličnosti srednjovekovne Srbije.

- Danas je Sveti Sava - dan kada Srpska crkva obeležava uspomenu na najpoštovanijeg srpskog svetitelja, oca srpske Crkve i zaštitnika Srba. Njegov kult raširen je širom pravoslavnog sveta. Između ostalog on je i zaštitnik školstva kod Srba. Prva proslava Svetog Save kao školskog patrona održana je 1812. u Zemunu, odakle se brzo proširila u sve srpske zemlje. Himna Svetom Savi prvi put je izvedena 1839. u Segedinu od strane lokalnog crkvenog hora, a za školsku slavu u tadašnjoj Kneževini Srbiji Sveti Sava je i formalno proglašen januara 1840.

Dogodilo se na današnji dan, 28.01.

Danas je nedjelja, 28. januar, 28. dan 2024. godine. Do kraja godine ima 338 dana.

814. - Umro franački car Karlo Veliki, koji je od dolaska na prijesto 768. krojio sudbinu Evrope i proširio Franačko carstvo od Sjevernog mora do Italije i od Atlantika do Češke. Papa Lav Treći ga je 800. krunisao za rimskog cara. NJegova osvajanja, uz nasilno pokrštavanje i pretvaranje slobodnih seljaka u kmetove, omogućila su feudalizam u zapadnoj Evropi, a cezaropapistička ambicija (miješanje u teološka pitanja i crkvene poslove) trasirala put raskolu hrišćanstva. Kumovao je odluci crkve na Zapadu da - zbog nepravilnog prevoda dokumenata Sedmog vaseljenskog sabora s grčkog na latinski jezik - ne prihvati pravoslavno učenje o ikonama, a podupro je i jeretičko učenje o Svetom Duhu, prema kojem Sveti Duh ishodi i iz Sina, a ne samo iz Boga Oca.

1457. - Rođen engleski kralj Henri Sedmi, otac Henrija Osmog i osnivač dinastije Tjudor. NJegovim dolaskom na prijesto 1485. okončan je četrdesetogodišnji "Rat dviju ruža" - nazvan tako, jer je dinastija Lankastera, s kojom je Henri Sedmi bio u srodstvu, imala u grbu crvenu, a dinastija Jorka bijelu ružu. Prijesto je osigurao pobjedom u bici kod Bosvorta 1485, u kojoj je poginuo kralj Ričard Treći, a 1486. ujedinio je kuće Lankaster i Jork, oženivši se Elizabetom, sestrom Ričarda Trećeg. Tokom vladavine do smrti 1509. zaveo je režim apsolutizma.

1547. - Umro engleski kralj Henri Osmi, surovi apsolutista, koji je raskidom s rimokatoličkom crkvom izveo crkvenu reformaciju proglašenjem 1534. anglikanske crkve, nezavisne od Vatikana, s kraljem kao vjerskim poglavarom. Ženio se šest puta, a s papom je raskinuo kad nije dobio dozvolu da se razvede od Katarine Aragonske i oženi Anom Bolen, koju je kasnije pogubio. Proširio je vlast na Vels, Škotsku i Irsku i izgradio jaku flotu.

1596. - Umro engleski gusar i admiral Frensis Drejk, prvi Englez koji je od 1577. do 1580. oplovio svijet. NJegovi gusarski napadi na španske brodove doprinijeli su engleskom osvajanju kolonija, posebno u sjevernoj Americi, a odigrao je i jednu od ključnih uloga u pobjedi britanske ratne mornarice 1588. nad španskom "Nepobjedivom armadom" u bici u La Manšu. Prenio je 1586. krompir u Evropu iz Amerike.

1689. - Britanski parlament objavio abdikaciju kralja DŽejmsa Drugog, posljednjeg iz dinastije Stjuart, zbačenog zbog naturanja rimokatoličanstva.

1812. - Rođen srpski državnik Ilija Savić, poznat kao Ilija Garašanin, čije je djelo "Načertanije", objavljeno 1844, predviđalo oslobađanje svih Južnih Slovena i stvaranje velike jugoslovenske države pod vođstvom Srbije. Zalagao se i za savez balkanskih naroda koji bi se zajedno oduprli Turskoj. Sin je trgovca Milutina Savića iz sela Garaši kod Kragujevca i prezime je uzeo prema nazivu rodnog mjesta. Karijeru je počeo kao oficir 1837. i bio prvi starješina vojske kneza Miloša Obrenovića, ali je poslije abdiciranja kneza Miloša 1839. morao u izbjeglištvo. Po povratku u otadžbinu od 1843. do 1852. bio je ministar unutrašnjih djela, do 1853. ministar spoljnih poslova, ali je smijenjen pod pritiskom Rusije iako se protivio austrofilskoj politici kneza Aleksandra Karađorđevića i smatrao da Srbija treba da se osloni na Rusiju i Francusku. Ponovo je postao ministar unutrašnjih djela 1858. i odluka Svetoandrejske skupštine o zbacivanju dinastije Karađorđević najviše je njegova zasluga. Na poziv kneza Mihaila Obrenovića 1861. postao je šef vlade i diplomatije. Prihvatio je njegovu ideju o savezu s Crnom Gorom, Grčkom i Rumunijom u pripremanju ustanka protiv Turaka, takođe je vodio tajne pregovore o ustanku s prvacima Srba u Bosni i Šiptara, ali je otpušten 1867. zbog protivljenja kneževoj ženidbi s Katarinom Konstantinović.

1841. - Rođen engleski novinar i istraživač Džon Roulends, poznat kao Henri Morton Stenli, koji se proslavio 1871. "spasavanjem" škotskog istraživača Dejvida Livingstona, za kojeg se vjerovalo da se izgubio u Africi. Potom je putovao u Afriku više puta do 1889. i otkrio je Albertovo, Edvardovo i Leopoldovo jezero, planinski masiv Ruvenzori i ispitao veliki dio bazena rijeke Kongo.

1857. - Rođen srpski političar i publicista Stojan Protić, jedan od osnivača Radikalne stranke, prvi premijer Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, jer je regent Aleksandar Karađorđević ponudio njemu da sastavi vladu umjesto vođi radikala Nikoli Pašiću. Izdavao je i uređivao časopis "Delo" i list "Odjek". Djela: "O Makedoniji i Makedoncima", "Srbi i Bugari u Balkanskom ratu", "Albanski problem i Srbija i Austro-Ugarska", "Tajna konvencija između Srbije i Austro-Ugarske".

1871. - Francuska kapitulirala u ratu s Pruskom i predala Pariz.

1878. - U Nju Hevnu u SAD puštena u rad prva telefonska centrala, dvije godine pošto je Aleksander Grejem Bel patentirao telefon.

1884. - Rođen švajcarski fizičar, balonista i istraživač morskih dubina Ogist Pikar, profesor Univerziteta u Briselu. Proučavao je radioaktivnost, atmosferski elektricitet i kosmičke zrake. Postao je 1931. prvi čovjek koji je dospio u stratosferu, popevši se balonom do 15.780 metara, a 1934. do 17.550 metara. Od 1938. spuštao se batiskafom 48 puta u okeanske dubine i do 4.000 metara.

1887. - Rođen poljski pijanista jevrejskog porijekla Artur Rubinštajn, čije se virtuozno muziciranje odlikovalo bogatstvom emocija i žestokim temperamentom. Nenadmašno je tumačio Frederika Šopena, Ludviga van Betovena, Roberta Šumana i savremene španske kompozitore. Napisao je memoarsko djelo "Godine moje mladosti".

1906. - Rođen grčki revolucionar Vafijadis Markos, vođa grčkih partizana i komandant Demokratske armije Grčke u građanskom ratu od 1946. do 1949. Iz Anadolije je, kao i stotine hiljada Grka, emigrirao 1923. zbog terora Turske. Poslije njemačke okupacije Grčke u Drugom svjetskom ratu pobjegao je iz zatvora na ostrvu Gaudos i priključio se pokretu otpora. Bio je politički komesar Desete divizije Narodnooslobodilačke vojske (ELAS) i potom Makedonske grupe divizija ELAS. Kad je ELAS rasformiran poslije kapitulacije, vođa Narodnooslobodilačkog fronta (EAM) 12. februara 1945, s dijelom rukovodstva EAM, organizovao je oružanu borbu protiv kraljevskog režima. Početkom 1947. postao je vrhovni komandant Demokratske armije Grčke, poslije izbora na teritoriji pod kontrolom njegovih snaga u avgustu 1947.proglasio je republiku, a 23. decembra obrazovao privremenu demokratsku vladu u kojoj je bio premijer i ministar vojske. Zbog sukoba u rukovodstvu isključen je u novembru 1948. iz Centralnog komiteta Komunističke partije Grčke, poslije čega je emigrirao u SSSR, a u zemlju se vratio pred kraj života.

1912. - Rođen američki slikar DŽekson Polok, začetnik i najistaknutiji predstavnik apstraktnog eksresionizma. NJegove slike odlikuje specifična ekspresija nervoznog impulsivnog pokreta, sklonost dramatskim sukobima i duboka angažovanost koja im daje karakter intimne ispovijesti. Raskinuo je s tradicionalnim shvatanjem slike, odbacio stalak i slikarsku četkicu i slikao na podu, cijedeći boju iz tube i upotrebljavajući materijale i pomagala koja mu se slučajno nađu pri ruci. U toj tehnici naslikao je mnoga platna u kojima je napet, vibrantan potez, slijedeći unutarnje impulse poput osjetljive kazaljke, stvarao na površini živu kaligrafsku arabesku.

1919. - Umro njemački sociolog, istoričar i književni istoričar Franc Mering, jedan od vođa i teoretičara lijevog krila njemačke socijaldemokratije i osnivača "Saveza Spartaka" i Komunističke partije NJemačke. Djela: "Biografija Karla Marksa" (tri knjige), "Istorija njemačke socijalne demokratije" (četiri knjige), studija "Legenda o Lesingu".

1928. - Umro španski pisac i političar Visente Blasko Ibanjes, kome je svjetsku slavu donio roman "Četiri jahača apokalipse". Cijelog života se borio za demokratiju i slobodu otadžbine, a kad je 1923. u Španiji zavedena diktatura, stavio se na čelo borbe za demokratiju i napisao čuvenu brošuru "Razobličeni Alfonso Trinaesti", koja je odigrala ogromnu ulogu u rušenju monarhije. U mladosti je osnovao uticajni list "El Pueblo". Ostala djela: romani "Među pomorandžama", "Trska i glib", "Krovinjara", "Krv i arena", "Horda", "Mrtvi zapovijedaju", "Katedrala", "Uljez", "Podrum", "Mare Nostrum", "Kolumbo".

1930. - U Španiji okončana diktatura Migela Prima de Rivere.

1935. - Island postao prva zemlja u kojoj je legalizovan abortus zbog medicinskih ili socijalnih razloga.

1939. - Umro irski pisac Vilijam Batler Jejts, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1923, čija je lirika kosmopolitska, s osloncem na helensku i romejsku (vizantijsku) simboliku, ali i duboko vezana za irsko tlo i keltsku tradiciju. Dostigao je zrelost pravog majstora, jednog od najvećih u literaturi na engleskom jeziku. Djela: poezija "Oisinova lutanja", "Vjetar u trsci", "Ostrvce na jezeru Inisfri", "Toranj", drame "Grofica Ketlin", "Žuđena zemlja", "Mačka i mjesec", eseji "Keltski suton", "Ideje dobra i zla", "Sanjarenja o djetinjstvu i mladosti" i "Autobiografija".

1943. - Njemački nacistički vođa Adolf Hitler u Drugom svjetskom ratu objavio mobilizaciju svih Nijemaca sposobnih za borbu.

1950. - Francuski parlament ratifikovao sporazum prema kojem su Vijetnam, Laos i Kambodža postale nezavisne države u okviru Francuske unije.

1962. - Američki vasionski brod bez posade "Rendžer 3", umjesto da se spusti na Mjesec, promašio cilj za 35.200 kilometara.

1986. - Od eksplozije američkog vasionskog šatla "čelendžer", 72 sekunde poslije lansiranja iz Kejp Kaneverala, poginulo je svih sedam astronauta.

1990. - Poljska ujedinjena radnička partija (komunista) rasformirana, a osnovana je Socijaldemokratija republike Poljske koja se opredijelila za tržišnu privredu i demokratsku državu. Lider nove stranke Aleksandar Kvašnjevski je 1995. postao šef države, pobijedivši na izborima Leha Valensu.

1994. - Tri italijanska novinara ubijena u Mostaru.

1995. - U najkrvavijem sukobu od početka nasilja islamskih terorista u Egiptu poginulo 14 terorista, dvojica policajaca i dvojica prolaznika koji su se našli u unakrsnoj vatri.

1998. - U Indiji osuđeno na smrt svih 26 optuženih za učešće u zavjeri zbog ubistva bivšeg premijera Radživa Gandija.

2004. - Visoki predstavnik za BiH Pedi Ešdaun donio odluku o novom statutu grada Mostara, kojom se uvodi jedinstveno gradsko vijeće i gradska uprava, te ukida šest postojećih opština.

2006. - U Novom Sadu u 73. godini preminuo književnik Duško Trifunović.


2006 - U poljskom gradu Katovice pod teretom snega pao je krov na sajmištu. U trenutku pada u objektu nalazilo oko 700 ljudi. Poginule su 64 osobe, a povređeno je 160.

2008 - Umro je Poglavar Grčke crkve, arhiepiskop atinski Hristodulos. Za arhiepiskopa atinskog izabran je 1998. kao najmlađi arhiepiskop tokom poslednjih 157 godina. Radio je na poboljšanju odnosa sa Vatikanom, otuda je 2001. primio u Atini tadašnjeg papu Jovana PavlaII, prvog rimskog poglavara koji je posetio Grčku tokom poslednjih 1.000 godina. Aktivno je učestvovao, kao intelektualac, u javnom životu Grčke, i dugo je bio daleko najpopularniji Grk. Studirao je pravo i teologiju i doktorirao je Teologiju, a paralelno je završio studije engleskog i francuskog.
Bio je i plodan pisac i to ne samo dela sa verskom tematikom, već i u oblasti kulture pa i pedagogije.

2008 - Umro je Gordon Hinkli, lider Mormona. Hinkli, kojeg su mormoni smatrali živim prorokom, bio je 15. poglavar "Crkve Isusa Hrista svetaca poslednjeg dana". Na čelo te verske grupe došao je 1995. Mormoni su specifična autentično američka religijska grupa, priznata 1830, sa središtem u državi Juta, sebe smatraju jedinom legitimnom hrišćanskom crkvom.

2008 - Umrla je vajarka Ana Bešlić, doajen srpske skulptorske umetnosti. Rođena je 1912. kod Bajmoka u Bačkoj, a Akademiju likovnih umetnosti završila je 1949. u Beogradu. Bila je saradnik majstorske radionice Tome Rosandića. Spadala je među najznačajnije srpske (i jugoslovenske skulpture) i pripadala generaciji vajara koji se od pedesetih izdvajaju po umetničkoj radoznalosti i modernom senzibilitetu van tradicionalnih tokova. Izvela je veliki broj spomenika i skulptura u slobodnom prostoru. Deo svojih radova poklonila je gradu Subotici.

2009 - Svetska zdravstvena organizacija saopštila je da je tokom šetomesečne epidemije kolere, u Zimbabveu, umrlo 3.028 osoba a zaraženo je 57.702. Reč je o najvećoj i najsmrtonosnijoj epidemiji u Africi tokom prethodnih decenija.

Dogodilo se na današnji dan, 29.01.

Na današnji dan 1934. rođen je srpski pisac Branko Miljković, liričar snažnog intelektualizma. Počeo je da piše kao srednjoškolac i 1957. objavio je prvu zbirku pesama "Uzalud je budim". Nadahnuto je prevodio moderne ruske i francuske pesnike. Ostala dela: zbirke pesama "Poreklo nade", "Vatra i ništa", "Krv koja svetli", "Pesme", "Smrću protiv smrti". 1941 - Umro je grčki general i političar Joanis Metaksas, koji je kao predsednik vlade i ministar vojske 1936. raspustio skupštinu i uspostavio ličnu diktaturu. Učestvovao je u ratu protiv Osmanskog carstva 1897. i u balkanskim ratovima 1912. i 1913. U Drugom svetskom ratu u oktobru 1940. odbio je ultimatum fašističke Italije, iako je i sam bio sklon sličnom političkom sistemu, i organizovao odlučan i uspešan otpor italijanskoj agresiji.



Danas je ponedeljak, 29. januar, 29. dan 2024. Do kraja godine ima 337 dana.

1412 - Objavljen je "Zakon o rudnicima" Despota Stefana Lazarevića (Stefan je potpisao Zakonik) - jedinstven pravni spomenik srednjovekovne Srbije. Njegova pravna i istorijska vrednost uveliko prevazilazi srpske nacionalne okvire. Zakon sadrži odredbe vezane za obavljanje rudarske delatnosti ali i statut grada Novo Brdo, najvećeg rudarskog centra srednjovekovne Srbije. Zakonik je pronađen 1959. kada je supruga tadašnjeg jugoslovenskog diplomate Hočevara u Beču kupila antikvitet, na starosrpskom, nepoznate sadržine. Primerak koji je pronađen je prepis iz 16. veka.

1635 - Kardinal Rišelje osnovao je "Francusku akademiju" (kasniji Institut) - dok je francusku "Akademiju nauka" osnovao 1666. Luj XIV na sugestiju Žana Batista Kolbera. 1676 - Car Rusije postao je Fjodor III Romanov, posle smrti Alekseja, njegovog oca. Na prestolu se nalazio do 1682. kad ga je nasledio polubrat Petar Veliki, ali su zemljom, pošto je Petar bio maloletan i bolešljiv, upravljali njegovi ujaci, boljari Miloslavski. Tokom njegove vladavine Rusija je učvrstila vlast na ogromnim novoosvojenim teritorijama u Povoložju, Sibiru i Ukrajini.

1688 - Rođen je švedski mistik, filozof i prirodnjak Emanuel Svedenborg, autor specifičnog mističko-teozofskog učenja. O njegovim vizijama pisao je Imanuel Kant u spisu "Snovi jednog duhovnika". Ubrzo posle njegove smrti 1772. pojavila su se "Društva svedenborgijanaca", iz kojih je nastala Crkva Novog Jerusalima. Njegova dela veoma su čitana i danas. Dela: "Opera philosophica et mineralia", "Arcana coelestica", "De nova Hierosolyma".

1782 - Rođen je francuski kompozitor Danijel Fransoa Espri Ober, autor opera u kojima se smenjuju govorne i pevačke deonice. Dela: opere "Fra Diavolo", "Crni Domino", "Bludni sin", "Nema iz Portičija".

1843 - Rođen je američki državnik Vilijam Mekinli, predsednik SAD od 1897. do 1901. Objavio je rat Španiji 1898. kako bi od nje preoteo Filipine, Portoriko, Guam i Kubu, započevši tako eru otvorenog američkog imperijalizma. Zajedno s evropskim silama, učestvovao je u gušenju antikolonijalnog ustanka u Kini (1899. do 1901.) poznatog kao "Bokserski ustanak" s ciljem da se nametne režim slobodne trgovine i nesmetan prodor američkog kapitala u Kinu. Ubijen je 1901. u atentatu. 1856 - Ustanovljen je "Viktorijin krst", najviše britansko vojno odlikovanje.

1860 - Rođen je ruski pisac Anton Pavlovič Čehov, čiji stil se odlikuje jednostavnošću, izvanrednim darom zapažanja i specifičnom atmosferom. Pozorištu je otvorio nove puteve i sam je stvorio novi dramski oblik "lirsku dramu". Izvršio je ogroman uticaj na svetsku literaturu. Dela: drame "Galeb", "Tri sestre", "Ujka Vanja", "Višnjik", novele i pripovetke "Čovek u futroli", "Arhijerej", "Kuća na sprat", "Dušica", "Tri godine", "Ogrozd", "Paviljon broj 6", "Stepa", "Seljaci", "Činovnikova smrt", "U uvali", zbirke humoreski "Melpomenine bajke", "Šarene priče".

1862 - Rođen je engleski kompozitor Frederik Dilijes, impresionista poznat po simfonijama ("Pariz - pesma velikog grada", "Brigg Fair"). Komponovao je i opere i koncerte, uključujući "Liturgiju života", inspirisanu delom nemačkog filozofa Fridriha Ničea "Tako je govorio Zaratustra".

1866 - Rođen je francuski pisac Romen Rolan, jedan od najvećih mistika francuske literature 20. veka, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1915. Bio je pacifista, društveno aktivan intelektualac, angažovan na širokom rasponu tema od politicke do socijalne problematike, umetnosti, duhovnih zbivanja. Dela: romani "Žan Kristof", "Kola Brenjon", 12 drama pod zajedničkim nazivom "Pozorište revolucije", romansirane biografije Ludviga van Betovena, Mikelanđela Buonarotija, Lava Tolstoja, Fridriha Hendla, Mahatme Gandija, antiratni spis "Iznad meteža".

1867 - Rođen je španski pisac i političar Visente Blasko Ibanjes, kojem je svetsku slavu doneo roman "Četiri jahača apokalipse". Kada je 1923. u Španiji zavedena diktatura stavio se na čelo borbe za demokratiju i napisao je brošuru "Razobličeni Alfonso XIII", koja je odigrala veliku ulogu u rušenju monarhije. U mladosti je osnovao uticajni list "El Pueblo". Ostala dela: romani "Među pomorandžama", "Trska i glib", "Krovinjara", "Krv i arena", "Horda", "Mrtvi zapovedaju", "Katedrala", "Uljez", "Podrum", "Mare Nostrum", "Kolumbo".

1886 - Karl Benc je patentirao svoje "kočije bez konja". Njegova motorizovana kočija označila je začetak automobilske industrije koja je ubrzo osvojila svet.

1896 - Američki lekar Emil Grab prvi je upotrebio terapiju zračenjem u lečenju raka pluća, primenivši je u Čikagu na pacijentkinji Rouz Li.

1899 - Umro je francuski slikar engleskog porekla Alfred Sisle, jedan od osnivača impresionizma. Slikao je samo pejzaže, obično ulice pod snegom i prizore iz prirode u lirskom intimističkom maniru, s naglašenom notom životnog optimizma. Posebno ga je privlačilo slikanje reka, pri čemu je najviše istraživao svetlosne efekte. 1916 - Nemci su u Prvom svetskom ratu prvi put bombardovali Pariz iz cepelina. 1916 - Britanska armija je u Prvom svetskom ratu prvi put testirala tenkove u mestu Hetfild u Engleskoj.

1929 - Rođen je Sima Ćirković, srpski istoričar, akademik. Dopisni član SANU postao je 1972. a redovni 1981. Njegova oblast istraživanja bila je istorija srednjeg veka Srbije i Bosne. Od 1968. na mestu je redovnog profesora Filozofskog fakulteta u Beogradu. Bio je član više inostranih akademija i stručnih udruženja, poput Evropske akademije za istoriju u Briselu, Međunarodnog instituta za ekonomsku istoriju Frančesko Datini, Međunarodnog komiteta za istorijsku metrologiju. Zapažen je i kao leksikograf. Bavio se i teorijom istoriografije.

1934 - Umro je srpski pisac Branimir Ćosić. Mahom je pisao o životu mladih posle Prvog svetskog rata, problemima njihovog unutrašnjeg života i morala u međuratnom Beogradu. Dela: romani "Pokošeno polje", "Vrzino kolo", "Dva carstva", pripovetke "Priče o Boškoviću", "Egipćanka i druge priče", eseji "Deset pisaca - deset razgovora", "Kroz knjige i književnost".

1942 - Sovjetski Savez, Velika Britanija i Iran ugovorili su u Drugom svetskom ratu da britansko-sovjetske snage napuste Iran šest meseci po okončanju rata protiv Sila osovine, a Teheran je dozvolio Moskvi i Londonu neograničenu upotrebu, kontrolu i održavanje svih komunikacija, aerodroma i pristaništa na iranskoj teritoriji. 1942 - Peru i Bolivija su potpisivanjem protokola u Rio de Žaneiru okončali rat započet 1941. zbog sporne pogranične teritorije između dveju zemalja u području amazonske džungle.

1949 - Velika Britanija je priznala Izrael. 1959 - Danski putnički brod "Hans Hedtoft" naleteo je pored obala Grenlanda na ledeni breg i potonuo, povukavši u smrt 95 osoba.

1963 - Ulazak Velike Britanije u Evropsku ekonomsku zajednicu (sadašnja Evropska unija) vetom je sprečila Francuska. 1963 - Umro je američki pisac Robert Li Frost, četvorostruki dobitnik Pulicerove nagrade za poeziju, čije su najčešće teme ljudska usamljenost i prolaznost. Dela: zbirke pesama "Dečakova volja", "Severno od Bostona", "Potok što teče na Zapad", "Sabrane pesme".

1964 - Panama je uputila žalbu Organizaciji američkih država zbog agresije SAD, zahtevajući puni suverenitet u zoni Panamskog kanala. 1989 - Posle sedam godina nesporazuma i međunarodne arbitraže, Izrael je vratio Egiptu grad Tabu na Crvenom moru. Taj grad Izrael je držao od rata 1967. u kojem je "do nogu" potukao arapske zemlje. 1994 - Austrijanka Ulrike Majer, dvostruka svetska prvakinja u smučanju, umrla je od povreda zadobijenih prilikom pada na takmičenju u spustu za Svetski kup.

1996 - Venecijanska operska kuća "La Feniče" nestala je u požaru, drugi put tokom 204 godine postojanja.

1999 - Kontakt grupa je pozvala Srbe i Albance sa Kosova i Metohije da pristupe mirovnim pregovorima u francuskom zamku Rambuje u blizini Pariza.

2003 - Skupština Crne Gore usvojila je, dva dana posle Skupštine Srbije, Ustavnu povelju kojom je federalna država Savezna Republika Jugoslavija preobražena u znatno labaviju Državnu zajednicu Srbija i Crna Gora.

2005 - Umro je izraelski pisac, satiričar, scenarista i režiser Efraim Kišon, koji je u svojim kolumnama i filmovima prikazazivao brutalnost poretka prema pojedincu, život useljenika i uopšte ljudi izmeštenih iz svoje kulture. Dela: "Nije fer, Davide", "Još malo pa istina, "Devica kroz ušicu igle", "Kita boli more", "Lisac u kokošinjcu", "Kod kuće je najgore", "Raj u najam", "Jabuka je svemu kriva", "Blago onom ko veruje". Filmovi: "Salah Šabati", "Blaumilhov kanal". 2005 - Umro je režiser i scenarista Živorad Žika Mitrović. Pripadao je generaciji sineasta koja je neposredno nakon Drugog svetskog rata postavila temelje profesionalno organizovane filmske produkcije u Srbiji. Filmovi: "Ešalon dr M", "Kapetan Leši", "Marš na Drinu", "Užička republika", "Mis Ston", "Signali nad gradom", "Solunski atentatori", "Nevesinjska puška", "Savamala", "Timočka buna". 2006 - Umro je južnokorejski umetnik Nam Džun Pajk, pionir video umetnosti 1960-ih 20 veka.

2019 - Preminuo je Draško Ređep, srpski književnik, filmski radnik, kritičar, urednik, univerzitetski profesor. Bio je retko aktivan, plodan autor nesvakidašnje erudicije. Sarađivao je, i kao urednik, s izdavačkom kućom "Prometej", Književnom opštininom Vršac (KOV), bio aktivan u žiriju NIN-ove nagrade kao i Vukove zadužbine. Knjige: "Antologija Crnjanski", "Poslednja večera, Minuli mrak", "Antologija Tišma", "Kojih nema", "Srpski sever", "Antologija Antić", "S obe strane reke", "Devet boja Banata".

Dogodilo se na današnji dan, 30.01.

Danas je utorak, 30. januar, 30. dan 2024. Do kraja godine ima 335 dana.

1648 - Potpisivanjem ugovora u Minsteru okončan je osmogodišnji rat Španije i Ujedinjenih Provincija Nizozemske (Holandija), izazvan nametanjem rimokatolicizma od strane Španaca. Španija je u oktobru iste godine konačno prinuđena da prizna nezavisnost Holandije. Ta zemlja će ubrzo postati primer privrednog i kulturnog procvata.

1649 - Engleskom kralju Čarlsu I Stjuartu, čija je autoritarna vladavina izazvala građanski rat, odrubljena je glava na osnovu presude revolucionarnog suda. Obrazloženje je bilo da je kriv zbog izdaje, odnosno tajnih pregovora sa Škotima. Pod pritiskom, on je 1628. objavio "Peticiju o pravima", garantujući prava Parlamenta kao i lične slobode građana, ali tu obavezu nije poštovao. Parlament je 1640. odlučio da o poreskim pitanjima odlučuje to telo, a ne kralj, što je takođe bio predmet spora. Njegov režim srušila je revolucija pod vođstvom Olivera Kromvela, čije su snage potukle kraljevsku vojsku kod Marston Mura 1644. i kod Nezbija 1645. Čarls I je nakon tih poraza prebegao u Škotsku, ali su ga 1647. predali Kromvelovim snagama. Pogubljenje je ostavilo mučan utisak čak i na Kromvelove pristalice, a u Holandiji i Španiji ogorčena svetina pobila je poslanike nove republike. Posle obaranja Kromvela, monarhija je obnovljena 1660. Vreme republike (Kromvela) u istoriji Engleske zapamćeno je kao period strahovlade.

1835 - Predsednik SAD Endrju Džekson preživeo je prvi atentat na šefa države u američkoj istoriji.

1882 - Rođen je američki državnik Frenklin Delano Ruzvelt, predsednik SAD od 1932. do 1945. Četiri puta biran je za šefa države, jedini u američkoj istoriji. Bio je pravnik i član Demokratske stranke. Paralizovan je 1921, ali ga to nije omelo da 1928. postane guverner države Njujork i četiri godine potom prvi put predsednik SAD, u vreme velike privredne krize koju je ublažio politikom poznatom kao "Nju dil". Politiku "velike batine" prema latinoameričkim zemljama zamenio je politikom "dobrog susedstva", a sa Sovjetskim Savezom je uspostavio diplomatske odnose. Objavio je 1941. Povelju o četiri slobode: slobodu misli, slobodu od straha, slobodu od siromaštva i slobodu veroispovesti. Iste godine njegovom zaslugom usvojen je Zakon o zajmu i najmu, što je SAD pripremilo za ratne napore. Napustio je politiku izolacionizma i energično stao na stranu antihitlerovske koalicije u Drugom svetskom ratu. Drugi put je za predsednika izabran 1936, treći put 1940, a četvrti put 1944, ali taj mandat nije okončao pošto je umro u aprilu 1945.

1889 - Austrougarski prestolonaslednik nadvojvoda Franc Karl Jozef Rudolf Habzburg i njegova sedamnaestogodišnja ljubavnica baronesa Marija Večera izvršili su samoubistvo u carskoj lovačkoj kući u Majerlingu.

1927 - Rođen je švedski državnik Ulof Palme, šef vlade i Socijaldemokratske radničke partije Švedske od 1969. do 1976. i od 1982. do februara 1986, kad je ubijen u atentatu. U politiku je ušao kao studentski vođa, a u 42. godini postao je šef stranke i predsednik vlade. Odlučno se protivio vojnoj interenciji SAD u Vijetnamu. Od 1980. vodio je nezavisnu međunarodnu komisiju za unapređenje procesa razoružanja. Kao lider Socijalističke internacionale više puta je rukovodio mirovnim misijama UN, poput rešenja sukoba Irana i Iraka, ili Radne grupe o Južnoj Africi.

1933 - Predsednik Nemačke feldmaršal Paul fon Hindenburg naimenovao je Adolfa Hitlera za kancelara. U toj vladi nalazila su se još samo dvojica nacista, ali je on brzo uklonio neistomišljenike i prigrabio apsolutnu vlast. Time je otvoren put nacističkoj diktaturi.

1937 - Rođen je ruski velemajstor Boris Vasiljevič Spaski, svetski šahovski prvak od 1969. do 1972, igrač izuzetne originalnosti i maštovitosti. Titulu omladinskog šahovskog prvaka sveta osvojio je 1955, a 1961. je postao šampion Sovjetskog Saveza. Prvi put se borio za titulu prvaka sveta 1966. ali je meč protiv jermenskog velemajstora Tigrana Petrosjana izgubio rezultatom 12,5:11,5. Svetski prvak postao je tri godine docnije, pobedivši istog rivala sa 12,5:10,5. Titulu je izgubio u dvoboju s američkim velemajstorom Bobijem Fišerom, koji ga je 1972. u Rejkjaviku pobedio sa 12,5:8,5.

1937 - Rođena je engleska pozorišna i filmska glumica Vanesa Redgrejv, koja je najčešće tumačila uloge samostalnih modernih žena složene prirode i senzibiliteta. Filmovi: "Morgan", "Mornar iz Gibraltara", "Kamelot", "Uvećanje", "Juriš lake konjice", "Usamljenost trkača na duge staze", "Izadora Dankan", "Demoni", "Marija kraljica Škotske", "Ubistvo u Orijent ekspresu", "Džulija" (Oskar), "Agata", "Vagner", "Bostonci".

1943 - Britansko ratno vazduhoplovstvo otpočelo je u Drugom svetskom ratu prvo danonoćno bombardovanje Berlina.

1948 - Ubijen je indijski državnik Mohandas Karamčand Gandi, nazvan "Mahatma" (velika duša), vođa pokreta za nezavisnost Indije, pola godine posle sticanja nezavisnosti zemlje, za koju se borio čitavog života. U Nju Delhiju ga je ubio Naturam Godse, fanatik iz sekte "Hindu Mahasabha" koja se protivila njegovoj politici stišavanja antagonizama između Hindusa i muslimana. Gandi je završio prava u Engleskoj 1891. Od 1893. do 1914. predvodio je u Južnoj Africi tamošnje Induse, a od 1919. pokret za nezavisnost Indije. Gandijeva doktrina, koju je usvojio Indijski Nacionalni Kongres, partija koja je predvodila borbu za nezavisnost, manifestovala se pasivnim otporom. Sam Gandi, koji je asketski živeo, često je štrajkovao glađu, što se pokazalo kao oružje pred kojim je britanska kolonijalna vlast bila nemoćna. Uživao je ogroman ugled i popularnost, ne samo u Indiji, i postao je simbol borbe naroda te velike zemlje za nezavisnost.

1948 - Umro je američki pilot i konstruktor aviona Orvil Rajt, pionir avijacije, koji je 1903. s bratom Vilburom, u avionu njihove izrade, izveo prvi let u istoriji vazduhoplovstva. Let je trajao 59 sekundi i avion je preleteo 285 metara. Godine 1905. proizveli su avion koji je preleteo 39 kilometara. Braća Rajt su 1909. osnovala "Ameriken Rajt kompani" za proizvodnju aviona, i iste godine vojsci SAD isporučili su prvi borbeni avion "Signal Korps I".

1957 - UN su pozvale vladu Južne Afrike da preispita politiku aparthejda.

1964 - U Sovjetskom Savezu su prvi put u istoriji kosmonautike uz pomoć jedne rakete lansirani sateliti u različite orbite - "Elektron 1" i "Elektron 2".

1967 - Papa Pavle VI susreo se s predsednikom Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza Nikolajem Podgornim, prvim šefom sovjetske države koji je posetio Vatikan.

1968 - U Vijetnamskom ratu počela je jednomesečna ofanziva nazvana "Tet" (Nova godina) pod komandom severnovijetnamskog generala Vo Ngujen Đapa, tokom koje su severnovijetnamske trupe i južnovijetnamski gerilci napali Sajgon i više od 100 drugih mesta u Južnom Vijetnamu. "Tet" se smatra prekretnicom u ratu - pošto je navela vladu SAD da počne da razmišlja o povlačenju iz Vijetnama.

1972 - Britanski vojnici su u Severnoj Irskoj ubili 13 lica, učesnika zabranjenog marša rimokatoličkih demonstranata za građanska prava u gradu Londonderi.

1972 - Pakistan je napustio Komonvelt u znak protesta zbog odluke Velike Britanije, Australije i Novog Zelanda da priznaju Bangladeš (bivši Istočni Pakistan).

1990 - Preminuo je Slobodan Marković Libero, literata, novinar, slikar. Rođen u Skoplju, rano detinjstvo proveo je u Peći da bi potom živeo u Beogradu. Objavio je čak šezdesetak knjiga, i to poezije, eseja, dramskih tekstova, putopisa, reportaža, scenarija. Pisao je čak, vrlo duhovito, i o kulinarstvu. Kao prevodilac najviše je radio na prepevima ruskih poeta, posebno Jesenjina. Svoje novinarske i literarne radova sam je ilustrovao, izuzetno vešto, radeći kao žurnalista duže od četiri decenije, najduže u listu Borba.

1995 - U eksploziji automobila-bombe koju su u Alžiru aktivirali islamski teroristi poginulo je najmanje 20 osoba.

2000 - Kenijski "Erbas 310" na letu Lagos-Najrobi srušio se u more, što je preživelo samo 10 od 179 putnika i članova posade.

2002 - Na zajedničkoj sednici Predstavničkog doma i Senata, predsednik SAD Džordž Buš okarakterisao je Irak, Iran i Severnu Koreju kao "osovinu zla".

2005 - U Iraku su održani izbori za nacionalnu skupštinu - prvi slobodni izbori u poslednjih 50 godina.

2007 - U borbama pored iračkog svetog grada Nadžafa ubijena su 263 pobunjenika dok je preko 500 zarobljeno u jednom od najžešćih sukoba od početka američke invazije na Irak 2003. Lider pobunjeničke grupe, samozvani Mahdi (neka vrsta mesije u islamu) takođe je stradao, dok je njegova grupa "Nebeskih vojnika" razbijena.

2007 - Umro je Sidni Šeldon, američki književnik, autor niza bestseler romana. Šeldon je, pre nego što se u pedesetim godinama života posvetio pisanju romana o snažnim ženama koje pobeđuju u neprijateljskom svetu nemilosrdnih muškaraca, osvajao nagrade za doprinos brodvejskom pozorištu, filmu i televiziji.

2008 - Britanski "Opinion risrč biznis" (ORB) saopštio je da je više od milion Iračana izgubilo život kao rezultat konflikta u toj zemlji, od početka rata koji su povele SAD 2003. Istraživanje koje je sprovela nevladina organizacija ORB pokazalo je da je više od 20 odsto ljudi u Iraku imalo najmanje jedan smrtni slučaj u porodici kao posledicu rata koji je započeo 2003. godine.

2009 - Umro je Ingemar Johanson, švedski bokser, šampion sveta 1959. u teškoj kategoriji. Svetsku titulu osvojio pobedivši Amerikanca Flojda Patersona nokautom u trećoj rundi, u spektakularnom meču koji je održan na "Jenki" stadionu u Njujorku. Profesionalni prvak Evrope postao je 1956. nokautiravši Italijana Franka Kavićija. Na Olimpijskim igrama u Helsinkiju 1952. osvojio je srebrnu medalju, ali mu je ona oduzeta, pošto je diskvalifikovan tokom finalnog meča sa američkim bokserom Edom Sandersom. Medalja mu je zvanično vraćena 30 godina docnije.

2020 - Svetska zdravstvena organizacija saopštila je da koronavirus predstavlja vanrednu situaciju na globalnom nivou, usled neprestanog širenja zaraze. SZO je proglasila vanrednu situaciju na međunarodnom nivou, nakon što se broj slučajeva obolelih od koronavirusa za nedelju dana uvećao više od deset puta.

Dogodilo se na današnji dan, 31.01.

Danas je sreda, 31. januar, 31. dan 2024. Do kraja godine ima 334 dana.

1747 - Prva klinika u svetu za lečenje veneričnih bolesti otvorena je u londonskoj bolnici "Lok".

1797 - Rođen je austrijski kompozitor Franc Peter Šubert, jedan od najizrazitijih predstavnika romantizma. Muzički ga je obrazovao otac koji ga je podučavao sviranju violine. Kasnije je učio pevanje, harmoniku i orgulje. Živeo je svega 31 godinu a stvorio je čak 998 muzičkih dela. Dela: ciklusi solo pesama "Lepa mlinarica", "Zimsko putovanje", "Labudova pesma", scenska muzika za "Rozamundu", simfonije "Sedma u c-molu", "Osma u h-molu" (tzv. nedovršena), klavirske kompozicije "Muzički trenuci", "Impromptija", opera "Alfonso i Estrela", operete, kamerna muzika, mise, kompozicije za muške horove.

1808 - I formalno je prestala da postoji Dubrovačka Republika. Gotovo dve godine prethodno grad je bio pod okupacijom Francuza (maršal Marmon, tada general). Posle sloma Napoleona i Bečkog kongresa 1815. grad je pripojen Austriji. Godine 1918. pripojen je Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

1870 - Umro je srpski dobrotvor Nikola Čupić, osnivač književnog fonda "Čupićeva zadužbina", kojem je zaveštao kuću u Šapcu i 16.000 dinara u zlatu. Rođen je 1834. u Šapcu u porodici Kurtović, ali je uzeo devojačko prezime majke, ćerke Stojana Čupića, u narodnim pesmama poznatog kao Zmaj od Noćaja. Sredstvima njegovog fonda pokrenut je jedan od najboljih srpskih časopisa iz oblasti humanističkih nauka - "Godišnjica Nikole Čupića". Ta publikacija uživala je veliki ugled, zbog retko kvalitetne sadržine, sve do poslednjeg broja 1941. godine.

1882 - Rođena je ruska balerina Ana Pavlovna Pavlova, najveća baletska umetnica klasičnog stila početkom 20. veka. Karijeru je počela u Petrogradu, gde je igrala s Vaclavom Nižinskim u Ruskom baletu Sergeja Đagiljeva. Potom je osnovala sopstvenu grupu s kojom je sa ogromnim uspehom nastupala širom sveta, posebno oduševljavajući publiku igrom u baletima "Labudova smrt", "Leptiri", "Šopenijana", "Labudovo jezero", "Žizela", "Rajmonda".

1917 - Nemačka je u Prvom svetskom ratu objavila "totalni rat na moru", u nameri da podmorničkim ratom prinudi Britaniju na kapitulaciju. Torpedovanje brodova bez opomene nagnalo je do tada neutralne SAD da uđu u rat protiv Centralnih sila.

1918 - U Rusiji (tada pod vlašću Boljševika) je 31. januar bio poslednji dan računanja vremena po Julijanskom kalendaru. Sledećeg dana datum je označen kao 14. februar prema Gregorijanskom kalendaru, koji je od tada postao službeni.

1923 - Rođen je Norman Majler američki književnik, dvostruki dobitnik Pulicerove nagrade i autor bestselera "Goli i mrtvi". Iako je po obrazovanju bio avioinženjer, Majler se posvetio pisanju i međunarodnu slavu stekao je u 25. godini romanom "Goli i mrtvi" koji se smatra jednom od najboljih knjiga o Drugom svetskom ratu. Prvog Pulicera dobio je 1967. za roman "Armije noći" o maršu na Pentagon u vreme Vijetnamskog rata. Otuda su ga smatrali za glasnogovornika Vudstok generacije. Majler je doživljavan kao čovek žestoke naravi, sklon alkoholu i incidentima.

1928 - Rođen je Dušan Džamonja, jugoslovenski vajar, poznat po brojnim spomenicima vezanim za NOB. Diplomirao je na zagrebačkoj Akademiji likovnih umetnosti, prvu izložbu imao je 1954. Najčešće je kao materijale koristio bronzu, gvožđe i aluminijum. Njegove skulpture nalaze se na trgovima u Parizu, Londonu i Lisabonu kao i ispred Palate pravde u Briselu.

1929 - Jedan od vođa Oktobarske revolucije i utemeljivača Sovjetskog Saveza Lav Trocki proteran prema nalogu Staljina, napustio je tlo Sovjetskog Saveza.

1930 - Otvorena je Londonska pomorska konferencija Velike Britanije, SAD, Francuske, Italije i Japana, u uzaludnom pokušaju zaustavljanja trke u naoružanju i sprečavanja rata.

1943 - Fridrih fon Paulus, nemački generalfeldmaršal, potpisao je kapitulaciju svojih jedinica. Bio je to kraj Staljingradske bitke, a poslednji ostaci nemačkih trupa predali su se 2.2. Slom kod Staljingrada - Nemaca i njihovih saveznika Italijana, Mađara, Rumuna i Hrvata (ustaška 369. pukovnija, tzv. "Hrvatska legija" pod komandom Marka Mesića) označio je početak kraja Trećeg rajha. Sredinom novembra 1942. sovjetska armija prešla je u ofanzivu i okružila nemačke snage, zarobivši 91.000 vojnika, uglavnom iz sastava Četvrte i Šeste nemačke oklopne armije (Paulusova grupacija), uljučujući komandanta Paulusa, 24 generala i 2.500 oficira. U bici kod Staljingrada poginulo je oko 740.000 nemačkih, italijanskih, mađarskih, rumunskih i hrvatskih vojnika.

1946 - Skupština FNRJ izglasala je prvi Ustav u kojem je usvojen princip federalnog ustrojstva Jugoslavije.

1950 - Predsednik SAD Hari Truman saopštio je da je naredio proizvodnju hidrogenske bombe.

1956- Umro je engleski pisac Alen Aleksander Miln, autor veoma popularnih romana za decu. Dela: romani "Kad smo bili vrlo mladi", "Vini Pu", "Kuća na Puovom uglu", "Sad nas je šestoro".

1958 - Lansiran je prvi američki veštački satelit "Explorer I".

1962- Na inicijativu SAD, na skupu održanom u Urugvaju, iz Organizacije američkih država isključena je Kuba i doneta je rezolucija o zabrani trgovine s njom.

1962 - Umro je karikaturista Petar "Pjer" Križanić, jedan od rodonačelnika srpske karikature, pisac i esejista, jedan od osnivača "Ošišanog ježa". Rođen u Glini, na Baniji, došao je u Beograd 1922. i zaposlio se u "Novom listu", a 1923. prešao je u "Politiku".

1964 - Ka Mesecu je lansirana sovjetska automatska stanica "Luna 9", koja se tri dana potom meko spustila i emitovala prve TV snimke površine Meseca.

1971 - Između Istočnog i Zapadnog Berlina uspostavljen je ograničeni telefonski saobraćaj, prvi put posle 19 godina.

1974 - Umro je američki filmski producent Semjuel Goldvin, jedan od pionira filmske industrije. Osnovao je 1923. filmsku kompaniju "Semjuel Goldvin Prodakšns", koja se 1924. udružila s još dve filmske kuće u kompaniju "Metro-Goldvin-Majer", ali je potom ponovo postao samostalni producent. Filmovi: "Stela Dalas", "Tamni anđeo", "Ćorsokak", "Zapadnjak", "Male lisice", "Najbolje godine našeg žvota", "Tajni život Voltera Mitija", "Momci i devojke", "Porgi i Bes".

1994 - U glavnom gradu Somalije Mogadišu američki marinci u pratnji konvoja, u kojem su bile diplomate SAD, otvorili su vatru na ljude okupljene pored centra za raspodelu hrane i ubili najmanje pet civila, a brojne ranili.

1994 - Alžirski ministar odbrane Liamin Zerual preuzeo je dužnost šefa države.

1996 - Tamilski terorista-samoubica uleteo je kamionom punim eksploziva u centralnu banku Šri Lanke u Kolombu, usmrtivši oko 90 i ranivši više od 1.400 ljudi.

1996 - U eksploziji koja je uništila stambenu zgradu u centralnoj kineskoj provinciji Hunan poginulo je 122 ljudi.

2000 - Avion tipaMD-83 američke kompanije "Aljaska erlajnz" srušio se u Tihi okean u blizini obala južne Kalifornije, što nije preživeo niko od 88 putnika i članova posade.

2000 - Harold Špilman, porodični lekar iz severozapadne Engleske, osuđen je za ubistvo smrtonosnom injekcijom 15 svojih mahom starijih pacijenata. Najgori britanski serijski ubica, za kojeg se pretpostavlja da je ubio više od 200 pacijenata, obesio se u zatvorskoj ćeliji u januaru 2004.

2001 - Bivši libijski tajni agent Abdel Beset el Migrahi osuđen je na doživotnu robiju zbog podmetanja bombe u avion "Pan Amerikena" koji je 1988. eksplodirao iznad Lokerbija u Škotskoj, kada je poginulo 270 ljudi u letelici i na tlu. Njegovog zemljaka El Amina Kalifu Fahimu sud je oslobodio krivice.

2002 - Rimokatolička crkva u Irskoj pristala je da plati 128 miliona evra obeštećenja ljudima koji su bili žrtve zloupotreba seksualne prirode dok su boravili u dečjim domovima pod upravom rimokatoličke crkve.

2017 - U Bukureštu su započele masovne demonstracije vise desetina hiljada građana zbog odluke rumunske vlade da se ublaže propisi o borbi protiv korupcije.

Dogodilo se na današnji dan, 01.02.

Na današnji dan Novi Sad je dobio status slobodnog kraljevskog grada ukazom austrijske carice Marije Terezije 1748. Grad je tada nazvan Neoplanta. Srbi su ga nazivali Novi Sad, što je bukvalni prevod latinskog Neoplanta. Današnji Novi Sad izrastao je iz mostobrana koji je 1694. izgrađen nasuprot Petrovaradinskoj tvrđavi. Oko mostobrana postupno se formiralo naselje civilnog stanovništva, uglavnom naseljeno Srbima. Svoje naselje nazivali su Petrovaradinski šanac, dok su ga drugi, po Srbima, nazivali Racka varoš. Već početkom 19. veka Novi Sad je bio najznačajnije gradsko središte Srba uopšte. Postupno tokom 19. v. on će postati i veliki kulturni centar srpskog naroda. Svoj današnji značaj grad će postupno zadobiti posle oslobođenja i prisajedinjenja Vojvodine Srbiji 1918. Od 1929. on je bio i središte Dunavske Banovine. Novi Sad danas obeležava Dan Grada - ovaj datum usvojen je u znak sećanja na 1. februar 1748. Povodom Dana Grada, Skupština Novog Sada dodeljuje, svake godine, Februarsku nagradu za najznačajnija dela i dostignuća građana Novog Sada.

Danas je četvrtak, 01. februar, 32. dan 2024. Do kraja godine ima 333 dana.

1328 - Umro je francuski kralj Šarl IV Lepi, poslednji direktni potomak dinastije Kapet na prestolu Francuske, koji je ujedno bio i kralj Navare, kao Šarl I. Tokom vladavine od 1322. reformisao je administraciju u nastojanju da ojača monarhiju, a 1327. je sklopio mir sa Engleskom.

1709 - Škotski mornar Aleksander Selkirk (Selkrejg), izbavljen je s pustog pacifičkog ostrva na koje je 1704. prispeo posle brodoloma. Njegova životna priča inspirisala je Danijela Defoa da napiše roman "Robinzon Kruso".

1790 - Prvi put je zasedao Vrhovni sud SAD, godinu dana pošto je osnovan.

1793 - Revolucionarna Francuska je, nepune dve sedmice posle pogubljenja kralja Luja XVI, objavila rat Holandiji i Engleskoj (od 1801. Britanija).

1794 - Mitropolit Stevan Stratimirović, osnovao je, o svom trošku, Malo klirikalno učilište u Sremskim Karlovcima, preteču današnje karlovačke Bogoslovije Svetog Arsenija. Njoj je prethodila Mala klirikalna škola, koja je radila u okviru Pokrovobogorodične škole mitropolita Pavla Nenadovića, otvorene 1749. Škola je u početku imala dva razreda, docnije 1797. mitropolit je otvorio i "Blagođejanije", gde su siromašniji učenici Bogoslovije i Gimnazije besplatno dobijali stan i hranu. Karlovačka bogoslovija uživala je veliki ugled i ostavila je veliki trag u srpskoj kulturi. Iz njenog okrilja izrastao je i najviši domet srpske duhovne muzike - Karlovačko pojanje, čiji su znameniti učitelji bili prota Anastasije Popović i sveštenik Đura Popović. Vrhunski dometi Karlovačkog pojanja najbolje su sačuvani u crkvenoj muzici Kornelija Stankovića.

1840- U američkom gradu Baltimor otvoren je prvi stomatološki fakultet u svetu.

1860 - Rođen je srpski filolog Milan Rešetar, član Srpske Kraljevske akademije, univerzitetski profesor slovenske filologije u Beču i Zagrebu. Proučavao je jezik starih spomenika, dijalekate i akcenate, posebno književnu i kulturnu istoriju rodnog Dubrovnika i bio je najbolji znalac starog dubrovačkog novca. Dela: na srpskom - izdanje "Gorskog vijenca", "Dubrovačka numizmatika", "Nove dubrovačke povelje Stojanovićeva zbornika", "Nikša Zvijezdić, dubrovački kancelar XV veka", "Najstariji dubrovački govor", "Najstarija dubrovačka proza", "Dubrovački zbornik od god. 1520.", "Jezik Marina Držića", na nemačkom - "Čakavština i njene nekadašnje i sadašnje granice", "Štokavski dijalekt", "Dubrovački spomenici XIII-XV veka".

1861 - Teksas se otcepio od SAD i priključio konfederaciji južnih američkih država.

1874 - Rođen je je austrijski pisac Hugo fon Hofmanstal. Sarađivao je s Rihardom Štrausom, za čije je kompozicije pisao libreta. Dela: drame "Ticijanova smrt", "Luda i smrt", "Malo svetsko pozorje", "Bela lepeza", "Elektra", "Edip i Sfinga", "Čovek", "Salcburško veliko svetsko pozorje", "Kula", "Ćudljiv gospodin", libreta "Kavaljer s ružom","Arijadna na Naksu", "Žena bez senke", pripovetka "Bajka 672.noći", esej "Pismo lorda Čendosa".

1881 - Američki diplomata Džon Kason odgovorio srpskom ministru Hristiću da je njegova vlada "sa velikim zadovoljstvom prihvatila kao izraz prijateljskih osećanja vlade Srbije njenu želju da u Beogradu ima predstavnika Sjedinjenih Američkih Država". Ovaj datum uzima se kao početak punih diplomatskih odnosa Srbije i SAD. Vlada Srbije je i ranije od 1879. imala počasnog konzula u Njujorku.

1893 - Tomas Edison je u Vest Orindžu u Nju Džersiju otvorio prvi filmski studio u svetu.

1901 - Rođen je američki filmski glumac Klerk Gejbl. Igrao je u više od 70 filmova: "Istočni put", "Slobodna duša", "Dogodilo se jedne noći" (Oskar), "Pobuna na brodu 'Baunti'", "Kinesko more", "Prohujalo sa vihorom", "San Francisko", "Mogambo", "Probni pilot", "Učiteljevo mezimče", "Neprilagođeni", "Ljudi u belom".

1904 - Island je stekao autonomiju, pod danskim suverenitetom.

1908 - U odgovoru na teror režima, republikanski zaverenici ubili su u Lisabonu portugalskog kralja Karlosa I i njegovog sina koji je trebalo na nasledi presto.

1918 - U austrougarskoj floti u Boki Kotorskoj izbila je jedna od najvećih pobuna mornara u Prvom svetskom ratu. Topovski hitac s krstarice "Sankt Georg" označio je početak pobune više od 6.000 mornara sa oko 400 brodova u Jadranu. Pobunjenici su tražili neodložno zaključenje mira, demobilizaciju, pravo naroda u Austro-Ugarskoj na samoopredeljenje, poboljšanje uslova rada na brodovima i amnestiju za učesnike pobune. Ugušena je brutalno.

1922 - Rođena je italijanska operska pevačica Renata Tebaldi, jedan od najvećih lirskih soprana 20. veka. Najpoznatija je po velikim rolama u operama Đuzepea Verdija i Đakoma Pučinija.

1922 - Rođena je Sofija Soja Jovanović, srpski filmski, pozorišni i televizijski režiser. Jedan je od osnivača Akademskog pozorišta u Beogradu 1944. Za više od pola veka rada režirala je pedesetak predstava u pozorištima širom bivše Jugoslavije. Kao prva žena filmski režiser kod nas snimala je komedije po delima Branislava Nušića, Stevana Sremca, Jovana Sterije Popovića, Branka Ćopića. Njen film "Pop Ćira i pop Spira" prvi je srpski (i jugoslovenski) igrani film u boji. Drugi filmovi: "Sumnjivo lice", "Diližansa snova", "Dr", "Put oko sveta", "Orlovi rano lete", "Pusti snovi", "Silom otac".

1924 - Prva laburistička vlada Velike Britanije priznala je Sovjetski Savez, što je doprinelo slamanju diplomatske izolacije te zemlje.

1931 - Rođen je Boris Jeljcin, prvi predsednik Rusije posle raspada Sovjetskog Saveza - od 1991. do kraja decembra 1999. Rođen je u selu Butka, u Talickom rejonu Sverdlovske oblasti. Uralski politehnički fakultet sa zvanjem inženjera građevine završio je 1955. Od 1976. do 1985. godine bio je prvi sekretar Sverdlovskog oblasnost komiteta KP. Od 1978. do 1989. je deputat Vrhovnog Sovjeta, a od 1984. do 1985. i od 1986. do 1988. član je Prezidijuma Vrhovnog Sovjeta. Član CK bio je od 1981. do 1990. Autor je knjiga "Ispovest na zadatu temu", "Zapisi predsednika" i "Predsednički maraton".

1942 - Vođa norveških nacista Vidkun Kvisling postao je u Drugom svetskom ratu u okupiranoj Norveškoj predsednik marionetske vlade.

1946 - Norveški diplomata Trigve Li izabran je za prvog generalnog sekretara Ujedinjenih nacija.

1946 - Mađarska je proglašena republikom, s predsednikom Zoltanom Tildijem i premijerom Ferencom Nađom. U međuratnom periodu Mađarska je bila kraljevina ali bez dinastije - što je jedinstven slučaj - otuda je grof Horti vršio funkciju regenta.

1950 - U Beogradu je osnovan Železnički muzej, prvi takav u Jugoslaviji, za javnost je otvoren u aprilu 1953. Muzej je smešten u reprezentativnu zgradu izgrađenu u međuratnom periodu za ministarstvo saobraćaja Kraljevine Jugoslavije.

1958 - Proglašeno je ujedinjenje Egipta i Sirije i zajednička država je nazvana Ujedinjena Arapska Republika.

1966 - Umro je američki filmski glumac i režiser Baster Kiton, koji je uvek glumio usamljenog čoveka, predodređenog sudbinom da se bori protiv svih. Činio je to virtuozno, kamenog lica, dovodeći do savršenstva jedinstvo gesta, mimike i situacije. Pojavom zvučnog filma publika mu je okrenula leđa, ali je ponovo postao popularan kad su njegovi nemi filmovi ozvučeni. Filmovi: "General", "Naše gostoprimstvo", "Navigator", "Šerlok mlađi", "Snimatelj", "Bulevar sumraka", "Svetla pozornice".

1974 - U požaru koji je zahvatio novoizgrađeni soliter u brazilskom grado Sao Paolo poginulo je više od 220 osoba.

1979 - Iranski verski vođa ajatolah Ruholah Homeini vratio se u zemlju iz Pariza posle 15 godine izgnanstva, mahom u Iraku. Time je nastupila nova faza islamske revolucije kojom je u Iranu uspostavljena islamska teokratija.

1982 - Proglašena je konfederacija Senegambija, nastala udruživanjem zapadnoafričkih država Senegal i Gambija. Ova zajednica prestala je da postoji 30. septembra 1989.

1991 - U zemljotresu koji je pogodio pogranične oblasti Avganistana i Pakistana poginulo je više od 1.200 ljudi.

1992 - Objavljen je Memorandum jugoslovenske vlade o zločinu genocida u Hrvatskoj i skrnavljenju spomen-područja Jasenovac u kojem je predloženo da UN utvrde činjenice i na osnovu toga preduzmu mere prema hrvatskim vlastima, ali je zahtev ignorisan.

1992 - Vlada Republike Srpske Krajine odbacila je plan Sajrusa Vensa, i ostala je pri zahtevu da mirovne snage UN budu angažovane samo na liniji sukoba. Sledećeg dana Predsedništvo SFRJ prihvatilo je Vensov plan, a potpisao ga je i predsednik Skupštine RSK, što je dve sedmice potom potvrdila Skupština RSK.

1994 - Preminuo je Radovan Samardžić, srpski istoričar, akademik, univerzitetski profešor. Osnovnu i srednju skolu završio je u rodnom Sarajevu. Diplomirao je na grupi za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu 1949. gde je potom prošao sva univerzitetska zvanja na katedri za Opštu istoriju novog veka. Usavršavao se i u Parizu (1957-1958) kod čuvenog Fernana Brodela proučavajući prošlost Sredozemlja, a potom u Institutu za evropsku istoriju u Majncu (1967-1968). Bio je dekan Filozofskog fakulteta, član SANU, direktor Balkanološkog instituta, predsednik Srpske književne zadruge, glavni urednik Jugoslovenskog istorijskog časopisa. Najviše se bavio prošlošću srpskih zemalja od XVI do XX veka a posebno kulturnom istorijom Dubrovnika i istorijom Turske. Učestvovao je u izradi niza sintetičkih dela iz prošlosti Srba i srpskih zemalja. Bavio se i nekom vrstom filozofije istorije. Posedovao je redak literarni dar uočljiv i u njegovim naučnim radovima. Dela: "Veliki vek Dubrovnika", "Sulejman i Rokselana", "Mehmed paša Sokolović", "Osman", "Ideje za srpsku istoriju", "Pisci srpske istorije".

1995 - Poplave u Holandiji naterale su oko 250.000 osoba da napusti domove, u najvećem egzodusu u istoriji te zemlje.

1996 - Predsednik Žak Širak objavio je da je Francuska okončala nuklearne probe "jednom zauvek".

2000 - Ultradesničarska Slobodarska stranka Jerga Hajdera i Narodna partija Volfganga Šisela postigle su dogovor o koaliciji, uprkos upozorenjima ostalih 14 zemalja Evropske unije i SAD da će ulazak u vladu Hajderove partije, kojoj je pripisano koketiranje s neonacizmom, ksenofobičnost i diskriminacija manjina, neizbežno proizvesti neprijatne posledice za Austriju.

2003 - Pri povratku na Zemlju iz misije koja je trajala 16 dana, američki svemirski šatl "Kolumbija" zapalio se i raspao iznad Teksasa 15 minuta pre planiranog sletanja. Poginulo je svih sedam članova posade, uključujući dve žene i prvog Izraelca astronauta.

2004 - U metežu tokom muslimanskog obreda kamenovanja u dolini Mina, nedaleko od Meke, kada hodočasnici trećeg dana hadžiluka, kamenuju stubove koji simbolizuju Satanu, poginuo je najmanje 251 hodočasnik.

2004 - U prostorijama dve kurdske partije u Erbilu, na severu Iraka, dvojica islamskih terorista-samoubica usmrtila su najmanje 117 ljudi.

2007 - Umrla je Adelaida Tambo, borac protiv apartheida. "Mama Tambo", kako su je zvali, bila je među vodećim članovima Afričkog nacionalnog kongresa (ANC). Bila je i borac za ženska prava,kao i predstavnik Afričkog nacionalnog kongresa u prvoj demokratski izabranoj vladi Južnoafričke Republike.

2008 - U dve odvojene eksplozije, na bagdadskim pijacama, koje su izvele žene bombaši-samoubice, poginulo je 99 a povređeno je najmanje 145 ljudi.

2012 - U neredima nakon završetka fudbalske utakmice u egipatskom gradu Port Said 73 osobe su poginule a oko 1.000 je povređeno.

2012 - Preminula je poljska pesnikinja i dobitnica Nobelove nagrade Vislava Šimborska.

2017 - Sastanak delegacija Beograda i Prištine u Briselu, u okviru dijaloga dve strane na najvišem nivou, završen je bez rezultata.

2017 - U Bukureštu je tokom masovnih demonstracija u kojima je učestvovalo više od 100.000 građana došlo do sukoba s policijom. Nemiri, započeti prethodnog dana, usledili su pošto je vlada objavila dekret kojim se umanjuju kazne za korupciju.

Dogodilo se na današnji dan, 02.02.

Na današnji dan 1924. godine umro je srpski pisac Aleksa Šantić, autor antologijskih pesama "Ostajte ovđe", "Emina", "Veče na školju". Pripadao je književnom krugu oko mostarskog lista "Zora", koji je pokrenuo s Jovanom Dučićem i Svetozarom Ćorovićem. U Mostaru je osnovao srpsko pevačko društvo "Gusle". U vreme Aneksione krize, 1908.godine, izbegao je u Italiju, bio je zatim poslanik u Bosanskom saboru. U Prvom svetskom ratu austrougarske vlasti hapsile su ga kao istaknutog srpskog nacionalistu. U početku stvaralaštva bio je pod uticajem srpskih pesnika Branka Radičevića, Jovana Jovanovića Zmaja i Vojislava Ilića, ali je potom izgradio vlastiti pesnički izraz karakterističan po elegičnim motivima i rodoljubivim temama. Pisao je i dramske tekstove i prevodio je sa nemačkog i češkog. Ostala dela: drame "Hasanaginica", "U magli", prevod "Lirskog intermeca" Hajnriha Hajnea.



Danas je petak, 2. februar, 33. dan 2024. godine. Do kraja godine ima 332 dana.

1556- U jednoj od najvećih katastrofa u istoriji čovečanstva, zemljotres je opustošio kineske provincije Šansi i Henan - usmrtivši više od 850.000 ljudi i zbrisavši s lica zemlje nekoliko stotina naselja.

1594- Umro je italijanski kompozitor Djovani Pjerluiđi da Palestrina, jedan od najznačajnijih predstavnika protivreformacije. Komponovao je dela velike izražajnosti - više od sto liturgijskih dela, oko 250 drugih duhovnih i svetovnih komada, madrigale. Dela: "Misa pape Marcela", "Stabat Mater".

1801- Britanski Parlament održao je prvu sednicu kojoj su prisustvovali i predstavnici Irske.

1829- Rođen je nemački prirodnjak i zoolog Alfred Edmund Brem, direktor zoološkog vrta u Hamburgu i akvarijuma u Berlinu. Iako arhitekta po obrazovanju, postao je prirodnjak i postupno je sakupio ogroman naučni materijal prilikom brojnih putovanja po Evropi, Africi i Aziji. Istraživao je i na teritoriji Srbije - na Fruškoj gori, kao i u Baranji, gde je proučavao do tada nepoznatu vrstu - orlove belorepane. Dela: "Životinjsko carstvo", "Život životinja", "Život ptica", "Šumske životinje".

1834- Srpski knjaz Miloš Obrenović objavio je u besedi pred gardom postrojenom u Kragujevcu, hatišerif sultana Mahmuda II. Posle Prvog hatišerifa Porta je nastojala da ustupke Srbiji svede na minimum, ali je upornost knjaza Miloša dovela do novog hatišerifa. Sultan je Drugim hatišerifom priznao Srbiji nove granice, uključujući sporne krajeve (dodatnih 6 nahija).

1848- Meksiko i SAD su u gradu Gvadelupe Idalgo sklopili mir posle dvogodišnjeg rata. Poraženi Meksiko je morao, uz naknadu od 15 miliona dolara, da preda Teksas, Novi Meksiko, Arizonu i Kaliforniju, ukupno više od milion i po kvadratnih kilometara.

1879- Umro je bugarski pisac i revolucionar Ljuben Stojčev Karavelov, koji je ostavio trag i u srpskoj literaturi. U Beograd je došao 1867. i povezao se sa Ujedinjenom omladinom srpskom i sa Svetozarom Markovićem. Protivio se sentimentalizmu i romantizmu u književnosti. Pisao je na srpskom, novinske kritike kao i pripovetke iz beogradskog života. Zalagao se za stvaranje zajednice Južnih Slovena. Prikupljao je dobrovoljce i borio se 1876. u Srpsko-turskom ratu. Dela: "Je li kriva sudbina?", "Kaznio je Bog", "Gorka sudbina", "Iz mrtvog doma", "Soka", "Bugari starog kova".

1882- Rođen je irski pisac Džejms Džojs, jedan od najvećih u 20. veku. Počeo je kao buntovnik protiv uskogrudosti irske provincije, ali je glavni grad Irske Dablin, njegovu istoriju, žitelje i topografiju učinio središnjom temom svog dela. U najpoznatijem delu, romanu "Uliks", na 700 strana opisao je jedan dablinski dan svog junaka, prema jednom književnom kritičaru "na vešt i katkad neprimetan način, lica i događaji paralelni su onima u Homerovoj 'Odiseji', čiji se gotovo svaki detalj može naći u 'Uliksu'". Ostala dela: romani "Portret umetnika u mladosti", "Fineganovo bdenje", pesme "Kamerna muzika", pripovetke "Dablinci", drama "Izgnanici".

1895- Umro je je srpski pisac Ljubomir Nenadović, član Srpske kraljevske akademije, jedan od prvih srpskih književnika u 19. veku sa širokim evropskim obrazovanjem. Njegovi putopisi znatno prevazilaze uobičajen literarni nivo tog vremena. Na tradicijama Dositeja Obradovića od klasičnog romantičara postao je racionalist s verom u moć nauke. Dela: putopisi "Pisma iz Italije", "Pisma iz Nemačke", "Pisma iz Švajcarske", "O Crnogorcima".

1898- Rođen je srpski vajar Sreten Stojanović, rektor Umetničke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. U mladosti je pripadao srpskoj revolucionarnoj omladini u Bosni. Dela: reljefi "Ogrlice", "Uteha", monumentalna skulptura "Rob", portreti "Moj otac", "Nikola Vujić", "Umetnikova kći", spomenici na Fruškoj gori, u Podgorici, Grahovu, rodnom Prijedoru. Knjige: "Biste", "O umetnosti i umetnicima".

1901- Rođen je američki violinista Jaša Hajfec, jedan od najvećih virtuoza tog instrumenta. Priređivao je koncerte od detinjstva, a internacionalnu karijeru je počeo 1912. Pisao je kadence za violinske koncerte i transkribovao kompozicije starih i savremenih majstora. Naročito je cenjen zbog čistoće i tona i visoko razvijene tehnike sviranja.

1904- Rođen je ruski pilot Valerij Pavlovič Čkalov, koji se proslavio nizom poduhvata, uključujući preletanje Severnog pola. Ostvario je 1937. prvi let preko najsevernije tačke Zemlje bez spuštanja, preletevši avionom "An-25" za 64 časa i 25 minuta razdaljinu od 12.000 kilometara od Moskve do američkog grad Vankuver kod Portlanda, što je bio svetski rekord. Amerikanci su mu u Vankuveru, u čast tog senzacionalnog leta, podigli spomenik i posvetili muzej. Isprobavajući novi tip lovačkog aviona, poginuo je u decembru 1938.

1907- Umro je ruski hemičar Dmitrij Ivanovič Mendeljejev, otac moderne hemije, koji se među najistaknutije naučnike svih vremena uvrstio otkrićem opšteg zakona o periodičnosti hemijskih svojstava, prema kojem su svojstva hemijskih elemenata periodično zavisna od njihove atomske težine. Na osnovu tog zakona formulisao je Periodični sistem elemenata koji mu je omogućio da predvidi svojstva niza kasnije otkrivenih elemenata. Periodični sistem elemenata postao je osnova moderne nauke o strukturi materije. Njegova knjiga "Osnovi hemije" prevedena je na mnoge jezike, a u oko 500 radova obrađivao je sva područja hemije, pitanja fizike, mineralogije, filozofije, pedagogije, čak i slikarstva. Proučavao je razvoj industrije u Rusiji, naročito uglja, nafte i metala, prvi je preporučio podzemnu gasifikaciju uglja i hemijsku preradu nafte (sadašnja petrohemija). Bio je član Srpske kraljevske akademije.

1908- Umro je srpski pisac Milovan Glišić, jedan od začetnika realizma u srpskoj književnosti. Studirao je u Beogradu tehniku i filozofiju. Radio je kao novinar i urednik, bavio se i pozorišnom dramaturgijom. Napisao je tridesetak pripovedaka ali i dve komedije. Prevodio je s francuskog i ruskog, njegovi prevodi Tolstoja ("Rat i mir") i danas su neprevaziđeni. Opisivao je život srpskog sela, nevolje sa seoskim zelenašima, nezadovoljstvo opštim društvenim prilikama. Dela: pripovetke "Glava šećera, "Roga", "Redak zver", "Šilo za ognjilo", "Prva brazda", pozorišni komad "Dva cvancika", komedija "Podvala".

1924- Rođena je srpska pesnikinja Mira Alečković jedna od najplodnijih književnica srpske (i južnoslovenske) dečje literature. Diplomirala je u Beogradu književost i lingvistiku, a potom Fušeovu školu u Parizu. Autor je preko 50 knjiga za mlade, urednica dečjih i omladinskih listova Zmaj, Mladost, Pionir, Poletarac. Dugogodišnja je predsednica Društva Jugoslavija-Francuska, kao i Udruženja književnika Srbije. Bila je učesnik NOP-a. Na muziku Nikole Hercigonje ispevala je pesmu "Jugoslavijo", jednu od svečanih pesama negdašnje SFRJ. Nosilac je niza odlikovanja i priznanja među kojima su i dve Legije časti.

1943- Poslednji ostaci nemačkih trupa predali su se u Staljingradu, nakon što je dva dana ranije Fridrih fon Paulus, nemački generalfeldmaršal, potpisao je kapitulaciju svojih jedinica. Bio je to konačni kraj Staljingradske bitke, presudne za ishod Drugog svetskog rata. U bici koja je trajala od juna 1942, učestvovalo je više od dva miliona vojnika obeju strana sa oko 20.000 topova, 2.000 tenkova i 2.000 aviona. Na nemačkoj strani borila se 81 divizija, u čijem su sastavu bili i saveznici Trećeg Rajha - Italijani, Mađari, Rumuni i Hrvati (ustaška 369. pukovnija, tzv. "Hrvatska legija" pod komandom Marka Mesića). Sredinom novembra 1942. sovjetska armija prešla je u ofanzivu i okružila nemačke snage, zarobivši 91.000 vojnika, uglavnom iz sastava Četvrte i Šeste nemačke oklopne armije (Paulusova grupacija), uljučujući komandanta Paulusa, 24 generala i 2.500 oficira. U bici kod Staljingrada poginulo je oko 740.000 nemačkih, italijanskih, mađarskih, rumunskih i hrvatskih vojnika.

1947- Rođena je američka glumica Fara Fosit, jedan od simbola američke kulture sedamdesetih. Seks simbol sedamdesetih, Fositova je najpre studirala umetnost i bavila se manekenstvom. Nagli uspon u karijeri usledio je posle uloge glamurozne Džil Marou u serijalu o tri privatne detektivke - "Čarlijevi anđeli".

1951- Rođen je srpski glumac Danilo Lazović. Glumu je diplomirao 1974. u Beogradu. Igrao je na sceni Ateljea 212, u Zvezdara teatru, u Studentskom kulturnom centru. U Narodnom pozorištu ostvario je veliki broj uloga, među kojima su Aranđel u "Zvonu za našeg profesora", Bogoslav ("Ruke Žane Marije"), Milutin Bojić u predstavi "Gospođa Olga". Igrao je i Vuka u "Stanoju Glavašu", Julija Cezara u "Vergilijevoj smrti", Trockog u predstavi "Lenjin, Staljin, Trocki". Zapažene su njegove uloge i u predstavama "Kad su cvetale tikve", "Nastasija Filipovna". Lazović je poznat i po ulogama u brojnim televizijskim dramama i serijama kao što su "Vuk Karadžić", "Srećni ljudi", "Porodično blago", "Stižu dolari". Igrao je u preko 20 filmova: "Savamala", "Hajka", "Dvoboj za južnu prugu", "Sablazan", "Igmanski marš", "Timočka buna", "Šest dana juna", "Najbolji", "Krvopijci", "Poslednji krug u Monci".

1964- Umro je srpski pisac, kritičar i prevodilac Milan Bogdanović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka. Uređivao je list "Republika" i časopise "Danas", "Srpski književni glasnik", "Književne novine". Bio je upravnik Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i Narodnog pozorišta u Beogradu i predavač na Filozofskom i Fakultetu likovnih umetnosti. Celokupna njegova dela su objavljena u pet knjiga pod nazivom "Stari i novi".

1969- Umro je američki filmski glumac engleskog porekla Boris Karlof, koji je igrao u prvim horor filmovima i četiri decenije bio neka vrsta zaštitnog znaka tog žanra. Filmovi: "Zakon podzemlja", "Ludi genije", "Frankeštajn", "Lice sa ožiljkom", "Izgubljena patrola", "Mumija", "Maska Fu Mančua", "Stara mračna kuća", "Čudotvorac", "Crna mačka", "Frankeštajnova nevesta", "Hodajuća smrt", "Frankeštajnov sin", "Teror", "Mete".

1970- Umro je engleski filozof, matematičar i pisac Bertrand Rasel, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1950. jedan od rodonačelnika analitičke filozofije. Ogledao se u raznovrsnim oblicima filozofskog istraživanja, matematike, publicistike, političkog i moralnog angažovanja. Posvetio se borbi za mir i u mnogim akcijama iskazao se kao protivnik intervencije SAD u Vijetnamu i nuklearnog naoružanja. Osnovao je međunarodnu porotu koja je dobila naziv "Raselov sud". Dela: "Kritičko izlaganje Lajbnicove filozofije", "Istorija zapadne filozofije", "Logički atomizam", "Analiza materije", "Skeptički eseji", "Naše saznanje spoljnog sveta", "Ljudsko znanje", "Principi socijalne rekonstrukcije", "Putevi ka slobodi", "Praksa i teorija boljševizma", "Sloboda i organizacija", "Osvajanje sreće", "Ljudsko društvo u etici i politici", "Zašto nisam hrišćanin", "Principi matematike" - s Alfredom Nortom Vajthedom.

1978- Dvojica sovjetskih kosmonauta sa svemirskog broda "Saljut" obavila su operaciju dopune goriva u otvorenom svemiru, prvi put u istoriji kosmičkih letova.

1986- U kneževini Lihtenštajn žene su prvi put glasale na parlamentarnim izborima.

1990- Južnoafrički predsednik Ferdinand de Klerk ukinuo je zabranu Afričkog nacionalnog kongresa Nelsona Mandele.

1995- Lideri Izraela, Jordana, Egipta i PLO prvi put su se okupili da bi na sastanku u Kairu iznašli mirovno rešenje i podržali izraelsko-palestinski sporazum.

1996- Umro je američki filmski glumac, režiser i baletski igrač Džin Keli, jedna od najznačajnijih figura u istoriji mjuzikla. Briljantno je spojio klasični balet s modernim igračkim senzibilitetom. Filmovi: "Amerikanac u Parizu", "Ples na kiši", "Gusar", "U grad!", "Poziv na igru", "Helo, Doli!".

1998- Pad filipinskog putničkog aviona tipa "DC-9" na jugu Filipina nije preživeo niko od 104 putnika i člana posade.

2005- Umro je nekadašnji šampion sveta u boksu u teškoj kategoriji Nemac Maks Šmeling, koji je u istoriju svetskog boksa ušao 1936. godine kada je u Njujorku, pred 42.000 gledalaca, nokautirao do tada neporaženog Džoa Luisa.

2007- Umro je Srba Mitrović, istaknuti pesnik i jedan od najboljih srpskih prevodilaca poezije sa engleskog jezika. Rođen 1931. kod Svrljiga, gimnaziju i Filološki fakultet završio je u Beogradu. Objavio je sedam pesničih knjiga i dobitnik je više uglednih književnih nagrada, među kojima i nagrade Udruženja književnika Srbije "Milan Rakić". Prevodio je i japansku haiku poeziju.

Dogodilo se na današnji dan, 03.02.

Na današnji dan 1468 - Umro je Johan Gutenberg, pronalazač tipografije. Prethodno se bavio brušenjem dragog kamenja i proizvodnjom ogledala. Njegov izum označio je ogroman prelom u istoriji civilizacije - omogućio je masovno štampanje knjiga. Prvi je došao na ideju da izliva slova iz metala i od njih sastavlja redove, usavršio je štamparsku mašinu i osnovao štampariju u rodnom Majncu. Prva knjiga odštampana njegovom tehnologijom je Biblija - 1455. godine, do danas je sačuvano četrdesetak primeraka, celih ili delimično.

Danas je subota, 3. februar, 34. dan 2024. Do kraja godine ima 331 dan.

1509 - Portugalci su pod komandom Fransiska de Almeide uništili muslimansku flotu u bici u Indijskom okeanu, u blizini grada Diu na severozapadnoj obali Indije, posle čega su uspostavili kontrolu nad vodama oko indijskog potkontinenta.

1536 - Španski istraživač Pedro de Mendosa osnovao je na ušću reke La Plata u Atlantski okean grad Buenos Ajres. Taj grad 1776. postao glavni grad španskog Vicekraljevstva Rio de la Plata, a od 1880. Buenos Ajres je glavni grad Argentine.

1809 - Rođen je nemački kompozitor i dirigent Feliks Mendelson, osnivač Konzervatorijuma u Lajpcigu. Kao pijanista debitovao je u devetoj godini, u 15. je napisao prvu simfoniju, a u 16. majstorsko delo, scensku muziku za "San letnje noći", kad je započeo i dirigentsku karijeru. Sa uspehom se ogledao u svim muzičkim oblastima, sem u operi. Dela: simfonije (Treća nazvana "Škotska", Četvrta nazvana "Italijanska"), uvertire ("Hebridi" ili "Fingalova pećina"), klavirske kompozicije ("Pesme bez reči"), oratorijumi ("Paulus", "Elijas"), "Koncert za violinu i orkestar u e-molu", solo pesme, kamerna muzika.

1830 - Oslobodilački rat Grka protiv Turaka, čijem je izbijanju 1821. doprineo uspeh Srba protiv istog neprijatelja, okončan je na mirovnoj konferenciji u Londonu proglašenjem Grčke nezavisnom kraljevinom. Uspesi ustanika i pritisak Rusije, Francuske i Velike Britanije nagnali su Tursku da mirom u Jedrenu 1829. prizna nezavisnost Grčke. Severni delovi Grčke postupno su oslobađani tokom devetnaestog veka, da bi Solun i Makedonija bili oslobođeni u Balkanskim ratovima 1912/13, a grčka Trakija 1918. Rodos i druga ostrva Dodekaneza oslobođeni su tek u Drugom svetskom ratu.

1867 - Princ Mucuhito postao je u 14. godini japanski car Meiđi. Tokom njegove vladavine, do smrti 1912. Japan se postupno modernizuje, prihvataju se uzori Zapada i SAD. Period njegove vladavine temelj je modernog Japana, zemlje koja je u savremenom svetu primer tehnološke i naučne superiornosti.

1909 - Rođen je francuski filmski režiser Andre Žan Kajat, koji se bavio i advokaturom, novinarstvom i pisanjem scenarija, ali je slavu stekao kao režiser. Filmovi: "Svi smo mi ubice", "Ogledalo sa dva lica", "Ljubavnici iz Verone", "Pravda je zadovoljena", "Pre potopa", "Prelaz preko Rajne".

1910 - Umro je srpski matematičar i pronalazač Ljubomir Klerić, profesor mehanike na Velikoj školi u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, ministar prosvete i privrede. Izumeo je više naprava s primenom u rudarstvu. Bavio se uglavnom teorijskom mehanikom, napisao je više naučnih radova i univerzitetski udžbenik "Teoriska mehanika".

1910 - Ruski pisac Lav Tolstoj postao je član Srpske kraljevske akademije.

1915 - U Sarajevu je obešen srpski učitelj Veljko Čubrilović, jedan od atentatora 28. juna 1914. na austrougarskog prestolonaslednika nadvojvodu Franca Ferdinanda.

1915 - Potpomognuta nemačkom i austrougarskom artiljerijom, turska vojska je u Prvom svetskom ratu prešla Sinajsko poluostrvo i iznenada napala Britance na Sueckom kanalu. Turski prepad, ponovljen i 1916. prinudio je britansku komandu da u Egipat dopremi dve divizije Indusa, s kojima je prešla u ofanzivu i do kraja 1916. zauzela El Ariš i Sinaj, a zatim i celu Palestinu.

1917 - SAD su u Prvom svetskom ratu prekinule diplomatske odnose s Nemačkom, posle saopštenja Berlina da će otpočeti neograničeni podmornički rat.

1919 - U Parizu je održana prva sednica Društva naroda, devet dana posle osnivanja prve svetske organizacije.

1924 - Umro je američki državnik Vudro Tomas Vilson, predsednik SAD od 1913. do 1921, prethodno univerzitetski profesor i rektor i guverner Nju Džersija, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1919. Dva puta je vojno intervenisao u Meksiku, okupirao je Haiti i Dominikansku republiku. Pristupio je Antanti i 1917. uveo SAD u Prvi svetski rat protiv Centralnih sila. Kao protivnik Oktobarske revolucije zalagao se za vojnu intervenciju protiv Sovjetskog Saveza. Posle okončanja rata odigrao je značajnu ulogu na mirovnoj konferenciji u Versaju, čiji je ishod umnogome zasnovan na njegovom planu od "14 tačaka" i učestvovao je u stvaranju Društva naroda, ali je Senat odbio da ratifikuje Versajski mirovni ugovor, posle čega su SAD ostale van prve svetske organizacije, prethodnice Ujedinjenih nacija.

1943 - Britanski avioni su u Drugom svetskom ratu bombardovali nemački grad Hamburg.

1945 - Američki avioni izručili su, tokom bombardovanja, 3.000 tona bombi na Berlin.

1958 - Potpisan je sporazum o ekonomskoj uniji Belgije, Holandije i Luksemburga, kojim je predviđena privredna integracija tri zemlje Beneluksa.

1966- Na Mesec se spustila prva letelica lansirana sa Zemlje, sovjetski vasionski brod bez ljudske posade "Luna IX".

1969 - Palestinski nacionalni kongres izabrao je Jasera Arafata za šefa Palestinske oslobodilačke organizacije.

1973 - U Južnom Vijetnamu je na osnovu mirovnog sporazuma potpisanog u Parizu stupio na snagu prekid vatre. Sporazum je nalagao povlačenje trupa SAD, a sajgonskoj vladi i Frontu nacionalnog oslobođenja Južnog Vijetnama formiranje "Nacionalnog komiteta nacionalnog izmirenja i sloge". U konačnom obračunu, snage Fronta su, uz pomoć severnovijetnamske armije, u aprilu 1975. do nogu potukle trupe vlade u Sajgonu i američku vojsku. Vijetnam je 1976. ujedinjen i izbrisana je granica duž 17. paralele koja je tu zemlju delila ranije.

1977 - Predsednika Etiopije generala Teferi Bentija i njegove bliske saradnike ubile su u Adis Abebi snage lojalne potpukovniku Mengistu Haile Marijamu, koji je diktatorski vladao do maja 1991. kada je zbačen sa vlasti i prebegao je u Zimbabve.

1981 - Gro Harlem Bruntland je posle ostavke Odvara Nordlija izabrana za prvu ženu predsednika vlade u Norveškoj.

1989 - Umro je američki filmski režiser i glumac Džon Kasavetis, vodeći predstavnik "njujorške škole", nezavisne produkcije koja se kritički intoniranim filmovima suprotstavljala holivudskim standardima. Filmovi: "Zločin na ulicama", "Ubice", "Dvanaest žigosanih", "Rozmarina beba", "Furije", "Zašto ste me osudili na život", "Senke", "Suviše kasni bluz", "Lica", "Muževi", "Mini i Moskovic", "Žena pod uticajem", "Glorija", "Ljubavni potok".

1990 - Održana je osnivačka skupština obnovljene Demokratske stranke. Ovaj dan uzima se kao datum obnove izvorne Demokratske stranke Ljube Davidovića, osnovane 1919. Za predsednika je izabran Dragoljub Mićunović. Prethodno je grupa od 13 intelektualaca novembra 1989. odlučila da obnovi njen rad.

1992 - Predsednik Argentine Karlos Menem potpisao je dekret o otvaranju svih dokumenata o nacistima koji su posle Drugog svetskog rata dospeli u njegovu zemlju.

1993 - Posle prvih višestranačkih izbora u Saveznoj Republici Jugoslaviji, u Beogradu je konstituisana Savezna skupština.

1994 - Predsednik SAD Bil Klinton je ukinuo trgovinski embargo zaveden protiv Vijetnama 1975. posle američkog vojnog poraza u toj zemlji.

1996 - U zemljotresu na jugozapadu Kine poginulo je više od 300 ljudi.

1997 - Češki pisac Bohumil Hrabal izvršio je samoubistvo skočivši sa petog sprata bolnice u Pragu u kojoj je lečen od artritisa. Smatran je nastavljačem Jaroslava Hašeka. Na osnovu njegove novele "Strogo kontrolisani vozovi", Jirži Mencl je snimio istoimeni film koji je 1968. dobio Oskara. Ostala dela: zbirke pripovedaka "Govori ljudi", "Biser na dnu", "Časovi igranja za starije i iskusnije", "Oglas na kuću u kojoj više ne želim da živim", "Vašarske pesme o ubistvu i legende", "Praznik visibaba".

1998 - Američki vojni avion tipa "EA-6B" je, leteći prenisko i prebrzo, čime je grubo prekršio pravila važeća za trenažne letove, presekao kabl uspinjače u zimskom turističkom centru Kavaleze na severu Italije, usmrtivši svih 20 ljudi u gondoli koja se smrskala posle pada s visine od 200 metara. Američki vojni sud je u martu 1999. oslobodio krivice pilota, kapetana Ričarda Ešbija, što je u Italiji izazvalo talas ogorčenih reagovanja.

2004 - Umro je američki diplomata Voren Cimerman, poslednji ambasador SAD u SFRJ, od 1989. do 1992. godine, kada je počeo građanski rat u bivšoj Jugoslaviji.

2005 - Avganistanski "Boing 737", u vlasništvu "Kam era", jedine privatne avganistanske kompanije, udario je u planinu blizu Kabula. Poginulo je svih 105 putnika i članova posade.

2006 - U Crvenom moru se zapalio i potonuo egipatski feribot "Salam-Bokačo 98" sa 1.400 putnika i članova posade. Spaseno je oko 400 putnika.

2006 - U centru Moskve srušio se krov pijace "Basmanaja". Poginule su 64 osobe, a više desetina je ranjeno.

2007 - Poginulo je više od 135 osoba u Bagdadu, u eksploziji kamiona-bombe na pijaci, u pretežno šiitskoj kurdskoj četvrti Sadrija, dok je oko 200 povređeno. Bombaš samoubica nalazio se u kamionu napunjenom tonom eksploziva.

2015 - Međunarodni sud pravde u Hagu odbio je u celosti tužbu Hrvatske i protivtužbu Srbije za genocid, čime je okončan pravni spor dve zemlje pred ICJ.

2016 - Preminuo je Jožef Kasa, dugogodišnji predsednik Saveza vojvođanskih Mađara, gradonačelnik Subotice i potpredsednik vlade Srbije od 2001 do 2004.

Dogodilo se na današnji dan, 04.02.

Na današnji dan 1901. godine umro je srpski pisac, novinar i advokat Svetozar Miletić, vođa Srba u Vojvodini u borbi za nacionalna prava u Austro-Ugarskoj, borac za liberalne reforme i nepomirljivi protivnik klerikalizma. Bio je pokretač i vodeća ličnost Ujedinjene omladine srpske, potom osnivač i vođa Srpske narodne slobodoumne stranke. Gimnaziju je pohađao u Novom Sadu, Modri i Požunu (sada Bratislava), a Pravni fakultet u Beču, gde je doktorirao 1854. Već na studijama imao je značajnu ulogu među panslavističkom omladinom. Prvi put je za poslanika Srpskog crkvenog sabora izabran 1864. a za poslanika u Hrvatsko-slavonskom i Ugarskom saboru 1865. Kao istaknuti srpski nacionalista osuđen je 1870. na godinu dana zatvora, a 1876. ponovo je uhapšen i posle godinu i po dana u istražnom zatvoru osuđen na pet godina robije za veleizdaju. Mada se posvetio političkoj borbi, pisao je i pesme - najznačajnija je "Spasova noć", a najpoznatija "Već se srpska zastava svuda vije javno". Literarni rad počeo je slobodarskim stihovima u časopisu "Slavjanka", čiji je bio urednik i izdavač. Bio je prvi urednik lista "Zastava", koji je okupljao brojne srpske pisce i nacionalne radnike tog doba.




Danas je nedelja, 4. februar, 35. dan 2024. Do kraja godine ima 330 dana.

211 - Umro je rimski car Lukije Septimije Sever Pertinaks, osnivač dinastije Severa. Ograničio je vlast Senata, umesto kojeg je "Carski savet" počeo da izdaje zakone. Oslanjao se isključivo na armiju i započeo je niz takozvanih vojničkih careva, pošto je posle njegove smrti, vojska počela samovoljno da postavlja, zbacuje i uklanja careve, sve do stupanja na presto Dioklecijana 285.

1746 - Rođen je poljski nacionalni junak Tadeuš Anžej Bonaventura Košćuško, američki general i učesnik Američkog rata za nezavisnost i ađutant Džordža Vašingtona, kasnije prvog predsednika SAD. Po povratku u Poljsku podigao je ustanak protiv Rusa, ali je njegova vojska poražena u oktobru 1794. u bici kod Macjejovica, a on je ranjen i zarobljen. Pušten je na slobodu 1796. pod uslovom da se odrekne akcija protiv Rusije, posle čega je otišao u izbeglištvo i 1817. je umro u Švajcarskoj.

1783 - Velika Britanija je u Parizu potpisala sporazum o priznanju SAD, čime je okončan osmogodišnji britansko-američki rat, poznat kao Američki rat za nezavisnost.

1789 - Za prvog predsednika SAD izabran je Džordž Vašington, koji je u ratu za nezavisnost od Velike Britanije od 1775. do 1783. komandovao vojskom kolonista. Bio je predsednik osam godina (dva mandata), ali se povukao razočaran 1797. i odbio je da se treći put kandiduje za šefa države.

1872 - Rođen je Goce Delčev. U Sofiji je izbačen iz vojne škole pošto je bio socijalistički orjentisan. Kasnije, zbog niskog rasta nije primljen na Vojnu akademiju u Beogradu. Dve godine bio je učitelj, a 1896. je s malom četom počeo borbu protiv Turaka. Zalagao se za federaciju balkanskih zemalja. Poginuo je u borbi protiv Turaka u maju 1903. tri meseca pre izbijanja Ilindenskog ustanka, čiji je početak odlagao s pravom smatrajući da je preuranjen i slabo pripremljen. Makedonci ga smatraju svojim nacionalnim junakom, ali i Bugari.

1881 - Rođen je sovjetski vojskovođa i političar ruskog porekla Kliment Jefremovič Vorošilov, maršal Sovjetskog Saveza, učesnik revolucija 1905. i Oktobarske revolucije 1917. U građanskom ratu od 1918. do 1920. uspešno je vodio operacije protiv belogardejaca i stranih intervencionističkih trupa, a od 1925. do 1940. bio je sovjetski ministar odbrane. U Drugom svetskom ratu komandovao je jedinicama Severozapadnog pravca i Lenjingradskog fronta. Od 1946. do 1953. bio je zamenik sovjetskog predsednika vlade, a potom posle smrti Staljina, do 1960. predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta.

1889 - Rođen je jugoslovenski istoričar Viktor Novak, profesor Zagrebačkog, potom Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i osnivač Istorijskog instituta SANU. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, a latinski i pomoćne istorijske nauke specijalizovao je u Vatikanskoj školi u Rimu. Na Beogradskom univerzitetu od 1924. do 1959. predavao je latinsku paleografiju, diplomatiku i metodologiju nastave istorije. Objavio je veliki broj rasprava i studija iz istorije jugoslovenskih naroda i istorije književnosti. U kapitalnom delu "Magnum crimen", objavljenom ubrzo posle Drugog svetskog rata, dokumentovao je zločin genocida hrvatskog ustaškog režima nad Srbima u "Nezavisnoj Državi Hrvatskoj". Bio je veoma aktivan i u muzičkom životu kao predsednik Prvog beogradskog pevačkog društva i inicijator osnivanja Južnoslovenskog pevačkog saveza u Beogradu i Sveslovenskog pevačkog saveza u Pragu. Ostala dela: "Antologija jugoslovenske misli i narodnog jedinstva", "Latinska paleografija", "Vatikan i Jugoslavija", "Scriptura Beneventana", "Evangeliarium Spalatense", "Masarik i Jugosloveni", "Iz rimske književnosti", "Sveslovenska misao", "Dva antipoda", "Franjo Rački", "Valtazar Bogišić i Franjo Rački", "Nikola Vulić, naučnik i čovek".

1890 - Rođen je Dragoslav Stojanović, srpski slikar, karikaturista i novinar. Bio je saradnik lista "Ošišani jež", autor je poznatog zaglavlja s ježom koji se ogleda u ogledalu. U međuratnom periodu radi u beogradskom listu "Vreme" i predaje dekorativno slikarstvo na Umetničkoj školi u Beogradu. Godine 1942. nakon povratka iz logora u Nirnbergu, radi u listu Nedićeve vlade "Novo vreme". Streljan je 1945. zbog plakata "Majko Srbijo pomozi" koji je vlada Milana Nedića, naručila kako bi uticala na javnost Srbije s ciljem zbrinjavanja izbeglica iz ustaške Hrvatske, što je okarakterisano kao saradnja "na polju propagande sa nemačkim fašističkim okupatorom". Okružni sud u Beogradu 2007. doneo je Odluku o njegovoj rehabilitaciji.

1897 - Rođen je nemački političar i ekonomista Ludvig Erhard, zapadnonemački kancelar od 1963. do 1966, glavni arhitekta privrednog oporavka i uspona Zapadne Nemačke posle Drugog svetskog rata.

1899 - Na Filipinima je izbila pobuna protiv SAD, koje su odbile da daju nezavisnost toj bivšoj španskoj koloniji. U vreme Špansko-američkog rata, vođa filipinskog revolucionarnog pokreta general Emilio Aginaldo proglasio je nezavisnost u julu 1898. što su SAD ignorisale kad im je Španija prepustila tu pacifičku ostrvsku zemlju sporazumom u Parizu u decembru 1898. Filipini su stekli nezavisnost tek 1946.

1900 - Rođen je francuski pisac Žak Anri Mari Prever, nazvan "pesnik Pariza". Počeo je pod uticajem nadrealista, ali je vremenom izgradio originalan izraz jednostavne i sažete forme. Njegovu poeziju karakteriše revolt, mladalački cinizam, ismevanje autoriteta. Napisao je više poetskih scenarija, možda najlepših u francuskoj kinematografiji, za filmove režisera Marsela Karnea "Obala u magli", "Hotel Sever", "Dan se rađa", "Ljubavnici iz Verone", "Deca raja", "Vrata noći". Dela: zbirke pesama "Reči", "Veliki prolećni bal", "Kiša i lepo vreme".

1902 - Rođen je američki pilot Čarls Ogastas Lindberg, koji je prvi preleteo Atlantski okean. Avionom "Duh Sent Luisa" u maju 1927. preleteo je za 33 časa i 32 minuta 5.856 kilometara od Njujorka do Pariza, što je pravi podvig jer tada nije bilo ni radara ni sigurnih radio-veza. Posle otmice i ubistva njegovog sina Čarlsa 1932, u SAD je donesen tzv. Lindbergov zakon kojim je za otmicu predviđena smrtna kazna. Po dolasku na vlast u Nemačkoj Adolfa Hitlera, javno je ispoljavao simpatije za nacizam i protivio se ulasku SAD u Drugi svetski rat protiv Sila osovine.

1904 - Japanska ratna mornarica blokirala je rusku dalekoistočnu luku Port Artur, što je bio uvod u Rusko-japanski rat, koji je četiri dana kasnije započeo Japan bez objave rata.

1908 - Rođen je srpski slikar Predrag Peđa Milosavljević, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Studirao je prava u Subotici, a zatim bio u diplomatskoj službi u Parizu, Madridu, Londonu. Međunarodnu reputaciju je stekao 1937. na izložbi u Parizu na kojoj je dobio "Gran pri". Napisao je eseje "Između trube i tišine" i dramu "Zopir".

1927 - Umro je serdar Janko Vukotić. Kao načelnik štaba crnogorske Vrhovne komande, komandovao je 1915. Sandžačkom vojskom, i verovatno je presudno uticao na pobedu u bici kod Mojkovca. Bio je pristalica ujedinjenja Srba u jednu državu i protivio se Nikoli Petroviću i njegovoj politici uperenoj protiv ujedinjenja Srba.

1930 - Rođen je srpski pisac Borislav Pekić, romansijer sa izrazitim smislom za suptilno nijansiranje, psihološku i društvenu analizu, prožetu ironičnim odnosom prema svetu. Zbog pripadnosti ilegalnoj organizaciji "Savez demokratske omladine Jugoslavije" posle Drugog svetskog rata, proveo je nekoliko godina na robiji. Jedan je od osnivača obnovljene Demokratske stranke 1989. godine. Dela: romani "Vreme čuda", "Hodočašće Arsenija Njegovana", "Uspenje i sunovrat Ikara Gulbekijana", "Kako upokojiti vampira", "Zlatno runo", "Atlantida", "Novi Jerusalim", "Argonauti", "Pisma iz tuđine", "Godine koje su pojeli skakavci", "Besnilo", drame "Kako zabaviti gospodina Martina", "Na ludom belom kamenu", scenario za film "Dan četrnaesti".

1938 - Pripremajući se za rat, Adolf Hitler je preuzeo resor ministra rata Nemačke, a za šefa diplomatije imenovao je Joahima fon Ribentropa.

1940 - Sovjetske trupe probile su front u Kareliji, u Sovjetsko-finskom ratu, započetom u novembru 1939. Finci su u početku imali uspeha, ali je rat posle prodora u Kareliju okončan porazom Finske. Mirovnim ugovorom potpisanim u martu 1940. u Moskvi, sovjetsko-finska granica je ispravljena na štetu Finske. U ratu je poginulo 48.000 sovjetskih i 32.000 finskih vojnika.

1945 - Sovjetski lider Staljin, predsednik SAD Frenklin Ruzvelt i britanski premijer Vinston Čerčil otpočeli su u dvorcu Livadija, u Jalti na Krimu, osmodnevne razgovore o uređenju sveta posle Drugog svetskog rata. Postignuta je saglasnost o formiranju Ujedinjenih nacija, razoružanju Nemačke i njenoj podeli na okupacione zone, iskorenjivanju nacizma i izvođenju ratnih zločinaca pred sud. Sporazumeli su se i da nova jugoslovenska vlada bude sastavljena na osnovu sporazuma Josipa Broza Tita lidera Partizanskog pokreta otpora i predsednika izbegličke kraljevske vlade u Londonu Ivana Šubašića.

1946 - Predsednik vlade Srbije u Drugom svetskom ratu, pod okupacijom, general Milan Nedić je, prema zvaničnoj verziji, izvršio samoubistvo tokom istražnog postupka. U međuratnom periodu nalazio se na mestu načelnika Generalštaba i ministra vojske i mornarice, a u vreme invazije Nemačke komandovao je Trećom grupom armija. Njegova uloga se različito tumači u istoriografiji, od teze da je bio izdajnik u službi okupatora,do teze da je u pitanju tragična figura, čovek koji je svesno žrtvovao ugled preuzevši funkciju šefa vlade u okupiranoj zemlji kako bi, koliko je to moguće, ublažio tragediju srpskog naroda. Nesumnjivo je da su organi njegove vlade u najtežim uslovima zbrinuli one koji su izbegli od hrvatskih ustaških zločina u "Nezavisnoj Državi Hrvatskoj", kao i sa drugih okupiranih teritorija, ukupno više stotina hiljada lica. Učestvovao je u oslobodilačkim ratovima koje je vodila Srbija 1912-1918. i iz njih je izašao kao veoma ugledan. Dela: "Srpska vojska i solunska ofanziva", "Srpska vojska na albanskoj golgoti", "Kralj Aleksandar I ujedinitelj".

1948 - Cejlon (sadašnja Šri Lanka) dobio je samoupravu u okviru Britanskog komonvelta.

1961 - U Angoli je oslobodilački pokret počeo borbu protiv portugalskih kolonijalnih vlasti. Režim u Lisabonu odgovorio je oštrom represijom. Angola je bila portugalski posed od 1483. a stekla je nezavisnost 1975.

1966 - Prilikom pada japanskog putničkog aviona tipa "Boing 727" u Tokijski zaliv, poginule su 133 osobe, putnici i članovi posade.

1972 - Velika Britanija i devet drugih zemalja priznale su Istočni Pakistan kao nezavisnu državu Bangladeš.

1974 - Grenada je stekla nezavisnost u okviru Britanskog komonvelta.

1976 - Prilikom zemljotresa u Gvatemali čak milion i po lica je ostalo je bez krova nad glavom, a 23.000 je poginulo.

1976 - Glavni grad Mozambika (bivša Portugalska Istočna Afrika) Lorenso Markeš preimenovan je u Maputo.

1978 - Džunijus Džajavordene preuzeo je dužnost prvog predsednika Šri Lanke.

1980 - Umro je srpski slikar Stojan Aralica, član Srpske akademije nauka i umetnosti, majstor sa izrazitim osećanjem za boju. Posle studija u Minhenu, Rimu i Parizu, proputovao je Španiju, severnu Afriku i Italiju i dugo je živeo u Parizu, a od 1948. u Beogradu. Najčešće je slikao predele i mrtvu prirodu, u početku pod uticajem minhenske škole i pariske škole Andre Lota, da bi potom izgradio stil na iskustvima postimpresionizma, stvarajući slike koje odlikuje naglašeno osećanje za boju i prozračna atmosfera. U poslednjoj fazi približio se apstrakciji.

1989 - U oružanoj pobuni oboren je diktator Paragvaja Alfredo Stresner, koji je vladao 35 godina, duže od bilo koga u 20. veku u nekoj od južnameričkih država. U pobuni je poginulo više od 300 osoba, mahom vojnika. Predsednik Paragvaja postao je general Andres Rodrigez, blizak Stresnerov saradnik.

1990 - U napadu iz zasede na autobus sa izraelskim turistima, islamski teroristi ubili su u Egiptu devet turista i dvojicu egipatskih policajaca i ranili 20 lica.

1992 - Trupe lojalne predsedniku Venecuele Karlosu Andresu Peresu ugušile su pokušaj vojnog udara.

1997 - U sudaru dva vojna izraelska helikoptera tipa "CH- 53 sikorski" poginula su 73 vojnika.

2003 - Poslanici Veća republika i Veća građana Skupštine Savezne Republike Jugoslavije usvojili su Ustavnu povelju Državne zajednice Srbija i Crna Gora, čime je SRJ pretvorena u znatno labaviju Državnu zajednicu - koja se pokazala kao kratkotrajna.

2003 - Umro je Stefan Boca, episkop Srpske pravoslavne crkve, profesor bogoslovlja i crkveni pisac. Bio je profesor Bogoslovije Svetog Save u manastiru Rakovica, a potom nastavlja studije na Koledžu Svetog Avgustina u Kenterberiju, gde ga je zatekao izbor za episkopa dalmatinskog. Podigao je i obnovio desetine hramova srpske crkve, otvorio bogosloviju u manastiru Krka, napisao, objavio, preveo i publikovao niz važnih dela: "Katihizis Istočne Pravoslavne Crkve", "Pravoslavna Dalmacija" N. Milaša, "Manastir Krupa 1317-1967", "Dalmatinski episkop Simeon Končarević i njegovo doba", "Dalmatinska Lazarica i pravoslavni Kosovljani", "Osam vekova Studenice". Jedan je od najzaslužnijih za podizanje nove zgrade Bogoslovskog fakulteta u Beogradu. Bio je aktivan i cenjen u svetskim ekumenskim krugovima.

2005 - Italijanska novinarka Đulijana Zgrena, dopisnica italijanskih dnevnih novina "Il Manifesto", oteta je u centru Bagdada. Oslobođena je 3. marta, ali je 4. marta, na putu do aerodroma, na auto u kojem se nalazila pucala američka patrola. Zgrena je ranjena, a italijanski agent tajne službe Nikola Kalipari je, štiteći je, poginuo.

2005 - Julija Timošenko, jedan od lidera "narandžaste revolucije" postala je prva žena predsednik vlade Ukrajine.

2006 - Umrla je Beti Fridan, koja je svojom knjigom "Ženska mistika" postavila temelje modernog feminističkog pokreta. Osnovala je Nacionalnu organizaciju za žene. Umrla je na svoj rođendan, u 85. godini.

2021 - U velikoj akciji MUP-a Srbije uhapšeno je 19 osoba, na čelu s Veljkom Belivukom i Markom Miljkovićem. Uhapšeni su osumnjičeni za udruživanje s ciljem izvršavanja krivičnih dela, otmica i teških ubistava.

Dogodilo se na današnji dan, 05.02.

Na današnji dan 1884. godine rođen je srpski pisac Veljko Petrović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Najčešći motiv njegove književnosti je srpska Vojvodina sa njenim specifičnim ambijentom i ljudskim karakterima. Studije Prava je završio u Pešti. U Prvom balkanskom ratu bio je ratni dopisnik, a u Prvom svetskom ratu dobrovoljac u srpskoj vojsci, potom načelnik u Ministarstvu prosvete, predsednik Matice srpske u Novom Sadu i Srpske književne zadruge u Beogradu i upravnik beogradskog Narodnog muzeja. Prve zbirke stihova objavio je 1914. Bio je i plodan prozni pisac, a pisao je i studije o književnosti i slikarstvu. Dela: zbirke pesama "Rodoljubive pesme", "Na pragu", "Stihovi", zbirke pripovedaka "Bunja i drugi u Ravangradu", "Varljivo proleće", "Pomerene savesti", "Prepelica u ruci", "Dah života", "Moloh".

Danas je ponedeljak, 05. februar, 36. dan 2024. Do kraja godine ima 329 dana.

1679 - Umro je holandski pisac Jost van den Vondel, najplodniji i najznačajniji književnik holandskog baroka. Pisao je tužbalice, patriotske, satirične i prigodne pesme, a dramama na biblijske, antičke i istorijske teme znatno je uticao na evropsku literaturu. Dela: drame "Pasha", "Palamed", "Hizbreht van Amatel", "Levendalci", "Lucifer", "Jefta", "Adam u izgnanstvu".

1782 - Španci su preoteli od Britanaca sredozemno ostrvo Minorka.

1814 - U Beču je objavljena "Mala prostonarodna slavenoserbska pesmarica" Vuka Karadžića, koja je označila početak upoznavanja Evrope sa srpskom narodnom poezijom.

1840 - Rođen je škotski pronalazač Džon Bojd Danlop, koji je 1887. izumeo pneumatsku gumu. Izum je komercijalizovao 1890. u prvo vreme proizvodeći gume za bicikle, kasnije za automobile, što je bio jedan od najvažnijih uslova za ubrzan razvoj automobilske industrije.

1840 - Rođen je britanski konstruktor oružja američkog porekla Hajrem Stivens Maksim, čiji je mitraljez konstruisan 1884. nazvan "Maksim".

1876 - Osnovan je Vojnogeografski institut u Beogradu, tada kao kao Drugo (od 1878. godine Geografsko) odeljenje Glavnog generalštaba Srpske vojske. Danas on je naučno-tehnička ustanova Geodetske službe Vojske Srbije.

1881 - Umro je škotski istoričar i filozof Tomas Karlajl, čija se dela, izrazito faktografski potkrepljena, odlikuju živim i dramatičnim izlaganjem. Ostavio je veliki utisak na brojne evropske mislioce 19. pa i 20. veka. Dela: "Francuska revolucija", "O herojima", "Život Fridriha Velikog", "Sartor Resartus", "Čartizam", "Prošlost i sadašnjost", "Pisma i govori Olivera Kromvela", "Kritički eseji".

1885 - Belgijski kralj Leopold II proglasio je "Slobodnu državu Kongo", bila je to uvertira u surovu eksploataciju te prirodnim bogatstvima prebogate teritorije, koja je 1908. postala kolonija - Belgijski Kongo.

1893 - Umro je glumac Toša Jovanović, član Narodnog kazališta u Zagrebu i Narodnog pozorišta u Beogradu, jedan od najvećih srpskih glumaca 19. veka. Kao prvi glumac iz Srbije gostovao je u Budimpešti.

1894 - Rođena je Ksenija Atanasijević, filozof, etičar. Studirala je filozofiju i klasične jezike u rodnom Beogradu, Ženevi i na pariskoj Sorboni. Doktorirala kod Branislava Petronijevića tezom: "Brunovo učenje o najmanjem". Bila je aktivan član Beogradskog ženskog društva i poznati borac za ženska prava, aktivan publicista i cenjeni filozofski pisac. Dela: "L'atomisme d'Epicure", "Filozofski fragmenti" I-II, "Hristova etika", "Etika praštanja".

1917 - Usvajanjem novog ustava Meksiko je postao federalna republika sa 28 saveznih država. Proklamovan je princip da "zemlja i rudno bogatstvo pripadaju narodu", država je sekularizovana (razdvojena od crkve), priznato je pravo radnika da se organizuje u sindikate, pravo na štrajk, uvedeno je osmočasovno radno vreme.

1919 - Rođen je grčki državnik i ekonomista Andreas Papandreu, prvi socijalistički predsednik vlade Grčke. Bio je šef vlade od 1981. do 1989. i od 1993. do januara 1996, kad se povukao zbog bolesti. U politički život Grčke je ušao 1961. kao član Unije centra, koju je vodio njegov otac Jorgos. U očevoj vladi bio je ministar, ali je dao ostavku zbog nesuglasica s desnim strujama u partiji, a 1965. je napustio zemlju. Po povratku, posle vojnog puča 1967. je zatvaran kao protivnik diktature, a 1968. je dobio dozvolu da ode u SAD. Vratio se 1974. i osnovao Svegrčki socijalistički pokret (PASOK), s kojim je dobio izbore 1977. a predsednik vlade je postao četiri godine docnije kada je PASOK ponovo pobedio na izborima.

1941 - Nacistička Nemačka je, u Drugom svetskom ratu, u Berlinu, na tajnom sastanku šefa diplomatije Joakima fon Ribentropa sa specijalnim izaslanikom jugoslovenske vlade Danilom Gregorićem, izvršila jak pritisak na vladu Kraljevine Jugoslavije da pristupi Trojnom paktu, što je ona i učinila 25. marta 1941. u nadi da će izbeći rat.

1941 - Umro je australijski pisac Endru Barton "Banjo" Peterson, autor izvrsnih balada poput "Čoveka sa snežne reke". U romanu "Brak" na slikovit način opisao je život na ovčarskim farmama Australije.

1945 - Američke trupe pod komandom generala Daglasa Makartura ušle su u Drugom svetskom ratu u filipinski glavni grad Manilu.

1971 - U Belfastu je tokom nemira ubijen britanski vojnik, prvi od dolaska britanskih trupa u Severnu Irsku 1969.

1983 - U Lionu je posle izručenja iz Bolivije zatočen ratni zločinac Klaus Barbi, jedan od šefova Gestapoa u okupiranoj Francuskoj. "Dželat iz Liona", direktno odgovoran za ubistva i mučenja hiljada francuskih rodoljuba u Drugom svetskom ratu, u Boliviji se skrivao 32 godine.

1988 - Vrhovni sud Sovjetskog Saveza ukinuo je presudu kojom su u martu 1938. osuđeni i potom ubijeni Nikolaj Buharin, Aleksej Rikov i niz drugih visokih sovjetskih partijskih i državnih rukovodilaca. Svi osuđeni su rehabilitovani.

1990 - Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov je na partijskom plenumu rekao da Komunistička partija mora da se odrekne monopola na vlast.

1993 - Umro je američki režiser, scenarista i producent Džozef Leo Menkevic, dobitnik dva Oskara za režiju i dva za scenario. Filmovi: "Sve o Evi", "Pisma trima ženama", "Julije Cezar", "Kleopatra", "Bosonoga kontesa", "Bekstvo", "Ljudi će pričati", "Tihi Amerikanac", "Pet prstiju", "Iznenada prošlog leta".

1994 - Na sarajevskoj pijaci Markale poginulo je 68 osoba a ranjeno oko 200, u eksploziji jedne minobacačke granate. Glavni štab Vojske Republike Srpske, koju se sarajevski mediji odmah optužili, odbacio je odgovornost. Kao posledica izdejstvovano je povlačenje teškog naoružanja oko Sarajeva. Izveštaj koji je bio prosleđen u središte UN nagoveštavao je mogućnost da je tragedija bila inscenirana.

1997 - Tri najveće švajcarske banke su, pod snažnim međunarodnim pritiskom posle šokantnih otkrića o njihovoj saradnji sa nemačkim nacistima, u Drugom svetskom ratu, skrivanjem dragocenosti otetih od Jevreja, osnovale humanitarni fond od 100 miliona švajcarskih franaka za žrtve holokausta.

2005 - Umro je togoanski predsednik Gnasingbe Ejadema, koji je na vlast došao vojnim pučem 1967. i odmah zabranio svaku političku aktivnost u zemlji. Od 1991. kada je vratio političke slobode, tri puta uzastopno pobeđivao je na predsedničkim izborima.

2006 - Iran je povukao svog ambasadora iz Danske u znak protesta zbog objavljivanja stripa o proroku Muhamedu u listu "Jilands Posten".

2007 - Američki astronaut Sunita Vilijams postigla je rekord u boravku žene u otvorenom prostoru u kosmosu, sve ukupno, u tri izlaska, u trajanju od 22 časa i 27 minuta. Međutim, američki astronauti nisu uspeli da potisnu apsolutnog rekordera, ruskog kosmonauta Anatolija Solovjova, koji je boravio u kosmosu 77, 5 časova.

2008 - Umro je Mahariši Maheš Jogi, duhovni vođa Pokreta transcendentalne meditacije, koji je osnovao 1957. Maharaši je stekao svetsku popularnost specifičnom tehnikom meditacije 60-ih godina 20 veka kada su se za njegovo učenje zainteresovali Bitlsi.

2008 - U nevremenu, pošto je najmanje šest tornada pogodilo oblast od stotinak kilometara između Oksforda u Misisipiju i Džeksona u Tenesiju, na jugu SAD, poginulo je najmanje 45 osoba, dok je više od 150 povređeno.

2009 - Evropski parlament usvojio je Rezoluciju o Kosovu kojom se poziva na ponovno razmatranje prelaznog sporazuma UN i Vlade Srbije "kada Euleks postigne svoju punu operativnu sposobnost". Rezolucijom su pozvane članice EU koje nisu priznale nezavisnost Kosova da to učine.

2009 - Vlada Srbije donela je odluku da kuću u kojoj se nalazila izdavačka kuća i knjižara Gece Kona, svojevrsne institucije srpskog knjižarstva u međuratnom periodu, proglasi za spomenik kulture. Vlasnik je time obavezan da očuva autentičan izgled zgrade kao i namenu. Zdanje izgrađeno 1928. prema projektu arhitekte Radoslava Todorovića, bilo je vlasništvo braće Matić a 1932. otkupio ga je Geca Kon.

2012 - Proglašena je vanredna situacija na teritoriji cele Srbije. Vlada je ovakvu odluku donela zbog brojnih problema izazvanih obilnim snegom i izuzetnom hladnoćom.

2017 - U Kosovskoj Mitrovici je počelo uklanjanje potpornog zida kod mosta na Ibru, u skladu s dogovorom koji su o ovom pitanju postigli u Prištini predstavnici ove opštine i Vlade Kosova, uz posredovanje EU i ambasade SAD u Prištini. Uoči uklanjanja najavljeno je da će zid biti zamenjen novom konstrukcijom.

Dogodilo se na današnji dan, 06.02.

Na današnji dan 1876. godine u Srbiji je osnovano Društvo Crvenog krsta, nepunih 13 godina posle prve Međunarodne konferencije Crvenog krsta u Ženevi. Akciju je pokrenuo mladi vojni lekar Vladan Đorđević, budući ugledni političar i književnik. Osnivački skup održan je u svečanoj sali beogradske opštine. Za prvog predsednika "Srpskog društva Crvenog krsta" - kako je glasio zvanični naziv, izabran je mitropolit Mihajlo (Jovanović). Prvi zadatak novoosnovanog društva bio je zbrinjavanje izbeglica u vreme i nakon Hercegovačkog ustanka. Dva meseca nakon osnivanja Društvo je postalo član Međunarodnog Crvenog krsta. Zakonskim odredbama iz 1896. Društvo je postalo autonomno od države. Temelji Doma srpskog Crvenog krsta postavljeni su juna 1879. u Siminoj ulici na Dorćolu, gde se nalazi i danas.

Danas je utorak, 06. februar, 37. dan 2024. Do kraja godine ima 328 dana.

1564- Rođen je engleski pisac Kristofer Marlou. Njegova dela pisana u jambskom desetercu bitno su uticala na Vilijama Šekspira. Tragedije koje je pisao prikazuju žudnju za vlašću, odlikuju se zvučnom retorikom i na mahove poetskim žarom. Dela: "Tamerlan Veliki", "Dr Faustus", "Jevrejin sa Malte", "Edvard II".

1665- Rođena je engleska kraljica Ana. Vladala je od 1702. do 1714. i bila je poslednji monarh iz dinastije Stjuart. Tokom njene vladavine ujedinjene su Engleska i Škotska 1707. Ali taj period bio je ispunjen i oštrim rivalitetem vigovaca i torijevaca, kao i pojačanim neizvesnošću u pogledu naslednika prestola.

1685- Umro je engleski kralj Čarls II Stjuart, sin Čarlsa I pogubljenog u građanskom ratu 1649. Postao je monarh 1660. posle ukidanja republike uspostavljene 1653. pod Oliverom Kromvelom. Stupajući na presto Engleske i Irske, obavezao se na poštovanje prava Parlamenta i ličnih sloboda građana. Povremenim istupima njegove samovolje usprotivila se stranka Vigovaca (liberali) i parlament ga je 1679. primorao da potpiše akt "Habeas corpus" kojim su ozakonjene izvesne građanske slobode. Njegova vladavina u istoriji je označena kao period restauracije.

1793- Umro je italijanski pisac Karlo Goldoni, obnovitelj italijanske komedije. Dela: komedije "Mirandolina", "Ribarske svađe", "Tvrdica", "Kockar", "Laskavac", drama "Dalmatinka".

1802- Rođen je engleski fizičar Čarls Vitstoun, pionir telegrafije. Pronašao je i metod za određivanje električnog otpora i istraživao elektricitet, svetlost i zvuk.

1804- Umro je engleski hemičar i filozof Džozef Pristli, koji je otkrio kiseonik, amonijak, hlorovodonik, azot-oksid, ugljendioksid i sumpornu kiselinu. Bio je vatreni pristalica Francuske revolucije i ogorčeni protivnik ateizma prosvetitelja - verovao je u besmrtnost duše. Dela: "Hartlijeva teorija o ljudskom duhu na principima asocijacije ideja", "Slobodni razgovori o materijalističkim učenjima", "Sokrat i Isus", "Istorija i sadašnje stanje elektriciteta".

1838- Rođen je engleski glumac Džon Henri Brodrib, poznat kao Henri Irving, jedan od najvećih tragičara 19. veka, prvi glumac kojem je 1895. dodeljena plemićka titula. Njegova gluma se odlikovala plemenitim patosom, posebno u tumačenju likova iz drama Vilijama Šekspira.

1897- Rođen je brazilski filmski režiser, scenarista i producent Alberto de Almeida Kavalkanti, koji je između dva svetska rata, radeći u Evropi, znatno uticao na francusku filmsku avangardu i englesku dokumentarističku filmsku školu. Filmovi: "Ivet", "Voz bez očiju", "Kapetan Frakas", "Odmor đavola", "Smrt noći", "Nikolas Niklbi", "Prvi džentlmen", "Zemlja je uvek zemlja", "Pesma mora", "Gazda Puntila i njegov sluga Mati".

1897- Grčko ostrvo Krit dobilo je autonomni status u okviru turskog carstva, što je bila posledica masovnog ustanka koji je izbio na Kritu. Grčka je ostrvo prisajedinila konačno tek nakon Balkanskih ratova 1913.

1899- Senat SAD ratifikovao je Pariski mirovni ugovor kojim je okončan Američko-španski rat. Poražena Španija je primorana da Amerikancima prepusti Filipine, Kubu, Portoriko i Guam.

1905- Rođen je poljski političar Vladislav Gomulka, vođa Poljske radničke partije (komunisti) od 1943. do 1948. i od 1956. do 1970. Sa dužnosti generalnog sekretara smenjen je 1948. u vreme jačanja staljinizma, a ostavku na taj položaj podneo je krajem 1970, pod pritiskom radničkih nemira.

1911- Rođen je američki državnik Ronald Vilson Regan, predsednik SAD od 1980. do 1988. Prethodno je bio filmski glumac i guverner Kalifornije od 1966.

1912- Rođena je Eva Braun, intimna prijateljica Adolfa Hitlera. Zvanično je postala njegova supruga dan pre zajedničkog samoubistva u Hitlerovom berlinskom bunkeru krajem aprila 1945.

1922- Potpisivanjem ugovora u Vašingtonu je završena konferencija SAD, Francuske, Japana, Italije i Velike Britanije, na kojoj su se velike sile obavezale da ograniče upotrebu bojnih otrova i podmornica u ratnim sukobima i utvrdile novu raspodelu pomorskih vojnih snaga. SAD su stekle pravo da drže mornaricu koja neće biti slabija od britanske i koja će nadmašiti flotu Japana.

1931- Rođena je argentinska igračica, potom državnica Marija Estela Isabelita Martines, poznata kao Isabela Peron, predsednik Argentine od 1974. do 1976. Na položaju šefa države nasledila je preminulog supruga Huana Perona. Prethodno je 1973. postala potpredsednik Argentine, s vlasti je zbačena vojnim udarom, posle čega je na osnovu odluke vojne hunte bila u zatvoru od 1976. do 1981.

1932- Rođen je francuski filmski režiser Fransoa Trifo, jedan od tvoraca "novog talasa" francuskog filma. Svetsku slavu stekao je već prvim filmom "400 udaraca", snimljenim 1959. Ostali filmovi: "Žil i Džim", "Američka noć" (Oskar), "Priča o Adeli", "Pucajte na pijanistu", "Divlje dete", "Susetka", "Poslednji metro", "Ukradeni poljupci".

1937- U izdanju Beogradske knjižare i izdavačke kuće Geca Kon objavljen je "Leksikon stranih reči i izraza" Milana Vujaklije, delo koje će vremenom doživeti niz izdanja, klasičan naslov srpske leksikografije.

1952- Umro je britanski kralj Džordž VI, kojeg je nasledila kćerka, kraljica Elizabeta.

1958 - U avionskoj nesreći na minhenskom aerodromu poginula su 23 putnika, uključujući osam igrača engleskog fudbalskog kluba Mančester junajted nazvanih "Bezbijeve bebe", prema njihovom menadžeru Matu Bezbiju. Nesreća se dogodila pri povratku iz Beograda gde je Mančester junajted igrao meč evropskog Kupa šampiona sa Crvenom zvezdom.

1989- Umro je francuski filmski režiser Andre Žan Kajat, koji se bavio i advokaturom, novinarstvom i pisanjem scenarija, ali je slavu stekao kao režiser. Filmovi: "Svi smo mi ubice", "Ogledalo sa dva lica", "Ljubavnici iz Verone", "Pravda je zadovoljena", "Pre potopa", "Prelaz preko Rajne".

1993- Umro je američki teniser afričkog porekla Artur Eš, prvi crni igrač koji je, trijumfom u Vimbldonu 1975. uspeo da pobedi na Gren slem turniru. Umro je od side pošto je zaražen virusom te bolesti transfuzijom krvi prilikom operacije srca.

1994- Šef opozicionih socijaldemokrata Marti Ahtisari dobio je prve direktne predsedničke izbore u Finskoj, pobedivši ministarku odbrane Elizabet Ren.

1995- Dva vasionska broda od po 100 tona, najveća ikad spojena u svemiru, susrela su u prvom američko-ruskom svemirskom "randevuu" posle 20 godina.

1997- Kongres Ekvadora smenio je predsednika Abdalu Bukarama, proglasivši ga neuračunljivim.

1999- U zamku Rambuje kod Pariza počeli su pregovori na kojima je delegaciju SRJ predvodio potpredsednik vlade Srbije Ratko Marković, a kosovskih Albanaca vođa terorističke tzv. OVK Hašim Tači, iako je formalni predvodnik bio Ibrahim Rugova.

2000- Vršilac dužnosti predsednika Rusije Vladimir Putin izjavio je da su okončane operacije u glavnom gradu Čečenije Groznom, iz kojeg su izbačeni islamski teroristi.

2000- Bivši finski šef diplomatije Tarja Halonen pobedila je na predsedničkim izborima, postavši prva žena šef države u istoriji Finske.

2004- U eksploziji koju je aktivirao islamski bombaš-samoubica u metrou u Moskvi poginulo je najmanje 40 osoba.

2007- Umro je Frenki Lejn, američki muzičar, jedan od najpopularnijih 50-ih 20. veka. Prepoznatljivim baritonom i pesmama poput "That's My Desire", "Mule Train", "Jezebel", "I Believe" i "Rawhide", Lejn je bio jedan od "pretplaćenih" na top listama sve do pojave rokenrola. Tokom sedam decenija duge karijere, repertoarom koji je obuhvatao džez, bluz i kantri, prodao je više od 100 miliona ploča od kojih je više od 20 doseglo status zlatnih.

2008- Umro je Dragutin Dražić, član SANU, tehnolog i fizikohemičar. Ugledni univerzitetski profesor posebno se bavio oblastima fizičke hemije i korozije. Bio je predsednik Međunarodnog društva za elektrohemiju i potpredsednik Unije hemijskih društava Jugoslavije. Kao počasni predsednik predvodio je i Srpsko hemijsko društvo. Objavio je pet naučnih monografija i oko 200 naučnih radova.

2012- Srpskom teniseru Novaku Đokoviću uručena je prestižna nagrada "Laureus" kao najboljem sportisti sveta tokom prethodne godine.

2019 Predsednik Vlade privremenih kosovskih institucija Ramuš Haradinaj izjavio je da je komunikacija Prištine s UNMIK-om obustavljena. Po njegovom tumačenju takva odluka je doneta pošto izveštaji koje ta misija prosleđuje Ujedinjenim nacijama, kako je naglasio "ne odražavaju istinu".

Dogodilo se na današnji dan, 07.02.

Na današnji dan 1864. godine umro je srpski jezički i pravopisni reformator Vuk Stefanović Karadžić, tvorac novog pravopisa i književnog jezika. Opismenio se u rodnom selu kod rođaka trgovca, potom u školi u Loznici i zatim u manastiru Tronoša. Tokom Prvog srpskog ustanka bio je pisar kod ustaničkog vojvode Ćurčije, zatim učitelj u Beogradu i carinik na Dunavu kod Kladova. Posle propasti ustanka 1813. i odlaska u Beč počeo je da sakuplja narodne pesme i umotvorine i da radi na srpskom pravopisu i jeziku uopšte. Ubrzo je objavio prvu zbirku narodnih pesama i "Pismenicu" (gramatika) a 1818. "Srpski rječnik". Pisao je i istorijska svedočanstva (više sećanja), bavio se nekom vrstom etnografije, organizovao istraživanja širom srpskih zemalja i vodio je ogromnu prepisku. Njegovi odnosi sa knjazom Milošem Obrenovićem prošli su kroz razne faze ali je sa vrhom srpske crkve posebno Karlovačke mitropolije bio u veoma lošim odnosima. Mitropolit Stratimirović, čovek retke učenosti i kulture, smatrao je da je njegova jezička reforma primitivna i da odbacuje čitavu srpsku jezičku i književnu tradiciju, a njegov prevod Novog Zaveta ocenjen je tada kao skandalozan (pošto nije poznavao klasične jezike prevod je rađen sa nemačkog). Vremenom je stekao ugled među intelektualcima Evrope, čak i kod takvih umova kakvi su bili Gete ili Ranke, univerzitet u Jeni proglasio ga je počasnim doktorom. Njegove ideje odnele su odlučujuću prevagu 1847. kada su izašle "Pesme" Branka Radičevića, pisane "Vukovim jezikom", a Đura Daničić je tekstom "Rat za srpski jezik i pravopis" dokazivao opravdanost Vukove reforme. Njegovi posmrtni ostaci preneti su 1897. iz Beča u Srbiju i položeni su u portu Saborne crkve u Beogradu, nasuprot Dositeja Obradovića.



Danas je sreda, 7. februar, 38. dan 2024. Do kraja godine ima 327 dana.

1478 - Rođen je engleski pisac i državnik Tomas Mor, rodonačelnik utopijskog socijalizma, pisac socijalnih, istorijskih i teoloških spisa. Od 1529. do 1532. bio je lord-kancelar kralja Henrija VIII, ali je 1535. zbog odbacivanja crkvene reformacije i odbijanja da prizna kralja za poglavara novoustanovljene Anglikanske crkve - osuđen na smrt i pogubljen. U političko-filozofskom spisu "Utopija", objavljenom na latinskom 1516. prikazao je bedu Engleske, otimanje zemlje od seljaka od strane veleposednika kao i rani kapitalizam. Tome nasuprot, naslikao je zamišljeno ostrvo "Utopiju", oslobođeno privatne svojine, kao idealnu socijalnu državu sa savršenim društvenim i političkim sistemom. Termin - Utopija danas se koristi kao sinonim za nešto neostvarljivo.

1792 - Austrija i Pruska su sklopile savez protiv revolucionarne Francuske u strahu od širenja ideja revolucije.

1812 - Rođen je engleski pisac Čarls Džon Hafem Dikens, osnivač socijalnog romana, tipičan predstavnik realizma. Prikazivao je srednje i niže građanstvo i izneo je na videlo strahovitu nepravičnost viktorijanskog društva, čime je uzburkao javno mnenje, a parlament nagnao da sprovede izvesne socijalne reforme. Tegobno lično iskustvo je stekao kada je zbog porodičnih dugova, kao dečak, bio prinuđen da radi u jednoj fabrici za proizvodnju paste za obuću. Napisao je dvadesetak dela, uglavnom romana. Dela: romani "Dejvid Koperfild", "Oliver Tvist", "Pikvikov klub", "Mala Dorit", "Nikolas Niklbi", "Velika očekivanja", "Stara prodavnica retkosti", "Sumorna kuća", "Martin Čazlvit", pripovetke "Tri duha", "Cvrčak na ognjištu", "Bitka života".

1863 - Na britanskom vojnom brodu "Orfej", koji je potonuo pored obala Novog Zelanda, poginulo je 190 ljudi.

1870 - Rođen je austrijski psihijatar Alfred Adler, jedan od pionira psihoanalize, osnivač pravca tzv. individualne psihologije, kojom se odvojio od tvorca psihoanalize Sigmunda Frojda. Smatrao je da je težnja ka moći pokretačka snaga psihičkog života svakog pojedinca, što može da izazove preteranu težnju ka afirmaciji ili unutrašnji otpor osećanju manje vrednosti i time neurotična oboljenja. Dela: "Praksa i teorija individualne psihologije", "Poznavanje čoveka", "O nervoznom karakteru".

1878 - Umro je papa italijanskog porekla Pije IX, čiji je pontifikat trajao 31 godinu i 236 dana, najduže u istoriji rimokatoličke crkve. Na Vatikanskom saboru 1870. proglasio je dogmu o papskoj nepogrešivosti.

1885 - Rođen je američki pisac Sinkler Luis, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1930. Ismevao je zablude i samoobmane američkog društva, pisao je protiv rasne diskriminacije. U realističko-satiričnim romanima je podvrgavao podsmehu lekare, sveštenike, sudije, sitno građanstvo, ali i poslovne ljude, industrijalce. Dela: romani "Dr Erousmit", "En Vikers", "Elmer Gantri", "Glavna ulica", "Bebit", "Dodsvort", "Mentrep", "Kraljevska krv", "To je ovde nemogućno" (vizija fašizacije SAD).

1894 - Umro je belgijski proizvođač duvačkih instrumenata Adolf Saks, koji je 1840. izumeo muzički instrument nazvan njemu u čast saksofon.

1947 - Velika Britanija je izložila plan podele Palestine na jevrejski i arapski deo.

1962 - U eksploziji u zapadnonemačkom rudniku uglja kod Sarbrikena poginulo je 298 rudara.

1968 - Premijeri svih 10 kanadskih provincija odobrili su nacrt ustava prema kojem je status francuskog jezika u celoj Kanadi izjednačen sa engleskim.

1971 - Žene su u Švajcarskoj referendumom dobile pravo glasa.

1984 - Američki kosmonaut Brus Mekendls je napustio svemirski brod "Čelendžer" i "prošetao" svemirom kao prvi čovek koji se kretao bez fizičke veze s letelicom, pokretan motorom na leđima.

1986 - Doživotni predsednik Haitija Žan Klod Divalije pobegao je iz zemlje, okončavši 29-godišnju vladavinu porodice Divalije u toj karipskoj zemlji.

1990 - Plenum Centralnog komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza odlučio je da iz ustava bude izbrisana odredba kojom joj je garantovana "rukovodeća i usmeravajuća" uloga u društvu, odrekavši se time političkog monopola posle više od 70 godina.

1991 - Sveštenik Žan Bertran Aristid proglašen je predsednikom Haitija, kao prvi demokratski izabrani šef te karipske države.

1996 - U "boingu 757", koji se srušio nekoliko minuta posle poletanja iz Dominikanske Republike ka Nemačkoj, poginulo je svih 189 putnika, mahom nemačkih turista i članova posade.

1999 - Umro je jordanski kralj Husein, koji je vladao Jordanom od 1952. Na prestolu te bliskoistočne zemlje nasledio ga je sin Abdulah.

2003 - U eksploziji automobila-bombe ubijene su najmanje 33 osobe i razoren "El Nogal", jedan od najekskluzivnijih klubova u kolumbijskoj prestonici Bogoti.

2005 - Engleskinja Elen Mekartur postavila je novi svetski rekord u solo jedrenju oko sveta, prešavši skoro 42.000 kilometara za 71 dan, 14 sati, 18 minuta i 33 sekunde.

2006 - Talibani u Avganistanu pozvali su muslimanski svet da proglasi sveti rat povodom spornih karikatura o proroku Muhamedu objavljenih u danskom listu "Jilands Posten".

2008 - Umro je Desimir Tošić, publicista, jedan od lidera Demokratske stranke. Rođen je u Beloj Palanci nedaleko od Pirota. Bio je studentski prvak Demokratske stranke uoči Drugog svetskog rata (napada na Kraljevinu Jugoslaviju). Nakon rata živeo je kao emigrant u Francuskoj i Britaniji. Uređivao je emigrantski list "Naša reč" (1948-1990). Vratio se u Srbiju 1990. i izvesno vreme bio je i narodni poslanik. Dela: "O ljudima, eseji, zapisi, sećanja", "Kolektivizacija u Jugoslaviji", "Crkva, država, društvo", "Demokratska stranka 1920-1941".

2008 - Umro je Časlav Veljić, dugogodišnji predsednik Kajakaškog saveza Jugoslavije. Član Predsedništva Jugoslovenskog olimpijskog komiteta bio je u nekoliko saziva, a od 1978. do 1993. je i generalni sekretar JOK-a. Bio je 20 godina član komisije Evropskih olimpijskih komiteta. Jedan je od najuglednijih kajakaških sudija u svetu, a kao glavni sudija, starter ili član žirija radio je na Olimpijskim igrama u Meksiku, Minhenu, Montrealu, Moskvi, Los Anđelesu, Seulu i Barseloni.

2009 - Umro je Zlatibor Petrović, član SANU, profesor Veterinarskog fakulteta, parazitolog svetskog ugleda. Bio je član Matice srpske, Srpskog lekarskog društva, Društva parazitologa, Svetskog udruženja veterinara. Univerzitet veterinarske medicine u Budimpešti dodelio mu je diplomu počasnog doktora nauka.

2010 - Umro je Mihajlo Marković, filozof, akademik. Bio je predsednik Jugoslovenskog udruženja za filozofiju, dekan i upravnik Instituta za filozofiju beogradskog Filozofskog fakulteta, jedan od organizatora Korčulanske letnje škole 1960-tih, član Saveta znamenitog filozofskog časopisa "Praksis".

Dogodilo se na današnji dan, 08.02.

Danas je četvrtak, 8. februar, 39. dan 2024. Do kraja godine ima 326 dana.

1587 - Pogubljena je škotska kraljica Meri Stjuart, koja je prethodno 19 godina provela u zatvoru, pod optužbom za kovanje zavere protiv engleske kraljice Elizabete I. Zbog nepopularne rimokatoličke politike koju je pokušala da nametne protestantskoj Škotskoj, 1568. morala je da pobegne u Englesku. Na suđenju održanom prema nalogu Elizabete I osuđena je na smrt.

1676 - Umro je ruski car Aleksej Mihajlovič Romanov, otac Petra Velikog. Na vlast je došao 1645. Ugušio je bunu seljaka i donskih kozaka pod Stenjkom Razinom. Podržao je ustanak ruskih kozaka u Ukrajini koji je protiv poljske vlasti predvodio zaporoški hetman Bogdan Hmeljnicki i potom je u ratu od 1654. do 1667. potukao poljsku vojsku i pripojio Ukrajinu do reke Dnjepar, uključujući grad Kijev, staru prestonicu Kijevske Rusije. Učvrstio je centralnu vlast, pripojio istočne delove Sibira i razvio trgovinu sa Kinom, Persijom i evropskim zemljama.

1724 - Petar Veliki potpisao je ukaz o osnivanju i ustrojstvu Ruske akademije nauka. Novoosnovana Akademija postala je ubrzo najviše telo ruske nauke i kulture.

1725 - Umro je ruski car Petar I Aleksejevič Romanov, poznat kao Petar Veliki. Učinio je rusku državu svetskom silom prvog reda. Proglašen je carem kao dete 1682. a vlast je preuzeo 1689. uklonivši regenta, polusestru Sofiju. Zapadnu Evropu je proputovao 1697. i 1698. Sproveo je dalekosežne reforme, otvarajući Rusiju prema Evropi. Umesto stare vojske - strelaca, čiju je pobunu ugušio, uveo je modernu stajaću vojsku. Izgradio je snažnu flotu, osnovao Akademiju nauka, pokrenuo prve novine, reformisao kalendar, suzbijao običaje nasleđene iz srednjeg veka i od Mongola, pomagao razvoj privrede otvarajući rudnike i manufakture. Reorganizovao je državnu upravu i uveo admistrativnu podelu Rusiju na gubernije. Bio je uspešan ratni zapovednik, dva puta je uspešno ratovao protiv Turske, porazio je Švedsku koja je važila za vojnu silu prvog reda. Mirom u Ništadu 1721. osigurao je izlaz Rusije na Baltičko more, gde je na obali Ingermanlanda, na ušću Neve 1703. podigao novu prestonicu Sankt Peterburg (Srbi su taj grad tradicionalno nazivali Petrograd).

1805 - Rođen je francuski revolucionar Luj Ogist Blanki, osnivač i član tajnih revolucionarnih udruženja. Dva puta je osuđivan na smrt. Nazivali su ga "Okovani Prometej" jer je u tamnicama proveo 36 godina i pet meseci. Konspirativan rad, zavereničke grupe i oružani ustanak smatrao je jedinom taktikom proletarijata. Diktaturu proletarijata zamišljao je kao diktaturu male grupe profesionalnih revolucionara.

1819 - Rođen je engleski pisac i kritičar Džon Raskin, koji je smatrao da umetnost zavisi od društvenih prilika te da samo zdrava sredina može da stvara velika umetnička dela. Zalagao se za obrazovanje širokih slojeva i napadao ekonomska i politička shvatanja utilitarista. Dela: o umetnosti - "Moderni slikari", "Kamenje Venecije", "Dve staze", o društvenim i ekonomskim problemima "Do poslednjeg", "Sezam i ljiljani", "Krošnja divlje masline", "Munera Pulveris".

1828 - Rođen je francuski pisac Žil Vern, autor niza literarnih dela iz oblasti fantastike koja su često imala i vizionarsku notu. Napisao je 57 romana. Dela: romani "Put oko sveta za 80 dana", "20.000 milja pod morem", "Put na Mesec", "Put u središte Zemlje", "Carev glasnik", "Pet nedelja u balonu".

1861 - Južne države SAD: Južna Karolina, Alabama, Luizijana, Misisipi, Teksas, Florida i Džordžija, odvojile su se od Unije i osnovale Konfederaciju država Amerike. Južne države protivile su se oslobađanju crnih robova, odnosno pritisku industrijski razvijenog severa. Konfederaciji su se kasnije priključili Arkanzas, Virdžinija, Severna Karolina i Tenesi. To je izazvalo Američki građanski rat, završen 1865. kapitulacijom Konfederacije (južnih država).

1878 - Rođen je jevrejski pisac i filozof Martin Buber, koji je najviše bio zaokupljen književnim i filozofskim nasleđem hasidizma, verske grupacije Jevreja nastale u Poljskoj početkom 18. veka. Napisao je i više značajnih dela o istoriji jevrejske kulture. Pisao je na nemačkom i za pripovetke je uzimao motive iz folklora poljskih Jevreja. Sa Francom Rozencvajgom preveo je na savremeni nemački jezik "Stari zavet". Pred nacistima je 1938. pobegao iz rodne Austrije u Palestinu i postao jedan od prvih profesora Hebrejskog univerziteta u Jerusalimu. Zalagao se za zajedničku jevrejsko-arapsku državu. Dela: "Priče rabi Nahmana", "Ja i ti", "Hasidske priče", "Gog i Magog", "Slike o dobru i zlu", "Mojsije", "Susreti".

1894 - Rođen je američki filmski režiser King Volis Vidor, čiji nemi film "Gomila" filmska kritika smatra jednim od remek dela svetske kinematografije. Veliki uspeh postigao je i filmom "Haleluja" u kojem su glavne uloge igrali crnci. Ostali filmovi: "Velika parada", "Hleb naš nasušni", "Citadela", "Dvoboj na suncu", "Rat i mir".

1904 - Japan je bez objave rata napao rusku flotu u Port Arturu, čime je počeo Rusko-japanski rat. Rusija se pokazala nemoćnom da se odupre borbenosti Japanaca. Pomorski poraz kod Cušime, revolucija koja je tada izbila u Petrogradu i pritisak Britanije, SAD i Francuske, primorali su je da 1905. mirom u Portsmautu preda Japanu južnu polovinu ostrva Sahalin, Kurilska ostrva i Port Artur sa okolinom. Prihvaćeno je i povlačenje iz Mandžurije i priznata je vlast Japana nad Korejom.

1917 - Započeo je dvodnevni zbor ustaničkih četa u selu Obilić u Pustoj Reci u Toplici, na jugu današnje centralne Srbije, na kojem je odlučeno da se podigne ustanak protiv bugarskih okupatora. Odluka za ustanak doneta je nakon što su bugarske okupacione vlasti započele nasilnu mobilizaciju srpskih mladića. Do kraja februara 1917. stvorena je velika slobodna teritorija sa središtem u Toplici. Ustanička vojska imala je oko 12.000 pripadnika, ali je Toplički ustanak osuđen na propast pošto je izostala očekivana pomoć sa Solunskog fronta. Bugari su prilikom gušenja ustanka, uz užasna zverstva, ubili oko 20.000 ljudi, mahom civila, uključujući mnoštvo žena i dece.

1920 - Rođena je američka filmska glumica Lana Tarner, jedna od najsjajnijih zvezda Holivuda pedesetih godina 20. veka. Filmovi: "Oni neće zaboraviti", "Ljubav je snašla Endija Hardija", "Dr Džekil i Mr Hajd", "Poštar uvek zvoni dvaput", "Kas Timberlan", "Gradić Pejton", "Imitacija života", "Ljubav ima mnogo lica", "Monsunske kiše".

1921 - Umro je ruski revolucionar, Petar Aleksejevič Kropotkin. Iako plemićkog porekla, bio je teoretičar anarhizma. Naučni rad napustio je 1871. i od tada je veći deo života proveo u zapadnoj Evropi, gde je takođe proganjan. Dela: "Uzajamna pomoć", "Velika Francuska revolucija", "Zapisi revolucionara".

1924 - Gasna komora je prvi put upotrebljena za izvršenje smrtne kazne prilikom pogubljenja Gija Džoa u američkoj državi Nevada.

1925 - Rođen je američki filmski glumac Džek Lemon, pođednako sjajan u dramskim i komičnim ulogama. Filmovi: "Mister Roberts" (Oskar), "Neki to vole vruće", "Apartman", "Spasite tigra" (Oskar), "Zatočenik Druge avenije", "Naslovna strana", "Kineski sindrom", "Nestao".

1931 - Rođen je američki filmski glumac Džejms Bajron, poznat kao Džejms Din, simbol uznemirene i pobunjene mladosti posle Drugog svetskog rata. Tragičan kraj u automobilskoj nesreći 1955. u 24. godini doprineo da njegovo ime preraste u svojevrstan mit. Filmovi: "Istočno od raja", "Buntovnik bez razloga", "Div".

1935 - Umro je nemački slikar i grafičar Maks Liberman, najznačajniji predstavnik nemačkog impresionizma. U početku je realistički obrađivao sentimentalne scene, a kasnije se priklonio nazorima francuskih impresionista, što je posebno uočljivo u slikama pejzaža.

1937 - Trupe generala Franciska Franka zauzele su Malagu u Španskom građanskom ratu, uz pomoć 15.000 italijanskih vojnika.

1943 - Sovjetska armija oslobodila je u Drugom svetskom ratu grad Kursk koji su Nemci okupirali 1941.

1950 - Američki biznismen Fran Maknamara pustio je u opticaj prvu kreditnu karticu, napravljenu od kartona, s natpisom "Dajners klub". U tadašnju Jugoslaviju kartice su stigle 1969. Prema procenama, kreditne kartice se u savremenom svetu upotrebljavaju čak 25 puta svake sekunde.

1955 - Sovjetski predsednik vlade Georgij Maljenkov prinuđen je da podnese ostavku, a na položaju predsednika vlade nasledio ga je Nikolaj Bulganjin.

1963 - Predsednik Iraka general Abdul Karim Kasem svrgnut je državnim udarom i streljan, a novi šef države postao je pukovnik Abdul Salem Muhamed Aref.

1975 - Sovjetski i američki kosmonauti počeli su zajedničke pripreme za letove "Sojuz-Apolo".

1984 - U Sarajevu su otvorene 14. zimske Olimpijske igre, prve u Jugoslaviji, na njima su učestvovali sportisti iz 49 država.

1989 - U blizini portugalskog arhipelaga Azori, u Atlantiku, pao je američki putnički avion sa italijanskim turistima i poginulo je svih 144 osoba u letelici.

1993 - Posle sudara s vojnim avionom tipa "suhoj" blizu Teherana, srušio se iranski putnički avion "tupoljev" i u nesreći su poginule 132 osobe, članovi posade, pilot i kopilot vojnog aviona.

1993 - Rešenjem Ministarstva kulture Srbije obnovljen je rad Zadužbine kralja Petra I Karađorđevića na Oplencu, u Topoli. Osnovana je 1914. a ugašena posle Drugog svetskog rata oduzimanjem imovine Karađorđevića. Zadužbina obuhvata 163 hektara, sa vinskim podrumom, vinogradima i parkovima, crkvu Svetog Đorđa sa mauzolejom, hotel, bolnicu i stari Karađorđev grad.

1994 - Dve grupe "ljudi iz čamaca" dospele su do obale SAD, ali su odlukom američkih vlasti izbeglice imale različit tretman. Kubanci su prihvaćeni a Haićani su morali da se vrate.

1997 - U glavnom gradu Albanije Tirani, policija je pribegla sili nad hiljadama demonstranata protiv vlade koja je omogućila poslovanje privatnih štedionica prema "piramidalnoj šemi" čiji je slom odneo životne ušteđevine desetina hiljada građana te zemlje.

2004 - Princ Čarls doputovao je u Iran, kao prvi član britanske kraljevske porodice koji je posetio tu zemlju od islamske revolucije 1979.

2005 - Izraelski predsednik vlade Arijel Šaron i palestinski predsednik Mahmud Abas proglasili su, nakon razgovora u Egiptu, prekid vatre između Izraela i Palestinaca.

2006 - U Sarajevu su spaljene danska i norveška zastava, tokom protesta zbog objavljivanja uvredljivih karikatura proroka Muhameda u medijima pojedinih zapadnoevropskih zemalja.

2013 - Preminuo je Josif Tatić, srpski glumac. Rođen je 1946. u Novom Sadu, studirao je glumu na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu. Najviše je upamćen po ulozi u kultnoj TV seriji "Grlom u jagode" kao i po ulozi u predstavi "Šovinistička farsa".

2015 - Umro je Kenđi Ekuan, proslavljeni japanski industrijski dizajner. Ekuan, među čije radove spadaju čuveni "voz-metak", znameniti japanski motocikli ili audio oprema, kao i bočica za soja sos koja je postala prepoznatljiva poput flaše koka-kole, prvobitno je bio sveštenik, da bi se potom posvetio dizajnu.

2015 - U Bagdadu je posle punih deset godina ukinut policijski čas.

Dogodilo se na današnji dan, 09.02.

Na današnji dan 1881. godine umro je ruski pisac Fjodor Mihajlovič Dostojevski. Jedan od najbitnijih stvaralaca u istoriji književnosti. Hapšen je kao učesnik utopijsko-socijalističkog kružooka Mihaila Petraševskog Butaševiča zbog revolucionarnih planova i osuđen na smrt 1849. ali je kazna zamenjena progonstvom u Sibir, gde je proveo 10 godina (4 zatočen). Njegova rana dela ("Bedni ljudi", "Poniženi i uvređeni") inspirisana su socijalnim tragedijama malih ljudi. Psihološke analize, traganje za korenima ljudske tragike, fenomen religioznosti - glavna su preokupacija njegovih dela. Veoma je uticao na svetsku literaturu. Ostala dela: "Zločin i kazna", "Braća Karamazovi", "Zli dusi", "Mladić", "Kockar", "Idiot", "Dvojnik", "Bele noći", "Netočka Nezvanova", "Zapisi iz mrtvog doma", "Selo Stepančikovo i njegovi žitelji", "Ujkin san", publicistika "Piščev dnevnik", "Politički zapisi".




Danas je petak, 09. februar, 40. dan 2024. Do kraja godine ima 326 dana.

1540 - U Rudaj Fildsu kod Čestera u Engleskoj održana je prva zabeležena konjska trka.

1849 - Italijanski revolucionar Đuzepe Macini proglasio je Rim republikom.

1861 - Džeferson Dejvis izabran je za predsednika, a Aleksander Stivns za potpredsednika Konfederalnih država Amerike (južne države otcepljene od SAD).

1873 - Rođen je srpski istoričar Jovan Radonić, član Srpske kraljevske akademije. Gimnaziju je završio u Novom Sadu, studirao je u Beču kod Jagića i Jirečeka. Nakon doktorata 1896. radio je kao nastavnik srpske gimnazije u Carigradu i u carigradskom Ruskom arheološkom institutu. Bio je i bibliotekar Matice srpske a od 1905. profesor je univerziteta u Beogradu. Od 1937. do 1944. je generalni sekretar Srpske kraljevske akademije. U međuratnom periodu izvesno vreme je i narodni poslanik. Dela: "Grof Đorđe Branković i njegovo vreme", preveo je i dopunio Jirečekovu Istoriju Srba, kojoj je pripojio i Jirečekovo delo "Država i društvo u srednjevekovnoj Srbiji". Priredio je zbirku građe: "Dubrovačka akta i povelje".

1874 - Umro je francuski istoričar i pisac Žil Mišle, izuzetan stilista, autor niza istorijskih, filozofskih i lirskih spisa. Bio je protivnik monarhije, crkvene hijerarhije i komunizma, a s naklonošću je pisao o buržoaskim revolucijama. Dela: "Istorija Francuske", "Istorija Francuske revolucije", "Istorija XIX veka" , "Planina", "Ptica".

1891 - Rođen je italijanski političar Pjetro Sandro Neni, vođa italijanskih socijalista. Učestvovao je u Španskom građanskom ratu i bio je član Komiteta za odbranu Madrida i politički komesar divizije. U Drugom svetskom ratu u Francuskoj uhapsio ga je Gestapo. Odmah po oslobođenju zemlje postao je generalni sekretar Socijalističke partije Italije, a 1945. predsednik. Bio je potpredsednik u prvoj posleratnoj vladi, nekoliko meseci i šef diplomatije, a 1963. potpredsednik u vladi levog centra. Dela: "Istorija četiri godine 1919-1922", "Šest godina građanskog rata u Italiji", "Istorija klasne borbe u Italiji", "Zločin fašizma u Africi 1936.".

1909 - Francuska i Nemačka postigle su sporazum o Maroku, kojim je Berlin priznao posebne interese Pariza u toj severnoafričkoj zemlji, u zamenu za ekonomske koncesije.

1923 - Osnovana je sovjetska državna vazduhoplovna kompanije "Dobrolet", preimenovana 1932. u "Aeroflot".

1934 - U Atini su Grčka, Rumunija, Turska i Kraljevina Jugoslavija potpisale Balkanski pakt radi očuvanja teritorijalnog poretka na Balkanu, suočenog s revizionističkom politikom zemalja poraženih u Prvom svetskom ratu, posebno Bugarske i Mađarske, koje je podržavala Italija. Pakt se raspao pod pritiskom Nemačke i praktično je rasturen pre izbijanja Drugog svetskog rata.

1941 - Nemački Afrički korpus generala Ervina Romela prešao je iz Italije u severnu Afriku, što je bio uvod u teške borbe na Afričkom frontu u Drugom svetskom ratu, okončane 1943. pobedom savezničkih snaga u kojima su glavninu činile trupe iz britanskih kolonija.

1942 - Na francuskom putničkom brodu "Normandija" - tada najvećem i najelegantnijem u svetu u svojoj kategoriji - izbio je požar, posle čega je brod potonuo u njujorškoj luci.

1943 - Počela je "Bitka za ranjenike" - protivnapad partizanskih jedinica protiv združenih nemačkih, italijanskih i hrvatskih snaga na Neretvi. Do 26. februara razbijene su italijanske i hrvatske snage u dolinama Neretve, Rame i Drežnice. Početkom marta odbačene su nemačke trupe i oko 3.500 ranjenika prebačeno je na levu obalu Neretve.

1943 - Teške borbe za pacifičko ostrvo Gvadalkanal okončane su u Drugom svetskom ratu pobedom američkih snaga nad japanskom armijom, čime su raspršeni snovi Tokija o zauzimanju Australije.

1957 - Umro je Mikloš Horti de Nađbanja, koji je od 1920. do 1944. vladao Mađarskom kao regent. Uveo je Mađarsku u Drugi svetski rat na strani nacističke Nemačke i učestvovao je u rasparčavanju Kraljevine Jugoslavije. Njegove trupe izvršile su neke masovne zločine, najviše na jugu Bačke u Šajkaškoj i u Novom Sadu, nad Srbima i Jevrejima. Kao admiral, pred kraj Prvog svetskog rata postao je komandant austrougarske flote i 1918. ugušio je pobunu mornara u Boki Kotorskoj, a 1919. u Mađarskoj predvodio je protivnike Bele Kuna. Posle drugog svetskog rata utočište mu je pružila Salazarova Portugalija, gde je i umro. Jugoslavija ga je proglasila ratnim zločincem, ali nikada nije izveden na sud.

1962 - Jamajka je postala nezavisna država u okviru britanskog Komonvelta.

1971 - U zemljotresu u oblasti američkog grada Los Anđeles poginulo je najmanje 58 ljudi.

1977 - Umro je ruski konstruktor aviona Sergej Vladimirovič Iljušin, koji je tokom tri decenije konstruisao više od 50 tipova aviona. Posebno je poznat po oklopnom jurišnom avionu "Il-2" za potrebe sovjetskog ratnog vazduhoplovstva u Drugom svetskom ratu i putničkim avionima konstruisanim posle rata ("Il-12", "Il-18", "Il-62", "Il-86").

1977 - Sovjetski Savez i Španija su uspostavili pune diplomatske odnose.

1984 - Umro je Jurij Vladimirovič Andropov, šef sovjetske države i vladajuće Komunističke partije, koji je od 1967. do 1982. bio predsednik Komiteta državne bezbednosti (KGB). Za generalnog sekretara partije je izabran u novembru 1982. posle smrti Leonida Brežnjeva, a za predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza u junu 1983.

1991 - Na referendumu u Litvaniji, iz kojeg su bili isključeni građani ruske nacionalnosti, više od 90 odsto birača te baltičke zemlje glasalo je za otcepljenje od Sovjetskog Saveza.

1994 - Lider Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat i šef izraelske diplomatije Šimon Peres postigli su sporazum o bezbednosnim pitanjima koja su kočila mirovni sporazum PLO i Izraela.

1996 - U snažnoj eksploziji koju je podmetnula teroristička IRA, čime je posle 17 meseci prekinuto primirje, u Londonu je poginulo dvoje ljudi a oko 100 je ranjeno.

1999 - Kina je prekinula diplomatske odnose sa Bivšom Jugoslovenskom Republikom Makedonijom zbog odluke vlade u Skoplju da uspostavi diplomatske odnose sa Tajvanom.

2003 - Papa Jovan Pavle II uputio je dramatični apel protiv američke invazije na Irak, a potom je poslao i ličnog izaslanika u mirovnu misiju u Bagdad. SAD su docnije, bez odobrenja Ujedinjenih nacija, napale i okupirale tu arapsku zemlju, pod izgovorom da režim Sadama Huseina ima oružje za masovno uništenje, što se ispostavilo kao neistina.

2005 - Umro je televizijski i radijski novinar i voditelj Milovan Ilić "Minimaks", autor emisija "Sutra je petak, "Tačno u podne", "Od glave do pete", "Minimaksovizija", "Nedelja kod Minimaksa". Autor je više knjiga aforizama i pesama.

2008 - Turska skupština usvojila je, velikom većinom, ustavne promene kojima se ukida zabrana nošenja feredža na državnim univerzitetima. Na taj način prekinuta je tradicija strogog sekularizma koju je u tursku politiku odlučno uveo Kemal Ataturk. Obraćajući se poslanicima nakon završetka glasanja, predsednik turske skupštine Koksal Toplan opisao je to kao odluku "za dobro Turske u duhu tolerancije i pomirenja".

2015 - Preminuo je Boba Stefanović, pevač i kompozitor, jedno od najpoznatijih imena pop scene negdašnje Jugoslavije.

2016 - U sudaru dva putnička voza u Bad Ajblingu u Bavarskoj, Nemačka, poginulo je 12 osoba a 85 je povređeno.

2017 - Tokijska kompanija za električnu energiju (TEPCO) saopštila je da je nivo radijacije u reaktoru 2 u Fukušimi najviši od katastrofe koja se dogodila 2011. daleko viši nego što je bio 2012. Robot kog je TEPCO spustio u reaktor s ciljem izviđanja i čišćenja stradao je nakon dva sata rada, i kamere su prestale da rade, usled ekstremno visokog nivoa radijacije. Prema TEPCO-u robot je bio izložen radijaciji od 650 siverta po satu.

2018 - Preminuo je Nebojša Glogovac, glumac. Studirao je psihologiju da bi školovanje nastavio na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu. Prvu ulogu ostvario je u seriji "Bolji život", a proslavio se glavnom ulogom u filmu "Ubistvo sa predumišljajem". Zapažen je ulogama u filmovima "Munje", "Kad porastem biću kengur", "Nebeska udica", kao i u predstavama "Hamlet", "Razbijeni krčag", "Sumnjivo lice", "Hadersfild", "Šine", "Kako vam drago", "Molijer - još jedan život", "Bure baruta". Dobitnik je brojnih nagrada: "Zlatna arena", pet godišnjih nagrada Jugoslovenskog dramskog pozorišta, nagrada "Zoran Radmilović", "Miloš Žutić", "Ardalion", "Milivoje Živanović", Sterijina nagrada.

2021 - Umro je Čik Korija, džez pijanista, kompozitor. Proslavio se na samom kraju sezdesetih tokom saradnje sa Majlsom Dejvisom. Jedan je od pionira takozvanog fjužn džeza. Kao vrhunski muzičar, ostvario se i u klasičnoj muzici, svirao je i sa Londonskom filharmonijom.

2022 - Preminuo je Milan Vlajčić, novinar, publicista, filmski i književni kritičar. Diplomirao je na Katedri za opštu književnost u rodnom Beogradu. Kritičke osvrte objavljivao je od 1960. u tada uglednom časopisu Delo. Uređivao je kulturne rubrike listova Student i Mladost, kao i časopise Vidici, Gledišta, Književni glasnik. Od 1970. radi za list Politika, kao novinar i potom urednik. Pisao je filmsku, pozorišnu, televizijsku i radio kritiku. Dobitnik je niza priznanja: za najbolju jugoslovensku filmsku kritiku 1977. godine, Morava filma, Beograd, "Milan Bogdanović" za 1981. za najbolju novinsku književnu kritiku, "Dušan Duda Timotijević", "Zlatno pero" Instituta za film, Zlatni beočug grada Beograda 2000. godine za trajni doprinos kulturi. Obrazovan i negovanog stila, uživao je međunarodni ugled, bio je član žirija na filmskim festivalima u Kanu, Berlinu, Veneciji, Montrealu, Beču, Minhenu, Krakovu, Monpeljeu, kao i član žirija književne nagrade NIN-a.