Vremeplov-Na današnji dan

First topic message reminder :

Dogodilo se na današnji dan, 01.01.

Na današnji dan 1915. godine rođen je srpski pisac Branko Ćopić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, nadahnut pripovedač, tvorac zanimljivih i upečatljivih likova i događaja, koje je opisao svežim, sočnim i slikovitim jezikom. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U partizanskom pokretu je učestvovao od 1941. Počeo je da piše kao đak učiteljske škole i pre Drugog svetskog rata je objavio zbirke pripovedaka "Pod Grmečom", "Borci i bjegunci" i "Planinci". Njegova prozna dela su prožeta lirikom, živopisnim realističkim slikanjem života na selu, poznavanjem mentaliteta i psihologije ljudi Grmeča i Podgrmečja, njegovog zavičaja, vedrinom i vitalnošću duha. Napisao je veći broj knjiga za decu: "Bojna lira pionira", "Put u vedrinu", priče "U svetu leptirova i medveda", "Bosonogo đetinjstvo", "Orlovi rano lete", zbirke pesama "Ognjeno rađanje domovine", "Ratnikovo proljeće". Zbirka pripovedaka "Bašta sljezove boje", za koju je dobio Njegoševu nagradu. Ostala dela: romani "Prolom", "Gluvi barut", "Ne tuguj, bronzana stražo", "Osma ofanziva", zbirke pripovedaka "Rosa na bajonetima", "Surova škola", "Doživljaji Nikoletine Bursaća".



Danas je ponedeljak, 1. januar, prvi dan 2024. Do kraja godine ima 365 dana.

45 p.n.e. - Stupio je na snagu novi kalendar, nazvan Julijanski, kojim je rimski državnik Gaj Julije Cezar, prema savetima grčkog astronoma iz Aleksandrije Sosigena, reformisao računanje vremena tako što je za početak godine odredio januarske kalende, odnosno 1. januar. Do tad su na januarske kalende konzuli stupali na dužnost, a godina je započinjala na martovske kalende - 1. marta. Julijanski kalendar je zasnovan na Sunčevoj godini od 365 dana i šest sati, ali je u njemu godina duža od Sunčeve 11 minuta i 14 sekundi, pa je svaka četvrta prestupna, ali se svakih 128 godina pojavljivao dan "viška". Da bi to bilo eliminisano, papa Grgur XIII je, prema savetima astronoma, reformisao kalendar 1582. i Gregorijanski kalendar je sada praktično međunarodni. Julijanski kalendar zadržale su pojedine pravoslavne crkve - Srpska crkva, Ruska, Jerusalimska patrijaršija...

1502 - Portugalski moreplovci uplovili su u zaliv Guanabara i iskrcavši se nazvali su to mesto Sao Sebastijan da Rio de Žaneiro (Sveti Sebastijan sa januarske reke) - pošto je bio dan kad se obeležava uspomena na tog svetitelja. Na tom mestu nastao je grad koji je 1763. postao glavni grad portugalske kolonije (vicekraljevstvo) Brazil, potom prestonica nezavisnog carstva od 1822. do 1889. i republike od 1899. do 1960, kada je za glavni grad određena novoizgrađena Brazilija. Pre Ria prestonica kolonije bio je grad Baija.

1515 - Vojvoda od Angulema Fransoa postao je posle smrti kralja Luja XII francuski kralj Fransoa I.

1704 - Britanske snage pod komandom admirala Džordža Ruka preotele su Gibraltar od Španaca.

1776 - Vođa američke borbe za nezavisnost Džordž Vašington razvio je zastavu Velike Unije, prvu nacionalnu zastavu SAD, posle poziva engleskog kralja Džordža III pobunjenim kolonistima da se predaju.

1782 - Umro je nemački kompozitor, pijanista i dirigent Johan Kristijan Bah, najmlađi sin Johana Sebastijana. Živeo je u Milanu i Londonu, pa je nazivan "italijanski Bah" i "engleski Bah". U Engleskoj se proslavio kao pijanista i organizator muzičkog života i postao je muzički učitelj kraljice Šarlot. Značajan je kao kompozitor sonata i koncerata za klavir u rokoko stilu, po čemu je preteča Volfganga Amadeusa Mocarta. Dela: 15 opera, više od 60 simfonija, 37 klavirskih koncerata, 13 uvertira, klavirske sonate, kamerna muzika.

1801 - Stupanjem na snagu Akta o ujedinjenju, stvoreno je Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske. Do tada to su bila tri kraljevstva pod jednom krunom - Engleska, Škotska i Irska.

1803 - Danska je zabranila uvoz robova u Dansku Zapadnu Indiju (današnja Devičanska ostrva) i prva je zemlja koja je zabranila ropstvo.

1804 - Vođa pobune protiv Francuza Žan Žak Desalin, koji je potom postao car Žak I, proglasio je nezavisnost karipske ostrvske države Haiti (zapadni deo ostrva Haiti - Hispaniola).

1823 - Rođen je mađarski pesnik Šandor Petefi, najistaknutiji poeta mađarske književnosti. Iako je po ocu bio Srbin, a po majci Slovak, osećao se u potpunosti kao Mađar. S 15 godina postao je vojnik, a tokom Mađarske revolucije 1848. glavni je ideolog omladinskog pokreta. Simbol je mađarskog romantizma. Poginuo je 1849. u bici kod Segešvara u 26. godini, tačnije gubi mu se svaki trag (imao je čin majora). Prve pesme je napisao kao gimnazijalac i ubrzo je postao najomiljeniji i najčitaniji mađarski pesnik. Dela: roman "Krvnikovo uže", epska poezija "Vitez Janoš", "Apostol", lirska poezija "Izabrane pesme", "Petefijeve pesme".

1833 - Velika Britanija je proglasila suverenitet nad Folklandskim ostrvima u Atlantiku, oko 500 kilometara istočno od obale Argentine. Taj arhipelag je ranije bio španski posed.

1842 - U Kelnu je pokrenut dnevnik "Rajnske novine", organ građanstva i poslovnih krugova koji su tražili liberalne reforme. U aprilu 1842. u listu je počeo da sarađuje Karl Marks, koji je oko sebe okupio širok krug saradnika, čime je radikalizovana uređivačka politika lista - pa je zabranjen u martu 1843.

1863 - Tokom Američkog građanskog rata predsednik SAD Abraham Linkoln potpisao je Emancipatorsku proklamaciju kojom je ukinuto ropstvo, što je dodatno izazvalo bes 11 južnih robovlasničkih država koje su se borile za otcepljenje.

1864 - Rođen je srpski pisac, estetičar i teoretičar književnosti Bogdan Popović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika" i tvorac "beogradskog književnog stila". U vreme njegovog uređivanja SKZ je bio najuglednije glasilo srpskih kulturnih poslenika. Uživao je izuzetan ugled kao kritičar, prvih decenija 20. veka. Objavio je "Antologiju novije srpske lirike" i veći broj studija iz književnosti i teorije umetnosti.

1872 - Stupio je na snagu prvi Zakon o poroti u Srbiji, donet oktobra 1871. na osnovu ustava iz 1869.

1877 - Britanska kraljica Viktorija I proglašena je caricom Indije.

1879 - Rođen je engleski pisac Edvard Morgan Forster, oštrouman posmatrač i analitičar, duhovit i ironičan. Živeo je u Italiji i Grčkoj i pojedina njegova dela su tematski vezana za te zemlje. Dela: romani "Gde se anđeli plaše da kroče", "Soba sa izgledom", "Jedno putovanje u Indiju", "Najduže putovanje", priče "Nebeski omnibus", "Večni trenutak", "Faros i Farilon", studija "Vidovi romana".

1881 - Umro je francuski revolucionar Luj Ogist Blanki, osnivač i član tajnih revolucionarnih udruženja. Dva puta je osuđivan na smrt. Nazivali su ga "Okovani Prometej" jer je u tamnicama proveo 36 godina i pet meseci. Konspirativan rad, zavereničke grupe i oružani ustanak smatrao je jedinom taktikom proletarijata. Diktaturu proletarijata zamišljao je kao diktaturu male grupe profesionalnih revolucionara.

1895 - Rođen je američki političar i pravnik Edgar Džon Huver, šef Federalnog istražnog biroa (FBI) od 1924. do smrti 1972. Predvodio je borbu protiv organizovanog kriminala, posebno tridesetih godina 20. veka u vreme prohobicije. Reformisao je FBI i znatno unapredio metode policijske borbe protiv kriminala uspostavljanjem prve kartoteke otisaka prstiju i kriminološke laboratorije. Mnogi ga smatraju mračnom figurom američke političke scene zbog navodnog progona pojedinih istaknutih ličnosti, poput crnačkog borca za ljudska prava Martina Lutera Kinga ili filmskog glumca Čarlija Čaplina (koji je bio opredeljeni komunista).

1901 - Države Novi Južni Vels, Viktorija, Kvinslend, Južna Australija, Zapadna Australija i Tasmanija osnovale su australijsku zajednicu s Edmundom Bartonom kao prvim predsednikom vlade. Australija je imala status dominiona u sastavu Britanske imperije i potom komonvelta.

1912 - Rođen je engleski dupli agent Harold Adrijan Rasel Filbi, poznat kao "Kim" Filbi. Bio je jedan od najuspešnijih agenata sovjetske obaveštajne službe u njenoj istoriji. U službu Sovjetskog Saveza stupio je kao student u Kembridžu 1934. Posle rata bio je oficir za vezu između britanske i američke obaveštajne službe, što mu je omogućilo da u periodu "hladnog rata" Moskvi dostavlja informacije od najvećeg značaja. Kad je gotovo otkriven, nestao je u Bejrutu i obreo se 1963. u Moskvi, gde je i umro 1988. Za izvanrednih zasluge za Sovjetski Savez, koji je smatrao otadžbinom, nagrađen je najvišim sovjetskim odlikovanjima.

1915 - Nemci su u Prvom svetskom ratu u kanalu Lamanš torpedovali britanski ratni brod "Formidabl", usmrtivši 547 ljudi.

1924 - Treća zemaljska konferencija KPJ usvojila je u Beogradu Rezoluciju o nacionalnom pitanju kojom je traženo "samoopredeljenje jugoslovenskih naroda". Usvojena je i Rezolucija o neodrživosti poretka uspostavljenog na osnovu Versajskog mira posle Prvog svetskog rata. Ti dokumenti su počivali na doktrini Kominterne o "imperijalizmu srpske buržoazije". Pod vidom "nacionalne ravnopravnosti" na taj način, vođena je politika destrukcije jugoslovenske države.

1925 - Naziv glavnog grada Norveške promenjen je u Oslo - do tada grad se zvao Kristijanija.

1927 - Rođen je Moris Bežar, znameniti francuski koreograf. Rođen je u Marselju, kao sin filozofa Gastona Beržea. Karijeru baletskog igrača počeo je sa 14 godina, u pariskoj "Operi". Svoj prvi balet je postavio 1951. godine u Stokholmu, a 1961. u Belgiji je kreirao koreografiju za "Bolero" Morisa Ravela, koja će postati jedna od najčuvenijih baletskih kreacija 20. veka. Autor je više od 250 baletskih predstava. Moris Bežar je umnogome doprineo razvoju savremenog baleta i jedan je od simbola savremene koreografije. Među njegovim čuvenim koreografijama su i "Buđenje proleća", "Romeo i Julija", "Nižinski", "Petruška", "Zaratustra".

1942 - Na konferenciji predstavnika vlada SAD, Sovjetskog Saveza, Velike Britanije, Kine i niza drugih zemalja u Vašingtonu je, u jeku Drugog svetskog rata, potpisana Deklaracija UN. Strane potpisnice su se obavezale na podršku i sprovođenje Atlantske povelje, i preuzele su obavezu da rat protiv sila Osovine nastave do konačne pobede i da s njima ne zaključuju separatni mir ili primirje. Jedna od potpisnica Deklaracije bila je i Kraljevina Jugoslavija.

1942 - Rođen je Kornelije Kovač, muzičar, kompozitor, pijanista, aranžer. Poreklom sa severa Bačke, rođen je u Nišu. Roditelji su bili muzičari, otac violinista, majka pevačica u horu opere. Prvu kompoziciju "Pusti trotoari" komponovao je kao petnaestogodišnjak 1956. Završio je Muzičku akademiju u Sarajevu. Karijeru je započeo kao džez muzičar, sastavom BKB, 1961. Bio je član sarajevskog sastava Indeksi. Septembra 1968. godine preselio se u Beograd, gde je osnovao Korni grupu. Predstavljao je Jugoslaviju 1974. na Pesmi Evrovizije. Pisao je muziku za teatar, film, TV. Sarađivao je sa brojnim velikanima muzike u zemlji (Zdravko Čolić, Dragan Stojnić, Bisera Valetanlic) i svetu, i autor je mnogih kompozicija koje su postale široko popularne: "April u Beogradu", "Jedna zima sa Kristinom", "Pevam danju, pevam noću", "Ti si mi u krvi", "Milo moje", "Etida", "Ivo Lola", "Moja generacija", "Maestro i violina", "Poljubi me na kiši".

1956 - Odlukom Ustavotvorne skupštine proglašena je nezavisnost Sudana, bivše britanske kolonije.

1958 - Stupio je na snagu Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice (EEZ), koji su 25. marta 1957. u Rimu potpisale Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksemburg, Francuska i Holandija. Zajednici nazvanoj potom Evropska zajednica, sada Evropska unija, 1973. su pristupile Velika Britanija, Irska i Danska, 1981. Grčka, 1986. Španija i Portugal, 1995. Švedska, Finska i Austrija, 2004. Estonija, Kipar, Letonija, Litvanija, Malta, Mađarska, Poljska, Slovačka, Slovenija i Češka, a 2007. Rumunija i Bugarska.

1959 - Revolucionarni pokret "26. jul" pod vođstvom Fidela Kastra odneo je pobedu na Kubi, a general Fulhensio Batista je posle potpunog rasula njemu lojalnih trupa pobegao u Dominikansku republiku.

1960 - Proglašena je nezavisnost Kameruna. Do Prvog svetskog rata ta zemlja bila je nemačka kolonija, a zatim je postao francuska teritorija, osim manjeg dela koji je pripao Britaniji. Od 1959. Kamerun je imao autonomni status.

1962 - Zapadna Samoa postala je prva nezavisna država u Polineziji.

1965 - Pod vođstvom lidera pokreta "Al fatah" Jasera Arafata formirana je Palestinska oslobodilačka organizacija, ali su izvan nje ostale pojedine palestinske grupe, uključujući Narodni front za oslobođenje Palestine Žorža Habaša. PLO je u početku bio teororistička organizacija i odgovoran je za ubistvo 11 izraelskih sportista na Olimpijskim igrama 1972. u Minhenu.

1966 - Predsednika Centralnoafričke republike Davida Daka vojnim udarom oborio je blizak rođak, pukovnik Žan Bedel Bokasa. Bokasa je 1976. proglasio svoju zemlju monarhijom i uzeo titulu cara Centralnoafričkog carstva. S vlasti je svrgnut 1979. Upamćen je po neverovatnoj ekstravaganciji, rasipnom ponašanju i navodnom kanibalizmu.

1972 - Umro je francuski pevač i glumac Moris Ševalije, zaštitni znak francuske muzičke komedije. Najzapaženije uloge ostvario je u filmskim muzičkim komedijama. Napisao je autobiografiju "Moj put i moje pesme". Filmovi: "Ljubavna parada", "Nasmejani poručnik", "Vesela udovica", "Ćutanje je zlato", "Imao sam sedam kćeri", "Život za karijeru", "Žiži", "Fani", "Ljubav popodne".

1973 - Velika Britanija, Danska i Irska priključile su se EEZ.

1977 - Umro je je srpski istoričar Viktor Novak, profesor Zagrebačkog, potom Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i osnivač Istorijskog instituta SANU. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, a latinski i pomoćne istorijske nauke specijalizovao je u Vatikanskoj školi u Rimu. Na Beogradskom univerzitetu od 1924. do 1959. predavao je latinsku paleografiju, diplomatiku i metodiku. Objavio je brojne rasprave i studije iz istorije jugoslovenskih naroda i istorije književnosti. U kapitalnom delu "Magnum crimen", objavljenom ubrzo posle Drugog svetskog rata, dokumentovao je zločin genocida hrvatskog ustaškog režima nad Srbima u "Nezavisnoj Državi Hrvatskoj". Bio je veoma aktivan i u muzičkom životu kao predsednik Prvog beogradskog pevačkog društva i inicijator osnivanja Južnoslovenskog pevačkog saveza u Beogradu i Sveslovenskog pevačkog saveza u Pragu. Ostala dela: "Antologija jugoslovenske misli i narodnog jedinstva", "Latinska paleografija", "Vatikan i Jugoslavija", "Scriptura Beneventana", "Evangeliarium Spalatense", "Masarik i Jugosloveni", "Iz rimske književnosti", "Sveslovenska misao", "Dva antipoda", "Franjo Rački", "Valtazar Bogišić i Franjo Rački", "Nikola Vulić, naučnik i čovek".

1978 - U vazduhu u blizini Mumbaja (u vreme britanske vlasti Bombaj) eksplodirao je indijski putnički avion tipa "Boing 747" i nesreću nije preživeo niko od 213 osoba u njemu.

1979 - Sjedinjene Američke Države i Narodna Republika Kina uspostavili su pune diplomatske odnose. U prethodnom periodu Vašington je kao legitimne predstavnike Kine tretirao Tajvan (Nacionalistička Kina).

1980 - Umro je italijanski političar Pjetro Sandro Neni, vođa italijanskih socijalista. Učestvovao je u Španskom građanskom ratu i bio član Komiteta za odbranu Madrida kao i polit. kom. njegove divizije. Tokom Drugog svetskog rata u Francuskoj ga je uhapsio Gestapo. Odmah po oslobođenju zemlje postao je generalni sekretar Socijalističke partije Italije, a 1945. predsednik. Bio je potpredsednik u prvoj posleratnoj vladi, nekoliko meseci i šef diplomatije, takođe potpredsednik u vladi levog centra 1963. Dela: "Istorija četiri godine 1919-1922", "Šest godina građanskog rata u Italiji", "Istorija klasne borbe u Italiji", "Zločin fašizma u Africi 1936".

1981 - Grčka je postala deseta članica EEZ - današnje Evropske unije.

1984 - Sultanat Brunej, država na severozapadu ostrva Borneo izuzetno bogata naftom i prirodnim gasom, britanski protektorat od 1888. postao je nezavisna država.

1992 - Egipatski diplomata Butros Butros Gali nasledio je na mestu generalnog sekretara UN peruanskog kolegu Havijera Peresa de Kueljara.

1993 - Češka i Slovačka postale su samostalne države, čime je prestala da postoji Čehoslovačka, osnovana 1918.

1995 - U Bosni i Hercegovini je, posle posredničke misije nekadašnjeg predsednika SAD Džimija Kartera, stupio na snagu četvoromesečni prekid neprijateljstava, koji su muslimanske snage 40 dana pre isteka roka narušile ofanzivama na srpske položaje na Vlašiću i Majevici.

1995 - Švedska, Finska i Austrija priključile su se Evropskoj zajednici, čime je broj članica te organizacije povećan na 15.

1997 - Turske trupe su ponovo upale u severni Irak i turski zvaničnici su saopštili da su tom prilikom ubijena 72 kurdska gerilca.

1998 - Islamski teroristi su na zapadu Alžira masakrirali više od 400 osoba, uključujući žene i decu. Bio je to najteži teroristički akt tokom šestogodišnje oružane borbe islamističkih grupa u toj zemlji.

1999 - Zvanično je puštena u promet jedinstvena evropska valuta - evro. Banke su novu valutu počele da koriste nakon tri dana.

2002 - Evro je postao zvanična valuta Evropske unije. Pojedine članice EU ipak su sačuvale nacionalne valute - Velika Britanija, Danska i Švedska.

2003 - EU je preuzela od UN nadzor nad policijskim operacijama u BiH, što je prva bezbednosna operacija u istoriji EU.

2003 - Luiz Inasio "Lula" da Silva, bivši sindikalni vođa, postao je šef države u Brazilu, prvi u istoriji te zemlje koji je potekao sa "društvenog dna".

2006 - U Španiji je stupio na snagu zakon kojim se zabranjuje pušenje na javnim mestima, kancelarijama, tržnim centrima i drugim zatvorenim prostorima. Tim propisom se zabranjuje i reklamiranje duvana, njegova promocija, kao i sponzorisanje duvanske industrije.

2006 - Preminuo je srpski dečji pisac Dragan Lukić. Diplomirao je književnost u Beogradu, veći deo radnog veka proveo je kao urednik Programa za decu Radio Beograda. Pisao je pesme, priče, romane, dramske tekstove. Vodio je tv i radio programe za decu, uređivao je list "Zmaj". Objavio je čak stotinak knjiga poezije i proze za najmlađe. Dela: "Kako se kome čini", "Moj praded i ja", "Ovde stanuju pesme", "Vagon prve klase", "Fifi", "Kako rastu nogavice", "Šta tata kaže", "Od kuće do škole", "Lovac Joca", "Vožnja po gradu", "Neboder C17", "Tri gusketara", "Bomba u kafi", "Nebom grada".

2009 - Umrla je Helen Suzman jedan od najpoznatilih južnoafričkih boraca protiv aparthejda. Suzmanova, kćerka jevrejskih imigranata, bila je jedini član južnoafričkog parlamenta (1953-1989) koja je otvoreno kritikovala aparthejd, promovišući stavove koji su tada bili retki među belim južnoafrikancima. Dobitnik je počasnih doktorata vodećih svetskih univerziteta, među kojima su Oksford, Kembridž, Harvard, Kolumbija univerzitet, a dva puta je bila nominovana za Nobelovu nagradu za mir.

2010 - U eksploziji automobila-bombe u mestu Laki Marvat, na severozapadu Pakistana, poginulo je 88 ljudi, a 37 je povređeno. Bombaš samoubica dovezao je sportski automobil do mesta gde je u toku bila odbojkaška utakmica i aktivirao eksploziv.

2012 - Umro je Kiro Gligorov, član Predsedništva SFR Jugoslavije i predsednik BJR Makedonije. Gligorov je bio jedan od vodećih makedonskih političara u vreme socijalističke Jugoslavije.

2013 - Preminuo je srpski pesnik Slobodan Rakitić, predsednik Srpske književne zadruge (SKZ) i Udruženja književnika Srbije (UKS). U Beogradu je diplomirao na Filološkom fakultetu. Uređivao je časopise Savremenik, Raška i Književna reč. Od 1973. do 2007. radio je u Zadužbini Ilije M. Kolarca. Predsednik UKS bio je od 1994. do 2004. a od 2005. predsednik je Srpske književne zadruge. Bio je narodni poslanik. SPC ga je odlikovala Ordenom Svetog Save II stepena. Za knjigu pesama "Tapije u plamenu" nagrađen je Oktobarskom nagradom Beograda za 1990. i nagradom "Rade Drainac" za 1991. godinu.

2017 - U terorističkom napadu u noćnom klubu "Reina", u Istanbulu, u 01.15 posle ponoći, poginulo je 39 osoba a 70 je povređeno. Terorista, islamski ekstremista, pucao je na prisutne iz automatske puške.

2018 - Iranski mediji obelodanili su da je tokom nemira u toj zemlji poginulo najmanje 12 osoba. Prema zvaničnim saopštenjima naoružani demonstranti pokušali da zauzmu policijske stanice kao i vojne baze. Bili su to najmasovniji protesti u Iranu od 2009.

2019 - Stupio je na snagu zakon kojim je uzgoj životinja zbog krzna u Srbiji zabranjen. Zakonom o dobrobiti životinja koji je usvojen još 2009. godine zabranjeno je držanje, reprodukcija, uvoz, izvoz, i lišavanje života životinje isključivo radi proizvodnje krzna i kože.

2021 - U Gospođincima, nedaleko od Žablja, Bačka, predsednik Srbije Aleksandar Vučić pustio je u rad novi gasovod u Srbiji, Balkanski tok. Svečanosti su prisustvovaii ambasador Rusije u Beogradu Aleksandar Bocan Harčenko kao i direktor Srbijagasa Dušan Bajatović. Balkanski tok u delu kroz Srbiju proteže se od Zaječara do Horgoša ukupnom dužinom 403 km.

2022 - Stupio je na snagu sporazum Sveobuhvatno regionalno privredno partnerstvo (RCEP) kojim je stvorena zona slobodne trgovine između 15 zemalja azijsko pacifičkog regiona. Najveći trgovinski blok u istoriji obuhvata oko 30% svetske populacije i približno 30% globalnog BDP-a. Članice novoobrazovane trgovinske slobodne zone su Australija, Brunej, Kambodža, Kina, Indonezija, Japan, Južna Koreja, Laos, Malezija, Mjanmar, Novi Zeland, Filipini, Singapur, Tajland i Vijetnam.

2023 - Ukrajinske trupe izvršile su, u ranim jutarnjim satima, žestok napad na Makijevku i Golovku u oblasti Donjecka. Pogođeno je i zdanje Tehničke škole 19, u kojoj su bile smeštene ruske snage, uglavnom iz Saratovske oblasti. Ukrajinci su koristili artiljeriju tipa HIMARS, poreklom iz SAD. Bila je to jedna od najrazornijih akcija tokom rata u Ukrajini, po broju žrtava. Rusi su priznali 89 poginulih. Prema drugim navodima bilo ih je 139. Po ukrajinskim izvorima bilo je 400 poginulih i oko 300 ranjenih.

2023 - Dogodio se spektakularan napad na zatvor u Siudad Huarezu, država Čihuahua, na krajnjem severu Meksika. Napadači su u zatvor Cereso 3 stigli u zoru, u oklopnim vozilima, otvorivši odmah vatru na stražare. Paralelno, događala se pobuna unutar zatvora. Poginulo je deset stražara, sedam zatvorenika, i dva napadača. Ranjeno je ukupno 13 lica. Pobeglo je najmanje 30 zatvorenika. Među njima i narko bos Ernesto Alfred Pinjon de la Kruz, što je verovatno i bio motiv akcije.

Dogodilo se na današnji dan, 07.11.

Danas je četvrtak, 7. novembar, 312. dan 2024. godine.

1598 - Rođen je španski slikar Francisko de Surbaran, jedan od najznačajnijih umetnika 17. veka, koji je snažnim realističkim postupkom najčešće slikao religiozne motive. Bio je vrhunski barokni majstor sa, za taj period karakterističnim, izraženim kontrastima svetlosti i tame.

1781 - U Španiji je, u Sevilji, poslednji put sprovedeno javno spaljivanje od strane inkvizicije. Bila je to rimokatolička institucija koja je istraživala razne vidove krivoverja, veštičarenja i slično, poznata po brutalnosti. Poslednja osoba optužena da je jeretik osuđena je u Španiji od strane inkvizicije 1826.

1867 - Rođena je poljska fizičarka Marija Sklodovska, poznata kao Marija Kiri, dobitnica dve Nobelove nagrade. Sa suprugom Pjerom Kirijem iz rude urana izdvojila je nove elemente radijum i polonijum. Prva je žena koja je stekla akademsku titulu pariske Akademije medicine i postala šef katedre za fiziku na Sorboni. Bila je osnivač i direktor Instituta za radijum u Parizu. S Pjerom je 1903. podelila Nobelovu nagradu za fiziku, a 1911. sama je dobila Nobelovu nagradu za hemiju. Posle Pjerove smrti 1906. otkrila je radioaktivnost torijuma. U čast bračnog para Kiri, jedna merna jedinica u fizici je nazvana "kiri".

1879 - Rođen je ruski revolucionar Lav Trocki (pravo ime bilo mu je Lav Davidovič Bronštajn), jedan od vođa Oktobarske revolucije 1917. Učestvovao je i u revoluciji 1905. tokom koje je predvodio Petrogradski sovjet. U vreme balkanskih ratova 1912. i 1913. dva puta je boravio u Srbiji kao ratni dopisnik "Pravde". U Oktobarskoj revoluciji ponovo je postao predsednik Petrogradskog sovjeta. Bio je član Politbiroa boljševičke partije, a kao šef diplomatije u prvoj sovjetskoj vladi pregovarao je s Nemačkom o zaključenju mira u Prvom svetskom ratu (Brest-Litovski mir). Tim sporazumom boljševička vlast ostavila je na cedilu sve saveznike Rusije, a ogroman deo teritorije Rusije predat je Nemačkoj i Austrougarskoj. Od 1918. do 1924. kao vojni komesar i predsednik sovjetskog Vojno-revolucionarnog komiteta, udario je temelje sovjetske vojske. Od 1923. predvodio je neformalnu opoziciju u boljševičkoj partiji i već tada se sukobio sa Staljinom, a sukob je pojačan 1926. kad je postao vođa "ujedinjene opozicije". Staljin je 1927. izdejstvovao njegovo isključenje iz partije, a 1929. proteran je iz Sovjetskog Saveza. Ubijen je 1940. u Meksiku.

1910 - Na Prvom svesrpskom sokolskom sastanku u Beogradu izvršeno je ujedinjenje celokupnog srpskog sokolstva sa teritorije Kraljevine Srbije i sa prostora tadašnje Austrougarske. Bila je to organizacija naglašenog patriotskog naboja pa joj je s početkom Prvog svetskog rata u austrijskim zemljama onemogućena delatnost.

1913 - Rođen je francuski pisac Alber Kami, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1957. Njegovo književno delo zasnovano je na idejama sveprisutne paradoksalnosti savremenog sveta. Smisao je pronalazio u stvaralaštvu, po njegovim rečima, "stvarati znači dva puta živeti". Poginuo je 1960. u saobraćajnoj nesreći. Dela: romani "Stranac", "Kuga", "Pad", pozorišni komadi "Kaligula", "Pravednici", "Opsadno stanje", "Nesporazum", eseji "Svadba", "Mit o Sizifu", "Pisma nemačkom prijatelju", "Pobunjeni čovek".

1917 - U Petrogradu je pod vođstvom lidera boljševika Lenjina počela Oktobarska revolucija i srušena je privremena ruska vlada Aleksandra Kerenskog. U rano jutro "Crvena garda" i revolucionarne jedinice zaposele su važne objekte u gradu, a zatim je Vojno-revolucionarni komitet objavio proglas o padu privremene vlade i vlast je preuzeo Petrogradski sovjet radničkih i vojnih deputata. Dok su ustanici jurišali na Zimski dvorac, u Smoljnom je Drugi kongres sovjeta radničkih i vojničkih deputata izabrao prvu revolucionarnu radničko-seljačku vladu s Lenjinom na čelu.

1917 - Rođena je Helen Suzman jedan od najpoznatilih južnoafričkih boraca protiv aparthejda. Suzmanova, kćerka jevrejskih imigranata, bila je jedini član južnoafričkog parlamenta (1953-1989) koja je otvoreno kritikovala aparthejd, promovišući stavove koji su tada bili veoma retki među belim južnoafrikancima. Dobitnik je počasnih doktorata vodećih svetskih univerziteta, među kojima su Oksford, Kembridž, Harvard, Kolumbija univerzitet, a dva puta je bila nominovana za Nobelovu nagradu za mir.

1937 - U Beogradu, na uglu ulica Kralja Aleksandra i Grobljanske (danas Ruzveltova) postavljen je spomenik Vuku Karadžiću, s natpisom "Vuku - srpski narod" delo vajara Đorđa Jovanovića. Inicijativu za podizanje spomenika dala je Srpska književna zadruga još 1920. Godinama potom prikupljani su prilozi a bronzani spomenik visine 7,25 metara izliven je 1932. u Pragu. Spomenik je postavljen u sklopu obeležavanja 150-godišnjice rođenja Vuka Karadžića.

1944 - Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt izabran je četvrti put za šefa države, što je jedinstven slučaj u američkoj istoriji i suprotno je zakonu SAD, ali je tada tolerisano zbog specifičnih, ratnih, okolnosti.

1944 - Umro je srpski pisac, estetičar i teoretičar književnosti Bogdan Popović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika" i tvorac "beogradskog književnog stila". U vreme njegovog uređivanja SKZ je bio najuglednije glasilo srpskih kulturnih poslenika. Uživao je izuzetan ugled kao kritičar, prvih decenija 20. veka. Objavio je "Antologiju novije srpske lirike" i veći broj studija iz književnosti i teorije umetnosti.

1956 - Generalna skupština Ujedinjenih nacija izglasala je rezoluciju kojom je Velikoj Britaniji, Francuskoj i Izraelu naloženo da odmah povuku trupe iz Egipta.

1966 - Kineske diplomate napustile su u znak protesta proslavu Oktobarske revolucije u Moskvi, nakon javno izrečenih kritika upućenih na račun Kine.

1968 - Preminuo je Bela Hamvaš, mađarski pisac. U Budimpešti je studirao filologiju i germanistiku. U međuratnom periodu bavio se žurnalistikom, prevođenjim, da bi potom postao bibliotekar, objavljujući pritom brojne eseje na temu književnosti, umetnosti, filozofije. Zbog specifičnog tradicionalističkog pristupa, sve do 1987. nije objavljivan u Mađarskoj. Iako je radio kao nekvalifikovani radnik u hidroelektranama na Tisi, potom kao magacioner, ekonom, zemljoradnik, sve vreme je pisao i prevodio, čak i sa klasičnih jezika poput sanskrita, hebrejskog, starogrčkog. Bio je esejista retke erudicije, i suvereno je pisao o književnosti, drevnim religijskim i filozofskim delima, mističnim iskustvima, ali i lepotama svakodnevice. Kada su njegova dela postala poznata 1990, posthumno dobija nagradu "Košut". Dela: "Scientia sacra, duhovna baština drevnog čovečanstva", "Patam" I-III, roman "Karneval", "U određenom pogledu", "Filozofija vina", "Naime".

1973 - SAD i Egipat uspostavili su pune diplomatske odnose, prekinute posle šestodnevnog rata 1967. u kojem je izraelska armija do nogu potukla egipatske snage i zauzela Sinaj (uključujući Gazu), Zapadnu obalu, Golan.

1980 - Umro je američki filmski glumac Stiv Mek Kvin. Najčešće je igrao u avanturističkim filmovima. Bio je glumac snažnog temperamenta i specifičnog ličnog šarma. Filmovi: "Sedmorica veličanstvenih", "Sinsinati Kid", "Šampion rodea", "Beg","Leptir", "Tom Horn", "Lovac".

1987 - Predsednika Habiba Burgibu, na vlasti od sticanja nezavisnosti Tunisa 1956. državnim udarom, bez prolivanja krvi, oborio je njegov predsednik vlade Zin el Abidin Bin Ali. Ovaj čin on je opravdao tumačenjem da je 84-godišnji lider senilan i nije sposoban da vlada. Burgiba je 1974. proglašen doživotnim predsednikom Tunisa.

1990 - Meri Robinson postala je prva žena predsednik Irske.

1992 - Umro je slovački državnik Aleksander Dubček, vođa pokreta reformi u Čehoslovačkoj krajem šezdesetih 20. veka, poznatih kao "Praško proleće". U Drugom svetskom ratu učestvovao je 1944. u slovačkom narodnom ustanku. Od 1963. bio je na čelu Komunističke partije Slovačke, a u januaru 1968. izabran je za generalnog sekretara Centralnog komiteta KPČ umesto Antonjina Novotnog. Svrgnut je posle vojne intervencije pet zemalja Varšavskog pakta u avgustu 1968. U decembru 1969. naimenovan je za ambasadora u Turskoj, ali je već 1970. opozvan i potom je proveo dve decenije u potpunoj političkoj izolaciji. Posle pada komunističkog režima 1989. izabran je za predsednika čehoslovačke skupštine.

1996 - Pad nigerijskog putničkog aviona tipa "boing 727" oko 40 kilometara istočno od Lagosa nije preživeo niko od 142 osobe, putnika i članova posade, koliko se nalazilo u avionu.

1998 - Na Zemlju je sleteo spejs šatl "Diskaveri", u čijoj je posadi bio i 77-godišnji veteran američke astronautike Džon Glen, posle desetodnevne nostalgične misije, 36 godina nakon Glenovog prvog kosmičkog leta.

2001 - Belgijska aviokompanija "Sabena" je, posle 80 godina postojanja, bila prinuđena da prva od evropskih nacionalnih vazdušnih prevoznika posle terorističkih napada 11. septembra u Njujorku, saopšti da je bankrotirala.

2005 - U Beogradu je počela prva zvanična runda pregovora Srbije i Crne Gore sa Evropskom unijom o potpisivanju Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju.

2011 - Umro je Džo Frejzer američki bokser, bivši prvak sveta u boksu, u teškoj kategoriji.

2015 - Svetska zdravstvena organizacija (SZO) proglasila je kraj epidemije ebole u Sijera Leoneu, gde je, tokom 18 meseci od izbijanja epidemije, preminulo blizu 4.000 osoba. Ukupno, ebolom je bilo zaraženo 28.600 osoba, od čega je 11.300 preminulo. Tri najugroženije zemlje bile su Liberija, Gvineja i Sijera Leone, a prema navodima SZO epidemija u susednoj Gvineji nije suzbijena.

2016 - Umro je Leonard Koen, kanadski muzičar, pevač, pesnik. Odrastao je u Montrealu, ali je u poslednje vreme živeo u Kaliforniji. Tokom karijere objavio je 14. albuma i dobio približno 40 nagrada, i za poeziju i za muziku. U Rokenrol kuću slavnih primljen je 2008. godine a Gremi za životno delo dobio je 2010. Među njegove najveće hitove spadaju: "Suzanne" i "I'm Your Man".

2021 - Pobedom nad Danilom Medvedevim u Parizu Novak Đoković je osvojio šesti trofej u tom gradu, čime je obezbedio 37. titulu na mastersima i potvrdio poziciju broj 1 na svetu na kraju te godine.

2021 - Umro je Oskar Kovač, ekonomista, univerzitetski profesor. Rođen 1937. u Zrenjaninu, tada Petrovgrad, Banat, ekonomski fakultet završio je u Beogradu. Usavršavao se u Londonskoj školi ekonomije i u Tehnološkom institutu, Masačusets, SAD. Bio je dekan Ekonomskog fakulteta u Beogradu. Objavio je 350 naučnih radova, od čega 16 knjiga a šezdesetak na stranim jezicima. Bio je član Saveznog izvršnog veća (savezne vlade) u vreme Jugoslavije od 1986 do 1989, kao i docnije u Saveznoj vladi SRJ.

Dogodilo se na današnji dan, 08.11.

Danas je petak, 8. novembar, 313. dan 2024. godine.

1520 - Danski kralj Kristijan II naredio je pokolj više od 80 švedskih sveštenika i plemića, nazvan "Stokholmsko krvoproliće". Ovaj događaj prethodio je ustanku Šveđana za oslobođenje od Danske.

1576 - Prema sporazumu sklopljenom u Ganu, svih 17 nizozemskih provincija ujedinilo se u ratu protiv Španije za oslobođenje Holandije. Holanđani su bili većinom protestanti pa je otpor španskoj vlasti imao i versku pozadinu.

1656 - Rođen je engleski astronom i geofizičar Edmund Halej, koji je već u 19. godini objavio raspravu o putanjama planeta. Bio je direktor Griničke opservatorije i kraljevski astronom. Izradio je prvi katalog zvezda južnog neba i utvrdio da su komete uočene 1682, 1601. i 1551. zapravo ista kometa koja se periodično pojavljuje. Predskazao je da će se ona ponovo pojaviti krajem 1758. što se i dogodilo s malim zakašnjenjem. Njemu u čast to svemirsko telo nazvano je Halejeva kometa. Prvi je otkrio da se i zvezde kreću, shvatio ih kao sunca, a naše Sunce kao zvezdu i izradio je prvu meteorološku kartu. Dela: "Katalog južnih zvezda", "Pregled astronomije kometa", "Teorija magnetskog kompasa".

1674 - Umro je engleski pisac Džon Milton, jedan od najvećih pesnika u svetskoj literaturi, izuzetno obrazovan, snažna ličnost visokog morala i značajan mislilac. Posle pogubljenja kralja Čarlsa I 1649. sasvim se posvetio politici i sem nekoliko soneta pisao je samo prozu, raspravljajući o različitim političkim i verskim pitanjima. Do obnove monarhije 1660. bio je latinski sekretar Državnog saveta. Oslepeo je 1652. a kad je monarhija obnovljena, dopao je zatvora i izgubio veći deo imanja i od tada do smrti vratio se poeziji. Slep, siromašan i razočaran spevao je najveća dela: "Izgubljeni raj", "Vraćeni raj", "Samson Agonistes". Ostala dela: poeme "L'Allegro", "Il Penseroso"; "Komus", elegija "Lisidas", prozna dela "Areopagitika", posvećena slobodi štampe, "Odbrana engleskog naroda" (objašnjenje pogubljenja Čarlsa I).

1793 - Na giljotini je pogubljena Žana Mari "Manon Flipon" Rolan, poznata kao Madam Rolan, koja je u vreme Francuske revolucije u Parizu držala salon u kojem su se okupljali pisci, umetnici, političari. Znatno je uticala na žirondince, koje je predvodio njen suprug Žan Mari Rolan de la Platijer, ministar unutrašnjih poslova Francuske 1792. Pogubljena je tokom jakobinske tiranije, posle čega je njen muž izvršio samoubistvo.

1793 - Prvi put je za javnost otvoren "Luvr", dvor francuskih kraljeva počev od 1204. Odluku o njegovom otvaranju i pretvaranju u muzej donela je francuska vlada u duhu tadašnjih revolucionarnih stremljenja.

1888 - Rođen je srpski političar, matematičar i filozof Sima Marković, profesor Beogradskog univerziteta i vođa tzv. desne frakcije u Komunističkoj partiji Jugoslavije. Doktorirao je matematiku 1913. kod Mihaila Petrovića (Mika Alas). Od 1926. do 1928. bio je generalni sekretar KPJ, iz koje je isključen 1929, a ponovo primljen 1935. Stradao je u Sovjetskom Savezu, u Moskvi, 1939. kao žrtva staljinističkih čistki. Dela: "Nacionalno pitanje u svetlosti marksizma", "Iz nauke i filozofije", "Teorija relativnosti", "Tragizam malih naroda".

1895 - Nemački fizičar Vilhelm Konrad Rendgen otkrio je na univerzitetu u Vircburgu novu vrstu zraka koji prodiru kroz meke delove tela i deluju na fotografsku ploču. Nazvao ih je "iks" (X) zracima, koji su kasnije njemu u čast nazvani Rendgenovi zraci. Za epohalni izum dobio je 1901. Nobelovu nagradu za fiziku.

1900 - Rođen je srpski kompozitor, dirigent, muzički pedagog i kritičar Mihailo Vukdragović, profesor i rektor Muzičke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Dela: simfonijska poema "Put u pobedu", kantate "Srbija", "Svetli grobovi", "Vezilja slobode", solo pesme, gudački kvarteti, filmska i scenska muzika.

1909 - U Beogradu je formirano sportsko viteško društvo "Soko", ujedinjenjem viteških društava "Dušan Silni" i saveza srpskih sokola. Godinu dana docnije izvršeno je ujedinjenje celokupnog srpskog sokolstva sa teritorije Kraljevine Srbije i sa prostora tadašnje Austrougarske. Bila je to organizacija naglašenog patriotskog naboja pa joj je s početkom Prvog svetskog rata u austrijskim zemljama onemogućena delatnost.

1917 - Umro je srpski pisac Milutin Bojić, autor poeme "Plava grobnica", trajnog poetskog spomenika tragedije srpske vojske u Prvom svetskom ratu posle tragičnog povlačenja preko planinskih vrleti današnje Albanije. Studirao je filozofiju i pedagogiju u Beogradu. Učestvovao je u balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. Posle povlačenja preko Albanije radio je kao državni službenik na Krfu i u Solunu. Umro je od tuberkuloze u 25. godini i sahranjen je na solunskom groblju Zejtinlik. Napisao je četiri knjige pesama i više drama, uključujući "Kraljevu jesen" i "Uroševu ženidbu".

1917 - Savet narodnih komesara je uspostavljen kao nova vlada Rusije, s Lenjinom kao predsednikom, Trockim kao komesarom za inostrane poslove i Staljinom kao komesarom za narodnosti.

1918 - Srpska vojska oslobodila je Pančevo, bio je to početak oslobađanja Banata i njegovog prisajedinjenja Kraljevini Srbiji. Jedinicom koja je oslobodila grad komandovao je kapetan Petar Aračić, potonji general. Dan oslobođenja danas se obeležava kao dan grada Pančeva.

1922 - Rođen je južnoafrički hirurg Kristijan Barnard, koji je 1967. obavio prvo presađivanje ljudskog srca.

1923 - Sprečen je pokušaj Adolfa Hitlera u Minhenu da izvede puč, a vođa nacista je uhapšen četiri dana kasnije.

1932 - Za predsednika SAD izabran je kandidat Demokratske stranke Frenklin Ruzvelt, koji je potom biran još tri puta za šefa države, što je jedinstven slučaj u američkoj istoriji i protivno je ustavu SAD. Na vlasti je ostao do smrti 1945.

1942 - Savezničke snage su se iskrcale u severnu Afriku, u prvoj većoj savezničkoj kombinovanoj operaciji u Drugom svetskom ratu. U pomorskom desantu "Baklja" pod komandom generala Dvajta Ajzenhauera, saveznici su se iskrcali kod alžirskih gradova Oran i Alžir i kod Kazablanke u Maroku. Borbe protiv nemačko-italijanskih trupa završene su 13. maja 1943. slomom snaga Sila osovine i francuskih trupa maršala Petena (višijevskih), čime je okončan rat u Africi.

1959 - Ujedinjena Arapska Republika (Egipat, Sirija i Libija) i Sudan potpisali su sporazum o podeli voda Nila posle izgradnje Asuanske brane.

1960 - Kandidat Demokratske stranke Džon Kenedi izabran je u 43. godini za predsednika SAD, postavši najmlađi šef države u američkoj istoriji.

1972 - Zapadna i Istočna Nemačka okončale su posle 23 godine hladnoratovski antagonizam iniciranjem sporazuma o dobrosusedstvu i obostranim poštovanjem postojanja dveju suverenih nemačkih država.

1986 - Umro je ruski političar Vjačeslav Mihajlovič Molotov, šef sovjetske diplomatije od 1939. do 1949. i od 1953. do 1956. Bio je glavni pregovarač s nacističkom Nemačkom u pripremi sovjetsko-nemačkog desetogodišnjeg pakta o nenapadanju, potpisanog 1939. devet dana pre napada Nemačke na Poljsku. Sporazum je predviđao podelu Poljske, između ostalog, što je bio taktički potez obe strane. Jedan je od osnivača lista "Pravda". Održao se u vrhu vlasti tokom tri decenije Staljinove vladavine, ali je u junu 1957, pod optužbom za "antipartijski stav", isključen iz Centralnog komiteta Komunističke partije i smenjen sa svih funkcija.

1988 - Republikanac Džordž Buš izabran je za predsednika SAD pobedom nad demokratom Majklom Dukakisom, što je bila treća uzastopna pobeda republikanaca. Buš je preuzeo vlast posle dva mandata Ronalda Regana, čiji je bio potpredsednik.

1989 - Afroamerikanac Daglas Vajlder izabran je za guvernera Virdžinije, kao prvi crnac u istoriji SAD koji je postao guverner neke savezne države. Istog dana Dejvid Dinkins izabran je za prvog crnog gradonačelnika Njujorka.

1991 - Evropska zajednica (sada Evropska unija) zavela je sankcije protiv Jugoslavije, kojima je predviđen prekid sporazuma o trgovini i saradnji, brisanje sa spiska korisnika opšteg sistema preferencijala i ukidanje finansijske pomoći u okviru programa pomoći zemljama istočne Evrope. Sankcije su potom ukinute za četiri jugoslovenske republike i zadržane samo protiv Srbije i Crne Gore, s obrazloženjem da one ne sarađuju na miroljubiv način u rešavanju jugoslovenske krize.

1997 - U Kini je zatvoren najveći rukavac reke Jangcekjang, čime je otpočela gradnja hidroelektrane "Tri klisure", najveće električne centrale na planeti.

1998 - Sud u Bangladešu osudio je na smrt 15 bivših oficira, optuženih za ubistvo bangladeškog predsednika šeika Mudžibura Rahmana u vojnom udaru u avgustu 1975.

2001 - Gornji dom francuske skupštine izglasao je zakon kojim je mediteranskom ostrvu Korzika data ograničena autonomija.

2004 - Kubanske vlasti "prognale" su američki dolar sa kubanskog tržišta, a američku valutu, po kursu jedan za jedan, zamenili "konvertibilnim pezosom", ranije fiktivnom obračunskom jedinicom, a sada i formalno štampanom monetom u istim apoenima.

2005 - Francuski predsednik Žak Širak proglasio je vanredno stanje, s ciljem da se zavede policijski čas u gradovima u kojima su izbili neredi. Povod za nerede bila je smrt dvojice dečaka afričkog porekla, koji su desetak dana ranije nastradali od udara struje u trafo-stanici, gde su se sakrili verujući da je za njima policijska potera.

2006 - Na svečanoj sednici u Domu Narodne skupštine u Beogradu proglašen je novi ustav Srbije. Državnu himnu "Bože pravde" izveo je Umetnički ansambl Doma Vojske Srbije "Stanislav Binički". U reprezentativnom zdanju na Trgu Nikole Pašića, gde su do tada svečano proglašavani konstitutivni akti negdašnje Jugoslavije, prvi put je proglašen i ustav Srbije. Novi ustav je prethodno 30. septembra jednoglasno usvojila Narodna skupština, a potvrđen je i na referendumu 28. i 29. oktobra.

2006 - U dve velike akcije snaga bezbednosti u Napulju su uhapšena 32 pripadnika mafije, u okviru napora da se zaustavi talas nasilja koji je zahvatio taj grad na jugu Italije. Specijalna jedinica policije formirana je ovim povodom, sa oko 1000 pripadnika, pošto je Napulj, treći po veličini grad u Italiji, središte ogranka sicilijanske mafije poznate kao - Kamora.

2011 - Ruski predsednik Dmitrij Medvedev i nemačka kancelarka Angela Merkel pustili su u rad gasovod "Severni tok". Gasovod povezuje ruski grad Viborg i nemački Grajfsvald. Time je započela isporuka sibirskog gasa u Evropu putem prve od dve linije koje idu dnom Baltičkog mora, dužine 1.200 kilometara.

2015 - Službenici ambasade Srbije u Libiji, Slađana Stanković i Jovica Stepić oteti su u blizinu grada Sabrata, šezdesetak kilometara zapadno od Tripolija. Dvoje službenika oteto je iz kolone vozila u kojoj se nalazio i ambasador Srbije, a koja se kretala prema Tunisu. Sabrata je ubrzo potom pala u ruke islamskih ekstremista, a oteti građani Srbije poginuli su u američkim vazdušnim napadima tri meseca potom.

2016 - Donald Tramp pobedio je na izborima za predsednika SAD.

2018. U svetu je zabeleženo tri miliona izbeglica i migranata iz Venecuele, što je deset odsto stanovništva te zemlje.

- Danas je Mitrovdan, dan kada Srpska pravoslavna crkva obeležava uspomenu na Svetog velikomučenika Dimitrija, rođenog u Solunu u trećem veku, pogubljenog na današnji dan.

Dogodilo se na današnji dan, 09.11.

Na današnji dan 1799. godine Napoleon Bonaparta zbacio je Direktorijum i kao prvi konzul postao stvarni vladar Francuske.

Danas je subota, 9. novembar, 314. dan 2024. godine.

1818 - Rođen je ruski pisac Ivan Sergejevič Turgenjev, jedan od najznačajnijih predstavnika ruskog realizma. Prvi je ruski pisac čija su dela masovnije prihvaćena na Zapadu i za života je uživao veći ugled u francuskim nego u ruskim književnim krugovima. Zanimao ga je tip "suvišnog čoveka", plemića-intelektualca kao i tip "nihiliste", građanskog intelektualca, sukobljenog s normama tradicionalne Rusije. U izvesnoj meri predskazivao je revolucionarnu epohu u Rusiji. Dela: romani "Očevi i deca", "Plemićko gnezdo", "Rudin", "Dim", "Novina", "Uoči novih dana", pripovetke "Prolećne vode", "Asja", "Lovčevi zapisi", drama "Mesec dana na selu".

1835 - Rođen je srpski kompozitor slovenačkog porekla Davorin Jenko, autor muzike za srpsku himnu "Bože pravde", jedan od utemeljivača srpske muzičke kulture, član Srpske kraljevske akademije, horovođa i kapelnik Narodnog pozorišta u Beogradu. Komponovao je muziku za oko 90 "komada s pevanjem". Dela: opereta "Vračara", uvertire "Kosovo", "Srpkinja", "Aleksandar", "Đido", "Milan", fantazija "Prvo Doba Srbije", muzika za komade "Blago cara Radovana", "Dobrila i Milenko", "Dušan Silni", "Miloš Obrenović", "Seoba Srbalja", "Pribisav i Božana", "Za veru i slobodu", "Mladost Dositejeva", "Markova sablja", "Proslavljanje kneza Mihajla", "Knez Dobroslav", "Izbiračica", "Krvni mir", "Merima", "Divlji lovac", "Ljubavno pismo", "Četiri miliona rubalja", "Čestitam", "Potera", "Saćurica i šubara", "Vuk Branković", oko 110 horskih kompozicija, 15 crkvenih kompozicija, solo pesme.

1841 - Umro je srpski pisac Milovan Vidaković. Školovao se u Irigu, Novom Sadu, Temišvaru, Segedinu, Kežmarku gde je studirao filozofiju. Radio je kao profesor u Novom Sadu. U svoje vreme bio je izuzetno popularan i čitan, da bi potom uglavnom pao u zaborav najviše zaslugom Vuka Karadžića, čiji je bio protivnik. Dela: romani "Velimir i Bosiljka", "Usamljeni junoša", "Kasija carica", "Ljubomir u Jelisijumu", "Siloan i Milena".

1858 - Obnarodovan je prvi Zakon o Narodnoj skupštini u Srbiji i važio je samo za jedan saziv (prethodno je postojala samo jedna zakonska odredba iz 1839). Na osnovu njega sazvana je Svetoandrejska Narodna skupština, održana od 30. novembra 1858. do 31. januara 1859. u Beogradu. Time je ozakonjena ustanova Narodne skupštine i udaren temelj predstavničkog sistema u Srbiji. Od početka 19. veka do 1858. godine održavane su običajne narodne Skupštine. Sazivali su ih knjaz ili Savet kada su nalazili za potrebno. Održavane su i za vreme Prvog i Drugog srpskog ustanka 1804-1815 "ustaničke narodne skupštine". Prema Zakonu o Narodnoj skupštini, izglasanom na Svetoandrejskoj skupštini, skupština je dobila ime "Srpska narodna skupština" i to je bio zvanični naziv do 1918.

1887 - Osnovano je prvo zanatlijsko društvo u Srbiji, a dva meseca potom počeo je da izlazi nedeljnik "Srpski zanatlija".

1918 - U Berlinu su posle generalnog štrajka radnici izašli na ulice, vojnici poslati da ih zaustave pridružili su se pobuni protiv monarhije, a car Vilhelm II je abdicirao i pobegao u Holandiju.

1926 - Rođen je španski borac s bikovima Luis Migel Lukas "Domingin", verovatno najbolji svetski borac s bikovima u 20. veku. Njegova veština inspirisala je američkog pisca Ernesta Hemingveja.

1937 - Umro je britanski državnik Džejms Remzi Mekdonald, jedan od osnivača Laburističke partije. Kao prvi laburista na tom položaju, 1924. postao je premijer Velike Britanije, a vladu je potom predvodio i od 1929. do 1935.

1938 - Nemački nacisti otpočeli su pogrom Jevreja u "Kristalnoj noći", ubijen je neutvrđen broj ljudi, i spaljeno stotine sinagoga, više od 7.000 jevrejskih prodavnica i kuća.

1940 - Umro je britanski državnik Artur Nevil Čemberlen, vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbegne vojni sukob s Nemačkom, potpisao je krajem 1938. Minhenski pakt s Hitlerom, što je omogućilo nacistima da 1939. raskomadaju Čehoslovačku.

1952 - Umro je izraelski državnik i hemičar Haim Azrijel Vajcman, pronalazač sintetičkog acetona, prvi predsednik Izraela od 1948. do smrti. Bio je direktor hemijske laboratorije Britanskog admiraliteta od 1916. do 1919, predsednik Svetske cionističke organizacije od 1920. do 1931. i Jevrejske agencije od 1929. do 1931. i od 1935. do 1946.

1963 - U japanskom rudniku uglja Omuta u eksploziji gasa poginula su 452 rudara, a istog dana poginuo je 161 putnik u sudaru teretnog voza s putničkim vozom koji je saobraćao prema Tokiju.

1970 - Umro je francuski državnik Šarl de Gol, osnivač i prvi predsednik Pete republike, koji je kao vođa pokreta "Slobodna Francuska" u Drugom svetskom ratu predvodio francuski otpor nacistima. Kad je maršal Filip Peten formirao vladu pod okupacijom, otišao je u London, odakle je 18. juna 1940. pozvao Francuze na borbu protiv okupatora. Posle rata rukovodio je privremenom vladom, a od 1947. do 1953. bio je predsednik Francuske. Posle "alžirskog puča" 1958. postao je predsednik vlade, a 1959. predsednik Pete republike. Ojačao je izvršnu vlast i prerogative šefa države. Okončao je rat u Alžiru napuštanjem te teritorije i uopšte raspuštanjem francuskog kolonijalnog carstva. Politički se često razilazio sa saveznicima u NATO, posebno sa SAD, u težnji da povrati uticaj Francuske u Evropi. Pošto nije dobio većinu na referendumu o regionalizaciji zemlje i ukidanju senata 1969. se povukao s položaja. Dela: "Ratni memoari", "Memoari nade".

1971 - Predstavnici Kine prvi put su se pojavili u Ujedinjenim nacijama. Do tada Kinu je predstavljao Tajvan, kao nacionalistička Kina (nekomunistička).

1985 - Ruski velemajstor Gari Kasparov postao je s 23 godine najmlađi svetski prvak u istoriji šaha. U meču za titulu pobedio je ruskog velemajstora Anatolija Karpova rezultatom 13:11.

1989 - Počelo je rušenje Berlinskog zida, koji je 28 godina bio simbol nemačke i evropske podvojenosti. Tim potezom novog rukovodstva Istočne Nemačke započet je lanac događaja koji su u oktobru 1990. omogućili ujedinjenje Nemačke. Gradnja zida započeta je 13. avgusta 1961. prema ideji sovjetskog lidera Nikite Hruščova.

1991 - Održan je plebiscit srpskog naroda u Bosni i Hercegovini na kojem se za ostajanje u Jugoslaviji izjasnila ogromna većina Srba - gotovo 1,3 miliona.

1991 - Umro je francuski pevač i glumac italijanskog porekla Iv Montan, koji je svetsku slavu postigao filmom "Nadnica za strah". Ostali filmovi: "Vrata noći", "Heroji su umorni", "Veštice iz Salema", "Veliki plavi put", "Volite li Bramsa", "Hajde da se volimo", "Z", "Priznanje".

1993 - Hrvatske jedinice su salvama topovskih granata oborile u Neretvu Stari most u Mostaru, sagrađen 1566.

1995 - Predsednik Rusije Boris Jeljcin stavio je veto na zakon o jednostranom ukidanju sankcija Jugoslaviji, izglasan prethodnog meseca u oba doma ruske skupštine (Dume).

1995 - Predsednik Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat prvi put je posetio Izrael, otišavši u porodičnu kuću četiri dana ranije ubijenog izraelskog premijera Jicaka Rabina, čijoj je udovici izrazio saučešće.

1996 - Predsednica Republike Srpske Biljana Plavšić smenila je načelnika Glavnog štaba Vojske RS generala Ratka Mladića.

2002 - Izraelske snage likvidirale su u gradu Dženin na Zapadnoj obali vođu vojnog krila terorističkog "Islamskog džihada" Ijada Savalhu.

2003 - Islamski terorista samoubica ubio je u stambenoj četvrti u Rijadu 18 ljudi, uljučujući petoro dece.

2005 - Umro je bivši indijski predsednik Kočeril Raman Narajanan, prvi pripadnik kaste "nedodirljivih", najnižeg sloja indijskog kastinskog društvenog sistema, koji je dospeo do položaja šefa države.

2005 - U samoubilačkim bombaškim napadima na hotele "Hajat", "Radison" i "Dejs in" u glavnom gradu Jordana, Amanu, poginulo je najmanje 57, a ranjeno oko sto osoba. Najviše žrtava bilo je u "Radisonu", gde je bombaš uleteo među svatove. Al kaida u Iraku preuzela je odgovornost za ove napade.

2006 - U vazdušnom napadu snaga NATO-a u provinciji Kandahar, na jugu Avganistana, poginulo je 28 talibanskih ekstremista.

2006 - Umro je Markus Volf "Miša", dugogodišnji šef ŠTAZI - tajne službe Ministarstva za državnu sigurnost Istočne Nemačke. Volf je važio za ključnu figuru Hladnog rata, a posle nemačkog ujedinjenja, za sivu eminenciju sveta špijnaže i osobu sa vrha liste protiv kojih se vodila istraga. Bio je 30 godina šef istočno-nemačke obaveštajne mreže u inostranstvu. Zahvaljujući njemu nemački kancelar Vili Brant bio je primoran da podnese ostavku. Bio je poznat kao "čovek bez lica", pošto je samo jednom fotografisan i to 1978. u Stokholmu, do tada su ga njegovi neprijatelji znali samo preko jedne fotografije iz 1959. Rođen je 1923. kao sin jevrejskog lekara i dramaturga. Prve godine života je proveo u Štutgartu, a detinjstvo u Švajcarskoj i Sovjetskom Savezu. Izvesno vreme je radio i kao novinar.

2006 - Vojska Šri Lanke je nedaleko od severne obale te ostrvske zemlje u Indijskom okeanu potopila 22 broda pobunjenih Tamilskih tigrova, optuživši pobunjenike da su pokušali da potope jedan civilni brod sa 300 putnika. Tamilski tigrovi se od 1983. bore za autonomiju na istoku i severu Šri Lanke, gde živi tamilska etnička grupa. U sukobima pobunjenika i snaga vlade u Kolombu do 2006. poginulo je više od 60.000 osoba.

2014 - Preminuo je Nikola Simić, glumac. U rodnom Beogradu diplomirao je glumu na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju. Prvu ulogu dobio je kao student 1957. u Jugoslovenskom dramskom (JDP), čiji je stalni član postao 1959. i u kome je igrao do kraja karijere. U najdugovečnijoj predstavi "Buba u uhu" Žorža Fejdoa, Simić je igrao više od 1.600 puta, pred milion gledalaca, bez prekida duže od 4 decenije. Posebno je upamćen po filmskim ulogama, poput Mite Pantića u filmskom serijalu "Tesna koža" (1982 - 1991), ali i po sinhronizacijama crtanih filmova na srpski, gde je glas "pozajmljivao" Dušku Dugoušku i drugim crtanim junacima.

2016 - Republikanski kandidat Donald Tramp izabran je za 45. predsednika Sjedinjenih Američkih Država. Tramp koji u svojoj biografiji ima titule milijardera, televizijskog producenta i rijaliti zvezde, preuzima 20. januara 2017. mesto američkog predsednika od Baraka Obame, koji je u kabinetu proveo dva mandata.

Dogodilo se na današnji dan, 10.11.

Na današnji dan 1483. godine rođen je nemački verski reformator Martin Luter, osnivač protestantizma u Nemačkoj, najznačajniji među vođama evropske crkvene reformacije. Sin rudara, prema očevoj volji počeo je da studira pravo, ali je ubrzo stupio u monaški red avgustinaca. Izložio je 1517. zahtev za reformu Crkve u 95 teza, koje je prikovao na vrata katedrale u Vitenbergu, i pozvao je na raspravu sve koji se s tim ne slažu. Papa Lav X isključio ga je iz rimokatoličke crkve, ali se njegovo učenje proširilo Nemačkom i zahvatilo sve društvene slojeve, pretvorivši se u široki narodni pokret protiv papske vlasti. Osuđivao je deformacije, licemerje i korupciju rimske crkve, a posebno nastojanje pape Lava X da prodajom indulgencija, kojima su "iskupljivani" čak i budući gresi, namakne novac za dovršenje hrama Svetog Petra u Rimu. Njegovo učenje proširilo se kasnije i na druge zemlje, a Luterovi spisi i prevod Biblije odlučujuće su uticali na stvaranje jedinstvenog nemačkog književnog jezika.

Danas je nedelja, 10. novembar, 315. dan 2024.

1444 - U bici kod Varne u Bugarskoj snage turskog sultana Murata II do nogu su potukle poljsko-ugarsku vojsku poljskog kralja Vladislava Jagjela III, koji je u bici poginuo, i erdeljskog vojvode Janoša Hunjadija, u srpskim narodnim pesmama poznatog kao Sibinjanin Janko.

1493 - Rođen je švajcarski alhemičar i lekar Teofrast Bombast fon Hohenhajm, poznat kao Filip Aureol Paracelzus, pisac medicinskih i okultnih dela, koji je odlučujuće doprineo primeni hemije u medicini. Začetnik je "jatrohemije", nekakve rudimetarne hemioterapije.

1668 - Rođen je francuski kompozitor i orguljaš Fransoa Kupren, centralna ličnost muzičkog života Pariza početkom 18. veka. Bio je dvorski klavsenista i muzički učitelj dece kralja Luja XIV. Napisao je metodiku "Umetnost sviranja na klavsenu" i značajan je kao kompozitor programskih klavsenskih svita u rokoko stilu, poput "Komada za klavsen".

1697 - Rođen je engleski slikar Vilijam Hogart, izuzetan portretista i crtač fizionomija. Ostavio je relativno mali broj radova i uglavnom je slikao scene satiričnog i moralizatorskog karaktera iz života aristokratije.

1759 - Rođen je nemački pisac, filozof, istoričar i teoretičar umetnosti Johan Kristof Fridrih fon Šiler, pisac drama s revolucionarnim nabojem i najznačajniji nemački klasični dramatičar. Pobegao je iz Virtemberškog vojvodstva u kojem je radio kao pukovski lekar od 1780. do 1782, zatim je živeo u Manhajmu i Lajpcigu. U Vajmar se preselio 1787, gde se sprijateljio s Geteom, zahvaljujući kojem je 1789. postao profesor istorije na Jenskom univerzitetu. Između 1795. i 1800.izdavao je časopise "Hore" i "Almanah muza". Dela: drame "Razbojnici", "Don Karlos", "Valenštajn", "Verenici iz Mesine", "Demetrijus" (nedovršena), tragedije "Fijeskova zavera u Đenovi", "Spletka i ljubav", "Marija Stjuart", "Devica Orleanska", "Vilhelm Tel", balade "Polikratov prsten", "Jemstvo", "Ibikovi ždrali", istorijski radovi "Istorija otpadništva ujedinjene Nizozemske", "Istorija Tridesetogodišnjeg rata", filozofske i estetičke rasprave "O ljupkosti i dostojanstvu", "O uzvišenom", "O estetičkom vaspitanju čoveka", "O tragičnoj umetnosti", "O naivnom i sentimentalnom pesništvu", epigrami "Ksenije" (s Geteom).

1838 - Rođen je srpski socijalista Živojin Žujović, prvi propagator i ideolog socijalizma u Srbiji. Bio je sledbenik Prudona. Socijalističke ideje prihvatio je tokom školovanja u Rusiji u Kijevu, gde je završio Duhovnu akademiju, zatim u Petrogradu i Minhenu na studijama filozofije. Objavio je više studija, rasprava i polemika i sarađivao u "Glasniku Srpskog učenog društva", "Letopisu Matice srpske" i u političkom listu "Srbija".

1882 - Kralj Srbije Milan Obrenović primio je u svečanu audijenciju Judžina Šilera prvog izvanrednog i opunomoćenog poslanika SAD u Srbiji. Tom prilikom Šiler je srpskom kralju predao akreditivna pisma.

1891 - Umro je francuski pisac Žan Nikolas Artur Rembo, preteča simbolizma i nadrealizma. Njegovo pesničko delo nije obimno, ali je snažno uticalo na francuske i svetske pesnike novim pesničkim jezikom i neuobičajenom metaforikom. Većinu pesama napisao je pre 20. godine, a već u 17. čuvenu poemu "Pijani brod". Kao pristalica Pariske komune napisao je i više revolucionarnih pesama. Živeo je lutalački i dugo boravio u severnoj Africi, gde je trgovao i veoma se obogatio.Njegovo delo nagovestilo je simbolizam pa i nadrealizam, i autentičnom pesničkom vrednošću inspirisalo je mnoge pesnike širom sveta. Dela: pesničke zbirke "Pesme", "Iluminacije", "Boravak u paklu".

1901 - Rođen je srpski pravnik Milan Bartoš, stručnjak za međunarodno javno pravo, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Bio je državni savetnik i član više delegacija Jugoslavije na zasedanjima Ujedinjenih nacija. Između dva svetska rata je objavio "Stvarno pravo" i "Osnove privatnog prava", a posle rata "Međunarodno javno pravo".

1910 - Osnovano je Društvo za srpski jezik i književnost, na inicijativu Pavla Popovića, Aleksandra Belića i Jovana Skerlića, radi usavršavanja nastave srpskog jezika i književnosti u školama. Društvo je radilo do 1941. s prekidom za vreme Prvog svetskog rata.

1919 - Rođen je ruski inženjer Mihail Timofejevič Kalašnjikov, konstruktor najbolje automatske puške 20. veka AK-47, nazvane "Kalašnjikov" prema njegovom prezimenu.

1923 - Rođen je Dragoslav Andrić, srpski književni prevodilac, pisac, leksikograf, dramaturg. Sa engleskog, francuskog, nemačkog i ruskog preveo oko 130 knjiga poezije, proze kao i dramskih dela. Posebno se ističu njegove antologije klasične kineske poezije, tradicionalne japanske poezije, kanadske poezije i američke humorističke poezije. Priređivač je i prevodilac "Antologije svetske poezije", "Leksikona viceva", "Rečnika žargona" i više šahovskih knjiga.

1925 - Rođen je velški pozorišni i filmski glumac Ričard Dženkins, poznat kao Ričard Barton, koji se sjajnim talentom najpre nametnuo u pozorištu igrajući karakterne uloge u dramama Vilijama Šekspira, posle čega je ostvario sjajnu filmsku karijeru. Filmovi: "Kleopatra", "Beket", "Ana od hiljadu dana", "Ukroćena goropad", "Dr Faust", "Komedijaši", "Trocki", "Sutjeska".

1928 - Regent Hirohito krunisan je za cara (mikado) Japana.

1932 - Rođen je američki glumac Roj Šajder, najpoznatiji po ulogama šerifa Brodija u Spilbergovom trileru "Ajkula" i koreografa Boba Fosa u mjuziklu "Sav taj džez". Šajder je u bogatoj karijeri imao dve nominacije za Oskara: za ulogu u filmu "Sav taj džez" (1979) i za najbolju sporednu ulogu, policajca Rusoa u Fridkinovom filmu "Francuska veza" (1971). Zapažen je i u filmovima i serijama: "Maratonac", "Klut", "Plavi grom", "Odiseja u svemiru: 2010", "Ruska kuća".

1938 - Umro je turski državnik Kemal Ataturk, pod čijim je vođstvom 1922. zbačen poslednji sultan Muhamed VI, a 1923. proglašena republika. Kao general (paša) spasao je Tursku kod Galipolja 1915. a njegovim odlučnim akcijama sprečeno je komadanje Turske posle Prvog svetskog rata od strane saveznika. Tokom 18 godina vladavine odlučnim reformama dramatično je izmenio lik zemlje. Proklamovao je jednakost svih građana, sproveo agrarnu reformu, doneo savremene zakone, reformisao jezik i pravopis, ukinuo kalifat, zaveo strogo svetovnu državu, zabranio nošenje fesa, zara i feredže, dao izborno pravo ženama. U spoljnoj politici je napustio panislamističke koncepcije koje su imali turski sultani, ali i panturanske koje su imali mladoturci. Jedan je od tvoraca Balkanskog saveza 1934.

1938 - Fašistički italijanski režim Benita Musolinija prihvatio je antisemitske zakone pod uticajem nemačkog nacizma.

1942 - Savezničke snage su u Drugom svetskom ratu, posle pobede kod El Alamejna u Libiji nad Afričkim korpusom nemačkog generala Ervina Romela, očistile Egipat od nemačkih trupa i zauzele alžirski grad Oran.

1943 - Nemačke vlasti su u Drugom svetskom ratu, uspostavile izdajničku "Narodnu upravu" u Crnoj Gori. Nju su sačinjavali stari protivnici zajedničke srpske (i jugoslovenske) države, uglavnom iz neposrednog okruženja negdašnjeg vladara Nikole Petrovića.

1944 - Otkriveno je da nacistička Nemačka upotrebljava novo oružje u Drugom svetskom ratu - rakete "Fau-2" protiv Velike Britanije.

1945 - Komunističku vladu Albanije priznale su zapadne sile.

1973 - Državni sekretar SAD Henri Kisindžer doputovao je u Peking, gde je kineskim liderima preneo da su SAD odlučne da normalizuju odnose s Kinom što je pre mogućno.

1975 - Vlade Jugoslavije i Italije potpisale su u Osimu, nedaleko od Ankone, ugovor o definitivnom rešenju graničnih i drugih pitanja između dveju zemalja.

1982 - Umro je ruski državnik Leonid Iljič Brežnjev, generalni sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije i predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza, koji je najvišu vlast u Sovjetskom Savezu zadobio 1964. zbacivanjem Nikite Hruščova i držao je do smrti. Doprineo je uspostavljanju dijaloga sa SAD posle dugog perioda hladnih odnosa, ali je sputao promene nagoveštene u Hruščovljevo vreme.

1989 - Generalni sekretar Komunističke partije Bugarske Todor Živkov je posle 35 godina na čelu vladajuće stranke podneo ostavku, a zamenio ga je Petar Mladenov. Sedam dana kasnije smenjen je i s položaja predsednika Državnog saveta Bugarske, na kojem ga je takođe nasledio Mladenov, a ubrzo je isključen i iz partije.

1990 - Vođa socijalista Čandra Šekar postao je predsednik vlade Indije.

1994 - Irak je formalno priznao Kuvajt kao suverenu državu.

1995 - Nigerijski vojni režim obesio je devetoricu aktivista za ljudska prava, uključujući Ken Saro Vivu, vođu plemena Ogoni. To je izazvalo ogorčenje, ali se Zapad zadovoljio verbalnim osudama, zbog interesa kompanija koje u Nigeriji eksploatišu naftu i gas.

1997 - Predsednici Rusije i Kine Boris Jeljcin i Đang Cemin potpisali su deklaraciju kojom je okončan dugogodišnji pogranični spor dveju zemalja.

2000 - SR Jugoslavija je postala punopravni član OEBS (Organizacija za evropsku bezbednost i saradnju).

2003 - Umro je zimbabveanski državnik Kenan Banana, prvi predsednik nezavisnog Zimbabvea. Bio je predsednik od 1980. do 1987, kad je funkciju prepustio premijeru Robertu Mugabeu, koji je i do tada faktički vladao tom bivšom britanskom kolonijom.

2007 - Umro je Norman Majler američki književnik, dvostruki dobitnik Pulicerove nagrade, autor bestselera "Goli i mrtvi". Iako je po obrazovanju bio avioinženjer, Majler se posvetio pisanju i međunarodnu slavu stekao je u 25. godini romanom "Goli i mrtvi". Prvog Pulicera dobio je 1967. za roman "Armije noći" o maršu na Pentagon u vreme Vijetnamskog rata. Otuda su ga smatrali za glasnogovornika Vudstok generacije.

2011 - Preminuo je Petar Kralj, srpski glumac. Školovao se u Novom Sadu i Beogradu, gde je diplomirao glumu. Od 1968. do 1979. bio je član Ateljea 212, kada odlazi u slobodne umetnike. Uživao je izuzetnu popularnost i dobitnik je brojnih priznanja, među kojima su i četiri nagrade za životno delo: Dobričin prsten, "Pavle Vuisić", "Zlatni ćuran", nagrada Sterijinog pozorja.

2015 - Preminuo je Helmut Šmit, dugogodišnji predsednik vlade Nemačke. Omiljeni nemački kancelar socijaldemokrata Šmit, važio je za svojevrsnog intelektulnog pa i moralnog arbitra moderne Nemačke. Na čelu vlade te zemlje nalazio se od 1974. do 1982. godine. Prethodno je u više navrata bio ministar, finansija, privrede i odbrane.

2019 - Evo Morales povukao se sa mesta predsednika Bolivije pod pritiskom načelnika generalštaba oružanih snaga te zemlje Viljemsa Kalimana. Protesti u Boliviji počeli su nakon održavanja izbora krajem oktobra, na kojima je Morales pobedio. Organizacija američkih država (OAS) saopštila je potom da je bilo nepravilnosti na izborima. Morales je bio predsednik Bolivije od januara 2006.

2020 - Predsednik Rusije Vladimir Putin i lideri Jermenije i Azerbejdžana potpisali su zajedničku izjavu o prekidu rata u Nagorno-Karabahu, čime je okončan oružani sukob započet septembra. Sporazum sadrži 11 odrednica koje preciziraju uslove mira. Duž kontakt-linije kao i koridora koji povezuju Jermeniju i Karabah, raspoređene su ruske mirovne trupe.

2023 - Naučnici Univerziteta Oksford snimili su, u Indoneziji, Atenborovu ehidnu, nazvanu po Dejvidu Atenborou, čime je dokazano da ta vrsta nije izumrla kako se pretpostavljalo. Ehidne, sisari koji nose jaja, smatraju se "živim fosilima".

Dogodilo se na današnji dan, 11.11.

Na današnji dan 1821. godine rođen je ruski pisac Fjodor Mihajlovič Dostojevski. Jedan od najbitnijih stvaralaca u istoriji književnosti. Hapšen je kao učesnik utopijsko-socijalističkog kružooka Mihaila Petraševskog-Butaševiča zbog revolucionarnih planova i osuđen na smrt 1849. ali je kazna zamenjena progonstvom u Sibir, gde je proveo 10 godina, 4 zatočen. Njegova rana dela ("Bedni ljudi", "Poniženi i uvređeni") inspirisana su socijalnim tragedijama malih ljudi. Psihološke analize, traganje za korenima ljudske tragike, fenomen religioznosti, glavna su preokupacija njegovih dela. Veoma je uticao na svetsku literaturu. Ostala dela: "Zločin i kazna", "Braća Karamazovi", "Zli dusi", "Mladić", "Kockar", "Idiot", "Dvojnik", "Bele noći", "Netočka Nezvanova", "Zapisi iz mrtvog doma", "Selo Stepančikovo i njegovi žitelji", "Ujkin san", publicistika "Piščev dnevnik", "Politički zapisi".



Danas je ponedeljak, 11. novembar, 316. dan 2024.

1405 - Umrla je srpska kneginja Milica, udovica kneza Lazara Hrebeljanovića. Posle Kosovske bitke 1389. upravljala je Srbijom u ime maloletnog sina Stefana, budućeg despota. Kad je on postao punoletan zamonašila se, ali je i dalje znatno uticala na opšte prilike, smirujući razmirice između Stevana i drugog sina Vuka. Podigla je manastir Ljubostinja, gde je i umrla kao monahinja Evgenija. Bavila se pisanjem. Dela: "Molitva matere", "Udovstvu mojemu ženik".

1855 - Umro je danski filozof Seren Kjerkegor, rodonačelnik filozofije egzistencijalizma, nazvan "Kopenhaški Sokrat". Nasuprot filozofskoj tradiciji, posebno prema sistemu filozofije Fridriha Hegela, razvio je specifičan filozofski stav. Prema njegovom učenju, za egzistenciju nema sistema, jer je ona nemir, strepnja, očajanje, doživljaj greha, uvek odnos, a ne kategorijalno postojanje. Dela: "O pojmu ironije sa stalnim osvrtom na Sokrata", "Ili-ili", "Pojam strepnje", "Bolest na smrt", "Dnevnik", "Stadijumi na životnom putu", "Filozofske mrvice".

1869 - Rođen je italijanski kralj Vitorio Emanuele III, poslednji italijanski monarh, na prestolu od 1900. do 1946. kada je oborena kuća Savoja. Podržao je fašistički režim Benita Musolinija. Proglasio se 1936. posle agresije Italije na Etiopiju, "carem Etiopije", a 1939. i "kraljem Albanije". Abdicirao je posle pobede republikanaca na izborima 1946. a na referendumu je ubrzo i oborena monarhija u Italiji.

1874 - Rođen je srpski etnolog i antropogeograf Jovan Erdeljanović, član Sprske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta. Objavio je veliki broj radova na srpskom i stranim jezicima, među kojima su posebno značajna proučavanja prisustva Srba u današnjoj Vojvodini kao i plemenskog života u Crnoj Gori. Dela: "Postanak plemena Piperi", "Etničko srodstvo Bokelja i Crnogoraca", "Etnička prošlost i formiranje crnogorskih plemena", "Kuči", "Bratonožići", "Stara Crna Gora", "Tragovi najstarijeg slovenskog sloja u Banatu", "O poreklu Bunjevaca", "Makedonski Srbi", "O počecima vere i drugim etnološkim problemima".

1878 - Umro je srpski pisac i političar Stjepan Mitrov Ljubiša. Mnogo je učinio na polju buđenja nacionalne svesti Srba u Boki i Dalmaciji, kao javni radnik i poslanik u dalmatinskom saboru i austrijskom rajhsratu (skupština). Bio je samouk a pripovedanje mu je lucidno, izvorno, protkano finim humorom, s poetskim osećanjem za legendu i realističnim nervom za život njegovog zavičaja. Dela: "Kanjoš Macedonović", "Pričanja Vuka Dojčevića", "Pripovijesti crnogorske i primorske".

1884 - Umro je nemački prirodnjak i zoolog Alfred Edmund Brem, direktor zoološkog vrta u Hamburgu i akvarijuma u Berlinu. Iako arhitekta po obrazovanju, postao je prirodnjak i postupno je sakupio ogroman naučni materijal prilikom brojnih putovanja po Evropi, Africi i Aziji. Istraživao je i na teritoriji Srbije - na Fruškoj gori, kao i u Baranji, gde je proučavao do tada nepoznatu vrstu - orlove belorepane. Dela: "Životinjsko carstvo", "Život životinja", "Život ptica", "Šumske životinje".

1885 - Rođen je američki general Džordž Smit Paton, koji se u Drugom svetskom ratu u severnoj Africi i Evropi istakao kao energičan i vešt komandant oklopnih jedinica. Napisao je memoare "Rat kako sam ga ja video".

1898 - Rođen je francuski filmski režiser Rene Kler, član Francuske akademije. Autor kome je uspevalo da i vodvilj uzdigne na nivo filmske umetnosti. Filmovi: "Pariz koji spava", "Međučin", "Italijanski slamni šešir", "Pod krovovima Pariza", "Milion", "Dajte nam slobodu", "Četrnaesti jul", "Duh ide na Zapad", "Oženih se vešticom", "Ćutanje je zlato", "Lepota đavola", "Veliki manevri", "Ulica snova".

1918 - Potpisivanjem kapitulacije Nemačke u železničkom vagonu u francuskom mestu Kompijenj okončan je Prvi svetski rat, u kojem je poginulo najmanje 10 miliona vojnika, a još toliko ljudi umrlo je od posledica bolesti i gladi. Srazmerno najveće žrtve podnela je Srbija, izgubivši 28 odsto stanovništva, procentualni odnos muških žrtava je još neuporedivo nepovoljniji.

1922 - Rođen je Kurt Vonegat, američki pisac. Proslavio se romanima "Klanica Pet" i "Kolevka za macu", ali se bavio i pisanjem pozorišnih komada, eseja i novela. Njegovi romani su 60-ih i 70-ih godina 20. veka bili neka vrsta putokaza američke kontrakulture.

1927 - U Parizu je potpisan pakt između Francuske i Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, kao reakcija na italijansko-albanski pakt iz novembra 1926. kojim je Italija postala neka vrsta protektora Albanije, što je bila prva etapa za njen prodor na Balkan. Italijanski fašistički diktator Benito Musolini sklopio je 1927. pakt i s Mađarskom uperen protiv Beograda. Podržavao je i hrvatske teroriste (ustaše), kao i druge slične grupe.

1941 - Sa teritorije Sovjetskog Saveza, iz grada Ufa na Uralu, počelo je emitovanje programa radio stanice "Slobodna Jugoslavija" u Drugom svetskom ratu.

1942 - Nemačke trupe su u Drugom svetskom ratu zaposele i neokupirani deo Francuske, pod kontrolom okupacione Petenove vlade u Višiju. Istog dana nemačke i italijanske trupe okupirale su i francusko ostrvo Korzika.

1944 - Forsiranjem Dunava na sektoru Batina - Apatin, u Drugom svetskom ratu počela je Batinska bitka. Jedinice Trećeg ukrajinskog fronta Sovjetske armije i NOV Jugoslavije slomile su nemačke snage posle teških višednevnih borbi.

1945 - Izabrana je Ustavotvorna skupština Demokratske Federativne Jugoslavije. Na prvim posleratnim izborima pravo glasa su imali građani s navršenih 18 godina života, izuzimajući optužene za saradnju sa okupatorom tokom Drugog svetskog rata.

1948 - Rođen je američki glumac Vinćente Skjaveli, koji je snimio 98 filmova, među kojima "Let iznad kukavičjeg gnezda", "Duh", "Amadeus", "Blejd Raner","Valmon", "Narod protiv Larija Flinta". Igrao je i u TV serijama, kao što su "Poroci Majamija" i "Starski i Hač".

1952 - Pronalazači video-rikordera Džon Mulin i Vejn Džonson u Los Anđelesu su prvi put demonstrirali tu spravu za snimanje TV emisija.

1961 - Staljingrad je preimenovan u Volgograd. U carskoj Rusiji taj grad se zvao Caricin.

1965 - Vođa rasističkog režima Rodezije Jan Smit jednostrano je proglasio nezavisnost te britanske kolonije, a Velika Britanija je režim bele manjine proglasila ilegalnim.

1971 - Senat SAD ratifikovao je ugovor kojim je Japanu vraćeno ostrvo Okinava, oduzeto krajem Drugog svetskog rata.

1973 - Sporazumom o prekidu vatre između Izraela i Egipta zvanično je okončan "Oktobarski rat".

1975 - Proglašena je nezavisnost Angole, posle pet vekova portugalske kolonijalne vlasti, a sutradan je prvi predsednik te afričke zemlje postao lider pokreta otpora, pesnik, Agostino Neto.

1976 - Umro je američki vajar Aleksander Sterling Kalder. Njegove rane skulpture imaju karakter duhovitih igračaka, a u prve apstraktne konstrukcije ugrađivao je male motore koji su ih pokretali. Docnije tvorevine - "mobile" - pokretala su vazdušna strujanja. Njegov "mobil" ogromnih razmera postavljen je 1958. ispred palate UNESKO u Parizu. Bavio se i ilustracijama, scenografijom, primenjenom umetnošću.

1987 - Boris Jeljcin je smenjen s položaja šefa moskovskih komunista.

1992 - Engleska anglikanska crkva napustila je vekovnu tradiciju i dopustila ženama da postanu sveštena lica.

1996 - Predsednik Gvatemale Alvaro Arsu saopštio je da je s gerilskim pokretom postignut sporazum o okočanju 36-godišnjeg građanskog rata u toj centralnoameričkoj zemlji.

2000 - U zapaljenoj žičari u jednom tunelu ispod glečera Kicštajnhorn u austrijskim Alpima poginulo je 159 osoba.

2004 - Umro je dugogodišnji palestinski lider Jaser Arafat. Godine 1994. dobio je Nobelovu nagradu za mir, zajedno s izraelskim predsednikom vlade Jicakom Rabinom i Šimonom Peresom, šefom izraelske diplomatije.

2004 - Skupština Litvanije ratifikovala je ustav Evropske unije, čime je ta zemlja prva u 25-očlanom bloku zvanično prihvatila taj dokumenat.

2005 - Posle 15 godina građanskog rata, u Liberiji su održani prvi slobodni izbori na kojima je pobedila Elen Džonson-Selif, prva žena predsednik u Africi, dobitnik Nobelove nagrade 2011.

2022 - Ukrajinske jedinice zauzele su Herson, pošto su se ruske trupe povukle. Ministar odbrane Rusije Sergej Šojgu naložio je dva dana ranije zapovedniku ruske vojske u Ukrajini generalu Sergeju Surovikinu da sprovede povlačenje preko Dnjepra. Srušen je pritom i Antonijevski most preko Dnjepra, najbliži prelaz koji povezuje grad Herson i istočnu obalu reke. Ruske snage osvojile su grad sedam meseci ranije, 2. marta.

2023 - Na Islandu je proglašena vanredna situacija zbog očekivane erupcije vulkana Fagradalsfjal, nakon serije zemljotresa u toj regiji. Stanovništvo obližnjeg grada Grindavik pozvano je na evakuaciju. Erupcija je usledila mesec dana docnije. Na Islandu inače postoje 32 aktivna vulkana. Aprila 2010. godine, erupcija vulkana Ejafjalajokul izazvala je najveće zatvaranje evropskog vazdušnog prostora od Drugog svetskog rata zbog ogromnog oblaka pepela, uz ogromne gubitke avio industrije.

Dogodilo se na današnji dan, 12.11.

Na današnji dan 1812. godine, na zaleđenoj reci Berezini, od ruske topovske paljbe i u jurišima kozaka poginulo je oko 25.000 vojnika razbijene armije francuskog cara Napoleona I koja se povlačila iz Moskve. Posle debakla na Berezini, Napoleon je pobegao s malom pratnjom u Pariz, uz obećanje da će podići novu armiju od 300.000 ljudi, ali je poraz u Rusiji bio početak kraja njegove imperije.

1833 - Rođen je ruski kompozitor Aleksandar Porfirijevič Borodin, pripadnik neformalne muzičke grupe "Velika petorica" i utemeljivač ruske simfonijske i kamerne muzike. Po obrazovanju bio je lekar i hemičar i radio je kao univerzitetski profesor. Kao dečak svirao je flautu i klavir, kasnije i violončelo. Inspirisao se ruskom narodnom muzikom, narodnim pričama, legendama i istočnjačkim folklorom. Dela: opera "Knez Igor", simfonija br. 2 ("Bagatirska simfonija"), simfonijska slika "U srednjoj Aziji".

1839 - Donet je Vojni zakon kojim je, između ostalog, određen sistem bezbednosti vojske tadašnje Kneževine Srbije. Datum donošenja ovog zakona prihvaćen je kao Dan Vojno-bezbednosne agencije Vojske Srbije.

1840 - Rođen je francuski vajar Ogist Roden, jedan od najvećih umetnika kraja 19. i početka 20. veka, čije je delo objedinilo romantičarski duh i moderne težnje i presudno je uticalo na evropsko vajarstvo. Skulpture: "Mislilac", "Poljubac", "Balzak", "Građani Kalea", "Vrata pakla", "Večni idol", "Proleće", "Čovek slomljenog nosa", biste, aktovi.

1866 - Rođen je kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, prvi predsednik Kine nakon rušenja monarhije. Borbu za stvaranje republike je počeo 1894. a 1905. je osnovao Saveznu ligu (Tun-men-hoj) iz koje je 1912. nastala stranka Kuomintang. Savezna liga je 1911. povela revoluciju u kojoj je zbačena dinastija Mandžu i proglašena republika čiji je predsednik postao Sun. Prvi kongres Kuomintanga prihvatio je 1924. njegova programska načela: Za nacionalno oslobođenje Kine potrebna je podrška Sovjetskog Saveza, demokratija nije moguća bez saradnje s komunistima, a blagostanje naroda bez poboljšanja uslova života najširih slojeva. Posle njegove smrti 1925. prokomunistička linija je napušstena i vođstvo stranke je preuzelo desno krilo Čang Kaj Šeka.

1912 - Španskog predsednika vlade Hosea Kanalehasa ubio je anarhista Manuel Pardinas, koji je potom izvršio samoubistvo.

1912 - Spasilačka ekipa pronašla je na Antarktiku posmrtne ostatke engleskog polarnog istraživača kapetana Roberta Skota i njegovih pratilaca. Pretpostavlja se da su on i članovi njegove ekspedicije umrli u martu 1912. pri povratku s Južnog pola.

1918 - Proglašena je prva austrijska republika, dan posle kapitulacije Nemačke u Prvom svetskom ratu i abdikacije cara Karla I, poslednjeg vladara iz kuće Habzburg.

1919 - Engleski piloti Ros i Kejt Smit poleteli su iz Haunsloua kod Londona na prvi let od Velike Britanije do Australije. U australijski grad Darvin sleteli su 13. decembra 1919.

1920 - Pod pritiskom Britanije i Francuske, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca potpisala je Rapalski sporazum kojim je određeno da Istra, Julijska krajina, Zadar i ostrva Cres, Lošinj, Lastovo i Palagruža jesu italijanska teritorija. Godine 1924. Italija je anektirala i Fiume (Rijeka) do tada slobodni grad.

1927 - Lav Trocki je, pod optužbom da se borio za vlast posle smrti Lenjina, isključen iz vladajuće boljševičke partije, a Staljin je postao neprikosnoveni lider Sovjetske države. Iz zemlje je proteran 1929. a 1940. je ubijen u Meksiku.

1929 - Rođena je američka filmska glumica Grejs Keli, koja je posle udaje 1956. za kneza od Monaka Renijea III iz kuće Grimaldi, postala vladarka Monaka. Filmovi: "Tačno u podne", "Provincijalka" (Oskar), "Pozovi M radi ubistva", "Visoko društvo", "Dvorišni prozor".

1933 - Nacional-socijalistička radnička partija Nemačke Adolfa Hitlera dobila je izbore i preuzela vlast u Nemačkoj.

1937 - Japanci su okupirali kineski grad Šangaj.

1941 - Sovjetska armija je u Drugom svetskom ratu zaustavila nadiranje nemačkih snaga prema Moskvi.

1942 - Britanska Osma armija generala Bernarda Montgomerija ponovo je u Drugom svetskom ratu zauzela Tobruk u Libiji, zarobivši najmanje 30.000 nemačkih i italijanskih vojnika, i nastavila da preko Sahare goni razbijeni Afrički korpus nemačkog generala Ervina Romela.

1942 - U bici na pacifičkom ostrvu Gvadalkanal Amerikanci su u Drugom svetskom ratu porazili Japance i zaustavili njihovo nadiranje ka Australiji.

1944 - U fjordu Tromzo na severu Norveške saveznici su u Drugom svetskom ratu potopili "Tirpic", poslednji veliki ratni brod Nemačke.

1948 - Na smrt su zbog ratnih zločina osuđeni bivši predsednik vlade general Hideki Tođo i još šest japanskih zvaničnika u Drugom svetskom ratu.

1955 - Umro je hrvatski pesnik Tin Ujević koji je svojom lirikom, ali i boemskim životom obeležio razdoblje izmedju dva svetska rata u jugoslovenskoj književnosti ("Lelek sebra", "Kolajna", "Žedan kamen na studencu").

1956 - U adaptiranom delu zgrade "Borbe" (izvorno zgrada lista "Vreme") beogradsko pozorište "Atelje 212" počelo je s radom, izvođenjem Geteovog "Fausta" u režiji Mire Trailović.

1956 - Novi mađarski lider Janoš Kadar odbio je ulazak posmatrača Ujedinjenih nacija u Mađarsku.

1961 - Rođena je rumunska gimnastičarka Nađa Komaneči, koja je za izvođenje jedne vežbe na Olimpijskim igrama u Montrealu 1976. prva u istoriji gimnastike, dobila najvišu moguću ocenu 10.

1969 - Ruski pisac Aleksandar Solženjicin izbačen je iz Saveza sovjetskih pisaca, s obrazloženjem da je njegovo ponašanje "antidruštveno".

1970 - Snažan ciklon i visoki talasi usmrtili su najmanje 200.000 osoba u Istočnom Pakistanu, sadašnjem Bangladešu.

1974 - Zbog politike aparthejda, Južna Afrika je suspendovana iz Generalne skupštine UN.

1977 - U zatvorskoj ćeliji je izvršila samoubistvo Ingrid Šubert, jedan od osnivača zapadnonemačke komunističke terorističke grupe "Bader-Majnhof".

1981 - Američki spejs-šatl "Kolumbija" je drugi put poleteo u orbitu oko Zemlje, postavši prvo svemirsko vozilo koje je upotrebljeno više od jednom.

1982 - Jurij Andropov izabran je za generalnog sekretara Centralnog Komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza, dan posle smrti Leonida Brežnjeva.

1989 - Umrla je španska revolucionarka Dolores Ibaruri, nazvana La Pasionarija, predsednica Komunističke partije Španije, jedno od najslavnijih imena Španskog građanskog rata. Pripisana joj je parola "No pasaran" (neće proći) - parola koja je nastala prilikom napada frankista na Madrid. Posle pada Republike provela je 38 godina u inostranstvu, najviše u Sovjetskom Savezu. Vratila se u svoju zemlju 1977. i postala član kortesa (španska skupština).

1990 - Princ Akihito krunisan je za cara (mikado) Japana.

1991 - U Istočnom Timoru je došlo do sukoba indonežanske vojske i pobunjenika - separatista, pri čemu je bilo desetine žrtava. Do 1951. Istočni Timor bio je portugalska kolonija, potom prekomorska provincija kojoj je bivša metropola 1973. dala autonomiju, a 1974. pravo na samoopredeljenje, što je potvrdila i Generalna skupština UN. Indonezija je Istočni Timor pripojila u decembru 1975. a nezavisnost mu je priznata 2002.

1995 - U Erdutu i Zagrebu potpisan je sporazum o Sremsko-baranjskoj oblasti, kojim je predviđen jednogodišnji prelazni period pod međunarodnom upravom.

1996 - U sudaru, iznad Indije, dva putnička aviona iz Saudi Arabije i Kazahstana poginulo je 349 osoba.

1999 - U zemljotresu u Turskoj, s epicentrom kod grada Dušče 170 kilometara istočno od Istanbula, poginulo je najmanje 550 lica.

1999 - Na području planine Bajgora, 12 kilometara severoistočno od Kosovske Mitrovice, srušio se avion Svetskog programa UN za hranu tipa "ATR-42", pri čemu su stradale 24 osobe.

2001 - Avion kompanije "Ameriken erlajnz" tipa "Erbas A 300" sa 260 putnika i članova posade srušio se neposredno posle poletanja na njujoršku četvrt Kvins, što nije preživeo niko u letelici, a poginulo je i pet ljudi u razorenim kućama.

2003 - U samoubilačkom napadu islamskih terorista u Nasiriji na jugu Iraka, u eksploziji kamiona ispred baze italijanske vojne policije poginulo je 19 Italijana i devet Iračana.

2006 - Bombaš samoubica ubio je 35, a ranio 58 ljudi u regrutnom centru iračke policije u Bagdadu. Napadač je opasan eksplozivom uspeo da uđe u regrutni centar iračke policije a zatim je aktivirao eksploziv.

2007 - Umro je američki pisac Ajra Levin, autor čuvenog romana "Rozmarina beba". Levin je bio pisac trilera i horor priča a pisao je i za televiziju i Brodvej. Na osnovu njegovih knjiga snimljeno je više filmova kao što su "Rozmarina beba" sa Miom Farou, "Momci iz Brazila" sa Gregorijem Pekom i Lorensom Olivijeom i "Sliver" sa Šeron Stoun i Tomom Berindžerom u glavnim ulogama.

2013 - Evropski sud za ljudska prava osudio je Tursku zbog bombardovanja dva kurdska sela 1994. godine i ubistva 33 osobe, i naložio plaćanje odštete.

2014 - Na kometu 67P/Čurjumov-Gerasimenko, uspešno se spustio robot laboratorija "File". Visokorizično spuštanje na kometu plod je 10-godišnjih priprema i istorijski je presedan u svemirskom istraživanju.

2015 - Babatunde Osotimehin, izvršni direktor Fonda Ujedinjenih nacija za stanovništvo, zvanično je saopštio da je smrtnost žena zbog problema vezanih za trućnoću opala za gotovo 50 procenata tokom prethodnih 25 godina, u skladu s tzv. Milenijumskim ciljevima UN. Ipak, naglašeno je da, iako ogroman, napredak nije ujednačen, odnosno da se 99 odsto tragičnih ishoda dešava u zemljama u razvoju.

2017 - U razornom zemljotresu magnitude 7,3° sa epicentrom tridesetak kilometara jugozapadno od Halabdže, u pograničnom području Iraka i Irana, poginulo je 630 osoba, a 8.100 je povređeno, dok je približno 70.000 ostalo bez krova nad glavom.

2022 - Danska kraljica Margreta Druga (Princess Marzaretha II), jedina kraljica koja vlada u Evropi, proslavila je 50 godina vladavine.

Dogodilo se na današnji dan, 13.11.

Na današnji dan 1883. godine ugušena je Timočka buna, koju su vođe Narodne radikalne stranke podigle protiv režima kralja Milana Obrenovića, što je bilo motivisano protivljenjem da se reorganizuje vojska. Kralj Milan tada je odlučio da uvede modernu stajaću vojsku namesto dotadašnje takozvane narodne vojske koja je bila neefikasna. Seljaci su sa jedne strane izbegavali vojnu obavezu, a pri tom su odbijali da predaju oružje koje je po ustrojstvu tzv. narodne vojske držano u kućama. Prikupljanje oružja bilo je povod za pobunu. Preki sud je tada osudio na smrt 21 vođu ustanka, a mnoge na dugogodišnju robiju. Smrtna kazna je izrečena i radikalskim prvacima Nikoli Pašiću i Aci Stanojeviću, ali su oni pobegli u inostranstvo. Većinu je Kralj Milan docnije pomilovao.

354 - Rođen je Aurelije Avgustin, episkop u rimskoj severnoj Africi, najznamenitiji predstavnik rane hrišćanske misli. U ključnom delu "O državi Božjoj" pravio je razliku između idealne, večne, "države Božje" i privremenih, prolaznih oblika zemaljske vlasti. To delo je dugo bilo doktrinarni osnov crkvene kritike svetovnih ustanova. Ostala dela: "Ispovesti".

1093- Umro je škotski kralj Malkolm III , tokom petog bezuspešnog pokušaja da pokori Englesku. Na vlast je došao 1057. pošto je u bici potukao i ubio kralja Makbeta, osvetivši mu se tako za ubistvo svog oca kralja Dankana I 1040.

1312- Rođen je engleski kralj Edvard III , koji je tokom vladavine od 1327. do 1377. osvojio Škotsku. Izazvao je Stogodišnji rat s Francuskom kad se 1340. proglasio i kraljem te zemlje.

1782- Rođen je švedski pisac Esajas Tegner, jedan od najistaknutijih pesnika romantičara. Dela: ciklus pesama "Saga o Fritjofu", pesme "Večitost", "Švedska", "Ptice selice", "Skidbladner".

1831- Rođen je škotski fizičar Džejms Klerk Maksvel, najveći teorijski fizičar 19. veka. U oblasti elektromagnetizma formulisao je Maksvelove jednačine, stvorio elektromagnetsku teoriju svetlosti, dao teorijski osnov radio-talasa i radio-tehnike, matematički formulisao mnoge pronalaske Majkla Faradeja, razvio talasnu teoriju svetlosti i elektromagnetsku teoriju etera.

1850- Rođen je škotski pisac Robert Luis Balfur Stivenson, izvrstan stilista, literata čije delo odiše retkom toplinom. Stivenson je veličao odvažnost, optimizam i romantičan odnos prema životu. Dela: romani "Ostrvo s blagom", "Oteti", "Čudni slučaj doktora Džekila i gospodina Hajda", "Gospodar Balantrea", pripovetke "Nove priče iz 1001 noći", putopis "Putovanje s magarcem", eseji " Virginibus puerisque ".

1868- Umro je italijanski kompozitor Đoakino Antonio Rosini, autor 39 opera. Komponovao je u romantičarskom stilu, duhovito, spontano i originalno. Dela: opere "Seviljski berberin", "Viljem Tel", "Tankredi", "Otelo", "Semiramida" "Bračna menica", crkvena muzika "Stabat Mater".

1871- Rođen je novinar i izdavač Vladislav Ribnikar, osnivač lista "Politika", njen prvi direktor i glavni urednik. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu, u Parizu i Berlinu radio je kao dopisnik jednog francuskog lista, a po povratku u Srbiju pokrenuo je "Politiku", čiji se prvi broj pojavio 25. januara 1904. Hroničari su zabeležili da je list "mirnim, ozbiljnim i odmerenim tonom" odudarao od tadašnje štampe.

1899- Umro je fotograf, grafičar i litograf Anastas Jovanović, prvi srpski fotograf. Godine 1846. postao je vlasnik treće Fojgtlenderove foto kamere u svetu. Kao darovitog crtača knez Miloš Obrenović ga je poslao da studira drvorez i bakrorez u Beču, gde se upoznao i s fotografijom. Zahvaljujući njemu, sačuvani su likovi brojnih istaknutih ličnosti srpske kulture i javnog života njegovog vremena, ali i običnih građana i njihovih porodica.

1903- Umro je francuski slikar i grafičar Kamij Pisaro, jedan od glavnih predstavnika impresionizma. Slikao je jednostavne pejzaže, mrtve prirode i figure, oprobao se i u grafičkim tehnikama, posebno u bakrorezu. Znatno je uticao na evropsko slikarstvo.

1913- Grčka i Turska su potpisale sporazum o miru.

1918- Srpska vojska oslobodila je Suboticu. Grad je i formalno postao sastavni deo Srbije nakon što je Velika narodna skupština u Novom Sadu 25.11.1918. proglasila prisajedinjenje Bačke, Banata i Baranje Kraljevini Srbiji.

1941- Prvi britanski nosač aviona "Ark Rojal" pogođen je u Drugom svetskom ratu nemačkim torpedom u blizini Gibraltara i potonuo je sledećeg dana.

1942- Kod Gvadalkanala u Tihom okeanu u Drugom svetskom ratu počela je trodnevna bitka japanske i američke flote i avijacije, koja je označila preokret u ratu na Pacifiku. Japanci su pretrpeli manje gubitke u brodovima, ali je strateški uspeh pripao Amerikancima, koji su pored brodova uništili gotovo kompletnu japansku diviziju.

1944- Partizanske jedinice oslobodile su Skoplje u Drugom svetskom ratu.

1945- Francuski general Šarl de Gol izabran je glasovima svih 555 poslanika za predsednika privremene vlade, posle čega je formirao koalicioni kabinet u koji je ušlo i pet komunista.

1945- Ahmed Sukarno je postao predsednik Indonezije.

1956- Umro je srpski arheolog Vladimir Petković, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije i upravnik Narodnog muzeja u Beogradu, stručnjak za srpsku srednjevekovnu umetnost. Bio je urednik specijalizovanog časopisa "Starinar" i prvi direktor Arheološkog instituta SANU. Rukovodio je otkopavanjima Stobija i Caričinog Grada. Dela: "Pregled crkvenih spomenika kroz povesnicu srpskog naroda", " La peinture serbe en Moyen age " (Srpsko slikarstvo u srednjem veku), monografije o manastirima Žiča, Ravanica, Studenica, Kalenić i Dečani.

1956- Vrhovni sud SAD presudio je da je neustavna rasna segregacija u javnim autobusima.

1970- Hafez el Asad je vojnim udarom bez prolivanja krvi preuzeo vlast u Siriji.

1974- Umro je italijanski filmski režiser i glumac Vitorio de Sika, jedan od tvoraca neorealizma. Filmovi: "Čistači obuće", "Kradljivci bicikala", "Stanica Termini", "Ćoćara", "Umberto D.", "Vrt Finci Kontinijevih".

1975- Svetska zdravstvena organizacija objavila je da su velike boginje prvi put u istoriji iskorenjene u Aziji.

1977- U znak protesta zbog podrške Moskve Etiopiji tokom sukoba dve zemlje, Somalija je naredila sovjetskim savetnicima da napuste zemlju i zabranila Sovjetskom Savezu korišćenje pomorskih baza.

1980- Američki svemirski brod "Vojadžer I " poslao je prve snimke Saturna napravljene iz blizine.

1985- U erupciji vulkana Nevado del Ruis u centralnoj Kolumbiji razoren je grad Armero i poginulo je oko 25.000 osoba.

1989- Istočnonemačka skupština izabrala je za predsednika vlade komunističkog reformistu Egona Krenca.

1991- Fudbalska reprezentacija Jugoslavije pobedila je u Beču Austriju rezultatom 2:0 i postala finalista Evropskog prvenstva u Švedskoj, ali joj je zbog sankcija protiv SRJ kasnije uskraćeno pravo da se bori za tutulu evropskog prvaka.

1994- Referendumom je 52,2 odsto Šveđana izglasalo pristupanje njihove zemlje Evropskoj uniji.

1995- U bombaškom napadu islamskih terorista na američki vojni centar u Rijadu u Saudijskoj Arabiji poginulo je sedam lica, uključujući pet Amerikanaca.

1995- Izraelske trupe su posle 28 godina okupacije napustile Dženin, prvi grad na Zapadnoj obali predat Palestincima u skladu s mirovnim sporazumom Izraela i PLO.

1999- Britanski bokser Lenoks Luis postao je pobedom nad američkim bokserom Ivanderom Holifildom prvi bokser u 20. veku rođen u Velikog Britaniji koji je osvojio titulu prvaka sveta u teškoj kategoriji.

2000- Filipinski predsednik Džozef Estrada smenjen je pod optužbom za korupciju.

2002- Kongres vladajuće Komunističke partije Kine okončao je višemesečna nagađanja, potvrdivši da će Đang Cemin napustiti funkciju generalnog sekretara, čime je raščišćen put za novu generaciju predvodnika najmnogoljudnije zemlje sveta.

2003- Predsednik Srbije i Crne Gore Svetozar Marović uputio je izvinjenje, prilikom posete Sarajevu, građanima Bosne i Hercegovine, zbog svih nedaća koje su doživeli tokom rata, i pozvao je narode dve zemlje na pomirenje.

2006- Na referendumu u Južnoj Osetiji 90 procenata glasalih izjasnilo se za nezavisnost od Gruzije. Zapadni zvaničnici ocenili su da je referendum nelegalan, dok je zvanična Moskva zaključila da se referendumski rezultati moraju uvažavati.

2014- Preminuo je Aleksander Grotendik, jedan od najvećih matematičkih umova novijeg perioda. Iako je rano dosegao sam vrh profesije, brzo se i povukao u anonimnost. Poslednjih decenija živeo je potpuno izdvojeno, posvećen antiratnom aktivizmu. Rođen u Berlinu 1928. u porodici ruskih Jevreja, veći deo života proveo je u Francuskoj. Grotendikov rad revolucionisao je svetsku matematiku, u oblasti algebre i geometrije. Osim stručnih radova napisao je i knjigu "Žetva i setva" o nemoralu i nepotizmu u matematičkim institucijama.

2015- U seriji koordinisanih terorističkih napada u Parizu, na šest lokacija, koje su izveli islamski ekstremisti, poginulo je 137 osoba, od čega sedam napadača, 368 je povređeno, gotovo stotinu teško. Najmasovniji je bio zločin u teatru Bataklan, gde je održavan koncert, a francuska policija je talačku krizu u Bataklanu okončala nepun sat posle ponoći.

2017 - U Briselu je potpisan PESCO sporazum o vojnoj saradnji zemalja EU, kao svojevrsna dopuna bezbednosnog sistema NATO. Od 28 članica, 23 su se priključile PESCO , dok su to odbile Danska, Irska, Portugalija i Malta, kao i Britanija koja napušta Uniju. Sporazum koje se opisuje kao dogovor o formiranu zajedničke vojske predviđa obezbeđivanje "značajne podrške" u ljudstvu, opremi, obuci i infrastrukturi za vojne misije EU. Potpisnice su obavezane na povećanje budžeta za odbranu i izdvajanje 20 odsto odbrambenih troškova za nabavku opreme i dva odsto za istraživanje i tehnologiju.

2017 - U Beogradu je održan susret Volker-Surov, o krizi u Ukrajini, treći po redu a drugi u Beogradu. Tema sastanka bilo je raspoređivanje mirovnih snaga UN u istočnom delu Ukrajine, s ciljem da se ostvari mirovni proces dogovoren u Minsku.

2018. Ministarstvo unutrašnjih poslova Makedonije objavilo je međunarodnu poternicu za bivšim premijerom Nikolom Gruevskim, koji je pobegao u Mađarsku da bi izbegao izdržavanje zatvorske kazne.

Dogodilo se na današnji dan, 14.11.

Na danasšnji dan 1918. godine Srpska vojska je u Prvom svetskom ratu oslobodila Baranju, koja je tada smatrana sastavnim delom Vojvodine i zajedno sa ostatkom Vojvodine proglasila je prisajedinjenje Srbiji 25.11.1918. na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu. Tek nakon Drugog svetskog rata Baranja je izdvojena iz Vojvodine, odnosno Srbije, i pripojena Hrvatskoj u čijem sastavu nikada ranije nije bila.

565 - Umro je vizantijski car Justinijan I nazvan Veliki, koji se proslavio kodifikacijom rimskog prava, velikom graditeljskom aktivnošću i osvajanjima. Rođen je kod Niša (Naisus). Težeći obnovi negdašnjeg obima Rimskog carstva pokorio je 534. Vandale u severnoj Africi a 555. Ostrogote u Italiji. Ratovao je i protiv Persijanaca koji su ugrožavali azijske provincije, ali nije uspeo da spreči upade Slovena na Balkan. Prema njegovom nalogu, najbolji pravnici pripremili su " Corpus juris civilis ", sastavljen od prečišćenih rimskih zakonskih normi, raznih pravnih spisa ("Digesta") i izvoda za školovanje pravnika (" Institutiones "). Na taj način sačuvan je korpus normi rimskog prava, što je imalo izuzetan značaj za razvoj pravne teorije u Evropi. Sazidao je 537. crkvu Aja Sofija, najveću u Konstantinopolju, koju su posle osvajanja grada 1453. Turci pretvorili u džamiju, dogradivši 4 minareta. Kemal Ataturk ju je pretvorio u muzej.

1533- Španski osvajači pod komandom Franciska Pisara zauzeli su grad Kusko, prestonicu carstva Inka.

1770- Škotski istraživač Džejms Brus otkrio je da Plavi Nil izvire iz jezera Tana u severozapadnoj Etiopiji.

1814- Rođen je srpski istoričar Janko Šafarik, osnivač Beogradskog muzeja, profesor Liceja u Beogradu, potpredsednik Društva srpske slovesnosti i predsednik Srpskog učenog društva. Poreklom je bio iz poznate slovačke intelektualne porodice. Osnovno polje njegovog interesovanja bila je istoriografija. Bavio se i arheologijom i numizmatikom, posebno sakupljanjem starog srpskog novca. Dela: "Opisanije sviju dosad poznatih srbskih novaca", "O priloženim grbovima srbskih zemalja i vladatelja", "Srbski spomenici mletačkog arhiva", "Hrisovulja cara Stefana Dušana", "Žitije Stefana Uroša III ", "Život despota Stefana Lazarevića".

1831- Umro je nemački filozof Georg Vilhelm Fridrih Hegel, najistaknutiji predstavnik klasične nemačke idealističke filozofije, čiji je gigantski rad sinteza nemačke filozofske misli. Dela: "Fenomenologija duha", "Filozofija istorije", "Nauka logike","Estetika","Filozofija religije","Enciklopedija filozofskih nauka", "Filozofska propedeutika", "Osnovne crte filozofije prava ili prirodno pravo i nauka o državi u osnovnim konturama".

1840- Rođen je francuski slikar Klod Mone, jedan od osnivača impresionizma. Prema njegovoj slici "Impresija, izlazak sunca", izloženoj 1874. u Parizu, naziv je dobio ceo slikarski pravac, čiji je on najdosledniji i najuticajniji predstavnik. Mahom je slikao prizore iz Pariza i okoline, pri čemu su ga najviše interesovali efekti svetlosti na vodi. Izvršio je ogroman uticaj na evropsko slikarstvo.

1847- U Švajcarskoj je izbio građanski rat između snaga Švajcarske konfederacije i sedam rimokatoličkih kantona (Zonderbund), okončan krajem istog meseca porazom Zonderbunda.

1863- Rođen je belgijski hemičar Leo Bakeland, koji je postupkom kondenzacije formaldehida i fenola pronašao čvrstu plastičnu masu bakelit, savršen izolator, što je omogućilo razvoj industrije plastike.

1872- Rođena je srpska glumica Augusta Vela Nigrinova, prvakinja Narodnog pozorišta u Beogradu. Bila je idol pozorišne publike krajem 19. veka, koju je oduševljavala unutrašnjom snagom, dostojanstvenom pojavom i snažnim, sugestivnim glasom. Ostvarila je niz velikih kreacija, poput uloga Julije, Ofelije, Nore, Marije Stjuart, Mona Vane, Debore.

1889- Rođen je indijski državnik Džavaharlal Nehru, jedan od osnivača pokreta nesvrstanih. Po povratku sa studija u Engleskoj postao je advokat, ali se ubrzo posvetio politici i borbi za nezavisnost Indije, postavši sledbenik arhitekte indijske nezavisnosti Mahatme Gandija. Po sticanju nezavisnosti Indije 1947. postao je prvi predsednik vlade i šef diplomatije. U spoljnoj politici nastojao je da očuva neutralnost Indije.

1891- Rođen je kanadski fiziolog Frederik Grant Banting, koji je s Čarlsom Bestom 1921. izolovao insulin, što je omogućilo lečenje do tada smrtonosne šećerne bolesti. Za to epohalno otkriće 1923. je s Džonom Meklaudom, s kojim je takođe sarađivao, dobio Nobelovu nagradu za medicinu. Smatrajući da je Best neuporedivo zaslužniji od Meklauda, svoju nagradu je podelio s njim.

1918- Tomaš Masarik je izabran za prvog predsednika Čehoslovačke.

1922- Rođen je egipatski diplomata Butros Butros Gali, generalni sekretar UN od 1992. do 1996.

1935- Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt objavio je da će Filipini 1946. steći nezavisnost. Do 1898. oni su bili španska a zatim kolonija SAD.

1935- Rođen je jordanski kralj Husein, vladar s "najdužim stažom" u arapskom svetu. Na presto Jordana je stupio 1952. s nepunih 17 godina.

1940- U napadu nemačke avijacije u Drugom svetskom ratu na britanski grad Koventri poginulo je više od hiljadu ljudi i razorena je srednjovekovna katedrala (saborna crkva).

1941- U blizini Gibraltara u Drugom svetskom ratu potonuo je britanski nosač aviona "Ark Rojal" kojeg je prethodnog dana torpedovala nemačka podmornica.

1946- Umro je španski kompozitor i pijanista Manuel de Falja, čija su dela sinteza andalužanske narodne muzike i francuskog impresionizma. Nastojao je da oslobodi špansku muziku vekovnog italijanskog uticaja. U Francuskoj je komponovao popularna dela - "Noći u španskim vrtovima" i "Sedam španskih narodnih pesama", a po povratku u otadžbinu izvedeni su baleti "Ljubav čarobnica" i "Trorogi šešir". Razočaran diktaturom generala Franciska Franka uspostavljenom u Španiji posle građanskog rata, 1939. je otišao u Argentinu u kojoj je ostao do smrti.

1948- Rođen je engleski princ Čarls, naslednik britanskog prestola.

1955- Umro je američki pisac Robert Emet Šervud. U dramama pisanim posle Prvog svetskog rata prikazivao je, sa stanovišta uverenog pacifiste, poratno razočarenje i zalagao se za mir u svetu. Docnije je, suočen s nadiranjem nacizma, postao ubeđeni pristalica rata kao jedinog načina da se svet oslobodi nacizma. Dela: drame "Okamenjena šuma", "Idiotova radost", "Neće biti noći", scenariji za filmove "Duh putuje na zapad", "Najbolje godine našeg života".

1960- U sudaru dva putnička voza u Čehoslovačkoj poginulo je 110 osoba.

1979- U provinciji Korasan na istoku Irana u zemljotresu je poginulo najmanje 385 lica.

1984- U Los Anđelesu je uhapšen ustaški ratni zločinac Andrija Artuković, ministar unutrašnjih poslova takozvane Nezavisne Države Hrvatske tokom Drugog svetskog rata. Živeo je u SAD od 1948. gde je dospeo pod lažnim imenom. Američke vlasti su se uporno oglušivale o zahteve Jugoslavije za ekstradiciju, i tek 12. februara 1986. su ga izručile. Na suđenju u Zagrebu optužen je za pojedinačna zlodela, ali ne i za zločin genocida nad Srbima. Osuđen je na smrt, ali kazna nije izvršena i umro je u zatvoru nepune tri godine potom.

1988- Palestinska skupština u izbeglištvu prihvatila je rezoluciju 242 UN, čime je posredno priznala državu Izrael i odrekla se terorizma.

1989- Oslobodilački pokret SWAPO izvojevao je ubedljivu pobedu na prvim slobodnim izborima u Namibiji.

1991- Princ Norodom Sihanuk vratio se u Kambodžu posle 13 godina izbeglištva.

1991- Umro je engleski filmski i pozorišni režiser Toni Ričardson. Zaslužan je za nove tendencije u režiji u britanskom teatru. Kao filmski autor blizak je takozvanom "slobodnom filmu" početka šezdesetih 20. veka, čija su preokupacija bile socijalne teme. Uspešno je adaptirao za film književna dela. Filmovi: "Osvrni se u gnevu", "Zabavljač, "Svetilište", "Ukus meda", "Usamljenost trkača na duge staze", "Tom Džons" (Oskar), "Gospođica", "Mornar iz Gibraltara", "Juriš lake konjice, "Hamlet", "Ned Keli".

1994- Tropska oluja "Gordon" usmrtila je najmanje 829 ljudi na Haitiju.

2001- Pet zemalja naslednica SFRJ sporazumelo se o raspodeli 74,5 miliona monetarnog zlata, prvom delu preostale imovine bivše zajedničke države procenjene na oko dve milijarde dolara.

2002- Prvi put u istoriji papstva, poglavar rimokatoličke crkve obratio se italijanskoj skupštini.

2002- Potpredsednik Kine Hu Đintao postao je novi generalni sekretar Komunističke partije umesto Đanga Cemina koji se sa celom starom gardom povukao posle 16. kongresa vladajuće partije.

2006- Skupština Južne Afrike legalizovala je brakove homoseksualaca, prva na afričkom kontinentu.

2009- Preminuo je srpski istoričar, akademik Sima Ćirković. Dopisni član SANU postao je 1972. a redovni 1981. Istraživao je istoriju srednjeg veka Srbije i Bosne. Od 1968. na mestu je redovnog profesora Filozofskog fakulteta u Beogradu. Bio je član više inostranih akademija i stručnih udruženja, poput Evropske akademije za istoriju u Briselu, Međunarodnog instituta za ekonomsku istoriju Frančesko Datini, Međunarodnog komiteta za istorijsku metrologiju. Bio je zapažen i kao leksikograf i teoretičar metodologije istorije.

2012- Preminuo je Ivan Štajnberger srpski psiholog. Štajnberger je tokom karijere biran u sva akademska zvanja na katedri za psihologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, a usavršavao se i u Londonu i Kardifu. Dekan Filozofskog fakulteta bio je u dva mandata. Dela: "Život i ritam", "Čovek dobar ili loš", "Čovek u automatizovanom sistemu".

2017 - U Harareu, Zimbabve, vojska je demonstracijom sile podržala smenu vlasti. Nedelju dana potom, dugogodišnji lider te zemlje, od 1980. godine, i čelnik borbe protiv režima rasne segregacije u Rodeziji, Robert Mugabe podneo je ostavku.

2021 - Preminuo je Rašid Šemsedinović Rale, jugoslovenski i srpski hokejaš. Odigrao je 335 utakmica u domaćim prvenstvima i 53 za reprezentaciju Jugoslavije. Igrao je od 1957 do 1988 za klubove: Avala, Beograd, Partizan, Zvezda, Vojvodina. Bio je član reprezentacije Jugoslavije na Olimpijskim igrama u Insbruku 1964, na svetskim prvenstvima u Tampereu 1965, Zagrebu 1966, Ljubljani 1974. Trenirao je: Partizan, Vojvodinu, Spartak, Taš, kao i reprezentacije Jugoslavije i Srbije.

Dogodilo se na današnji dan, 15.11.

na današnji dan: 1914 - Počela je Kolubarska bitka, najveća koju je srpska vojska vodila u Prvom svetskom ratu, na frontu širokom oko 200 kilometara od Beograda do Guče, u kojoj je srpska vojska posle mesec dana teških borbi do nogu potukla Petu i Šestu austrougarsku armiju pod komandom generala Oskara Poćoreka. Pošto su austrougarske trupe okupirale Beograd, Šabac, Valjevo, Užice i celu severozapadnu Srbiju, počinivši masovne zločine nad civilima, na Kolubari se, za vojne eksperte, dogodilo čudo. Tri srpske armije, koje su se našle u naizgled bezizlaznom položaju, u silovitom kontraudaru tokom višednevnih žestokih okršaja potpuno su razbile neprijatelja. Do 15. decembra 1914. isteran je iz Srbije poslednji austrougarski vojnik, izuzev 42.538 zarobljenika. Tokom bitke poginulo je više od 57.000 austrougarskih vojnika i oficira, a Srbi su zaplenili veliku količinu ratnog materijala i oružja, uključujući dva aviona, više od 140 topova, 3.500 vozila s municijom i 60.000 pušaka. Izuzetne zasluge za pobedu imao je general Živojin Mišić, unapređen posle bitke u čin vojvode. Njegova Prva armija je između 29. novembra i 2. decembra 1914. izvršila odlučujući proboj na Suvoboru.

42. p.n.e. - Rođen je rimski car Tiberije, posinak Oktavijana Avgusta, koji je tokom vladavine od 14. do 37. Nove ere osigurao granice Rimskog carstva bez novih osvajanja, popravio finansije i administraciju, posebno u provincijama. Prethodno se proslavio u vojnim pohodima u Germaniji, Panoniji i Dalmaciji. U poznim godinama doneo je Zakon o uvredi veličanstva i vladao je sve okrutnije, 26. se povukao na ostrvo Kapri, dok je u Rimu njegov miljenik, prefekt pretorijanaca Sejan, zaveo krvav režim. Nakon što je nastojeći da se dočepa vlasti Sejan ubio carevog sina Julija Cezara Druza, Tiberije naređuje njegovo smaknuće.

1272 - Umro je engleski kralj Henri III, koji je stupio na presto već u devetoj godini kad je 1216. tokom Prvog baronskog rata poginuo njegov otac Džon Bez Zemlje, ali je stvarno počeo da vlada 1234.

1532 - Španski osvajač Francisko Pizaro zauzeo je na prevaru, sa samo 200 vojnika, grad Kahemarku i zarobio cara Inka Atahualpu.

1797 - Umro je pruski kralj Fridrih Vilhelm II, koji je tokom 13-godišnje vladavine sprovodio politiku teritorijalnog širenja zemlje, posebno se okoristivši prilikom druge i treće podele Poljske 1793. i 1795. Od 1792. do 1795. pridružio se Austriji u savezu protiv revolucionarne Francuske. Religioznim ediktom iz 1788. proklamovao je versku toleranciju, ali taj akt je u praksi imao ograničen domet, kao i skromne liberalne reforme ozakonjene 1794.

1828 - Francuska, Britanija i Rusija priznale su nezavisnost Grčke, što je Turska odbila da prihvati, ali je 1829. posle poraza u ratu s Rusijom, mirom u Jedrenu prinuđena da prizna nezavisnost te zemlje. 1831 - Umro je pruski general Karl fon Klauzevic, jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara 19. veka, koji je glavne ideje o ratnoj strategiji i taktici izložio u delu "O ratu". Zbog neslaganja s politikom odećih krugova Pruske prema francuskom caru Napoleonu I, protiv kojeg se borio u više bitaka, od 1812. do 1814. bio je u službi Rusije.

1848 - U Rimu, kojim je tada vladao papa Pije IX, izbila je pobuna i uspostavljena je Rimska republika ustrojena po ugledu na republikansku Francusku.

1895 - Rođen je nemački kompozitor Paul Hindemit, koji je stvarao na osnovu disonantnog kontrapunkta i slobodnog shvatanja tonaliteta. Kad su nacisti 1933. proskribovali njegova dela kao dekadentna, otišao je u Ankaru, a od 1939. bio je profesor na univerzitetima u SAD i Švajcarskoj. Dela: opere "Novosti dana", "Kardijak", "Slikar Matis", "Harmonija sveta", šest gudačkih kvarteta, "Kamerna muzika op. 36", koncerti i sonate za razne instrumente, teorijska dela "Tradicionalna harmonija", "Kompozitorov svet".

1912 - Počela je Bitoljska bitka u Prvom balkanskom ratu u kojoj je dobro utvrđenu tursku Vardarsku armiju Zeki paše, koja se povukla posle poraza u Kumanovskoj bici, srpska Prva armija regenta Aleksandra Karađorđevića potukla posle trodnevnih borbi, čime su Južna Srbija (danas Makedonija) i Stara Srbija (Kosovo i Metohija) konačno oslobođene od Turske i vraćene matici zemlji - Srbiji.

1918 - Posle propasti austrougarske monarhije u Prvom svetskom ratu, Mađarska je proglašena nezavisnom republikom. Od marta do avgusta 1919. u Mađarskoj je postojala sovjetska republika pod vođstvom Bele Kuna, da bi zatim admiral Mikloš Horti srušio Kunov režim. Mađarska je od 1919. bila jedinstvena kraljevina bez dinastije a dužnost regenta vršio je grof Mikloš Horti.

1922 - Rođen je Žoze Saramago, portugalski pisac, nobelovac. Rođen je u seljačkoj porodici i promenio je niz zanimanja, da bi se tek 1976. posvetio književnosti. Smatra se jednim od najvećih portugalskih pisaca. Prevođen je na preko trideset jezika. Dela: "Embargo i druge priče", "Godina smrti Rikarda Reiša", "Slepilo", "Sedam sunaca i sedam mesečina", "Jevanđelje po Isusu Hristu".

1933 - Sovjetski Savez i SAD uspostavili su diplomatske odnose.

1941 - U Drugom svetskom ratu počela je druga nemačka ofanziva na Moskvu, koja je kao i prva, započeta u septembru 1941. kad su Nemci došli 30 kilometara od Moskve, završena neuspehom. Ovog puta Nemci su prišli na 25 kilometara, ali je sovjetska armija slomila neprijateljsku ofanzivu 5. decembra 1941. i u protivudaru ih je do 10. januara 1942. odbacila 200 kilometara zapadno od Moskve. Tim prvim velikim uspehom nad Silama osovine je krahirala nemačka doktrina munjevitog rata i nagovešten je preokret u ratu u korist antihitlerovske koalicije.

1948 - Rođen je Mate Parlov, najbolji bokser bivše Jugoslavije. U bokserski klub "Pula" je stupio sa 16 godina, i nakon svega 3 godine osvojio je titulu prvaka Jugoslavije u poluteškoj kategoriji. Prvi veći međunarodni uspeh ostvario je 1969. kada je u Bukureštu postao vicešampion Evrope. Dve godine docnije u Madridu je osvojio zlatnu medalju, a 1973. u Beogradu odbranio je titulu prvaka Evrope u poluteškoj kategoriji. Na Olimpijskim igrama u Minhenu 1972. Parlov je osvojio zlato, a u Havani 1974. postao je amaterski prvak sveta u poluteškoj kategoriji. Godine 1976. u Beogradu je, savladavši Italijana Domenika Adinolfija, postao profesionalni prvak Evrope u poluteškoj kategoriji, a 2 godine potom, pobedom nad Argentincom Migelom Anhelom Kueljom i svetski šampion. Osam puta je bio prvak Jugoslavije.

1960 - Umro je američki filmski glumac Klerk Gebl. Igrao je u više od 70 filmova i decenijama je bio u vrhu popularnosti. Filmovi: "Istočni put", "Slobodna duša", "Dogodilo se jedne noći" (Oskar), "Pobuna na brodu 'Baunti'", "Kinesko more", "Prohujalo sa vihorom", "San Francisko", "Mogambo", "Probni pilot", "Učiteljevo mezimče", "Neprilagođeni", "Ljudi u belom".

1965 - Sovjetski Savez je lansirao "Veneru III", prvi svemirski brod koji je, stigavši na Veneru u martu 1966. Dospeo na drugu planetu.

1965 - Umro je irski državnik Vilijam Tomas Kosgrejv, prvi predsednik Irske od 1922. do 1932.

1970 - Pakistan je saopštio da je broj mrtvih u ciklonu i ogromnim talasima koji su se sručili na obale Istočnog Pakistana (sada Bangladeš) i ostrva u Bengalskom zalivu dostigao pola miliona.

1972 - Generalna skupština UN preporučila je da Portugal treba da napusti svoje kolonijalne posede u Africi i Aziji (Angola, Mozambik, Port. Gvineja, Sao Tome, Kap Verde, Istočni Timor, Makao). Vlada u Lisabonu je pravo na nezavisnost kolonijama priznala posle "Revolucije karanfila" aprila 1974. kada je oboren režim koji je svojevremeno ustrojio Antonio Salazar.

1981 - Umro je američki filmski glumac Vilijam Holden, koji je najčešće tumačio uloge "idealnog" tipa savremenog Amerikanca. Filmovi: "Bulevar sumraka", "Juče rođena", "Snaga oružja", "Mesec je plav", "Iznad 30. sprata", "Stalag 17" (Oskar), "Piknik", "Most na reci Kvaj", "Svet Suzi Vong", "TV mreža", "Divlja horda".

1991 - Ruski predsednik Boris Jeljcin potpisao je seriju dekreta kojima je preneo vlast nad privredom sa sovjetske centralne vlade na vladu Rusije.

1995 - Bivši predsednik Južne Koreje Ro Te Vu je uhapšen pod optužbom za korupciju.

1997 - Umro je francuski političar i publicista Žorž Marše, generalni sekretar Francuske Komunističke partije od 1972. do 1994. Osamdesetih godina 20. veka se, pod uticajem italijanskih komunističkih reformista, verbalno opredelio za politiku "evrokomunizma", ali je u suštini ostao veran interesima Moskve. Dela: "Šta je Francuska Komunistička partija?", "Demokratski izazov", "Politika Francuske Komunističke partije", "Govorimo otvoreno", "Odgovori", "Nada u sadašnjost".

2006 - Mađarski naučnici su uspešno klonirali miša. Miš zvani "Klonila" je proizvod trogodišnjeg rada 20 istraživača Poljoprivrednog biotehnološkog istraživačkog centra u Godolu u blizini Budimpešte. Prema njihovom uverenju, kloniranje bi trebalo da bude od velike pomoći naučnicima u lečenju raznih bolesti.

2006 - Umro je ekonomista Milton Fridman "otac monetarističke teorije", odnosno - neoliberalizma. Bio je savetnik Ričarda Niksona, Džeralda Forda i Ronalda Regana. Čelnik je "čikaške škole", od 1948. do 1979. bio je profesor Univerziteta u Čikagu. Protivnik kejnzijanske škole, zagovarao je ekonomsku politiku zasnovanu na maksimalnom smanjenju javne potrošnje, povlačenju države iz ekonomije pa i javnog sektora, monetarnu stabilnost i apsolutnu prevagu zakona tržišta. Glavna dela: "Kapitalizam i sloboda", "Teoretske osnove monetarne analize", "Sloboda izbora".

2012 - Haški tribunal izrekao je pravosnažnu presudu kojom je hrvatske generale Antu Gotovinu i Mladena Markača oslobodio optužbi za udruženi zločinački poduhvat i zločine počinjene nad Srbima u operaciji "Oluja" avgusta 1995. godine. U vojnoj operaciji "Oluja" hrvatskih oružanih snaga sa prostora Republike Srpske Krajine proterano je oko 220.000 Srba, poginule su 1.922 osobe, a nije rasvetljena sudbina 975 osoba, od toga 674 civila. "Oluja" je bila završna operacija u ratu 1991/95. tokom kojeg je u Hrvatskoj ubijeno i nestalo blizu 7.000, a proterano 404.887 Srba, od toga 141.887 iz gradova van ratnih dejstava.

2014 - Preminuo je Jovan Ćirilov, teatrolog, dugogodišnji upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta, pozorišni esejist i kritičar.

2014 - U Beogradu je, u prisustvu tadašnjeg predsednika Srbije Tomislava Nikolića, svečano otkriven spomenik caru Nikolaju II Romanovu, poslednjem monarhu Rusije. Čin osvećenja spomenika obavili su patrijarh moskovski i cele Rusije Kiril i patrijarh srpski Irinej. Nikolaj II presudno je pomogao Srbiji u Prvom svetskom ratu, posebno u najtragičnijim danima povlačenja srpske vojske i naroda 1915/16. godine. Cara mučenika, ubijenog, s porodicom, jula 1918. u Jekaterinburgu, kanonizovala je prvo Ruska zagranična crkva, a potom i druge pravoslavne crkve.

2018 - Na Generalnoj konferenciji za tegove i mere u organizaciji Međunarodnog biroa za tegove i mere (BIPM), u Versaju kod Pariza, Francuska, u prisustvu metrologa iz više od 60 zemalja, doneta je odluka da se metalni prototip kilograma zameni definicijom zasnovanom na "Plankovoj konstanti". U revidiranom SI sistemu sve jedinice biće definisane fundamentalnim prirodnim konstantama. Srbija, tada kneževina, pristupila je među prvima Metarskoj konvenciji, još 21. septembra 1879. godine.

2018 - Osuđeni su čelnici Crvenih Kmera, maoističke političke organizacije koja je vladala Kambodžom (tada Kampučija) od 1975. do 1979. godine. Presuda kojom su Nuon Čea (92), zamenik Pola Pota, lidera te maoističke partije, i Kije Sampan (87), predsednik zemlje, proglašeni krivim, prvo je i formalno priznanje da se ono što je taj režim činio može definisati kao genocid. Navodno je do dva miliona ljudi stradalo tokom režima Crvenih kmera. Optužnica je obuhvatala još dvojicu čelnih ljudi tog režima, Ta Moka i Ieng Saria, ali su oni umrli tokom suđenja. Lider Crvenih Kmera Pol Pot, koji se dugo uspešno skrivao, umro je 1998. godine.

2020 - Umro je Ivan Bekjarev, glumac. Prvu ulogu na filmu igrao je 1967, u filmu "Bokseri idu u raj". Ostvario je više od 50 filmskih uloga, i približno 150 pozorišnih. Predavao je glumu na Akademiji umetnosti u Beogradu. Bio je zapažen i kao radijski voditelj, na "Studiu B" i na programu 202 Radio Beograda. - Danas je Dan Kopnene vojske Vojske Srbije. Obeležava se u znak sećanja na 16. novembar 1914. godine, kada je počela Kolubarska bitka, jedna od najznačajnijih u Prvom svetskom ratu. Herojskim držanjem u borbi srpska pešadija zadivila je tada svet.

Dogodilo se na današnji dan, 16.11.

Danas je subota, 16. novembar, 321. dan 2024

1095. Na crkvenom saboru u Klermonu u Francuskoj papa Urban II pozvao je crkvene velikodostojnike i svetovne vladare na verski rat protiv turskog plemena Seldžuka koje je zauzelo Svetu zemlju u Palestini. Time je počela epoha krstaških ratova.

1532. Španski osvajač Fransisko Pisaro (Francisco Pizarro) zauzeo je sa samo 200 vojnika grad Kahemarku u Peruu i pogubio cara Inka Atahualpu, iako je za njega bila isplaćena velika otkupnina.

1766. Rođen je francuski kompozitor i violinista Rudolf Krojcer (Rodolphe Kreutzer), dvorski violinista Napoleona Bonaparte i Luja XVIII. Opčinjen njegovom virtuoznošu, Betoven mu je posvetio sonatu za violinu i klavir br. 47, poznatu Krojcerovu sonatu.

1831. Umro je pruski general Karl Marija fon Klauzevic (Maria von Clausewitz), jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara 19. veka. U delu „O ratu“ teoretski je uobličio iskustva nove strategije primenjene u Napoleonovim ratovima. Prema Klauzevicu rat je sastavni deo opštih političkih odnosa i nastavak je politike uz primenu drugih sredstava.

1912. Počela je Bitoljska bitka u Prvom balkanskom ratu u kojoj je srpska vojska 18. novembra potukla tursku Vardarsku armiju Zeki paše.

1914. Počela je Kolubarska bitka, najveća koju je srpska vojska vodila u Prvom svetskom ratu. Bitka je završena 15. decembra pobedom srpske vojske nad austrougarskim trupama pod komandom generala Poćoreka (Potiorek) koji je bio prisiljen da se povuče iz Srbije. Izuzetne zasluge za pobedu u bici, u kojoj je zarobljeno oko 43.000 austrougarskih vojnika, imao je general Živojin Mišić.

1918. Posle propasti austrougarske monarhije u Prvom svetskom ratu, Madjarska je proglašena nezavisnom republikom.

1933. SSSR i SAD su uspostavili diplomatske odnose.

1941. U Drugom svetskom ratu je počela druga nemačka ofanziva na Moskvu, koja je 5. decembra završena porazom nemačke vojske. Nastavljajući operacije, sovjetska Crvena armija do marta 1942. odbacila je nemačke trupe na 200 kilometara od Moskve. Ovaj nemački poraz označio je kraj „blickriga“ i nagovestio preokret rata u korist antihitlerovske koalicije.

1960. Umro je američki filmski glumac Klark Gejbl (Clark Geble). Igrao je u više od 70 filmova, a veliku popularnost je stekao kao Ret Batler (Rhett Butler) u filmu „Prohujalo s vihorom“. Dobitnik je Oskara za film „Dogodilo se jedne noći“.

1965. SSSR je lansirao svemirski brod „Veneru III“ koji je u martu 1966. stigao na Veneru, kao prvi svemirski brod koji se spustio na neku drugu planetu.

1970. Pakistan je zvanično saopštio da je broj mrtvih u ciklonu i ogromnim talasima koji su zapljusnuli obale Istočnog Pakistana (Bangladeš) i ostrva u Bengalskom zalivu dostigao pola miliona.

1972. Trojica američkih astronauta počeli su 84-dnevni let u svemirskoj letelici „Skajlab 4“.

1991. Ruski predsednik Boris Jeljcin potpisao je seriju dekreta kojima je preneo vlast nad privredom sa sovjetske centralne vlade na vladu Rusije.

1992. Na prvim višestranačkim izborima u Litvaniji nakon sticanja nezavisnosti od SSSR, ubedljivo je pobedila Demokratska radnička partija (bivši komunisti).

1992. Savet bezbednosti UN pooštrio je sankcije protiv SR Jugoslavije uvodjenjem rečne i pomorske blokade.

1995. Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu optužio je lidera bosanskih Srba Radovana Karadžića i vojnog komandanata Ratka Mladića za genocid nad muslimanskim civilima počinjen tokom zauzimanja Srebrenice u julu 1995, kada je više hiljada bosanskih Muslimana ubijeno i raseljeno.

1997. Umro je francuski političar i publicista Žorž Marše (Georges Marchais), generalni sekretar francuske Komunističke partije (1972-94).

1998. Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu proglasio je krivim jednog bosanskog Hrvata i dvojicu Muslimana za ubijanje i zlostavljanje srpskih zatvorenika 1992. u logoru Čelebići. To je bilo prvo sudjenje za ratne zločine počinjene nad Srbima tokom rata u BiH.

2000. Predsednik SAD Bil Klinton (Bill Clinton) doputovao je u Vijetnam, u prvu posetu jednog američkog predsednika toj zemlji od završetka Vijetnamskog rata 1975.

2001. Pariski klub poverilaca otpisao je SR Jugoslaviji 66 odsto duga prema državama poveriocima.

2003. U Srbiji su, zbog malog odziva birača (39 odsto), po treći put propali predsednički izbori.

2003. U blizini Kabula ubijena je radnica UN, Francuskinja Betina Guazlar (Bettina Goislard) i ona je prva žrtva medju zaposlenima u UN od kada je dve godine ranije svrgnuta talibanska vlast u Avganistanu.

2007. Više od 3.500 ljudi je stradalo, preko 3.000 je povređeno, dok se oko 1.000 osoba vode kao nestale u snažnom ciklonu koji je pogodio Bangladeš.

2012. Apelaciono veće Haškog tribunala oslobodilo je hrvatske generale Antu Gotovinu i Mladena Markača krivice za progon srpskog stanovništva iz Kninske krajine 1995, poništivši prvostepenu presudu kojom je Gotovina bio osudjen na 24, a Markač na 18 godina zatvora.

2014. Umro je Jovan Ćirilov, dramaturg, književnik i pozorišni kritičar, upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta, umetnički direktor i selektor BITEF-a, predsednik Nacionalne komisije Jugoslavije i Srbije u UNESCO.

2017. Slika renesansnog umetnika Leonarda da Vinčija „Salvator Mundi“ (Spasitelj sveta) prodata je na aukciji za 450,3 miliona dolara i tako postala najskuplja slika na svetu.

2018. Preminuo je američki pisac i scenarista Vilijam (William) Goldman, dobitnik Oskara za scenarija filmova „Buč Kesidi i Sandens Kid“ (1969) i „Svi predsednikovi ljudi“ (1976).

2020. Više od 25.000 ljudi izbeglo je iz Etiopije u susedni Sudan zbog eskalacije sukoba između etiopske vlade i vojnih snaga u njenom severnom regionu Tigraj.

2023. Pedro Sančez (Sanchez) ponovo je izabran za premijera Španije pošto je uspeo da okupi podršku poslanika time što je prihvatio kritikovan sporazum o amnestiji za katalonske separatiste.

Dogodilo se na današnji dan, 17.11.

Danas je nedelja, 17. novembar, 322. dan 2024. Do kraja godine ima 44 dana.

1558 - Umrla je engleska kraljica Meri I Tjudor, kćerka Henrija VIII, i na presto je stupila njena sestra Elizabeta I. Tokom vladavine od 1553. kao supruga španskog kralja Felipea II podredila je Englesku španskom uticaju i pokušala je "čvrstom rukom" zbog čega je prozvana "Krvava Meri" da uklono protestantizam. Englesko građanstvo, udruženo s "novim plemstvom", posle njene smrti ponovo je uspostavilo protestantizam (anglikanska crkva koju je zbog sukoba s Rimom osnovao Henri VIII).

1587 - Rođen je holandski pisac Jost van den Vondel, najplodniji i najznačajniji književnik holandskog baroka. Pisao je tužbalice, patriotske, satirične i prigodne pesme, a dramama na biblijske, antičke i istorijske teme znatno je uticao na evropsku literaturu. Dela: drame "Pasha", "Palamed", "Hizbreht van Amatel", "Levendalci", "Lucifer", "Jefta", "Adam u izgnanstvu".

1755 - Rođen je francuski kralj Luj XVIII, koji je vladao u vreme restauracije posle pada cara Napoleona I. Titulu kralja nosio je od 1795. ali je stvarno vladao od 1814. do smrti 1824. kad ga je na prestolu nasledio brat Šarl X. Njihov treći, najstariji, brat kralj Luj XVI pogubljen je na giljotini 1793. u vreme Francuske revolucije.

1771 - Rođen je Jovan Pačić, srpski pesnik i slikar. Školovao se u rodnoj Baji, Kaloči i Budimu. Zbog siromaštva, stupio je 1792. ili 1793. u vojsku, i kao konjanik vojevao je u Napoleonovim ratovima. Objavljivao je u Letopisu i Srpskom narodnom listu do 1842. a još 1827. štampao je u Budimu tri sveske "Sočinenija pjesnoslovska". Pesme Jovana Pačića su ljubavne, vojničke, elegije, po uzoru na nemačke romantičare. Godine 1828. s Janom Kolarom objavio je "Imenoslov ili rečnik lični imena razni naroda slovenski". Bio je retko učen, govorio desetak jezika. Bio je protivnik Vukove jezičke reforme. Pačić je prvi srpski književnik koji je prevodio Getea. Mahom je slikao pejzaže tehnikom akvarela. Posebno su važni njegovi akvareli o stanovnicima rodne Bačke.

1788 - Rođen je ruski glumac Mihail Semjonovič Ščepkin, najznačajniji umetnik ruskog i svetskog pozorišta u prvoj polovini 19. veka. Smatra se pretečom pozorišnog režisera i glumca Konstantina Stanislavskog.

1796 - Umrla je ruska carica Katarina II Aleksejevna, nazvana Katarina Velika. Vladala je čvrstom rukom od 1762. do smrti. U duhu prosvećenog apsolutizma i pod uticajem francuskih filozofa i ideja prosvećenosti, otvarala je škole, pomagala nauku i umetnost, modernizovala administraciju i sudstvo, uredila finansije, ukinula torturu, smrtnu kaznu zamenila progonstvom u Sibir. Uspešno je ratovala protiv Poljske i Turske i Rusiji je pripojila Kazahstan, Gruziju, Jermeniju, Kamčatku, Krim, deo Besarabije (Moldavije) i velike delove Ukrajine, Belorusije i Poljske. Dodatno je pojačala podređenost seljaka plemstvu, a potezi te vrste izazvali su ustanak kozaka i seljaka 1773. pod vođstvom Jemeljana Pugačova koji je brutalno ugušen.

1800 - Kongres SAD sastao se prvi put u novoj prestonici Vašingtonu, a američki predsednik Džon Adams je postao prvi stanovnik zvanične rezidencije predsednika SAD kasnije nazvane Bela kuća.

1855 - Škotski istraživač Dejvid Livingston otkrio je vodopade širine 1.717 metara i visine oko 100 metara, na reci Zambezi, koji su potom nazvani - Viktorijini vodopadi, po kraljici Viktoriji.

1858 - Umro je velški filantrop Robert Oven, socijalista utopista i socijalni reformator, industrijalac koji je bogatstvo utrošio pokušavajući da ostvari projekte socijalnih reformi. Njega i njegove pristalice savremenici su nazivali "socijalistima", čime je taj izraz ušao u upotrebu. Prve uzorne zajednice stvorio je u Nju Lanarku u Škotskoj, kao kooperative proizvođača i potrošača. Ustanovio je bolesničke blagajne, ograničio radno vreme, osnovao čitaonice. Da bi dokazao ostvarljivost reformi, otišao je u SAD, gde je 1825. osnovao komunu "Nova harmonija". Kad je eksperiment propao vratio se u Englesku, gde je stvorio Veliki nacionalni strukovni savez (sindikat). Dela: "Novi pogled na društvo", "Skica racionalnog sistema društva", "Knjiga o novom svetskom moralu".

1864 - Rođen je osnivač srpskog zemljoradničkog zadrugarstva Mihailo Avramović. Prvu zadrugu osnovao je 1894. u Vranovu, nedaleko od rodnog Smedereva. Izradio je nacrt prvog srpskog zakona o zadrugama i pokrenuo list "Zemljoradnička zadruga" koji je uređivao 20 godina. Objavio je brojne radove o poljoprivredi, a njegovo najveće i poslednje delo je "Sociologija zadrugarstva". Učestvovao je u stvaranju Međunarodnog zadružnog saveza. Dela: "Agrarni pokret u Srbiji", "Sociologija zadrugarstva', "Naše seljačko gazdinstvo".

1869 - Posle više od 10 godina rada pod rukovodstvom Francuza Ferdinanda de Lesepsa, otvoren je Suecki kanal kojim su povezani Sredozemno more i Crveno more, odnosno Indijski okean. Ukupan trošak je bio 287 miliona zlatnih franaka, a izuzetno teški uslovi rada odneli su čak 20.000 života. Kanal je dugo bio nedaća za Egipat, pošto je Britanija zbog kanala držala pod okupacijom tu zemlju. Naser ga je nacionalizovao 1956. što je izazvalo vojnu intervenciju Britanije i Francuske, uz podršku još nekih zemalja. Ipak, od tada on je u vlasništvu egipatske države.

1876 - U Moskvi je prvi put izveden "Srpsko-ruski marš" Petra Iljiča Čajkovskog, danas poznat kao "Slovenski marš" Inspirisan Srpsko-turskim ratom, Čajkovski je komponovao ovo delo na motivima koje je pronašao u zbirci Kornelija Stankovića "Srpske narodne melodije", štampanoj 1862. u Beču (prvo izdanje 1859). Za tu zbirku Kornelije Stanković nagrađen je od ruskog carskog dvora Ordenom svetog Stanislava. Prvo izvođenje "Srpsko-ruskog marša" dogodilo se u Moskvi pod upravom N.G. Rubinštajna, na simfonijskom koncertu Ruskog muzičkog društva u korist Slovenskog dobrotvornog komiteta.

1887 - Rođen je britanski feldmaršal Bernard Lo Montgomeri, jedan od najpoznatijih savezničkih vojskovođa u Drugom svetskom ratu. Istoričari ga smatraju najvećim britanskim vojskovođom posle Artura Velzlija Velingtona. Pobeda njegove Osme armije nad Afričkim korpusom nemačkog generala Ervina Romela u bici kod El Alamejna krajem 1942. preokrenula je tok rata u Africi.

1908 - Umro je Milan Milićević, srpski književnik, predsednik Srpske kraljevske akademije, istoričar, etnograf, folklorista, pedagog, prevodilac. Bio je član Srpske kraljevske akademije od njenog osnivanja i njen predsednik od 1896. do 1899. Po osnovnom obrazovanju bogoslov, decenijama je bio visoki činovnik Ministarstva prosvete, bibliotekar Narodne biblioteke i državni savetnik. Napisao je niz etnografsko-geografsko-istorijskih radova. Glavna dela: "Kneževina Srbija", "Kraljevina Srbija", "Knez Miloš u pričama", "Karađorđe u govoru i tvoru", "Pomenik znamenitih ljudi srpskog naroda novijega doba", "Život Srba seljaka", "Uspomene". Literarna dela: "Zimnje večeri", "Letnje večeri", "Međudnevnica".

1913 - Prvi brodovi su prošli kroz Panamski kanal.

1917 - Umro je francuski vajar Ogist Roden, jedan od najvećih umetnika krajem 19. i početkom 20. veka, čije je delo objedinilo romantičarski duh i moderne težnje i presudno je uticalo na evropsko vajarstvo. Skulpture: "Mislilac", "Poljubac", "Balzak", "Građani Kalea", "Vrata pakla", "Večni idol", "Proleće", "Čovek slomljenog nosa", biste, aktovi.

1918 - Srpska vojska oslobodila je Zrenjanin, tada Bečkerek. Od 1935. do 1946. grad se zvao Petrovgrad po oslobodiocu kralju Petru I Karađorđeviću.

1939 - Nacisti su ubili više od 20 čehoslovačkih studenata koji su protestvovali protiv okupacije njihove zemlje, zatvorili u koncentracione logore preko 1200, a Univerzitet u Pragu i studentske domove pretvorili u kasarne. Karlov univerzitet u Pragu, osnovan 1348. jedan je od najstarijih u Evropi. Studenti više evropskih zemalja okupili su se potom u Londonu gde je Međunarodno veće studenata proglasilo 17. novembar za Međunarodni dan studenata.

1954 - Egipatski general Gamal Abdel Naser postao je šef države posle pada predsednika Mohameda Nagiba, s kojim je 1952. srušio kralja Faruka I, a time i monarhiju u Egiptu.

1958 - Sudanska vojska je srušila civilnu vladu, svega dve godine nakon sticanja nezavisnosti, a novi predsednik vlade je postao general Ibrahim Abud.

1969 - Sovjetski Savez i SAD otpočeli su u Helsinkiju razgovore o ograničenju strateškog naoružanja (SALT).

1971 - Feldmaršal Vemid Tanom Kitikačorn vojnim udarom je, bez prolivanja krvi, uklonio tajlandsku vladu, raspustio skupštinu i suspendovao ustav, ali suštinu tajlandskog monarhističkog režima nije dovodio u pitanje.

1972 - Bivši predsednik Argentine Huan Peron se vratio u zemlju posle 17 godina izgnanstva.

1974 - Prvi skupštinski izbori u Grčkoj posle više od 10 godina i sedmogodišnje vojne uprave okončani su uverljivom pobedom Nove demokratije Konstantina Karamanlisa.

1976 - Kina je izvela najveću nuklearnu eksploziju u atmosferi.

1977 - Predsednik Egipta Anvar el Sadat prihvatio je poziv da poseti Izrael, ignorišući nezadovoljstvo arapskih zemalja, kao i sopstvene vlade.

1989 - U nesreći u jami "Morava" Aleksinačkih rudnika uglja poginulo je 90 rudara.

1989 - Bugarska skupština smenila je Todora Živkova sa položaja šefa države.

1991 - Skupština (Sobranje) Makedonije je usvojila ustav koji je tu bivšu jugoslovensku republiku odredilo kao nezavisnu državu u postojećim administrativnim granicama. Od 120 poslanika za ustav su glasala 92.

1993 - Nigerijski general Sani Abača zbacio je civilnu vladu Ernesta Šonekana.

1996 - U drugom krugu lokalnih izbora u Srbiji, koalicija opozicionih partija "Zajedno" pobedila je u najvećem broju velikih gradova, uključujući Beograd, Niš, Novi Sad, Kragujevac.

1997 - Najveća egipatska organizacija islamskih terorista "El Gama el Islamija" ubila je pored hramova u Luksoru 58 stranih turista i četvoricu Egipćana, što je bio do tada najkrvaviji teroristički napad u Egiptu.

1998 - Izraelska skupština (Kneset) je većinom glasova ratifikovala "Vaj sporazum", kojim je predviđeno ustupanje dela okupirane teritorije palestinskoj samoupravi.

2002 - Bivši italijanski predsednik vlade Đulio Andreoti osuđen je na 24 godine zatvora kao naručilac ubistva novinara Minoa Pekorelija 1979. godine. Godinu dana potom, vrhovni sud Italije doneo je oslobađajuću presudu u kojoj je navedeno da senator Andreoti nije ni na koji način umešan u to ubistvo.

2005 - Albert II svečano je ustoličen kao monarh Kneževine Monako. Vladajuća porodica Monaka, Grimaldi, kojoj pripada i Albert II, najstarija je vladarska kuća Evrope.

2006 - Umro je Ferenc Puškas najbolji fudbaler u istoriji mađarskog fudbala.

2006 - Holandska vlada donela je odluku o potpunoj zabrani nošenja u javnosti burki i drugih marama kojima muslimanke pokrivaju lice. Holandija je prva evropska zemlja koja je uvela potpunu zabranu prekrivanja lica, iz bezbednosnih razloga, dok su neke države donele zakone koji to zabranjuju na određenim mestima, u državnim institucijama, školama ili fakultetima.

2007 - Umro je ruski akademik Oleg Gazenko rodonačelnik kosmičke biologije i medicine. Gazenko, inače general, je 1950. bio jedan od idejnih tvoraca i realizatora naučnih programa na zemljinim bio-satelitima čije je istraživanje imalo veliki doprinos u pripremi čovekovih letova u kosmos. Metode i sistem održavanja zdravlja i radne sposobnosti posade prilikom dužih letova u kosmos i povratka u uslove gravitacije, koje je Gazenko razradio pre više decenija, još uvek su neprevaziđene.

2013 - Preminula je Doris Lesing, britanska književnica, dobitnica Nobelove nagrade za književnost 2007. godine. Autor je više od 50 dela s tematikom od politike do naučne fantastike. Njen roman "Zlatna beležnica" iz 1962. godine smatra se nekom vrstom feminističke "svete knjige".

2016 - Podsekretar za ekonomsko planiranje Filipina Rozmari Edilon zvanično je saopštila da je ta zemlja najbrže rastuća privreda u Aziji. Po rečima Edilon, tokom prva tri meseca mandata predsednika Rodriga Dutertea, bruto domaći proizvod (BDP) je porastao za 7,1 odsto na godišnjem nivou u periodu od jula do kraja septembra, nadmašivši prethodnu prognozu od 6,8. Rast Filipina je postao brži od kineskih 6,7 odsto, a pretekao je i druge velike ekonomije u usponu u posmatranom periodu.

2017 - Evropska odbojkaška federacija (Confédération Européenne de Volleyball) proglasila je Tijanu Bošković za najbolju odbojkašicu Evrope za 2017. godinu na tradicionalnoj "Gala večeri" CEV-a održanoj u Moskvi.

2017 - Preminuo je Mladomir Todorović, rektor Karlovačke bogoslovije, profesor, prevodilac, protojerej. Bio je profesor Svetog pisma Starog zaveta u bogoslovijama u Prizrenu, Beogradu i Sremskim Karlovcima, gde je obavljao dužnost rektora 1977-1993. Jedna je od najistaknutijih i najzaslužnijih ličnosti srpske crkvene prosvete. Dela: "Rečnik manje poznatih reči i izraza u Svetom pismu", "Prevod Svetog pisma Platona Atanackovića". Za "Srbljak" (staro crkveno pesništvo, službe i žitija kanonizovanih Srba), SKZ 1970, napisao je Rečnik pojmova, ličnosti i navoda iz Svetoga pisma, kao i za izdanje dela Teodosija Hilandarca. Priredio je Sveto Pismo za decu, kao i "Božićnu čitanku", u izdanju biblioteke Svečanik, Minhen. Prevod dela "Proroci" Alekseja Knjazeva.

2018 - U Parizu su se dogodili masovni nemiri u kojima su učestvovale stotine hiljada nezadovoljnih građana. Demonstranti, poznati pod nazivom "Žuti prsluci" inicijalno su započeli proteste zbog rasta poreza na gorivo, da bi se vremenom okupljanja, praćena ozbiljnim sukobima s policijom, pa i žrtvama, pretvorila u krupne socijalne nemire.

2020 - Umro je Kolja Mićević, prevodilac, muzikolog, esejista, pesnik. Živeo je i radio kao samostalni umetnik u Banja Luci, Beogradu i Parizu. Bio je retko plodan stvaralac, i kao prevodilac i kao esejista. Prevodio je poeziju, sa francuskog (i starofrancuskog), engleskog, španskog, italijanskog, slovenačkog, od srednjovekovnih trubadura do Stefana Malarmea, Pola Valerija, Dantea Aligijerija. Bavio se i muzikologijom.

Dogodilo se na današnji dan, 18.11.

Danas je ponedeljak, 18. novembar, 323. dan 2024.

9 - Rođen je rimski car Tit Flavije Vespazijan, osnivač dinastije Flavija. Tokom vladavine od 69. do smrti 79. ugušio je pobunu Jevreja u Palestini (Judeji) posle čega je započelo njihovo masovno raseljavanje širom carstva. U gradu Rimu izgradio je veličastvene građevine poput Koloseuma, Kapitola i Amfiteatra.

1095 - Počeo je crkveni sabor u Klermonu na kojem je papa Urban II pozvao crkvene velikodostojnike i svetovne vladare na ratni pohod protiv "nevernika" muslimana, Seldžuka, s ciljem da se oslobodi sveta zemlja (Palestina) i Jerusalim. Bio je to začetak krstaških ratova, koji će s prekidima, trajati vekovima.

1626 - Papa Urban VIII je osvetio crkvu Svetog Petra u Rimu.

1697 - Rođen je engleski slikar Vilijam Hogart, izuzetan portretista s posebnim darom za prikazivanje fizionomija. Slikao je scene satiričnog i moralizatorskog karaktera iz života aristokratije. Ostavio je relativno mali broj radova, ali ga je njihova vrednost uvrstila među najznačajnije engleske slikare.

1786 - Rođen je nemački kompozitor Karl Marija fon Veber, tvorac nemačke romantične opere. Komponovao je i kantate, orkestarsku, kamernu i horsku muziku. Predvodio je operske kuće u Pragu i Drezdenu, a radio je i u Londonu, gde je umro 1826. Dela: opere "Čarobni strelac", "Eurijante", "Ribecal" (nedovršena), "Silvana", "Abu Hasan", "Oberon", "Koncertni komad za klavir i orkestar", "Poziv na igru", "Končertino za klarinet i orkestar".

1787 - Rođen je francuski slikar Luj Žak Mande Dager, zahvaljujući čijem je izumu, nazvanom "dagerotipija", prvi put omogućena izrada fotografija.

1860 - Rođen je poljski državnik, pijanista i kompozitor, Ignac Jan Paderevski, profesor Konzervatorijuma u Varšavi, koji je od 1919. do 1921. bio predsednik vlade i šef diplomatije a 1940. predsednik Poljske. Dela: opera "Manra", "Poljska fantazija" za klavir i orkestar, jedna simfonija, klavirska dela, solo pesme.

1883 - U SAD je prihvaćeno standardno računanje vremena i zemlja je podeljena na četiri vremenske zone.

1903 - SAD su s Panamom potpisale ugovor kojim su dobile neograničeno pravo korišćenja Panamskog kanala. Tek 1979. je dogovoreno da se Kanal 31. decembra 1999. vrati Panami. Do 1903. Panama je bila sastavni deo Kolumbije, zatim se osamostalila uz "pomoć" SAD, pošto vlada Kolumbije nije bila zadovoljna ponudom SAD za izgradnju kanala.

1905 - Princ Čarls od Danske je izabran za prvog kralja Norveške posle obnavljanja nezavisnosti te zemlje, odvajanjem od Švedske. Na presto Norveške stupio je pod imenom Hakon VII.

1911 - Umro je srpski socijalista Andra Banković, jedan od pionira srpskog socijalističkog pokreta. Sa socijalističkim idejama se upoznao u inostranstvu, od učesnika Pariske komune i članova nacionalnih sekcija bivše Prve internacionale. Učestvovao je u revolucionarnim pokretima u Rusiji, vratio se u Srbiju 1887. i s Vasom Pelagićem od 1892. radio na organizovanju Socijalističke partije. Uređivao je listove "Srpski zanatlija" i "Socijaldemokrat" i inicijator je pokretanja "Radničkih novina". Učestvovao je na Prvoj balkanskoj socijalističkoj konferenciji i kongresu Druge internacionale u Londonu.

1915 - U Kačaničkom tesnacu na Kosovu i Metohiji srpska vojska je u Prvom svetskom ratu vodila žestoku borbu s bugarskim trupama koje su Srbiju napale s leđa, onemogućivši povlačenje Srba prema Skoplju u susret saveznicima. Premorene i brojno umanjene srpske trupe, pritisnute austro-nemačkim snagama sa severa i bugarskim s juga i istoka, morale su da obustave pokret prema Skoplju i srpska Vrhovna komanda naredila je povlačenje put obala Jadrana i Jonskog mora.

1918 - Belgijska armija je ušla u Brisel posle četiri godine nemačke okupacije u Prvom svetskom ratu.

1922 - Umro je francuski pisac Marsel Prust, autor dela beskrajno složene i tanane konstrukcije. Izvršio je ogroman uticaj na evropski roman 20. veka. Dela: ciklus romana "U traganju za izgubljenim vremenom" ("U Svanovom kraju", "U senci devojaka u cvetu", "Oko Germatovih", "Sodoma i Gomora", "Zatočenica", "Nestala Albertina", "Nađeno vreme"), roman "Žan Santej", polemički spis "Protiv Sent Beva".

1928 - "Parobrod Vili", prvi crtani film u kojem se pojavio Miki Maus, prikazan je u njujorškom bioskopu "Koloni teatar".

1935 -Grad Zrenjanin, tada Bečkerek, preimenovan je u Petrovgrad, po oslobodiocu kralju Petru I Karađorđeviću. To ime nosio je do 1946.

1936 - Nemačka i Italija su priznale vladu generala Franciska Franka, kao legitimnu vladu Španije.

1944 - Osnovano je Srpsko kulturno društvo Prosvjeta. Društvo je osnovano u Glini u hotelu "Kasina", kao sastavni deo priprema za osnivanje Srpskog kluba većnika ZAVNOH-a. Prvi predsednik bio je Dane Medaković, profesor iz Zagreba, a potpredsednici general Petar Drapšin i advokat Boško Desnica.

1945 - Na prvim izborima u Bugarskoj posle Drugog svetskog rata, koje je opozicija bojkotovala, pobedio je Otečestveni front predvođen komunistima.

1956 - Umro je srpski glumac Dobrica Milutinović, veliki pozorišni glumac izuzetnog glasa i retkog temperamenta. Kao prvak Drame nacionalnog teatra više od pola veka je s ogromnim uspehom igrao niz uloga iz klasičnog pozorišnog repertoara i najznačajnije likove iz nacionalnog repertoara. U Beograd je došao 1898. na poziv upravnika Narodnog pozorišta Branislava Nušića. Muzej pozorišne umetnosti i Savez dramskih umetnika Srbije su 1980. u saradnji sa Zlatarom Majdanpek ustanovili "prsten Dobrice Milutinovića", nagradu za glumačko životno delo.

1970 - Zapadna Nemačka i Poljska su se saglasile da uspostave diplomatske odnose i time okončaju neprijateljstvo dugo 31 godinu.

1970 - Narodna Republika Kina je imenovala ambasadora u Sovjetskom Savezu i time je, posle četiri godine pauze, obnovila diplomatske odnose na najvišem nivou.

1976 - Vojna vlada Etiopije (komunistička) je izvršila smrtnu kaznu nad 27 ljudi zbog navodnog kovanja zavere.

1978 - U Džonstaunu, Gvajana, ispijanjem otrova izvršilo je kolektivno samoubistvo 914 Amerikanaca, pripadnici sekte "Hram naroda", uključujući vođu sekte Džima Džonsa. Članovi sekte koji su odbili da ispiju otrov su ubijeni.

1987 - U požaru u stanici "Kings Kros" londonskog metroa život je izgubilo 30 osoba.

1991 - Umro je čehoslovački državnik, slovačkog porekla, Gustav Husak, bivši predsednik Čehoslovačke. Na čelo Komunističke partije te zemlje došao je posle vojne intervencije Varšavskog pakta 1968. zamenivši Aleksandra Dubčeka, a 1975. je postao šef države. Bio je jedan od vođa slovačkog ustanka u Drugom svetskom ratu protiv nacista 1944, a kao "slovački nacionalista" od 1951. do 1960. nalazio se u zatvoru. Pod pritiskom javnosti 1989. je podneo ostavku na funkciju predsednika Čehoslovačke.

1993 - Lideri Južne Afrike su odobrili ustav kojim je označen kraj politike aparthejda (specifičan sistem rasne segregacije) u toj zemlji.

1993 - Novi vojni upravljač Nigerije general Sani Abača je raspustio sve demokratske institucije.

1995 - Vatikan je saopštio da neće popustiti pred zahtevima da osobe ženskog pola mogu postati sveštenici, i da se takva mogućnost definitivno neće razmatrati.

2004 - U Engleskoj je posle 700 godina tradicije zabranjen lov na lisice.

2005 - U tri odvojena bombaška napada u Iraku, na bagdadski hotel "Hamra" i dve džamije u gradu Kanaginu, poginulo je oko 80 ljudi, a ranjeno preko stotinu.

2006 - Najmanje 120 osoba izgubilo je život a na desetine se vode kao nestale u poplavama koje su pogodile zapadni Avganistan, najviše provinciju Badgis.

2007 - U eksploziji metana u rudniku "Zasjadko", na dubini od oko 1000 metara, u Donjeckoj oblasti na istoku Ukrajine, poginulo je 100 rudara. U trenutku nesreće u rudniku se nalazilo 457 osoba.

2008 - Međunarodni sud pravde u Hagu odbacio je prigovor Srbije i proglasio se nadležnim za tužbu Hrvatske protiv Srbije. Prigovor Srbije odnosio se na činjenicu da ona u periodu o kojem je reč nije bila članica UN. Odluku je podržalo deset, a protiv je bilo sedam sudija najviše sudske instance UN.

2008 - Umro je Đoko Vještica, novinar, jedan od osnivača kuće "Studio B". Karijeru je započeo u listu "Borba". Godinama je vodio emisiju "Beogradska razglednica" poznatu po rešavanju brojnih komunalnih problema. Na njegovu inicijativu 1988. održan je prvi "Beogradski maraton". Dobitnik je 2005. nagrade UNS-a za životno delo, kao i nagrade "Svetozar Marković".

2013 - Američki državni sekretar Džon Keri proglasio je tokom govora "SAD i Latinska Amerika: Snaga partnerstva" održanom u središtu Organizacije Američkih Država u Vašingtonu, kraj epohe "Monroove doktrine". Doktrina obznanjena 1823. započela je kao podrška američkim zemaljama protiv evropskih sila. Keri je tada naglasio da će SAD latinoameričke zemlje posmatrati kao ravnopravne partnere.

2015 - U Sarajevu je islamski ektremista, vahabit, Enes Omeragić ubio dva pripadnika vojske BiH, a jednog ranio, da bi docnije, opkoljen, izvršio samoubistvo.

2016 - Haljina Merlin Monro prodata je na aukciji u Los Anđelesu za 4,8 miliona dolara. Poznatu "rođendansku" haljinu boje kože, sa 2.500 ručno ušivenih kristala, Monro je nosila kada je u "Medison skver gardenu" 19. maja 1962. godine otpevala "Happy Birthday Mr. President" Džonu F. Kenediju koji je punio 45. godina. Tri meseca potom Merlin Monro je umrla, a Kenedi je ubijen novembra naredne godine.

2016 - Na fasadi Hrama Svetog Save u Beču svečano je otkrivena spomen ploča Savi Mrkalju, srpskom filologu i literati. Idejno rešenje i umetnički nacrt delo je slikarke Ljubice Mrkalj, a inicijativu su podržali Institut za slavistiku Univerziteta u Beču, Srpska akademija nauke i umetnosti, Ministarstvo kulture Srbije. Sava Mrkalj rođen je u selu Sjeničak, kod Karlovca, 1783. godine a umro je u Beču 1833. Pohađao je studije filozofije i matematike na univerzitetu u Pešti i poznavao je više jezika među kojima i klasične. Radio je kao učitelj, da bi potom postao monah. Godine 1810. objavio je raspravu "Salo debelog jera" čime je postao ključni prethodnik Vuka Karadžića.

2017 - Vojska je sprečila demonstrante da udju u predsedničku palatu u Harareu u kojoj se nalazio predsednik te zemlje Robert Mugabe. Vojska je preuzela kontrolu nad Zimbabveom i predsednika Mugabea koji je vladao od 1980, stavila u kućni pritvor.

Dogodilo se na današnji dan, 19.11.

Danas je utorak, 19. novembar, 324. dan 2024. godine.

1600 - Rođen je engleski kralj Čarls I Stjuart, čija je autoritarna vladavina izazvala revoluciju i ukidanje monarhije. Pod pritiskom parlamenta, 1628. izdao je "Peticiju o pravima" kojom je garantovao prava parlamenta i lične slobode građana. Obavezu je ubrzo pogazio i 11 godina je vladao samovoljno, ali je 1640. primoran da sazove parlament koji je ograničio njegovu vlast.

1711 - Rođen je ruski naučnik i pisac Mihail Vasiljevič Lomonosov, tvorac fizičke hemije, član Ruske akademije, enciklopedista svetskog glasa. Studirao je u Rusiji, Nemačkoj i Holandiji. Njegovo obrazovanje i naučna delatnost bili su raznoliki: od klasičnih jezika, do astronomije i tehnike. Formulisao je zakon održanja materije, objasnio pojave sagorevanja, stvorio naučnu teoriju o svetlosti, objasnio poreklo polarne svetlosti. Znatno je reformisao rusku nauku i udario temelje naučne terminologije ruskog književnog jezika. Napisao je prvu gramatiku ruskog jezika, dramska dela "Tamira i Selim" i "Demofont".

1805 - Rođen je francuski diplomata Ferdinand de Leseps, koji je od 1859. do 1869. rukovodio gradnjom Sueckog kanala. Započeo je i gradnju Panamskog kanala 1881. ali je posle bankrotstva Društva za izgradnju Kanala izbila velika afera. Istragom je utvrđeno da je Društvo podmitilo niz francuskih ministara i poslanika i sve velike francuske listove, što je primoralo čak i potonjeg francuskog predsednika vlade Žorža Klemansoa da se privremeno povuče iz političkog života. Panamski kanal dovršile su SAD tek 1914. uz ogromne troškove i neverovatne ljudske žrtve (tropska klima pogodovala je bolestima od kojih su radnici masovno umirali).

1809 - U bici kod Okane 30.000 francuskih vojnika porazilo je 50.000 Španaca, posle čega je Francuska osvojila celu Andaluziju izuzev lučkog grada Kadisa. Francuska vojska je u sklopu Napoleonovih osvajanja širom Evrope, zaposela i Španiju, ali je tamo izbio veliki ustanak.

1828 - Umro je austrijski kompozitor Franc Peter Šubert, jedan od najizrazitijih predstavnika romantizma. Muzički ga je obrazovao otac koji ga je podučavao sviranju violine. Kasnije je učio pevanje, harmoniku i orgulje. Živeo je svega 31 godinu a stvorio je čak 998 muzičkih dela. Dela: ciklusi solo pesama "Lepa mlinarica", "Zimsko putovanje", "Labudova pesma", scenska muzika za "Rozamundu", simfonije "Sedma u c-molu", "Osma u h-molu" (tzv. nedovršena), klavirske kompozicije "Muzički trenuci", "Impromptija", Opera "Alfonso i Estrela", operete, kamerna muzika, mise, kompozicije za muške horove.

1831 - Rođen je predsednik SAD Džejms Ejbram Garfild, koji je postao šef države u martu 1881. ali je teško ranjen u atentatu u julu 1881. i umro je dva meseca potom.

1888 - Rođen je kubanski velemajstor Hose Raul Kapablanka i Graupera, svetski prvak u šahu od 1921. do 1927. Izgubio je samo jednu partiju u razdoblju od 1914. do 1924, po čemu je jedinstven u istoriji šaha. Titulu je osvojio pobedivši u meču nemačkog velemajstora Emanuela Laskera sa 4:0, uz deset remija, a izgubio je od ruskog velemajstora Aleksandra Aljehina, koji ga je pobedio sa 6:3, uz 25 remija. Dela: "Osnovi šaha", "Moja šahovska karijera".

1917 - Rođena je Indira Gandi, predsednik vlade Indije od 1966. do 1975. i od 1980. do 1984. kad su je ubili Siki, teroristi. Politički uzori bili su joj otac Džavaharlal Nehru i tvorac indijske nezavisnosti Mahatma Gandi. Postala je 1955. član Izvršnog komiteta Kongresne stranke, a 1959. njen predsednik. U više navrata bila je ministar: spoljnih poslova, odbrane, finansija, unutrašnjih poslova, informisanja.

1918 - Uz podršku zapadnih zemalja i belih čehoslovačkih dobrovoljaca, u akciji protiv boljševičkih vlasti, carski admiral Aleksandar Kolčak izveo je prevrat u Omsku, i uspostavio je vojnu upravu u Sibiru, na Uralu i na Dalekom istoku i proglasio se "vrhovnim glavarom ruske države". Bio je to početak pohoda sila Antante protiv sovjetske vlasti uspostavljene Oktobarskom revolucijom. Kolčak je 1919. zarobljen i streljan u Irkutsku u Sibiru.

1922 - Rođen je Rajko Mitić, proslavljeni srpski fudbaler. Sportsku karijeru započeo je 1938. u BSK-u, nastavio je tokom rata, da bi kada je osnovana Crvena Zvezda 1945. postao njen prvi kapiten. Kao kapiten Mitić je sa Zvezdom osvojio pet titula prvaka Jugoslavije, a Kup Jugoslavije četiri puta. Za reprezentaciju je nastupio u 59 navrata. Od 1967. do 1970. bio je selektor reprezentacije tadašnje Jugoslavije.

1942 - Sovjetske trupe su u Drugom svetskom ratu izvele snažan kontraudar u Staljingradu i okružile Šestu i Četvrtu oklopnu nemačku armiju, koje su kapitulirale početkom 1943. što je označilo prekretnicu u ratu.

1946 - U Parizu je otvorena prva konferencija UNESKO (specijalizovana agencija UN za obrazovanje, nauku i kulturu).

1969 - Pojavili su se prvi izveštaji o ratnom zločinu američke vojske u martu 1968. u selu Mi Laj nad vijetnamskim civilima.

1969 - Modul američkog vasionskog broda "Apolo 12" sa astronautima Čarlsom Konradom i Alenom Binom spustio se na Mesec, što je bila druga letelica sa ljudskom posadom na tlu Zemljinog satelita.

1977 - Predsednik Egipta Anvar el Sadat je kao prvi arapski lider doputovao u Jerusalim gde je s predsednikom vlade Izraela Menahemom Beginom pregovarao o okončanju ratnog stanja između dve zemlje. Prethodno su njih dvojica, uz posredovanje predsednika SAD Džimija Kartera, sklopila u Kemp Dejvidu sporazum o separatnom miru i etapnom povlačenju Izraelaca sa Sinaja.

1984 - U Meksiko Sitiju je u eksploziji gasa i požaru poginulo više od 550 osoba, a povređeno više od 4.200.

1990 - Potpisivanjem sporazuma o konvencionalnim snagama u Evropi i o uništavanju dela naoružanja, lideri NATO i Varšavskog pakta objavili su da je okončan hladni rat.

1995 - Islamski terorista-samoubica uleteo je kamionom sa eksplozivom u egipatsku ambasadu u Islamabadu, usmrtivši 16 lica.

1996 - Tokom istorijskog, prvog susreta u Vatikanu pape Jovana Pavla II i predsednika Kube Fidela Kastra, poglavar rimokatoličke crkve prihvatio je poziv da poseti to karipsko ostrvo.

1998 - Svedočenjem nezavisnog tužioca Keneta Stara, koji je optužio predsednika SAD Bila Klintona za krivokletstvo i ometanje pravde, formalno je započet postupak impičmenta protiv šefa države, treći u američkoj istoriji.

2000 - Predsednik SAD Bil Klinton okončao je trodnevnu posetu Vijetnamu, prvu jednog šefa američke države od okončanja Vijetnamskog rata četvrt veka ranije.

2002 - Tanker "Prestiž", koji je prevozio oko 77.000 tona nafte, prelomio se i potonuo 270 kilometara od severozapadne obale Španije, izazvavši ekološku katastrofu duž 200 kilometara obale.

2002 - U sukobima muslimana i hrišćana na severu Nigerije izazvanim negodovanjem muslimana zbog organizacije izbora za mis sveta u toj afričkoj zemlji, ubijeno je više od 200 osoba. Ekstremiste među muslimanima je dodatno razjarila poruka jednog lokalnog lista protivnicima spektakla da ni prorok Muhamed "ne bi imao ništa protiv izbora lepotica, te da bi se možda i oženio nekom od njih". Priredba je zatim premeštena u London.

2004 - Umro je britanski naučnik Džon Vejn, koji je 1982. godine dobio Nobelovu nagradu za medicinu za rad na otkrivanju načina delovanja aspirina.

2007 - Umrla je Elen Milen-Prajs, austrijski mačevalac trostruki prvak sveta. U Los Anđelesu 1932. osvojila je prvu zlatnu olimpijsku medalju u mačevanju. Rođena u Berlinu, Miler se 1930. preselila u Beč, gde je radila u prestižnom bečkom Burgteatru. Na Letnjim olimpijskim igrama 1936. u Berlinu osvojila je bronzani trofej a 1948. u Londonu ponovo je izborila treće mesto. Tri puta je bila prvakinja sveta - 1947, 1949, i 1950.

2007 - Preminula je Magda Sabo, mađarska književnica. Prevođena je na niz jezika, među kojima su nemački, engleski i francuski. Objavljivanje njenih dela bilo je onemogućeno od 1949. u vreme staljinizma, kada je ostala bez posla, do 1958. kada je publikovan njen roman "Freska". Dobitnica je brojnih priznanja, poput nagrade "Košut", najprestižnije u Mađarskoj, ili "Femina" za roman "Vrata" 2003. ugledne francuske književne nagrade.

2014 - Umro je Majk Nikols, američki režiser, dobitnik Oskara i devetostruki dobitnik nagrade Toni za rad na Brodveju. Nikols, koji je Oskara dobio za režiju filma "Diplomac" (1967), među retkima je koji su tokom karijere nagrađivani osim Oskarom i nagradama Toni, Emi, Gremi.

2020. Tokom protesta u Ugandi zbog hapšenja istaknutog opozicionog političara i muzičara Bobija Vajna poginulo je 16 osoba.