Vremeplov-Na današnji dan

First topic message reminder :

Dogodilo se na današnji dan, 01.01.

Na današnji dan 1915. godine rođen je srpski pisac Branko Ćopić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, nadahnut pripovedač, tvorac zanimljivih i upečatljivih likova i događaja, koje je opisao svežim, sočnim i slikovitim jezikom. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U partizanskom pokretu je učestvovao od 1941. Počeo je da piše kao đak učiteljske škole i pre Drugog svetskog rata je objavio zbirke pripovedaka "Pod Grmečom", "Borci i bjegunci" i "Planinci". Njegova prozna dela su prožeta lirikom, živopisnim realističkim slikanjem života na selu, poznavanjem mentaliteta i psihologije ljudi Grmeča i Podgrmečja, njegovog zavičaja, vedrinom i vitalnošću duha. Napisao je veći broj knjiga za decu: "Bojna lira pionira", "Put u vedrinu", priče "U svetu leptirova i medveda", "Bosonogo đetinjstvo", "Orlovi rano lete", zbirke pesama "Ognjeno rađanje domovine", "Ratnikovo proljeće". Zbirka pripovedaka "Bašta sljezove boje", za koju je dobio Njegoševu nagradu. Ostala dela: romani "Prolom", "Gluvi barut", "Ne tuguj, bronzana stražo", "Osma ofanziva", zbirke pripovedaka "Rosa na bajonetima", "Surova škola", "Doživljaji Nikoletine Bursaća".



Danas je ponedeljak, 1. januar, prvi dan 2024. Do kraja godine ima 365 dana.

45 p.n.e. - Stupio je na snagu novi kalendar, nazvan Julijanski, kojim je rimski državnik Gaj Julije Cezar, prema savetima grčkog astronoma iz Aleksandrije Sosigena, reformisao računanje vremena tako što je za početak godine odredio januarske kalende, odnosno 1. januar. Do tad su na januarske kalende konzuli stupali na dužnost, a godina je započinjala na martovske kalende - 1. marta. Julijanski kalendar je zasnovan na Sunčevoj godini od 365 dana i šest sati, ali je u njemu godina duža od Sunčeve 11 minuta i 14 sekundi, pa je svaka četvrta prestupna, ali se svakih 128 godina pojavljivao dan "viška". Da bi to bilo eliminisano, papa Grgur XIII je, prema savetima astronoma, reformisao kalendar 1582. i Gregorijanski kalendar je sada praktično međunarodni. Julijanski kalendar zadržale su pojedine pravoslavne crkve - Srpska crkva, Ruska, Jerusalimska patrijaršija...

1502 - Portugalski moreplovci uplovili su u zaliv Guanabara i iskrcavši se nazvali su to mesto Sao Sebastijan da Rio de Žaneiro (Sveti Sebastijan sa januarske reke) - pošto je bio dan kad se obeležava uspomena na tog svetitelja. Na tom mestu nastao je grad koji je 1763. postao glavni grad portugalske kolonije (vicekraljevstvo) Brazil, potom prestonica nezavisnog carstva od 1822. do 1889. i republike od 1899. do 1960, kada je za glavni grad određena novoizgrađena Brazilija. Pre Ria prestonica kolonije bio je grad Baija.

1515 - Vojvoda od Angulema Fransoa postao je posle smrti kralja Luja XII francuski kralj Fransoa I.

1704 - Britanske snage pod komandom admirala Džordža Ruka preotele su Gibraltar od Španaca.

1776 - Vođa američke borbe za nezavisnost Džordž Vašington razvio je zastavu Velike Unije, prvu nacionalnu zastavu SAD, posle poziva engleskog kralja Džordža III pobunjenim kolonistima da se predaju.

1782 - Umro je nemački kompozitor, pijanista i dirigent Johan Kristijan Bah, najmlađi sin Johana Sebastijana. Živeo je u Milanu i Londonu, pa je nazivan "italijanski Bah" i "engleski Bah". U Engleskoj se proslavio kao pijanista i organizator muzičkog života i postao je muzički učitelj kraljice Šarlot. Značajan je kao kompozitor sonata i koncerata za klavir u rokoko stilu, po čemu je preteča Volfganga Amadeusa Mocarta. Dela: 15 opera, više od 60 simfonija, 37 klavirskih koncerata, 13 uvertira, klavirske sonate, kamerna muzika.

1801 - Stupanjem na snagu Akta o ujedinjenju, stvoreno je Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske. Do tada to su bila tri kraljevstva pod jednom krunom - Engleska, Škotska i Irska.

1803 - Danska je zabranila uvoz robova u Dansku Zapadnu Indiju (današnja Devičanska ostrva) i prva je zemlja koja je zabranila ropstvo.

1804 - Vođa pobune protiv Francuza Žan Žak Desalin, koji je potom postao car Žak I, proglasio je nezavisnost karipske ostrvske države Haiti (zapadni deo ostrva Haiti - Hispaniola).

1823 - Rođen je mađarski pesnik Šandor Petefi, najistaknutiji poeta mađarske književnosti. Iako je po ocu bio Srbin, a po majci Slovak, osećao se u potpunosti kao Mađar. S 15 godina postao je vojnik, a tokom Mađarske revolucije 1848. glavni je ideolog omladinskog pokreta. Simbol je mađarskog romantizma. Poginuo je 1849. u bici kod Segešvara u 26. godini, tačnije gubi mu se svaki trag (imao je čin majora). Prve pesme je napisao kao gimnazijalac i ubrzo je postao najomiljeniji i najčitaniji mađarski pesnik. Dela: roman "Krvnikovo uže", epska poezija "Vitez Janoš", "Apostol", lirska poezija "Izabrane pesme", "Petefijeve pesme".

1833 - Velika Britanija je proglasila suverenitet nad Folklandskim ostrvima u Atlantiku, oko 500 kilometara istočno od obale Argentine. Taj arhipelag je ranije bio španski posed.

1842 - U Kelnu je pokrenut dnevnik "Rajnske novine", organ građanstva i poslovnih krugova koji su tražili liberalne reforme. U aprilu 1842. u listu je počeo da sarađuje Karl Marks, koji je oko sebe okupio širok krug saradnika, čime je radikalizovana uređivačka politika lista - pa je zabranjen u martu 1843.

1863 - Tokom Američkog građanskog rata predsednik SAD Abraham Linkoln potpisao je Emancipatorsku proklamaciju kojom je ukinuto ropstvo, što je dodatno izazvalo bes 11 južnih robovlasničkih država koje su se borile za otcepljenje.

1864 - Rođen je srpski pisac, estetičar i teoretičar književnosti Bogdan Popović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika" i tvorac "beogradskog književnog stila". U vreme njegovog uređivanja SKZ je bio najuglednije glasilo srpskih kulturnih poslenika. Uživao je izuzetan ugled kao kritičar, prvih decenija 20. veka. Objavio je "Antologiju novije srpske lirike" i veći broj studija iz književnosti i teorije umetnosti.

1872 - Stupio je na snagu prvi Zakon o poroti u Srbiji, donet oktobra 1871. na osnovu ustava iz 1869.

1877 - Britanska kraljica Viktorija I proglašena je caricom Indije.

1879 - Rođen je engleski pisac Edvard Morgan Forster, oštrouman posmatrač i analitičar, duhovit i ironičan. Živeo je u Italiji i Grčkoj i pojedina njegova dela su tematski vezana za te zemlje. Dela: romani "Gde se anđeli plaše da kroče", "Soba sa izgledom", "Jedno putovanje u Indiju", "Najduže putovanje", priče "Nebeski omnibus", "Večni trenutak", "Faros i Farilon", studija "Vidovi romana".

1881 - Umro je francuski revolucionar Luj Ogist Blanki, osnivač i član tajnih revolucionarnih udruženja. Dva puta je osuđivan na smrt. Nazivali su ga "Okovani Prometej" jer je u tamnicama proveo 36 godina i pet meseci. Konspirativan rad, zavereničke grupe i oružani ustanak smatrao je jedinom taktikom proletarijata. Diktaturu proletarijata zamišljao je kao diktaturu male grupe profesionalnih revolucionara.

1895 - Rođen je američki političar i pravnik Edgar Džon Huver, šef Federalnog istražnog biroa (FBI) od 1924. do smrti 1972. Predvodio je borbu protiv organizovanog kriminala, posebno tridesetih godina 20. veka u vreme prohobicije. Reformisao je FBI i znatno unapredio metode policijske borbe protiv kriminala uspostavljanjem prve kartoteke otisaka prstiju i kriminološke laboratorije. Mnogi ga smatraju mračnom figurom američke političke scene zbog navodnog progona pojedinih istaknutih ličnosti, poput crnačkog borca za ljudska prava Martina Lutera Kinga ili filmskog glumca Čarlija Čaplina (koji je bio opredeljeni komunista).

1901 - Države Novi Južni Vels, Viktorija, Kvinslend, Južna Australija, Zapadna Australija i Tasmanija osnovale su australijsku zajednicu s Edmundom Bartonom kao prvim predsednikom vlade. Australija je imala status dominiona u sastavu Britanske imperije i potom komonvelta.

1912 - Rođen je engleski dupli agent Harold Adrijan Rasel Filbi, poznat kao "Kim" Filbi. Bio je jedan od najuspešnijih agenata sovjetske obaveštajne službe u njenoj istoriji. U službu Sovjetskog Saveza stupio je kao student u Kembridžu 1934. Posle rata bio je oficir za vezu između britanske i američke obaveštajne službe, što mu je omogućilo da u periodu "hladnog rata" Moskvi dostavlja informacije od najvećeg značaja. Kad je gotovo otkriven, nestao je u Bejrutu i obreo se 1963. u Moskvi, gde je i umro 1988. Za izvanrednih zasluge za Sovjetski Savez, koji je smatrao otadžbinom, nagrađen je najvišim sovjetskim odlikovanjima.

1915 - Nemci su u Prvom svetskom ratu u kanalu Lamanš torpedovali britanski ratni brod "Formidabl", usmrtivši 547 ljudi.

1924 - Treća zemaljska konferencija KPJ usvojila je u Beogradu Rezoluciju o nacionalnom pitanju kojom je traženo "samoopredeljenje jugoslovenskih naroda". Usvojena je i Rezolucija o neodrživosti poretka uspostavljenog na osnovu Versajskog mira posle Prvog svetskog rata. Ti dokumenti su počivali na doktrini Kominterne o "imperijalizmu srpske buržoazije". Pod vidom "nacionalne ravnopravnosti" na taj način, vođena je politika destrukcije jugoslovenske države.

1925 - Naziv glavnog grada Norveške promenjen je u Oslo - do tada grad se zvao Kristijanija.

1927 - Rođen je Moris Bežar, znameniti francuski koreograf. Rođen je u Marselju, kao sin filozofa Gastona Beržea. Karijeru baletskog igrača počeo je sa 14 godina, u pariskoj "Operi". Svoj prvi balet je postavio 1951. godine u Stokholmu, a 1961. u Belgiji je kreirao koreografiju za "Bolero" Morisa Ravela, koja će postati jedna od najčuvenijih baletskih kreacija 20. veka. Autor je više od 250 baletskih predstava. Moris Bežar je umnogome doprineo razvoju savremenog baleta i jedan je od simbola savremene koreografije. Među njegovim čuvenim koreografijama su i "Buđenje proleća", "Romeo i Julija", "Nižinski", "Petruška", "Zaratustra".

1942 - Na konferenciji predstavnika vlada SAD, Sovjetskog Saveza, Velike Britanije, Kine i niza drugih zemalja u Vašingtonu je, u jeku Drugog svetskog rata, potpisana Deklaracija UN. Strane potpisnice su se obavezale na podršku i sprovođenje Atlantske povelje, i preuzele su obavezu da rat protiv sila Osovine nastave do konačne pobede i da s njima ne zaključuju separatni mir ili primirje. Jedna od potpisnica Deklaracije bila je i Kraljevina Jugoslavija.

1942 - Rođen je Kornelije Kovač, muzičar, kompozitor, pijanista, aranžer. Poreklom sa severa Bačke, rođen je u Nišu. Roditelji su bili muzičari, otac violinista, majka pevačica u horu opere. Prvu kompoziciju "Pusti trotoari" komponovao je kao petnaestogodišnjak 1956. Završio je Muzičku akademiju u Sarajevu. Karijeru je započeo kao džez muzičar, sastavom BKB, 1961. Bio je član sarajevskog sastava Indeksi. Septembra 1968. godine preselio se u Beograd, gde je osnovao Korni grupu. Predstavljao je Jugoslaviju 1974. na Pesmi Evrovizije. Pisao je muziku za teatar, film, TV. Sarađivao je sa brojnim velikanima muzike u zemlji (Zdravko Čolić, Dragan Stojnić, Bisera Valetanlic) i svetu, i autor je mnogih kompozicija koje su postale široko popularne: "April u Beogradu", "Jedna zima sa Kristinom", "Pevam danju, pevam noću", "Ti si mi u krvi", "Milo moje", "Etida", "Ivo Lola", "Moja generacija", "Maestro i violina", "Poljubi me na kiši".

1956 - Odlukom Ustavotvorne skupštine proglašena je nezavisnost Sudana, bivše britanske kolonije.

1958 - Stupio je na snagu Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice (EEZ), koji su 25. marta 1957. u Rimu potpisale Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksemburg, Francuska i Holandija. Zajednici nazvanoj potom Evropska zajednica, sada Evropska unija, 1973. su pristupile Velika Britanija, Irska i Danska, 1981. Grčka, 1986. Španija i Portugal, 1995. Švedska, Finska i Austrija, 2004. Estonija, Kipar, Letonija, Litvanija, Malta, Mađarska, Poljska, Slovačka, Slovenija i Češka, a 2007. Rumunija i Bugarska.

1959 - Revolucionarni pokret "26. jul" pod vođstvom Fidela Kastra odneo je pobedu na Kubi, a general Fulhensio Batista je posle potpunog rasula njemu lojalnih trupa pobegao u Dominikansku republiku.

1960 - Proglašena je nezavisnost Kameruna. Do Prvog svetskog rata ta zemlja bila je nemačka kolonija, a zatim je postao francuska teritorija, osim manjeg dela koji je pripao Britaniji. Od 1959. Kamerun je imao autonomni status.

1962 - Zapadna Samoa postala je prva nezavisna država u Polineziji.

1965 - Pod vođstvom lidera pokreta "Al fatah" Jasera Arafata formirana je Palestinska oslobodilačka organizacija, ali su izvan nje ostale pojedine palestinske grupe, uključujući Narodni front za oslobođenje Palestine Žorža Habaša. PLO je u početku bio teororistička organizacija i odgovoran je za ubistvo 11 izraelskih sportista na Olimpijskim igrama 1972. u Minhenu.

1966 - Predsednika Centralnoafričke republike Davida Daka vojnim udarom oborio je blizak rođak, pukovnik Žan Bedel Bokasa. Bokasa je 1976. proglasio svoju zemlju monarhijom i uzeo titulu cara Centralnoafričkog carstva. S vlasti je svrgnut 1979. Upamćen je po neverovatnoj ekstravaganciji, rasipnom ponašanju i navodnom kanibalizmu.

1972 - Umro je francuski pevač i glumac Moris Ševalije, zaštitni znak francuske muzičke komedije. Najzapaženije uloge ostvario je u filmskim muzičkim komedijama. Napisao je autobiografiju "Moj put i moje pesme". Filmovi: "Ljubavna parada", "Nasmejani poručnik", "Vesela udovica", "Ćutanje je zlato", "Imao sam sedam kćeri", "Život za karijeru", "Žiži", "Fani", "Ljubav popodne".

1973 - Velika Britanija, Danska i Irska priključile su se EEZ.

1977 - Umro je je srpski istoričar Viktor Novak, profesor Zagrebačkog, potom Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i osnivač Istorijskog instituta SANU. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, a latinski i pomoćne istorijske nauke specijalizovao je u Vatikanskoj školi u Rimu. Na Beogradskom univerzitetu od 1924. do 1959. predavao je latinsku paleografiju, diplomatiku i metodiku. Objavio je brojne rasprave i studije iz istorije jugoslovenskih naroda i istorije književnosti. U kapitalnom delu "Magnum crimen", objavljenom ubrzo posle Drugog svetskog rata, dokumentovao je zločin genocida hrvatskog ustaškog režima nad Srbima u "Nezavisnoj Državi Hrvatskoj". Bio je veoma aktivan i u muzičkom životu kao predsednik Prvog beogradskog pevačkog društva i inicijator osnivanja Južnoslovenskog pevačkog saveza u Beogradu i Sveslovenskog pevačkog saveza u Pragu. Ostala dela: "Antologija jugoslovenske misli i narodnog jedinstva", "Latinska paleografija", "Vatikan i Jugoslavija", "Scriptura Beneventana", "Evangeliarium Spalatense", "Masarik i Jugosloveni", "Iz rimske književnosti", "Sveslovenska misao", "Dva antipoda", "Franjo Rački", "Valtazar Bogišić i Franjo Rački", "Nikola Vulić, naučnik i čovek".

1978 - U vazduhu u blizini Mumbaja (u vreme britanske vlasti Bombaj) eksplodirao je indijski putnički avion tipa "Boing 747" i nesreću nije preživeo niko od 213 osoba u njemu.

1979 - Sjedinjene Američke Države i Narodna Republika Kina uspostavili su pune diplomatske odnose. U prethodnom periodu Vašington je kao legitimne predstavnike Kine tretirao Tajvan (Nacionalistička Kina).

1980 - Umro je italijanski političar Pjetro Sandro Neni, vođa italijanskih socijalista. Učestvovao je u Španskom građanskom ratu i bio član Komiteta za odbranu Madrida kao i polit. kom. njegove divizije. Tokom Drugog svetskog rata u Francuskoj ga je uhapsio Gestapo. Odmah po oslobođenju zemlje postao je generalni sekretar Socijalističke partije Italije, a 1945. predsednik. Bio je potpredsednik u prvoj posleratnoj vladi, nekoliko meseci i šef diplomatije, takođe potpredsednik u vladi levog centra 1963. Dela: "Istorija četiri godine 1919-1922", "Šest godina građanskog rata u Italiji", "Istorija klasne borbe u Italiji", "Zločin fašizma u Africi 1936".

1981 - Grčka je postala deseta članica EEZ - današnje Evropske unije.

1984 - Sultanat Brunej, država na severozapadu ostrva Borneo izuzetno bogata naftom i prirodnim gasom, britanski protektorat od 1888. postao je nezavisna država.

1992 - Egipatski diplomata Butros Butros Gali nasledio je na mestu generalnog sekretara UN peruanskog kolegu Havijera Peresa de Kueljara.

1993 - Češka i Slovačka postale su samostalne države, čime je prestala da postoji Čehoslovačka, osnovana 1918.

1995 - U Bosni i Hercegovini je, posle posredničke misije nekadašnjeg predsednika SAD Džimija Kartera, stupio na snagu četvoromesečni prekid neprijateljstava, koji su muslimanske snage 40 dana pre isteka roka narušile ofanzivama na srpske položaje na Vlašiću i Majevici.

1995 - Švedska, Finska i Austrija priključile su se Evropskoj zajednici, čime je broj članica te organizacije povećan na 15.

1997 - Turske trupe su ponovo upale u severni Irak i turski zvaničnici su saopštili da su tom prilikom ubijena 72 kurdska gerilca.

1998 - Islamski teroristi su na zapadu Alžira masakrirali više od 400 osoba, uključujući žene i decu. Bio je to najteži teroristički akt tokom šestogodišnje oružane borbe islamističkih grupa u toj zemlji.

1999 - Zvanično je puštena u promet jedinstvena evropska valuta - evro. Banke su novu valutu počele da koriste nakon tri dana.

2002 - Evro je postao zvanična valuta Evropske unije. Pojedine članice EU ipak su sačuvale nacionalne valute - Velika Britanija, Danska i Švedska.

2003 - EU je preuzela od UN nadzor nad policijskim operacijama u BiH, što je prva bezbednosna operacija u istoriji EU.

2003 - Luiz Inasio "Lula" da Silva, bivši sindikalni vođa, postao je šef države u Brazilu, prvi u istoriji te zemlje koji je potekao sa "društvenog dna".

2006 - U Španiji je stupio na snagu zakon kojim se zabranjuje pušenje na javnim mestima, kancelarijama, tržnim centrima i drugim zatvorenim prostorima. Tim propisom se zabranjuje i reklamiranje duvana, njegova promocija, kao i sponzorisanje duvanske industrije.

2006 - Preminuo je srpski dečji pisac Dragan Lukić. Diplomirao je književnost u Beogradu, veći deo radnog veka proveo je kao urednik Programa za decu Radio Beograda. Pisao je pesme, priče, romane, dramske tekstove. Vodio je tv i radio programe za decu, uređivao je list "Zmaj". Objavio je čak stotinak knjiga poezije i proze za najmlađe. Dela: "Kako se kome čini", "Moj praded i ja", "Ovde stanuju pesme", "Vagon prve klase", "Fifi", "Kako rastu nogavice", "Šta tata kaže", "Od kuće do škole", "Lovac Joca", "Vožnja po gradu", "Neboder C17", "Tri gusketara", "Bomba u kafi", "Nebom grada".

2009 - Umrla je Helen Suzman jedan od najpoznatilih južnoafričkih boraca protiv aparthejda. Suzmanova, kćerka jevrejskih imigranata, bila je jedini član južnoafričkog parlamenta (1953-1989) koja je otvoreno kritikovala aparthejd, promovišući stavove koji su tada bili retki među belim južnoafrikancima. Dobitnik je počasnih doktorata vodećih svetskih univerziteta, među kojima su Oksford, Kembridž, Harvard, Kolumbija univerzitet, a dva puta je bila nominovana za Nobelovu nagradu za mir.

2010 - U eksploziji automobila-bombe u mestu Laki Marvat, na severozapadu Pakistana, poginulo je 88 ljudi, a 37 je povređeno. Bombaš samoubica dovezao je sportski automobil do mesta gde je u toku bila odbojkaška utakmica i aktivirao eksploziv.

2012 - Umro je Kiro Gligorov, član Predsedništva SFR Jugoslavije i predsednik BJR Makedonije. Gligorov je bio jedan od vodećih makedonskih političara u vreme socijalističke Jugoslavije.

2013 - Preminuo je srpski pesnik Slobodan Rakitić, predsednik Srpske književne zadruge (SKZ) i Udruženja književnika Srbije (UKS). U Beogradu je diplomirao na Filološkom fakultetu. Uređivao je časopise Savremenik, Raška i Književna reč. Od 1973. do 2007. radio je u Zadužbini Ilije M. Kolarca. Predsednik UKS bio je od 1994. do 2004. a od 2005. predsednik je Srpske književne zadruge. Bio je narodni poslanik. SPC ga je odlikovala Ordenom Svetog Save II stepena. Za knjigu pesama "Tapije u plamenu" nagrađen je Oktobarskom nagradom Beograda za 1990. i nagradom "Rade Drainac" za 1991. godinu.

2017 - U terorističkom napadu u noćnom klubu "Reina", u Istanbulu, u 01.15 posle ponoći, poginulo je 39 osoba a 70 je povređeno. Terorista, islamski ekstremista, pucao je na prisutne iz automatske puške.

2018 - Iranski mediji obelodanili su da je tokom nemira u toj zemlji poginulo najmanje 12 osoba. Prema zvaničnim saopštenjima naoružani demonstranti pokušali da zauzmu policijske stanice kao i vojne baze. Bili su to najmasovniji protesti u Iranu od 2009.

2019 - Stupio je na snagu zakon kojim je uzgoj životinja zbog krzna u Srbiji zabranjen. Zakonom o dobrobiti životinja koji je usvojen još 2009. godine zabranjeno je držanje, reprodukcija, uvoz, izvoz, i lišavanje života životinje isključivo radi proizvodnje krzna i kože.

2021 - U Gospođincima, nedaleko od Žablja, Bačka, predsednik Srbije Aleksandar Vučić pustio je u rad novi gasovod u Srbiji, Balkanski tok. Svečanosti su prisustvovaii ambasador Rusije u Beogradu Aleksandar Bocan Harčenko kao i direktor Srbijagasa Dušan Bajatović. Balkanski tok u delu kroz Srbiju proteže se od Zaječara do Horgoša ukupnom dužinom 403 km.

2022 - Stupio je na snagu sporazum Sveobuhvatno regionalno privredno partnerstvo (RCEP) kojim je stvorena zona slobodne trgovine između 15 zemalja azijsko pacifičkog regiona. Najveći trgovinski blok u istoriji obuhvata oko 30% svetske populacije i približno 30% globalnog BDP-a. Članice novoobrazovane trgovinske slobodne zone su Australija, Brunej, Kambodža, Kina, Indonezija, Japan, Južna Koreja, Laos, Malezija, Mjanmar, Novi Zeland, Filipini, Singapur, Tajland i Vijetnam.

2023 - Ukrajinske trupe izvršile su, u ranim jutarnjim satima, žestok napad na Makijevku i Golovku u oblasti Donjecka. Pogođeno je i zdanje Tehničke škole 19, u kojoj su bile smeštene ruske snage, uglavnom iz Saratovske oblasti. Ukrajinci su koristili artiljeriju tipa HIMARS, poreklom iz SAD. Bila je to jedna od najrazornijih akcija tokom rata u Ukrajini, po broju žrtava. Rusi su priznali 89 poginulih. Prema drugim navodima bilo ih je 139. Po ukrajinskim izvorima bilo je 400 poginulih i oko 300 ranjenih.

2023 - Dogodio se spektakularan napad na zatvor u Siudad Huarezu, država Čihuahua, na krajnjem severu Meksika. Napadači su u zatvor Cereso 3 stigli u zoru, u oklopnim vozilima, otvorivši odmah vatru na stražare. Paralelno, događala se pobuna unutar zatvora. Poginulo je deset stražara, sedam zatvorenika, i dva napadača. Ranjeno je ukupno 13 lica. Pobeglo je najmanje 30 zatvorenika. Među njima i narko bos Ernesto Alfred Pinjon de la Kruz, što je verovatno i bio motiv akcije.

Dogodilo se na današnji dan, 01.02.

Na današnji dan Novi Sad je dobio status slobodnog kraljevskog grada ukazom austrijske carice Marije Terezije 1748. Grad je tada nazvan Neoplanta. Srbi su ga nazivali Novi Sad, što je bukvalni prevod latinskog Neoplanta. Današnji Novi Sad izrastao je iz mostobrana koji je 1694. izgrađen nasuprot Petrovaradinskoj tvrđavi. Oko mostobrana postupno se formiralo naselje civilnog stanovništva, uglavnom naseljeno Srbima. Svoje naselje nazivali su Petrovaradinski šanac, dok su ga drugi, po Srbima, nazivali Racka varoš. Već početkom 19. veka Novi Sad je bio najznačajnije gradsko središte Srba uopšte. Postupno tokom 19. v. on će postati i veliki kulturni centar srpskog naroda. Svoj današnji značaj grad će postupno zadobiti posle oslobođenja i prisajedinjenja Vojvodine Srbiji 1918. Od 1929. on je bio i središte Dunavske Banovine. Novi Sad danas obeležava Dan Grada - ovaj datum usvojen je u znak sećanja na 1. februar 1748. Povodom Dana Grada, Skupština Novog Sada dodeljuje, svake godine, Februarsku nagradu za najznačajnija dela i dostignuća građana Novog Sada.

Danas je četvrtak, 01. februar, 32. dan 2024. Do kraja godine ima 333 dana.

1328 - Umro je francuski kralj Šarl IV Lepi, poslednji direktni potomak dinastije Kapet na prestolu Francuske, koji je ujedno bio i kralj Navare, kao Šarl I. Tokom vladavine od 1322. reformisao je administraciju u nastojanju da ojača monarhiju, a 1327. je sklopio mir sa Engleskom.

1709 - Škotski mornar Aleksander Selkirk (Selkrejg), izbavljen je s pustog pacifičkog ostrva na koje je 1704. prispeo posle brodoloma. Njegova životna priča inspirisala je Danijela Defoa da napiše roman "Robinzon Kruso".

1790 - Prvi put je zasedao Vrhovni sud SAD, godinu dana pošto je osnovan.

1793 - Revolucionarna Francuska je, nepune dve sedmice posle pogubljenja kralja Luja XVI, objavila rat Holandiji i Engleskoj (od 1801. Britanija).

1794 - Mitropolit Stevan Stratimirović, osnovao je, o svom trošku, Malo klirikalno učilište u Sremskim Karlovcima, preteču današnje karlovačke Bogoslovije Svetog Arsenija. Njoj je prethodila Mala klirikalna škola, koja je radila u okviru Pokrovobogorodične škole mitropolita Pavla Nenadovića, otvorene 1749. Škola je u početku imala dva razreda, docnije 1797. mitropolit je otvorio i "Blagođejanije", gde su siromašniji učenici Bogoslovije i Gimnazije besplatno dobijali stan i hranu. Karlovačka bogoslovija uživala je veliki ugled i ostavila je veliki trag u srpskoj kulturi. Iz njenog okrilja izrastao je i najviši domet srpske duhovne muzike - Karlovačko pojanje, čiji su znameniti učitelji bili prota Anastasije Popović i sveštenik Đura Popović. Vrhunski dometi Karlovačkog pojanja najbolje su sačuvani u crkvenoj muzici Kornelija Stankovića.

1840- U američkom gradu Baltimor otvoren je prvi stomatološki fakultet u svetu.

1860 - Rođen je srpski filolog Milan Rešetar, član Srpske Kraljevske akademije, univerzitetski profesor slovenske filologije u Beču i Zagrebu. Proučavao je jezik starih spomenika, dijalekate i akcenate, posebno književnu i kulturnu istoriju rodnog Dubrovnika i bio je najbolji znalac starog dubrovačkog novca. Dela: na srpskom - izdanje "Gorskog vijenca", "Dubrovačka numizmatika", "Nove dubrovačke povelje Stojanovićeva zbornika", "Nikša Zvijezdić, dubrovački kancelar XV veka", "Najstariji dubrovački govor", "Najstarija dubrovačka proza", "Dubrovački zbornik od god. 1520.", "Jezik Marina Držića", na nemačkom - "Čakavština i njene nekadašnje i sadašnje granice", "Štokavski dijalekt", "Dubrovački spomenici XIII-XV veka".

1861 - Teksas se otcepio od SAD i priključio konfederaciji južnih američkih država.

1874 - Rođen je je austrijski pisac Hugo fon Hofmanstal. Sarađivao je s Rihardom Štrausom, za čije je kompozicije pisao libreta. Dela: drame "Ticijanova smrt", "Luda i smrt", "Malo svetsko pozorje", "Bela lepeza", "Elektra", "Edip i Sfinga", "Čovek", "Salcburško veliko svetsko pozorje", "Kula", "Ćudljiv gospodin", libreta "Kavaljer s ružom","Arijadna na Naksu", "Žena bez senke", pripovetka "Bajka 672.noći", esej "Pismo lorda Čendosa".

1881 - Američki diplomata Džon Kason odgovorio srpskom ministru Hristiću da je njegova vlada "sa velikim zadovoljstvom prihvatila kao izraz prijateljskih osećanja vlade Srbije njenu želju da u Beogradu ima predstavnika Sjedinjenih Američkih Država". Ovaj datum uzima se kao početak punih diplomatskih odnosa Srbije i SAD. Vlada Srbije je i ranije od 1879. imala počasnog konzula u Njujorku.

1893 - Tomas Edison je u Vest Orindžu u Nju Džersiju otvorio prvi filmski studio u svetu.

1901 - Rođen je američki filmski glumac Klerk Gejbl. Igrao je u više od 70 filmova: "Istočni put", "Slobodna duša", "Dogodilo se jedne noći" (Oskar), "Pobuna na brodu 'Baunti'", "Kinesko more", "Prohujalo sa vihorom", "San Francisko", "Mogambo", "Probni pilot", "Učiteljevo mezimče", "Neprilagođeni", "Ljudi u belom".

1904 - Island je stekao autonomiju, pod danskim suverenitetom.

1908 - U odgovoru na teror režima, republikanski zaverenici ubili su u Lisabonu portugalskog kralja Karlosa I i njegovog sina koji je trebalo na nasledi presto.

1918 - U austrougarskoj floti u Boki Kotorskoj izbila je jedna od najvećih pobuna mornara u Prvom svetskom ratu. Topovski hitac s krstarice "Sankt Georg" označio je početak pobune više od 6.000 mornara sa oko 400 brodova u Jadranu. Pobunjenici su tražili neodložno zaključenje mira, demobilizaciju, pravo naroda u Austro-Ugarskoj na samoopredeljenje, poboljšanje uslova rada na brodovima i amnestiju za učesnike pobune. Ugušena je brutalno.

1922 - Rođena je italijanska operska pevačica Renata Tebaldi, jedan od najvećih lirskih soprana 20. veka. Najpoznatija je po velikim rolama u operama Đuzepea Verdija i Đakoma Pučinija.

1922 - Rođena je Sofija Soja Jovanović, srpski filmski, pozorišni i televizijski režiser. Jedan je od osnivača Akademskog pozorišta u Beogradu 1944. Za više od pola veka rada režirala je pedesetak predstava u pozorištima širom bivše Jugoslavije. Kao prva žena filmski režiser kod nas snimala je komedije po delima Branislava Nušića, Stevana Sremca, Jovana Sterije Popovića, Branka Ćopića. Njen film "Pop Ćira i pop Spira" prvi je srpski (i jugoslovenski) igrani film u boji. Drugi filmovi: "Sumnjivo lice", "Diližansa snova", "Dr", "Put oko sveta", "Orlovi rano lete", "Pusti snovi", "Silom otac".

1924 - Prva laburistička vlada Velike Britanije priznala je Sovjetski Savez, što je doprinelo slamanju diplomatske izolacije te zemlje.

1931 - Rođen je Boris Jeljcin, prvi predsednik Rusije posle raspada Sovjetskog Saveza - od 1991. do kraja decembra 1999. Rođen je u selu Butka, u Talickom rejonu Sverdlovske oblasti. Uralski politehnički fakultet sa zvanjem inženjera građevine završio je 1955. Od 1976. do 1985. godine bio je prvi sekretar Sverdlovskog oblasnost komiteta KP. Od 1978. do 1989. je deputat Vrhovnog Sovjeta, a od 1984. do 1985. i od 1986. do 1988. član je Prezidijuma Vrhovnog Sovjeta. Član CK bio je od 1981. do 1990. Autor je knjiga "Ispovest na zadatu temu", "Zapisi predsednika" i "Predsednički maraton".

1942 - Vođa norveških nacista Vidkun Kvisling postao je u Drugom svetskom ratu u okupiranoj Norveškoj predsednik marionetske vlade.

1946 - Norveški diplomata Trigve Li izabran je za prvog generalnog sekretara Ujedinjenih nacija.

1946 - Mađarska je proglašena republikom, s predsednikom Zoltanom Tildijem i premijerom Ferencom Nađom. U međuratnom periodu Mađarska je bila kraljevina ali bez dinastije - što je jedinstven slučaj - otuda je grof Horti vršio funkciju regenta.

1950 - U Beogradu je osnovan Železnički muzej, prvi takav u Jugoslaviji, za javnost je otvoren u aprilu 1953. Muzej je smešten u reprezentativnu zgradu izgrađenu u međuratnom periodu za ministarstvo saobraćaja Kraljevine Jugoslavije.

1958 - Proglašeno je ujedinjenje Egipta i Sirije i zajednička država je nazvana Ujedinjena Arapska Republika.

1966 - Umro je američki filmski glumac i režiser Baster Kiton, koji je uvek glumio usamljenog čoveka, predodređenog sudbinom da se bori protiv svih. Činio je to virtuozno, kamenog lica, dovodeći do savršenstva jedinstvo gesta, mimike i situacije. Pojavom zvučnog filma publika mu je okrenula leđa, ali je ponovo postao popularan kad su njegovi nemi filmovi ozvučeni. Filmovi: "General", "Naše gostoprimstvo", "Navigator", "Šerlok mlađi", "Snimatelj", "Bulevar sumraka", "Svetla pozornice".

1974 - U požaru koji je zahvatio novoizgrađeni soliter u brazilskom grado Sao Paolo poginulo je više od 220 osoba.

1979 - Iranski verski vođa ajatolah Ruholah Homeini vratio se u zemlju iz Pariza posle 15 godine izgnanstva, mahom u Iraku. Time je nastupila nova faza islamske revolucije kojom je u Iranu uspostavljena islamska teokratija.

1982 - Proglašena je konfederacija Senegambija, nastala udruživanjem zapadnoafričkih država Senegal i Gambija. Ova zajednica prestala je da postoji 30. septembra 1989.

1991 - U zemljotresu koji je pogodio pogranične oblasti Avganistana i Pakistana poginulo je više od 1.200 ljudi.

1992 - Objavljen je Memorandum jugoslovenske vlade o zločinu genocida u Hrvatskoj i skrnavljenju spomen-područja Jasenovac u kojem je predloženo da UN utvrde činjenice i na osnovu toga preduzmu mere prema hrvatskim vlastima, ali je zahtev ignorisan.

1992 - Vlada Republike Srpske Krajine odbacila je plan Sajrusa Vensa, i ostala je pri zahtevu da mirovne snage UN budu angažovane samo na liniji sukoba. Sledećeg dana Predsedništvo SFRJ prihvatilo je Vensov plan, a potpisao ga je i predsednik Skupštine RSK, što je dve sedmice potom potvrdila Skupština RSK.

1994 - Preminuo je Radovan Samardžić, srpski istoričar, akademik, univerzitetski profešor. Osnovnu i srednju skolu završio je u rodnom Sarajevu. Diplomirao je na grupi za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu 1949. gde je potom prošao sva univerzitetska zvanja na katedri za Opštu istoriju novog veka. Usavršavao se i u Parizu (1957-1958) kod čuvenog Fernana Brodela proučavajući prošlost Sredozemlja, a potom u Institutu za evropsku istoriju u Majncu (1967-1968). Bio je dekan Filozofskog fakulteta, član SANU, direktor Balkanološkog instituta, predsednik Srpske književne zadruge, glavni urednik Jugoslovenskog istorijskog časopisa. Najviše se bavio prošlošću srpskih zemalja od XVI do XX veka a posebno kulturnom istorijom Dubrovnika i istorijom Turske. Učestvovao je u izradi niza sintetičkih dela iz prošlosti Srba i srpskih zemalja. Bavio se i nekom vrstom filozofije istorije. Posedovao je redak literarni dar uočljiv i u njegovim naučnim radovima. Dela: "Veliki vek Dubrovnika", "Sulejman i Rokselana", "Mehmed paša Sokolović", "Osman", "Ideje za srpsku istoriju", "Pisci srpske istorije".

1995 - Poplave u Holandiji naterale su oko 250.000 osoba da napusti domove, u najvećem egzodusu u istoriji te zemlje.

1996 - Predsednik Žak Širak objavio je da je Francuska okončala nuklearne probe "jednom zauvek".

2000 - Ultradesničarska Slobodarska stranka Jerga Hajdera i Narodna partija Volfganga Šisela postigle su dogovor o koaliciji, uprkos upozorenjima ostalih 14 zemalja Evropske unije i SAD da će ulazak u vladu Hajderove partije, kojoj je pripisano koketiranje s neonacizmom, ksenofobičnost i diskriminacija manjina, neizbežno proizvesti neprijatne posledice za Austriju.

2003 - Pri povratku na Zemlju iz misije koja je trajala 16 dana, američki svemirski šatl "Kolumbija" zapalio se i raspao iznad Teksasa 15 minuta pre planiranog sletanja. Poginulo je svih sedam članova posade, uključujući dve žene i prvog Izraelca astronauta.

2004 - U metežu tokom muslimanskog obreda kamenovanja u dolini Mina, nedaleko od Meke, kada hodočasnici trećeg dana hadžiluka, kamenuju stubove koji simbolizuju Satanu, poginuo je najmanje 251 hodočasnik.

2004 - U prostorijama dve kurdske partije u Erbilu, na severu Iraka, dvojica islamskih terorista-samoubica usmrtila su najmanje 117 ljudi.

2007 - Umrla je Adelaida Tambo, borac protiv apartheida. "Mama Tambo", kako su je zvali, bila je među vodećim članovima Afričkog nacionalnog kongresa (ANC). Bila je i borac za ženska prava,kao i predstavnik Afričkog nacionalnog kongresa u prvoj demokratski izabranoj vladi Južnoafričke Republike.

2008 - U dve odvojene eksplozije, na bagdadskim pijacama, koje su izvele žene bombaši-samoubice, poginulo je 99 a povređeno je najmanje 145 ljudi.

2012 - U neredima nakon završetka fudbalske utakmice u egipatskom gradu Port Said 73 osobe su poginule a oko 1.000 je povređeno.

2012 - Preminula je poljska pesnikinja i dobitnica Nobelove nagrade Vislava Šimborska.

2017 - Sastanak delegacija Beograda i Prištine u Briselu, u okviru dijaloga dve strane na najvišem nivou, završen je bez rezultata.

2017 - U Bukureštu je tokom masovnih demonstracija u kojima je učestvovalo više od 100.000 građana došlo do sukoba s policijom. Nemiri, započeti prethodnog dana, usledili su pošto je vlada objavila dekret kojim se umanjuju kazne za korupciju.

Dogodilo se na današnji dan, 02.02.

Na današnji dan 1924. godine umro je srpski pisac Aleksa Šantić, autor antologijskih pesama "Ostajte ovđe", "Emina", "Veče na školju". Pripadao je književnom krugu oko mostarskog lista "Zora", koji je pokrenuo s Jovanom Dučićem i Svetozarom Ćorovićem. U Mostaru je osnovao srpsko pevačko društvo "Gusle". U vreme Aneksione krize, 1908.godine, izbegao je u Italiju, bio je zatim poslanik u Bosanskom saboru. U Prvom svetskom ratu austrougarske vlasti hapsile su ga kao istaknutog srpskog nacionalistu. U početku stvaralaštva bio je pod uticajem srpskih pesnika Branka Radičevića, Jovana Jovanovića Zmaja i Vojislava Ilića, ali je potom izgradio vlastiti pesnički izraz karakterističan po elegičnim motivima i rodoljubivim temama. Pisao je i dramske tekstove i prevodio je sa nemačkog i češkog. Ostala dela: drame "Hasanaginica", "U magli", prevod "Lirskog intermeca" Hajnriha Hajnea.



Danas je petak, 2. februar, 33. dan 2024. godine. Do kraja godine ima 332 dana.

1556- U jednoj od najvećih katastrofa u istoriji čovečanstva, zemljotres je opustošio kineske provincije Šansi i Henan - usmrtivši više od 850.000 ljudi i zbrisavši s lica zemlje nekoliko stotina naselja.

1594- Umro je italijanski kompozitor Djovani Pjerluiđi da Palestrina, jedan od najznačajnijih predstavnika protivreformacije. Komponovao je dela velike izražajnosti - više od sto liturgijskih dela, oko 250 drugih duhovnih i svetovnih komada, madrigale. Dela: "Misa pape Marcela", "Stabat Mater".

1801- Britanski Parlament održao je prvu sednicu kojoj su prisustvovali i predstavnici Irske.

1829- Rođen je nemački prirodnjak i zoolog Alfred Edmund Brem, direktor zoološkog vrta u Hamburgu i akvarijuma u Berlinu. Iako arhitekta po obrazovanju, postao je prirodnjak i postupno je sakupio ogroman naučni materijal prilikom brojnih putovanja po Evropi, Africi i Aziji. Istraživao je i na teritoriji Srbije - na Fruškoj gori, kao i u Baranji, gde je proučavao do tada nepoznatu vrstu - orlove belorepane. Dela: "Životinjsko carstvo", "Život životinja", "Život ptica", "Šumske životinje".

1834- Srpski knjaz Miloš Obrenović objavio je u besedi pred gardom postrojenom u Kragujevcu, hatišerif sultana Mahmuda II. Posle Prvog hatišerifa Porta je nastojala da ustupke Srbiji svede na minimum, ali je upornost knjaza Miloša dovela do novog hatišerifa. Sultan je Drugim hatišerifom priznao Srbiji nove granice, uključujući sporne krajeve (dodatnih 6 nahija).

1848- Meksiko i SAD su u gradu Gvadelupe Idalgo sklopili mir posle dvogodišnjeg rata. Poraženi Meksiko je morao, uz naknadu od 15 miliona dolara, da preda Teksas, Novi Meksiko, Arizonu i Kaliforniju, ukupno više od milion i po kvadratnih kilometara.

1879- Umro je bugarski pisac i revolucionar Ljuben Stojčev Karavelov, koji je ostavio trag i u srpskoj literaturi. U Beograd je došao 1867. i povezao se sa Ujedinjenom omladinom srpskom i sa Svetozarom Markovićem. Protivio se sentimentalizmu i romantizmu u književnosti. Pisao je na srpskom, novinske kritike kao i pripovetke iz beogradskog života. Zalagao se za stvaranje zajednice Južnih Slovena. Prikupljao je dobrovoljce i borio se 1876. u Srpsko-turskom ratu. Dela: "Je li kriva sudbina?", "Kaznio je Bog", "Gorka sudbina", "Iz mrtvog doma", "Soka", "Bugari starog kova".

1882- Rođen je irski pisac Džejms Džojs, jedan od najvećih u 20. veku. Počeo je kao buntovnik protiv uskogrudosti irske provincije, ali je glavni grad Irske Dablin, njegovu istoriju, žitelje i topografiju učinio središnjom temom svog dela. U najpoznatijem delu, romanu "Uliks", na 700 strana opisao je jedan dablinski dan svog junaka, prema jednom književnom kritičaru "na vešt i katkad neprimetan način, lica i događaji paralelni su onima u Homerovoj 'Odiseji', čiji se gotovo svaki detalj može naći u 'Uliksu'". Ostala dela: romani "Portret umetnika u mladosti", "Fineganovo bdenje", pesme "Kamerna muzika", pripovetke "Dablinci", drama "Izgnanici".

1895- Umro je je srpski pisac Ljubomir Nenadović, član Srpske kraljevske akademije, jedan od prvih srpskih književnika u 19. veku sa širokim evropskim obrazovanjem. Njegovi putopisi znatno prevazilaze uobičajen literarni nivo tog vremena. Na tradicijama Dositeja Obradovića od klasičnog romantičara postao je racionalist s verom u moć nauke. Dela: putopisi "Pisma iz Italije", "Pisma iz Nemačke", "Pisma iz Švajcarske", "O Crnogorcima".

1898- Rođen je srpski vajar Sreten Stojanović, rektor Umetničke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. U mladosti je pripadao srpskoj revolucionarnoj omladini u Bosni. Dela: reljefi "Ogrlice", "Uteha", monumentalna skulptura "Rob", portreti "Moj otac", "Nikola Vujić", "Umetnikova kći", spomenici na Fruškoj gori, u Podgorici, Grahovu, rodnom Prijedoru. Knjige: "Biste", "O umetnosti i umetnicima".

1901- Rođen je američki violinista Jaša Hajfec, jedan od najvećih virtuoza tog instrumenta. Priređivao je koncerte od detinjstva, a internacionalnu karijeru je počeo 1912. Pisao je kadence za violinske koncerte i transkribovao kompozicije starih i savremenih majstora. Naročito je cenjen zbog čistoće i tona i visoko razvijene tehnike sviranja.

1904- Rođen je ruski pilot Valerij Pavlovič Čkalov, koji se proslavio nizom poduhvata, uključujući preletanje Severnog pola. Ostvario je 1937. prvi let preko najsevernije tačke Zemlje bez spuštanja, preletevši avionom "An-25" za 64 časa i 25 minuta razdaljinu od 12.000 kilometara od Moskve do američkog grad Vankuver kod Portlanda, što je bio svetski rekord. Amerikanci su mu u Vankuveru, u čast tog senzacionalnog leta, podigli spomenik i posvetili muzej. Isprobavajući novi tip lovačkog aviona, poginuo je u decembru 1938.

1907- Umro je ruski hemičar Dmitrij Ivanovič Mendeljejev, otac moderne hemije, koji se među najistaknutije naučnike svih vremena uvrstio otkrićem opšteg zakona o periodičnosti hemijskih svojstava, prema kojem su svojstva hemijskih elemenata periodično zavisna od njihove atomske težine. Na osnovu tog zakona formulisao je Periodični sistem elemenata koji mu je omogućio da predvidi svojstva niza kasnije otkrivenih elemenata. Periodični sistem elemenata postao je osnova moderne nauke o strukturi materije. Njegova knjiga "Osnovi hemije" prevedena je na mnoge jezike, a u oko 500 radova obrađivao je sva područja hemije, pitanja fizike, mineralogije, filozofije, pedagogije, čak i slikarstva. Proučavao je razvoj industrije u Rusiji, naročito uglja, nafte i metala, prvi je preporučio podzemnu gasifikaciju uglja i hemijsku preradu nafte (sadašnja petrohemija). Bio je član Srpske kraljevske akademije.

1908- Umro je srpski pisac Milovan Glišić, jedan od začetnika realizma u srpskoj književnosti. Studirao je u Beogradu tehniku i filozofiju. Radio je kao novinar i urednik, bavio se i pozorišnom dramaturgijom. Napisao je tridesetak pripovedaka ali i dve komedije. Prevodio je s francuskog i ruskog, njegovi prevodi Tolstoja ("Rat i mir") i danas su neprevaziđeni. Opisivao je život srpskog sela, nevolje sa seoskim zelenašima, nezadovoljstvo opštim društvenim prilikama. Dela: pripovetke "Glava šećera, "Roga", "Redak zver", "Šilo za ognjilo", "Prva brazda", pozorišni komad "Dva cvancika", komedija "Podvala".

1924- Rođena je srpska pesnikinja Mira Alečković jedna od najplodnijih književnica srpske (i južnoslovenske) dečje literature. Diplomirala je u Beogradu književost i lingvistiku, a potom Fušeovu školu u Parizu. Autor je preko 50 knjiga za mlade, urednica dečjih i omladinskih listova Zmaj, Mladost, Pionir, Poletarac. Dugogodišnja je predsednica Društva Jugoslavija-Francuska, kao i Udruženja književnika Srbije. Bila je učesnik NOP-a. Na muziku Nikole Hercigonje ispevala je pesmu "Jugoslavijo", jednu od svečanih pesama negdašnje SFRJ. Nosilac je niza odlikovanja i priznanja među kojima su i dve Legije časti.

1943- Poslednji ostaci nemačkih trupa predali su se u Staljingradu, nakon što je dva dana ranije Fridrih fon Paulus, nemački generalfeldmaršal, potpisao je kapitulaciju svojih jedinica. Bio je to konačni kraj Staljingradske bitke, presudne za ishod Drugog svetskog rata. U bici koja je trajala od juna 1942, učestvovalo je više od dva miliona vojnika obeju strana sa oko 20.000 topova, 2.000 tenkova i 2.000 aviona. Na nemačkoj strani borila se 81 divizija, u čijem su sastavu bili i saveznici Trećeg Rajha - Italijani, Mađari, Rumuni i Hrvati (ustaška 369. pukovnija, tzv. "Hrvatska legija" pod komandom Marka Mesića). Sredinom novembra 1942. sovjetska armija prešla je u ofanzivu i okružila nemačke snage, zarobivši 91.000 vojnika, uglavnom iz sastava Četvrte i Šeste nemačke oklopne armije (Paulusova grupacija), uljučujući komandanta Paulusa, 24 generala i 2.500 oficira. U bici kod Staljingrada poginulo je oko 740.000 nemačkih, italijanskih, mađarskih, rumunskih i hrvatskih vojnika.

1947- Rođena je američka glumica Fara Fosit, jedan od simbola američke kulture sedamdesetih. Seks simbol sedamdesetih, Fositova je najpre studirala umetnost i bavila se manekenstvom. Nagli uspon u karijeri usledio je posle uloge glamurozne Džil Marou u serijalu o tri privatne detektivke - "Čarlijevi anđeli".

1951- Rođen je srpski glumac Danilo Lazović. Glumu je diplomirao 1974. u Beogradu. Igrao je na sceni Ateljea 212, u Zvezdara teatru, u Studentskom kulturnom centru. U Narodnom pozorištu ostvario je veliki broj uloga, među kojima su Aranđel u "Zvonu za našeg profesora", Bogoslav ("Ruke Žane Marije"), Milutin Bojić u predstavi "Gospođa Olga". Igrao je i Vuka u "Stanoju Glavašu", Julija Cezara u "Vergilijevoj smrti", Trockog u predstavi "Lenjin, Staljin, Trocki". Zapažene su njegove uloge i u predstavama "Kad su cvetale tikve", "Nastasija Filipovna". Lazović je poznat i po ulogama u brojnim televizijskim dramama i serijama kao što su "Vuk Karadžić", "Srećni ljudi", "Porodično blago", "Stižu dolari". Igrao je u preko 20 filmova: "Savamala", "Hajka", "Dvoboj za južnu prugu", "Sablazan", "Igmanski marš", "Timočka buna", "Šest dana juna", "Najbolji", "Krvopijci", "Poslednji krug u Monci".

1964- Umro je srpski pisac, kritičar i prevodilac Milan Bogdanović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka. Uređivao je list "Republika" i časopise "Danas", "Srpski književni glasnik", "Književne novine". Bio je upravnik Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i Narodnog pozorišta u Beogradu i predavač na Filozofskom i Fakultetu likovnih umetnosti. Celokupna njegova dela su objavljena u pet knjiga pod nazivom "Stari i novi".

1969- Umro je američki filmski glumac engleskog porekla Boris Karlof, koji je igrao u prvim horor filmovima i četiri decenije bio neka vrsta zaštitnog znaka tog žanra. Filmovi: "Zakon podzemlja", "Ludi genije", "Frankeštajn", "Lice sa ožiljkom", "Izgubljena patrola", "Mumija", "Maska Fu Mančua", "Stara mračna kuća", "Čudotvorac", "Crna mačka", "Frankeštajnova nevesta", "Hodajuća smrt", "Frankeštajnov sin", "Teror", "Mete".

1970- Umro je engleski filozof, matematičar i pisac Bertrand Rasel, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1950. jedan od rodonačelnika analitičke filozofije. Ogledao se u raznovrsnim oblicima filozofskog istraživanja, matematike, publicistike, političkog i moralnog angažovanja. Posvetio se borbi za mir i u mnogim akcijama iskazao se kao protivnik intervencije SAD u Vijetnamu i nuklearnog naoružanja. Osnovao je međunarodnu porotu koja je dobila naziv "Raselov sud". Dela: "Kritičko izlaganje Lajbnicove filozofije", "Istorija zapadne filozofije", "Logički atomizam", "Analiza materije", "Skeptički eseji", "Naše saznanje spoljnog sveta", "Ljudsko znanje", "Principi socijalne rekonstrukcije", "Putevi ka slobodi", "Praksa i teorija boljševizma", "Sloboda i organizacija", "Osvajanje sreće", "Ljudsko društvo u etici i politici", "Zašto nisam hrišćanin", "Principi matematike" - s Alfredom Nortom Vajthedom.

1978- Dvojica sovjetskih kosmonauta sa svemirskog broda "Saljut" obavila su operaciju dopune goriva u otvorenom svemiru, prvi put u istoriji kosmičkih letova.

1986- U kneževini Lihtenštajn žene su prvi put glasale na parlamentarnim izborima.

1990- Južnoafrički predsednik Ferdinand de Klerk ukinuo je zabranu Afričkog nacionalnog kongresa Nelsona Mandele.

1995- Lideri Izraela, Jordana, Egipta i PLO prvi put su se okupili da bi na sastanku u Kairu iznašli mirovno rešenje i podržali izraelsko-palestinski sporazum.

1996- Umro je američki filmski glumac, režiser i baletski igrač Džin Keli, jedna od najznačajnijih figura u istoriji mjuzikla. Briljantno je spojio klasični balet s modernim igračkim senzibilitetom. Filmovi: "Amerikanac u Parizu", "Ples na kiši", "Gusar", "U grad!", "Poziv na igru", "Helo, Doli!".

1998- Pad filipinskog putničkog aviona tipa "DC-9" na jugu Filipina nije preživeo niko od 104 putnika i člana posade.

2005- Umro je nekadašnji šampion sveta u boksu u teškoj kategoriji Nemac Maks Šmeling, koji je u istoriju svetskog boksa ušao 1936. godine kada je u Njujorku, pred 42.000 gledalaca, nokautirao do tada neporaženog Džoa Luisa.

2007- Umro je Srba Mitrović, istaknuti pesnik i jedan od najboljih srpskih prevodilaca poezije sa engleskog jezika. Rođen 1931. kod Svrljiga, gimnaziju i Filološki fakultet završio je u Beogradu. Objavio je sedam pesničih knjiga i dobitnik je više uglednih književnih nagrada, među kojima i nagrade Udruženja književnika Srbije "Milan Rakić". Prevodio je i japansku haiku poeziju.

Dogodilo se na današnji dan, 03.02.

Na današnji dan 1468 - Umro je Johan Gutenberg, pronalazač tipografije. Prethodno se bavio brušenjem dragog kamenja i proizvodnjom ogledala. Njegov izum označio je ogroman prelom u istoriji civilizacije - omogućio je masovno štampanje knjiga. Prvi je došao na ideju da izliva slova iz metala i od njih sastavlja redove, usavršio je štamparsku mašinu i osnovao štampariju u rodnom Majncu. Prva knjiga odštampana njegovom tehnologijom je Biblija - 1455. godine, do danas je sačuvano četrdesetak primeraka, celih ili delimično.

Danas je subota, 3. februar, 34. dan 2024. Do kraja godine ima 331 dan.

1509 - Portugalci su pod komandom Fransiska de Almeide uništili muslimansku flotu u bici u Indijskom okeanu, u blizini grada Diu na severozapadnoj obali Indije, posle čega su uspostavili kontrolu nad vodama oko indijskog potkontinenta.

1536 - Španski istraživač Pedro de Mendosa osnovao je na ušću reke La Plata u Atlantski okean grad Buenos Ajres. Taj grad 1776. postao glavni grad španskog Vicekraljevstva Rio de la Plata, a od 1880. Buenos Ajres je glavni grad Argentine.

1809 - Rođen je nemački kompozitor i dirigent Feliks Mendelson, osnivač Konzervatorijuma u Lajpcigu. Kao pijanista debitovao je u devetoj godini, u 15. je napisao prvu simfoniju, a u 16. majstorsko delo, scensku muziku za "San letnje noći", kad je započeo i dirigentsku karijeru. Sa uspehom se ogledao u svim muzičkim oblastima, sem u operi. Dela: simfonije (Treća nazvana "Škotska", Četvrta nazvana "Italijanska"), uvertire ("Hebridi" ili "Fingalova pećina"), klavirske kompozicije ("Pesme bez reči"), oratorijumi ("Paulus", "Elijas"), "Koncert za violinu i orkestar u e-molu", solo pesme, kamerna muzika.

1830 - Oslobodilački rat Grka protiv Turaka, čijem je izbijanju 1821. doprineo uspeh Srba protiv istog neprijatelja, okončan je na mirovnoj konferenciji u Londonu proglašenjem Grčke nezavisnom kraljevinom. Uspesi ustanika i pritisak Rusije, Francuske i Velike Britanije nagnali su Tursku da mirom u Jedrenu 1829. prizna nezavisnost Grčke. Severni delovi Grčke postupno su oslobađani tokom devetnaestog veka, da bi Solun i Makedonija bili oslobođeni u Balkanskim ratovima 1912/13, a grčka Trakija 1918. Rodos i druga ostrva Dodekaneza oslobođeni su tek u Drugom svetskom ratu.

1867 - Princ Mucuhito postao je u 14. godini japanski car Meiđi. Tokom njegove vladavine, do smrti 1912. Japan se postupno modernizuje, prihvataju se uzori Zapada i SAD. Period njegove vladavine temelj je modernog Japana, zemlje koja je u savremenom svetu primer tehnološke i naučne superiornosti.

1909 - Rođen je francuski filmski režiser Andre Žan Kajat, koji se bavio i advokaturom, novinarstvom i pisanjem scenarija, ali je slavu stekao kao režiser. Filmovi: "Svi smo mi ubice", "Ogledalo sa dva lica", "Ljubavnici iz Verone", "Pravda je zadovoljena", "Pre potopa", "Prelaz preko Rajne".

1910 - Umro je srpski matematičar i pronalazač Ljubomir Klerić, profesor mehanike na Velikoj školi u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, ministar prosvete i privrede. Izumeo je više naprava s primenom u rudarstvu. Bavio se uglavnom teorijskom mehanikom, napisao je više naučnih radova i univerzitetski udžbenik "Teoriska mehanika".

1910 - Ruski pisac Lav Tolstoj postao je član Srpske kraljevske akademije.

1915 - U Sarajevu je obešen srpski učitelj Veljko Čubrilović, jedan od atentatora 28. juna 1914. na austrougarskog prestolonaslednika nadvojvodu Franca Ferdinanda.

1915 - Potpomognuta nemačkom i austrougarskom artiljerijom, turska vojska je u Prvom svetskom ratu prešla Sinajsko poluostrvo i iznenada napala Britance na Sueckom kanalu. Turski prepad, ponovljen i 1916. prinudio je britansku komandu da u Egipat dopremi dve divizije Indusa, s kojima je prešla u ofanzivu i do kraja 1916. zauzela El Ariš i Sinaj, a zatim i celu Palestinu.

1917 - SAD su u Prvom svetskom ratu prekinule diplomatske odnose s Nemačkom, posle saopštenja Berlina da će otpočeti neograničeni podmornički rat.

1919 - U Parizu je održana prva sednica Društva naroda, devet dana posle osnivanja prve svetske organizacije.

1924 - Umro je američki državnik Vudro Tomas Vilson, predsednik SAD od 1913. do 1921, prethodno univerzitetski profesor i rektor i guverner Nju Džersija, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1919. Dva puta je vojno intervenisao u Meksiku, okupirao je Haiti i Dominikansku republiku. Pristupio je Antanti i 1917. uveo SAD u Prvi svetski rat protiv Centralnih sila. Kao protivnik Oktobarske revolucije zalagao se za vojnu intervenciju protiv Sovjetskog Saveza. Posle okončanja rata odigrao je značajnu ulogu na mirovnoj konferenciji u Versaju, čiji je ishod umnogome zasnovan na njegovom planu od "14 tačaka" i učestvovao je u stvaranju Društva naroda, ali je Senat odbio da ratifikuje Versajski mirovni ugovor, posle čega su SAD ostale van prve svetske organizacije, prethodnice Ujedinjenih nacija.

1943 - Britanski avioni su u Drugom svetskom ratu bombardovali nemački grad Hamburg.

1945 - Američki avioni izručili su, tokom bombardovanja, 3.000 tona bombi na Berlin.

1958 - Potpisan je sporazum o ekonomskoj uniji Belgije, Holandije i Luksemburga, kojim je predviđena privredna integracija tri zemlje Beneluksa.

1966- Na Mesec se spustila prva letelica lansirana sa Zemlje, sovjetski vasionski brod bez ljudske posade "Luna IX".

1969 - Palestinski nacionalni kongres izabrao je Jasera Arafata za šefa Palestinske oslobodilačke organizacije.

1973 - U Južnom Vijetnamu je na osnovu mirovnog sporazuma potpisanog u Parizu stupio na snagu prekid vatre. Sporazum je nalagao povlačenje trupa SAD, a sajgonskoj vladi i Frontu nacionalnog oslobođenja Južnog Vijetnama formiranje "Nacionalnog komiteta nacionalnog izmirenja i sloge". U konačnom obračunu, snage Fronta su, uz pomoć severnovijetnamske armije, u aprilu 1975. do nogu potukle trupe vlade u Sajgonu i američku vojsku. Vijetnam je 1976. ujedinjen i izbrisana je granica duž 17. paralele koja je tu zemlju delila ranije.

1977 - Predsednika Etiopije generala Teferi Bentija i njegove bliske saradnike ubile su u Adis Abebi snage lojalne potpukovniku Mengistu Haile Marijamu, koji je diktatorski vladao do maja 1991. kada je zbačen sa vlasti i prebegao je u Zimbabve.

1981 - Gro Harlem Bruntland je posle ostavke Odvara Nordlija izabrana za prvu ženu predsednika vlade u Norveškoj.

1989 - Umro je američki filmski režiser i glumac Džon Kasavetis, vodeći predstavnik "njujorške škole", nezavisne produkcije koja se kritički intoniranim filmovima suprotstavljala holivudskim standardima. Filmovi: "Zločin na ulicama", "Ubice", "Dvanaest žigosanih", "Rozmarina beba", "Furije", "Zašto ste me osudili na život", "Senke", "Suviše kasni bluz", "Lica", "Muževi", "Mini i Moskovic", "Žena pod uticajem", "Glorija", "Ljubavni potok".

1990 - Održana je osnivačka skupština obnovljene Demokratske stranke. Ovaj dan uzima se kao datum obnove izvorne Demokratske stranke Ljube Davidovića, osnovane 1919. Za predsednika je izabran Dragoljub Mićunović. Prethodno je grupa od 13 intelektualaca novembra 1989. odlučila da obnovi njen rad.

1992 - Predsednik Argentine Karlos Menem potpisao je dekret o otvaranju svih dokumenata o nacistima koji su posle Drugog svetskog rata dospeli u njegovu zemlju.

1993 - Posle prvih višestranačkih izbora u Saveznoj Republici Jugoslaviji, u Beogradu je konstituisana Savezna skupština.

1994 - Predsednik SAD Bil Klinton je ukinuo trgovinski embargo zaveden protiv Vijetnama 1975. posle američkog vojnog poraza u toj zemlji.

1996 - U zemljotresu na jugozapadu Kine poginulo je više od 300 ljudi.

1997 - Češki pisac Bohumil Hrabal izvršio je samoubistvo skočivši sa petog sprata bolnice u Pragu u kojoj je lečen od artritisa. Smatran je nastavljačem Jaroslava Hašeka. Na osnovu njegove novele "Strogo kontrolisani vozovi", Jirži Mencl je snimio istoimeni film koji je 1968. dobio Oskara. Ostala dela: zbirke pripovedaka "Govori ljudi", "Biser na dnu", "Časovi igranja za starije i iskusnije", "Oglas na kuću u kojoj više ne želim da živim", "Vašarske pesme o ubistvu i legende", "Praznik visibaba".

1998 - Američki vojni avion tipa "EA-6B" je, leteći prenisko i prebrzo, čime je grubo prekršio pravila važeća za trenažne letove, presekao kabl uspinjače u zimskom turističkom centru Kavaleze na severu Italije, usmrtivši svih 20 ljudi u gondoli koja se smrskala posle pada s visine od 200 metara. Američki vojni sud je u martu 1999. oslobodio krivice pilota, kapetana Ričarda Ešbija, što je u Italiji izazvalo talas ogorčenih reagovanja.

2004 - Umro je američki diplomata Voren Cimerman, poslednji ambasador SAD u SFRJ, od 1989. do 1992. godine, kada je počeo građanski rat u bivšoj Jugoslaviji.

2005 - Avganistanski "Boing 737", u vlasništvu "Kam era", jedine privatne avganistanske kompanije, udario je u planinu blizu Kabula. Poginulo je svih 105 putnika i članova posade.

2006 - U Crvenom moru se zapalio i potonuo egipatski feribot "Salam-Bokačo 98" sa 1.400 putnika i članova posade. Spaseno je oko 400 putnika.

2006 - U centru Moskve srušio se krov pijace "Basmanaja". Poginule su 64 osobe, a više desetina je ranjeno.

2007 - Poginulo je više od 135 osoba u Bagdadu, u eksploziji kamiona-bombe na pijaci, u pretežno šiitskoj kurdskoj četvrti Sadrija, dok je oko 200 povređeno. Bombaš samoubica nalazio se u kamionu napunjenom tonom eksploziva.

2015 - Međunarodni sud pravde u Hagu odbio je u celosti tužbu Hrvatske i protivtužbu Srbije za genocid, čime je okončan pravni spor dve zemlje pred ICJ.

2016 - Preminuo je Jožef Kasa, dugogodišnji predsednik Saveza vojvođanskih Mađara, gradonačelnik Subotice i potpredsednik vlade Srbije od 2001 do 2004.

Dogodilo se na današnji dan, 04.02.

Na današnji dan 1901. godine umro je srpski pisac, novinar i advokat Svetozar Miletić, vođa Srba u Vojvodini u borbi za nacionalna prava u Austro-Ugarskoj, borac za liberalne reforme i nepomirljivi protivnik klerikalizma. Bio je pokretač i vodeća ličnost Ujedinjene omladine srpske, potom osnivač i vođa Srpske narodne slobodoumne stranke. Gimnaziju je pohađao u Novom Sadu, Modri i Požunu (sada Bratislava), a Pravni fakultet u Beču, gde je doktorirao 1854. Već na studijama imao je značajnu ulogu među panslavističkom omladinom. Prvi put je za poslanika Srpskog crkvenog sabora izabran 1864. a za poslanika u Hrvatsko-slavonskom i Ugarskom saboru 1865. Kao istaknuti srpski nacionalista osuđen je 1870. na godinu dana zatvora, a 1876. ponovo je uhapšen i posle godinu i po dana u istražnom zatvoru osuđen na pet godina robije za veleizdaju. Mada se posvetio političkoj borbi, pisao je i pesme - najznačajnija je "Spasova noć", a najpoznatija "Već se srpska zastava svuda vije javno". Literarni rad počeo je slobodarskim stihovima u časopisu "Slavjanka", čiji je bio urednik i izdavač. Bio je prvi urednik lista "Zastava", koji je okupljao brojne srpske pisce i nacionalne radnike tog doba.




Danas je nedelja, 4. februar, 35. dan 2024. Do kraja godine ima 330 dana.

211 - Umro je rimski car Lukije Septimije Sever Pertinaks, osnivač dinastije Severa. Ograničio je vlast Senata, umesto kojeg je "Carski savet" počeo da izdaje zakone. Oslanjao se isključivo na armiju i započeo je niz takozvanih vojničkih careva, pošto je posle njegove smrti, vojska počela samovoljno da postavlja, zbacuje i uklanja careve, sve do stupanja na presto Dioklecijana 285.

1746 - Rođen je poljski nacionalni junak Tadeuš Anžej Bonaventura Košćuško, američki general i učesnik Američkog rata za nezavisnost i ađutant Džordža Vašingtona, kasnije prvog predsednika SAD. Po povratku u Poljsku podigao je ustanak protiv Rusa, ali je njegova vojska poražena u oktobru 1794. u bici kod Macjejovica, a on je ranjen i zarobljen. Pušten je na slobodu 1796. pod uslovom da se odrekne akcija protiv Rusije, posle čega je otišao u izbeglištvo i 1817. je umro u Švajcarskoj.

1783 - Velika Britanija je u Parizu potpisala sporazum o priznanju SAD, čime je okončan osmogodišnji britansko-američki rat, poznat kao Američki rat za nezavisnost.

1789 - Za prvog predsednika SAD izabran je Džordž Vašington, koji je u ratu za nezavisnost od Velike Britanije od 1775. do 1783. komandovao vojskom kolonista. Bio je predsednik osam godina (dva mandata), ali se povukao razočaran 1797. i odbio je da se treći put kandiduje za šefa države.

1872 - Rođen je Goce Delčev. U Sofiji je izbačen iz vojne škole pošto je bio socijalistički orjentisan. Kasnije, zbog niskog rasta nije primljen na Vojnu akademiju u Beogradu. Dve godine bio je učitelj, a 1896. je s malom četom počeo borbu protiv Turaka. Zalagao se za federaciju balkanskih zemalja. Poginuo je u borbi protiv Turaka u maju 1903. tri meseca pre izbijanja Ilindenskog ustanka, čiji je početak odlagao s pravom smatrajući da je preuranjen i slabo pripremljen. Makedonci ga smatraju svojim nacionalnim junakom, ali i Bugari.

1881 - Rođen je sovjetski vojskovođa i političar ruskog porekla Kliment Jefremovič Vorošilov, maršal Sovjetskog Saveza, učesnik revolucija 1905. i Oktobarske revolucije 1917. U građanskom ratu od 1918. do 1920. uspešno je vodio operacije protiv belogardejaca i stranih intervencionističkih trupa, a od 1925. do 1940. bio je sovjetski ministar odbrane. U Drugom svetskom ratu komandovao je jedinicama Severozapadnog pravca i Lenjingradskog fronta. Od 1946. do 1953. bio je zamenik sovjetskog predsednika vlade, a potom posle smrti Staljina, do 1960. predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta.

1889 - Rođen je jugoslovenski istoričar Viktor Novak, profesor Zagrebačkog, potom Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i osnivač Istorijskog instituta SANU. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, a latinski i pomoćne istorijske nauke specijalizovao je u Vatikanskoj školi u Rimu. Na Beogradskom univerzitetu od 1924. do 1959. predavao je latinsku paleografiju, diplomatiku i metodologiju nastave istorije. Objavio je veliki broj rasprava i studija iz istorije jugoslovenskih naroda i istorije književnosti. U kapitalnom delu "Magnum crimen", objavljenom ubrzo posle Drugog svetskog rata, dokumentovao je zločin genocida hrvatskog ustaškog režima nad Srbima u "Nezavisnoj Državi Hrvatskoj". Bio je veoma aktivan i u muzičkom životu kao predsednik Prvog beogradskog pevačkog društva i inicijator osnivanja Južnoslovenskog pevačkog saveza u Beogradu i Sveslovenskog pevačkog saveza u Pragu. Ostala dela: "Antologija jugoslovenske misli i narodnog jedinstva", "Latinska paleografija", "Vatikan i Jugoslavija", "Scriptura Beneventana", "Evangeliarium Spalatense", "Masarik i Jugosloveni", "Iz rimske književnosti", "Sveslovenska misao", "Dva antipoda", "Franjo Rački", "Valtazar Bogišić i Franjo Rački", "Nikola Vulić, naučnik i čovek".

1890 - Rođen je Dragoslav Stojanović, srpski slikar, karikaturista i novinar. Bio je saradnik lista "Ošišani jež", autor je poznatog zaglavlja s ježom koji se ogleda u ogledalu. U međuratnom periodu radi u beogradskom listu "Vreme" i predaje dekorativno slikarstvo na Umetničkoj školi u Beogradu. Godine 1942. nakon povratka iz logora u Nirnbergu, radi u listu Nedićeve vlade "Novo vreme". Streljan je 1945. zbog plakata "Majko Srbijo pomozi" koji je vlada Milana Nedića, naručila kako bi uticala na javnost Srbije s ciljem zbrinjavanja izbeglica iz ustaške Hrvatske, što je okarakterisano kao saradnja "na polju propagande sa nemačkim fašističkim okupatorom". Okružni sud u Beogradu 2007. doneo je Odluku o njegovoj rehabilitaciji.

1897 - Rođen je nemački političar i ekonomista Ludvig Erhard, zapadnonemački kancelar od 1963. do 1966, glavni arhitekta privrednog oporavka i uspona Zapadne Nemačke posle Drugog svetskog rata.

1899 - Na Filipinima je izbila pobuna protiv SAD, koje su odbile da daju nezavisnost toj bivšoj španskoj koloniji. U vreme Špansko-američkog rata, vođa filipinskog revolucionarnog pokreta general Emilio Aginaldo proglasio je nezavisnost u julu 1898. što su SAD ignorisale kad im je Španija prepustila tu pacifičku ostrvsku zemlju sporazumom u Parizu u decembru 1898. Filipini su stekli nezavisnost tek 1946.

1900 - Rođen je francuski pisac Žak Anri Mari Prever, nazvan "pesnik Pariza". Počeo je pod uticajem nadrealista, ali je vremenom izgradio originalan izraz jednostavne i sažete forme. Njegovu poeziju karakteriše revolt, mladalački cinizam, ismevanje autoriteta. Napisao je više poetskih scenarija, možda najlepših u francuskoj kinematografiji, za filmove režisera Marsela Karnea "Obala u magli", "Hotel Sever", "Dan se rađa", "Ljubavnici iz Verone", "Deca raja", "Vrata noći". Dela: zbirke pesama "Reči", "Veliki prolećni bal", "Kiša i lepo vreme".

1902 - Rođen je američki pilot Čarls Ogastas Lindberg, koji je prvi preleteo Atlantski okean. Avionom "Duh Sent Luisa" u maju 1927. preleteo je za 33 časa i 32 minuta 5.856 kilometara od Njujorka do Pariza, što je pravi podvig jer tada nije bilo ni radara ni sigurnih radio-veza. Posle otmice i ubistva njegovog sina Čarlsa 1932, u SAD je donesen tzv. Lindbergov zakon kojim je za otmicu predviđena smrtna kazna. Po dolasku na vlast u Nemačkoj Adolfa Hitlera, javno je ispoljavao simpatije za nacizam i protivio se ulasku SAD u Drugi svetski rat protiv Sila osovine.

1904 - Japanska ratna mornarica blokirala je rusku dalekoistočnu luku Port Artur, što je bio uvod u Rusko-japanski rat, koji je četiri dana kasnije započeo Japan bez objave rata.

1908 - Rođen je srpski slikar Predrag Peđa Milosavljević, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Studirao je prava u Subotici, a zatim bio u diplomatskoj službi u Parizu, Madridu, Londonu. Međunarodnu reputaciju je stekao 1937. na izložbi u Parizu na kojoj je dobio "Gran pri". Napisao je eseje "Između trube i tišine" i dramu "Zopir".

1927 - Umro je serdar Janko Vukotić. Kao načelnik štaba crnogorske Vrhovne komande, komandovao je 1915. Sandžačkom vojskom, i verovatno je presudno uticao na pobedu u bici kod Mojkovca. Bio je pristalica ujedinjenja Srba u jednu državu i protivio se Nikoli Petroviću i njegovoj politici uperenoj protiv ujedinjenja Srba.

1930 - Rođen je srpski pisac Borislav Pekić, romansijer sa izrazitim smislom za suptilno nijansiranje, psihološku i društvenu analizu, prožetu ironičnim odnosom prema svetu. Zbog pripadnosti ilegalnoj organizaciji "Savez demokratske omladine Jugoslavije" posle Drugog svetskog rata, proveo je nekoliko godina na robiji. Jedan je od osnivača obnovljene Demokratske stranke 1989. godine. Dela: romani "Vreme čuda", "Hodočašće Arsenija Njegovana", "Uspenje i sunovrat Ikara Gulbekijana", "Kako upokojiti vampira", "Zlatno runo", "Atlantida", "Novi Jerusalim", "Argonauti", "Pisma iz tuđine", "Godine koje su pojeli skakavci", "Besnilo", drame "Kako zabaviti gospodina Martina", "Na ludom belom kamenu", scenario za film "Dan četrnaesti".

1938 - Pripremajući se za rat, Adolf Hitler je preuzeo resor ministra rata Nemačke, a za šefa diplomatije imenovao je Joahima fon Ribentropa.

1940 - Sovjetske trupe probile su front u Kareliji, u Sovjetsko-finskom ratu, započetom u novembru 1939. Finci su u početku imali uspeha, ali je rat posle prodora u Kareliju okončan porazom Finske. Mirovnim ugovorom potpisanim u martu 1940. u Moskvi, sovjetsko-finska granica je ispravljena na štetu Finske. U ratu je poginulo 48.000 sovjetskih i 32.000 finskih vojnika.

1945 - Sovjetski lider Staljin, predsednik SAD Frenklin Ruzvelt i britanski premijer Vinston Čerčil otpočeli su u dvorcu Livadija, u Jalti na Krimu, osmodnevne razgovore o uređenju sveta posle Drugog svetskog rata. Postignuta je saglasnost o formiranju Ujedinjenih nacija, razoružanju Nemačke i njenoj podeli na okupacione zone, iskorenjivanju nacizma i izvođenju ratnih zločinaca pred sud. Sporazumeli su se i da nova jugoslovenska vlada bude sastavljena na osnovu sporazuma Josipa Broza Tita lidera Partizanskog pokreta otpora i predsednika izbegličke kraljevske vlade u Londonu Ivana Šubašića.

1946 - Predsednik vlade Srbije u Drugom svetskom ratu, pod okupacijom, general Milan Nedić je, prema zvaničnoj verziji, izvršio samoubistvo tokom istražnog postupka. U međuratnom periodu nalazio se na mestu načelnika Generalštaba i ministra vojske i mornarice, a u vreme invazije Nemačke komandovao je Trećom grupom armija. Njegova uloga se različito tumači u istoriografiji, od teze da je bio izdajnik u službi okupatora,do teze da je u pitanju tragična figura, čovek koji je svesno žrtvovao ugled preuzevši funkciju šefa vlade u okupiranoj zemlji kako bi, koliko je to moguće, ublažio tragediju srpskog naroda. Nesumnjivo je da su organi njegove vlade u najtežim uslovima zbrinuli one koji su izbegli od hrvatskih ustaških zločina u "Nezavisnoj Državi Hrvatskoj", kao i sa drugih okupiranih teritorija, ukupno više stotina hiljada lica. Učestvovao je u oslobodilačkim ratovima koje je vodila Srbija 1912-1918. i iz njih je izašao kao veoma ugledan. Dela: "Srpska vojska i solunska ofanziva", "Srpska vojska na albanskoj golgoti", "Kralj Aleksandar I ujedinitelj".

1948 - Cejlon (sadašnja Šri Lanka) dobio je samoupravu u okviru Britanskog komonvelta.

1961 - U Angoli je oslobodilački pokret počeo borbu protiv portugalskih kolonijalnih vlasti. Režim u Lisabonu odgovorio je oštrom represijom. Angola je bila portugalski posed od 1483. a stekla je nezavisnost 1975.

1966 - Prilikom pada japanskog putničkog aviona tipa "Boing 727" u Tokijski zaliv, poginule su 133 osobe, putnici i članovi posade.

1972 - Velika Britanija i devet drugih zemalja priznale su Istočni Pakistan kao nezavisnu državu Bangladeš.

1974 - Grenada je stekla nezavisnost u okviru Britanskog komonvelta.

1976 - Prilikom zemljotresa u Gvatemali čak milion i po lica je ostalo je bez krova nad glavom, a 23.000 je poginulo.

1976 - Glavni grad Mozambika (bivša Portugalska Istočna Afrika) Lorenso Markeš preimenovan je u Maputo.

1978 - Džunijus Džajavordene preuzeo je dužnost prvog predsednika Šri Lanke.

1980 - Umro je srpski slikar Stojan Aralica, član Srpske akademije nauka i umetnosti, majstor sa izrazitim osećanjem za boju. Posle studija u Minhenu, Rimu i Parizu, proputovao je Španiju, severnu Afriku i Italiju i dugo je živeo u Parizu, a od 1948. u Beogradu. Najčešće je slikao predele i mrtvu prirodu, u početku pod uticajem minhenske škole i pariske škole Andre Lota, da bi potom izgradio stil na iskustvima postimpresionizma, stvarajući slike koje odlikuje naglašeno osećanje za boju i prozračna atmosfera. U poslednjoj fazi približio se apstrakciji.

1989 - U oružanoj pobuni oboren je diktator Paragvaja Alfredo Stresner, koji je vladao 35 godina, duže od bilo koga u 20. veku u nekoj od južnameričkih država. U pobuni je poginulo više od 300 osoba, mahom vojnika. Predsednik Paragvaja postao je general Andres Rodrigez, blizak Stresnerov saradnik.

1990 - U napadu iz zasede na autobus sa izraelskim turistima, islamski teroristi ubili su u Egiptu devet turista i dvojicu egipatskih policajaca i ranili 20 lica.

1992 - Trupe lojalne predsedniku Venecuele Karlosu Andresu Peresu ugušile su pokušaj vojnog udara.

1997 - U sudaru dva vojna izraelska helikoptera tipa "CH- 53 sikorski" poginula su 73 vojnika.

2003 - Poslanici Veća republika i Veća građana Skupštine Savezne Republike Jugoslavije usvojili su Ustavnu povelju Državne zajednice Srbija i Crna Gora, čime je SRJ pretvorena u znatno labaviju Državnu zajednicu - koja se pokazala kao kratkotrajna.

2003 - Umro je Stefan Boca, episkop Srpske pravoslavne crkve, profesor bogoslovlja i crkveni pisac. Bio je profesor Bogoslovije Svetog Save u manastiru Rakovica, a potom nastavlja studije na Koledžu Svetog Avgustina u Kenterberiju, gde ga je zatekao izbor za episkopa dalmatinskog. Podigao je i obnovio desetine hramova srpske crkve, otvorio bogosloviju u manastiru Krka, napisao, objavio, preveo i publikovao niz važnih dela: "Katihizis Istočne Pravoslavne Crkve", "Pravoslavna Dalmacija" N. Milaša, "Manastir Krupa 1317-1967", "Dalmatinski episkop Simeon Končarević i njegovo doba", "Dalmatinska Lazarica i pravoslavni Kosovljani", "Osam vekova Studenice". Jedan je od najzaslužnijih za podizanje nove zgrade Bogoslovskog fakulteta u Beogradu. Bio je aktivan i cenjen u svetskim ekumenskim krugovima.

2005 - Italijanska novinarka Đulijana Zgrena, dopisnica italijanskih dnevnih novina "Il Manifesto", oteta je u centru Bagdada. Oslobođena je 3. marta, ali je 4. marta, na putu do aerodroma, na auto u kojem se nalazila pucala američka patrola. Zgrena je ranjena, a italijanski agent tajne službe Nikola Kalipari je, štiteći je, poginuo.

2005 - Julija Timošenko, jedan od lidera "narandžaste revolucije" postala je prva žena predsednik vlade Ukrajine.

2006 - Umrla je Beti Fridan, koja je svojom knjigom "Ženska mistika" postavila temelje modernog feminističkog pokreta. Osnovala je Nacionalnu organizaciju za žene. Umrla je na svoj rođendan, u 85. godini.

2021 - U velikoj akciji MUP-a Srbije uhapšeno je 19 osoba, na čelu s Veljkom Belivukom i Markom Miljkovićem. Uhapšeni su osumnjičeni za udruživanje s ciljem izvršavanja krivičnih dela, otmica i teških ubistava.

Dogodilo se na današnji dan, 05.02.

Na današnji dan 1884. godine rođen je srpski pisac Veljko Petrović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Najčešći motiv njegove književnosti je srpska Vojvodina sa njenim specifičnim ambijentom i ljudskim karakterima. Studije Prava je završio u Pešti. U Prvom balkanskom ratu bio je ratni dopisnik, a u Prvom svetskom ratu dobrovoljac u srpskoj vojsci, potom načelnik u Ministarstvu prosvete, predsednik Matice srpske u Novom Sadu i Srpske književne zadruge u Beogradu i upravnik beogradskog Narodnog muzeja. Prve zbirke stihova objavio je 1914. Bio je i plodan prozni pisac, a pisao je i studije o književnosti i slikarstvu. Dela: zbirke pesama "Rodoljubive pesme", "Na pragu", "Stihovi", zbirke pripovedaka "Bunja i drugi u Ravangradu", "Varljivo proleće", "Pomerene savesti", "Prepelica u ruci", "Dah života", "Moloh".

Danas je ponedeljak, 05. februar, 36. dan 2024. Do kraja godine ima 329 dana.

1679 - Umro je holandski pisac Jost van den Vondel, najplodniji i najznačajniji književnik holandskog baroka. Pisao je tužbalice, patriotske, satirične i prigodne pesme, a dramama na biblijske, antičke i istorijske teme znatno je uticao na evropsku literaturu. Dela: drame "Pasha", "Palamed", "Hizbreht van Amatel", "Levendalci", "Lucifer", "Jefta", "Adam u izgnanstvu".

1782 - Španci su preoteli od Britanaca sredozemno ostrvo Minorka.

1814 - U Beču je objavljena "Mala prostonarodna slavenoserbska pesmarica" Vuka Karadžića, koja je označila početak upoznavanja Evrope sa srpskom narodnom poezijom.

1840 - Rođen je škotski pronalazač Džon Bojd Danlop, koji je 1887. izumeo pneumatsku gumu. Izum je komercijalizovao 1890. u prvo vreme proizvodeći gume za bicikle, kasnije za automobile, što je bio jedan od najvažnijih uslova za ubrzan razvoj automobilske industrije.

1840 - Rođen je britanski konstruktor oružja američkog porekla Hajrem Stivens Maksim, čiji je mitraljez konstruisan 1884. nazvan "Maksim".

1876 - Osnovan je Vojnogeografski institut u Beogradu, tada kao kao Drugo (od 1878. godine Geografsko) odeljenje Glavnog generalštaba Srpske vojske. Danas on je naučno-tehnička ustanova Geodetske službe Vojske Srbije.

1881 - Umro je škotski istoričar i filozof Tomas Karlajl, čija se dela, izrazito faktografski potkrepljena, odlikuju živim i dramatičnim izlaganjem. Ostavio je veliki utisak na brojne evropske mislioce 19. pa i 20. veka. Dela: "Francuska revolucija", "O herojima", "Život Fridriha Velikog", "Sartor Resartus", "Čartizam", "Prošlost i sadašnjost", "Pisma i govori Olivera Kromvela", "Kritički eseji".

1885 - Belgijski kralj Leopold II proglasio je "Slobodnu državu Kongo", bila je to uvertira u surovu eksploataciju te prirodnim bogatstvima prebogate teritorije, koja je 1908. postala kolonija - Belgijski Kongo.

1893 - Umro je glumac Toša Jovanović, član Narodnog kazališta u Zagrebu i Narodnog pozorišta u Beogradu, jedan od najvećih srpskih glumaca 19. veka. Kao prvi glumac iz Srbije gostovao je u Budimpešti.

1894 - Rođena je Ksenija Atanasijević, filozof, etičar. Studirala je filozofiju i klasične jezike u rodnom Beogradu, Ženevi i na pariskoj Sorboni. Doktorirala kod Branislava Petronijevića tezom: "Brunovo učenje o najmanjem". Bila je aktivan član Beogradskog ženskog društva i poznati borac za ženska prava, aktivan publicista i cenjeni filozofski pisac. Dela: "L'atomisme d'Epicure", "Filozofski fragmenti" I-II, "Hristova etika", "Etika praštanja".

1917 - Usvajanjem novog ustava Meksiko je postao federalna republika sa 28 saveznih država. Proklamovan je princip da "zemlja i rudno bogatstvo pripadaju narodu", država je sekularizovana (razdvojena od crkve), priznato je pravo radnika da se organizuje u sindikate, pravo na štrajk, uvedeno je osmočasovno radno vreme.

1919 - Rođen je grčki državnik i ekonomista Andreas Papandreu, prvi socijalistički predsednik vlade Grčke. Bio je šef vlade od 1981. do 1989. i od 1993. do januara 1996, kad se povukao zbog bolesti. U politički život Grčke je ušao 1961. kao član Unije centra, koju je vodio njegov otac Jorgos. U očevoj vladi bio je ministar, ali je dao ostavku zbog nesuglasica s desnim strujama u partiji, a 1965. je napustio zemlju. Po povratku, posle vojnog puča 1967. je zatvaran kao protivnik diktature, a 1968. je dobio dozvolu da ode u SAD. Vratio se 1974. i osnovao Svegrčki socijalistički pokret (PASOK), s kojim je dobio izbore 1977. a predsednik vlade je postao četiri godine docnije kada je PASOK ponovo pobedio na izborima.

1941 - Nacistička Nemačka je, u Drugom svetskom ratu, u Berlinu, na tajnom sastanku šefa diplomatije Joakima fon Ribentropa sa specijalnim izaslanikom jugoslovenske vlade Danilom Gregorićem, izvršila jak pritisak na vladu Kraljevine Jugoslavije da pristupi Trojnom paktu, što je ona i učinila 25. marta 1941. u nadi da će izbeći rat.

1941 - Umro je australijski pisac Endru Barton "Banjo" Peterson, autor izvrsnih balada poput "Čoveka sa snežne reke". U romanu "Brak" na slikovit način opisao je život na ovčarskim farmama Australije.

1945 - Američke trupe pod komandom generala Daglasa Makartura ušle su u Drugom svetskom ratu u filipinski glavni grad Manilu.

1971 - U Belfastu je tokom nemira ubijen britanski vojnik, prvi od dolaska britanskih trupa u Severnu Irsku 1969.

1983 - U Lionu je posle izručenja iz Bolivije zatočen ratni zločinac Klaus Barbi, jedan od šefova Gestapoa u okupiranoj Francuskoj. "Dželat iz Liona", direktno odgovoran za ubistva i mučenja hiljada francuskih rodoljuba u Drugom svetskom ratu, u Boliviji se skrivao 32 godine.

1988 - Vrhovni sud Sovjetskog Saveza ukinuo je presudu kojom su u martu 1938. osuđeni i potom ubijeni Nikolaj Buharin, Aleksej Rikov i niz drugih visokih sovjetskih partijskih i državnih rukovodilaca. Svi osuđeni su rehabilitovani.

1990 - Sovjetski predsednik Mihail Gorbačov je na partijskom plenumu rekao da Komunistička partija mora da se odrekne monopola na vlast.

1993 - Umro je američki režiser, scenarista i producent Džozef Leo Menkevic, dobitnik dva Oskara za režiju i dva za scenario. Filmovi: "Sve o Evi", "Pisma trima ženama", "Julije Cezar", "Kleopatra", "Bosonoga kontesa", "Bekstvo", "Ljudi će pričati", "Tihi Amerikanac", "Pet prstiju", "Iznenada prošlog leta".

1994 - Na sarajevskoj pijaci Markale poginulo je 68 osoba a ranjeno oko 200, u eksploziji jedne minobacačke granate. Glavni štab Vojske Republike Srpske, koju se sarajevski mediji odmah optužili, odbacio je odgovornost. Kao posledica izdejstvovano je povlačenje teškog naoružanja oko Sarajeva. Izveštaj koji je bio prosleđen u središte UN nagoveštavao je mogućnost da je tragedija bila inscenirana.

1997 - Tri najveće švajcarske banke su, pod snažnim međunarodnim pritiskom posle šokantnih otkrića o njihovoj saradnji sa nemačkim nacistima, u Drugom svetskom ratu, skrivanjem dragocenosti otetih od Jevreja, osnovale humanitarni fond od 100 miliona švajcarskih franaka za žrtve holokausta.

2005 - Umro je togoanski predsednik Gnasingbe Ejadema, koji je na vlast došao vojnim pučem 1967. i odmah zabranio svaku političku aktivnost u zemlji. Od 1991. kada je vratio političke slobode, tri puta uzastopno pobeđivao je na predsedničkim izborima.

2006 - Iran je povukao svog ambasadora iz Danske u znak protesta zbog objavljivanja stripa o proroku Muhamedu u listu "Jilands Posten".

2007 - Američki astronaut Sunita Vilijams postigla je rekord u boravku žene u otvorenom prostoru u kosmosu, sve ukupno, u tri izlaska, u trajanju od 22 časa i 27 minuta. Međutim, američki astronauti nisu uspeli da potisnu apsolutnog rekordera, ruskog kosmonauta Anatolija Solovjova, koji je boravio u kosmosu 77, 5 časova.

2008 - Umro je Mahariši Maheš Jogi, duhovni vođa Pokreta transcendentalne meditacije, koji je osnovao 1957. Maharaši je stekao svetsku popularnost specifičnom tehnikom meditacije 60-ih godina 20 veka kada su se za njegovo učenje zainteresovali Bitlsi.

2008 - U nevremenu, pošto je najmanje šest tornada pogodilo oblast od stotinak kilometara između Oksforda u Misisipiju i Džeksona u Tenesiju, na jugu SAD, poginulo je najmanje 45 osoba, dok je više od 150 povređeno.

2009 - Evropski parlament usvojio je Rezoluciju o Kosovu kojom se poziva na ponovno razmatranje prelaznog sporazuma UN i Vlade Srbije "kada Euleks postigne svoju punu operativnu sposobnost". Rezolucijom su pozvane članice EU koje nisu priznale nezavisnost Kosova da to učine.

2009 - Vlada Srbije donela je odluku da kuću u kojoj se nalazila izdavačka kuća i knjižara Gece Kona, svojevrsne institucije srpskog knjižarstva u međuratnom periodu, proglasi za spomenik kulture. Vlasnik je time obavezan da očuva autentičan izgled zgrade kao i namenu. Zdanje izgrađeno 1928. prema projektu arhitekte Radoslava Todorovića, bilo je vlasništvo braće Matić a 1932. otkupio ga je Geca Kon.

2012 - Proglašena je vanredna situacija na teritoriji cele Srbije. Vlada je ovakvu odluku donela zbog brojnih problema izazvanih obilnim snegom i izuzetnom hladnoćom.

2017 - U Kosovskoj Mitrovici je počelo uklanjanje potpornog zida kod mosta na Ibru, u skladu s dogovorom koji su o ovom pitanju postigli u Prištini predstavnici ove opštine i Vlade Kosova, uz posredovanje EU i ambasade SAD u Prištini. Uoči uklanjanja najavljeno je da će zid biti zamenjen novom konstrukcijom.

Dogodilo se na današnji dan, 06.02.

Na današnji dan 1876. godine u Srbiji je osnovano Društvo Crvenog krsta, nepunih 13 godina posle prve Međunarodne konferencije Crvenog krsta u Ženevi. Akciju je pokrenuo mladi vojni lekar Vladan Đorđević, budući ugledni političar i književnik. Osnivački skup održan je u svečanoj sali beogradske opštine. Za prvog predsednika "Srpskog društva Crvenog krsta" - kako je glasio zvanični naziv, izabran je mitropolit Mihajlo (Jovanović). Prvi zadatak novoosnovanog društva bio je zbrinjavanje izbeglica u vreme i nakon Hercegovačkog ustanka. Dva meseca nakon osnivanja Društvo je postalo član Međunarodnog Crvenog krsta. Zakonskim odredbama iz 1896. Društvo je postalo autonomno od države. Temelji Doma srpskog Crvenog krsta postavljeni su juna 1879. u Siminoj ulici na Dorćolu, gde se nalazi i danas.

Danas je utorak, 06. februar, 37. dan 2024. Do kraja godine ima 328 dana.

1564- Rođen je engleski pisac Kristofer Marlou. Njegova dela pisana u jambskom desetercu bitno su uticala na Vilijama Šekspira. Tragedije koje je pisao prikazuju žudnju za vlašću, odlikuju se zvučnom retorikom i na mahove poetskim žarom. Dela: "Tamerlan Veliki", "Dr Faustus", "Jevrejin sa Malte", "Edvard II".

1665- Rođena je engleska kraljica Ana. Vladala je od 1702. do 1714. i bila je poslednji monarh iz dinastije Stjuart. Tokom njene vladavine ujedinjene su Engleska i Škotska 1707. Ali taj period bio je ispunjen i oštrim rivalitetem vigovaca i torijevaca, kao i pojačanim neizvesnošću u pogledu naslednika prestola.

1685- Umro je engleski kralj Čarls II Stjuart, sin Čarlsa I pogubljenog u građanskom ratu 1649. Postao je monarh 1660. posle ukidanja republike uspostavljene 1653. pod Oliverom Kromvelom. Stupajući na presto Engleske i Irske, obavezao se na poštovanje prava Parlamenta i ličnih sloboda građana. Povremenim istupima njegove samovolje usprotivila se stranka Vigovaca (liberali) i parlament ga je 1679. primorao da potpiše akt "Habeas corpus" kojim su ozakonjene izvesne građanske slobode. Njegova vladavina u istoriji je označena kao period restauracije.

1793- Umro je italijanski pisac Karlo Goldoni, obnovitelj italijanske komedije. Dela: komedije "Mirandolina", "Ribarske svađe", "Tvrdica", "Kockar", "Laskavac", drama "Dalmatinka".

1802- Rođen je engleski fizičar Čarls Vitstoun, pionir telegrafije. Pronašao je i metod za određivanje električnog otpora i istraživao elektricitet, svetlost i zvuk.

1804- Umro je engleski hemičar i filozof Džozef Pristli, koji je otkrio kiseonik, amonijak, hlorovodonik, azot-oksid, ugljendioksid i sumpornu kiselinu. Bio je vatreni pristalica Francuske revolucije i ogorčeni protivnik ateizma prosvetitelja - verovao je u besmrtnost duše. Dela: "Hartlijeva teorija o ljudskom duhu na principima asocijacije ideja", "Slobodni razgovori o materijalističkim učenjima", "Sokrat i Isus", "Istorija i sadašnje stanje elektriciteta".

1838- Rođen je engleski glumac Džon Henri Brodrib, poznat kao Henri Irving, jedan od najvećih tragičara 19. veka, prvi glumac kojem je 1895. dodeljena plemićka titula. Njegova gluma se odlikovala plemenitim patosom, posebno u tumačenju likova iz drama Vilijama Šekspira.

1897- Rođen je brazilski filmski režiser, scenarista i producent Alberto de Almeida Kavalkanti, koji je između dva svetska rata, radeći u Evropi, znatno uticao na francusku filmsku avangardu i englesku dokumentarističku filmsku školu. Filmovi: "Ivet", "Voz bez očiju", "Kapetan Frakas", "Odmor đavola", "Smrt noći", "Nikolas Niklbi", "Prvi džentlmen", "Zemlja je uvek zemlja", "Pesma mora", "Gazda Puntila i njegov sluga Mati".

1897- Grčko ostrvo Krit dobilo je autonomni status u okviru turskog carstva, što je bila posledica masovnog ustanka koji je izbio na Kritu. Grčka je ostrvo prisajedinila konačno tek nakon Balkanskih ratova 1913.

1899- Senat SAD ratifikovao je Pariski mirovni ugovor kojim je okončan Američko-španski rat. Poražena Španija je primorana da Amerikancima prepusti Filipine, Kubu, Portoriko i Guam.

1905- Rođen je poljski političar Vladislav Gomulka, vođa Poljske radničke partije (komunisti) od 1943. do 1948. i od 1956. do 1970. Sa dužnosti generalnog sekretara smenjen je 1948. u vreme jačanja staljinizma, a ostavku na taj položaj podneo je krajem 1970, pod pritiskom radničkih nemira.

1911- Rođen je američki državnik Ronald Vilson Regan, predsednik SAD od 1980. do 1988. Prethodno je bio filmski glumac i guverner Kalifornije od 1966.

1912- Rođena je Eva Braun, intimna prijateljica Adolfa Hitlera. Zvanično je postala njegova supruga dan pre zajedničkog samoubistva u Hitlerovom berlinskom bunkeru krajem aprila 1945.

1922- Potpisivanjem ugovora u Vašingtonu je završena konferencija SAD, Francuske, Japana, Italije i Velike Britanije, na kojoj su se velike sile obavezale da ograniče upotrebu bojnih otrova i podmornica u ratnim sukobima i utvrdile novu raspodelu pomorskih vojnih snaga. SAD su stekle pravo da drže mornaricu koja neće biti slabija od britanske i koja će nadmašiti flotu Japana.

1931- Rođena je argentinska igračica, potom državnica Marija Estela Isabelita Martines, poznata kao Isabela Peron, predsednik Argentine od 1974. do 1976. Na položaju šefa države nasledila je preminulog supruga Huana Perona. Prethodno je 1973. postala potpredsednik Argentine, s vlasti je zbačena vojnim udarom, posle čega je na osnovu odluke vojne hunte bila u zatvoru od 1976. do 1981.

1932- Rođen je francuski filmski režiser Fransoa Trifo, jedan od tvoraca "novog talasa" francuskog filma. Svetsku slavu stekao je već prvim filmom "400 udaraca", snimljenim 1959. Ostali filmovi: "Žil i Džim", "Američka noć" (Oskar), "Priča o Adeli", "Pucajte na pijanistu", "Divlje dete", "Susetka", "Poslednji metro", "Ukradeni poljupci".

1937- U izdanju Beogradske knjižare i izdavačke kuće Geca Kon objavljen je "Leksikon stranih reči i izraza" Milana Vujaklije, delo koje će vremenom doživeti niz izdanja, klasičan naslov srpske leksikografije.

1952- Umro je britanski kralj Džordž VI, kojeg je nasledila kćerka, kraljica Elizabeta.

1958 - U avionskoj nesreći na minhenskom aerodromu poginula su 23 putnika, uključujući osam igrača engleskog fudbalskog kluba Mančester junajted nazvanih "Bezbijeve bebe", prema njihovom menadžeru Matu Bezbiju. Nesreća se dogodila pri povratku iz Beograda gde je Mančester junajted igrao meč evropskog Kupa šampiona sa Crvenom zvezdom.

1989- Umro je francuski filmski režiser Andre Žan Kajat, koji se bavio i advokaturom, novinarstvom i pisanjem scenarija, ali je slavu stekao kao režiser. Filmovi: "Svi smo mi ubice", "Ogledalo sa dva lica", "Ljubavnici iz Verone", "Pravda je zadovoljena", "Pre potopa", "Prelaz preko Rajne".

1993- Umro je američki teniser afričkog porekla Artur Eš, prvi crni igrač koji je, trijumfom u Vimbldonu 1975. uspeo da pobedi na Gren slem turniru. Umro je od side pošto je zaražen virusom te bolesti transfuzijom krvi prilikom operacije srca.

1994- Šef opozicionih socijaldemokrata Marti Ahtisari dobio je prve direktne predsedničke izbore u Finskoj, pobedivši ministarku odbrane Elizabet Ren.

1995- Dva vasionska broda od po 100 tona, najveća ikad spojena u svemiru, susrela su u prvom američko-ruskom svemirskom "randevuu" posle 20 godina.

1997- Kongres Ekvadora smenio je predsednika Abdalu Bukarama, proglasivši ga neuračunljivim.

1999- U zamku Rambuje kod Pariza počeli su pregovori na kojima je delegaciju SRJ predvodio potpredsednik vlade Srbije Ratko Marković, a kosovskih Albanaca vođa terorističke tzv. OVK Hašim Tači, iako je formalni predvodnik bio Ibrahim Rugova.

2000- Vršilac dužnosti predsednika Rusije Vladimir Putin izjavio je da su okončane operacije u glavnom gradu Čečenije Groznom, iz kojeg su izbačeni islamski teroristi.

2000- Bivši finski šef diplomatije Tarja Halonen pobedila je na predsedničkim izborima, postavši prva žena šef države u istoriji Finske.

2004- U eksploziji koju je aktivirao islamski bombaš-samoubica u metrou u Moskvi poginulo je najmanje 40 osoba.

2007- Umro je Frenki Lejn, američki muzičar, jedan od najpopularnijih 50-ih 20. veka. Prepoznatljivim baritonom i pesmama poput "That's My Desire", "Mule Train", "Jezebel", "I Believe" i "Rawhide", Lejn je bio jedan od "pretplaćenih" na top listama sve do pojave rokenrola. Tokom sedam decenija duge karijere, repertoarom koji je obuhvatao džez, bluz i kantri, prodao je više od 100 miliona ploča od kojih je više od 20 doseglo status zlatnih.

2008- Umro je Dragutin Dražić, član SANU, tehnolog i fizikohemičar. Ugledni univerzitetski profesor posebno se bavio oblastima fizičke hemije i korozije. Bio je predsednik Međunarodnog društva za elektrohemiju i potpredsednik Unije hemijskih društava Jugoslavije. Kao počasni predsednik predvodio je i Srpsko hemijsko društvo. Objavio je pet naučnih monografija i oko 200 naučnih radova.

2012- Srpskom teniseru Novaku Đokoviću uručena je prestižna nagrada "Laureus" kao najboljem sportisti sveta tokom prethodne godine.

2019 Predsednik Vlade privremenih kosovskih institucija Ramuš Haradinaj izjavio je da je komunikacija Prištine s UNMIK-om obustavljena. Po njegovom tumačenju takva odluka je doneta pošto izveštaji koje ta misija prosleđuje Ujedinjenim nacijama, kako je naglasio "ne odražavaju istinu".

Dogodilo se na današnji dan, 07.02.

Na današnji dan 1864. godine umro je srpski jezički i pravopisni reformator Vuk Stefanović Karadžić, tvorac novog pravopisa i književnog jezika. Opismenio se u rodnom selu kod rođaka trgovca, potom u školi u Loznici i zatim u manastiru Tronoša. Tokom Prvog srpskog ustanka bio je pisar kod ustaničkog vojvode Ćurčije, zatim učitelj u Beogradu i carinik na Dunavu kod Kladova. Posle propasti ustanka 1813. i odlaska u Beč počeo je da sakuplja narodne pesme i umotvorine i da radi na srpskom pravopisu i jeziku uopšte. Ubrzo je objavio prvu zbirku narodnih pesama i "Pismenicu" (gramatika) a 1818. "Srpski rječnik". Pisao je i istorijska svedočanstva (više sećanja), bavio se nekom vrstom etnografije, organizovao istraživanja širom srpskih zemalja i vodio je ogromnu prepisku. Njegovi odnosi sa knjazom Milošem Obrenovićem prošli su kroz razne faze ali je sa vrhom srpske crkve posebno Karlovačke mitropolije bio u veoma lošim odnosima. Mitropolit Stratimirović, čovek retke učenosti i kulture, smatrao je da je njegova jezička reforma primitivna i da odbacuje čitavu srpsku jezičku i književnu tradiciju, a njegov prevod Novog Zaveta ocenjen je tada kao skandalozan (pošto nije poznavao klasične jezike prevod je rađen sa nemačkog). Vremenom je stekao ugled među intelektualcima Evrope, čak i kod takvih umova kakvi su bili Gete ili Ranke, univerzitet u Jeni proglasio ga je počasnim doktorom. Njegove ideje odnele su odlučujuću prevagu 1847. kada su izašle "Pesme" Branka Radičevića, pisane "Vukovim jezikom", a Đura Daničić je tekstom "Rat za srpski jezik i pravopis" dokazivao opravdanost Vukove reforme. Njegovi posmrtni ostaci preneti su 1897. iz Beča u Srbiju i položeni su u portu Saborne crkve u Beogradu, nasuprot Dositeja Obradovića.



Danas je sreda, 7. februar, 38. dan 2024. Do kraja godine ima 327 dana.

1478 - Rođen je engleski pisac i državnik Tomas Mor, rodonačelnik utopijskog socijalizma, pisac socijalnih, istorijskih i teoloških spisa. Od 1529. do 1532. bio je lord-kancelar kralja Henrija VIII, ali je 1535. zbog odbacivanja crkvene reformacije i odbijanja da prizna kralja za poglavara novoustanovljene Anglikanske crkve - osuđen na smrt i pogubljen. U političko-filozofskom spisu "Utopija", objavljenom na latinskom 1516. prikazao je bedu Engleske, otimanje zemlje od seljaka od strane veleposednika kao i rani kapitalizam. Tome nasuprot, naslikao je zamišljeno ostrvo "Utopiju", oslobođeno privatne svojine, kao idealnu socijalnu državu sa savršenim društvenim i političkim sistemom. Termin - Utopija danas se koristi kao sinonim za nešto neostvarljivo.

1792 - Austrija i Pruska su sklopile savez protiv revolucionarne Francuske u strahu od širenja ideja revolucije.

1812 - Rođen je engleski pisac Čarls Džon Hafem Dikens, osnivač socijalnog romana, tipičan predstavnik realizma. Prikazivao je srednje i niže građanstvo i izneo je na videlo strahovitu nepravičnost viktorijanskog društva, čime je uzburkao javno mnenje, a parlament nagnao da sprovede izvesne socijalne reforme. Tegobno lično iskustvo je stekao kada je zbog porodičnih dugova, kao dečak, bio prinuđen da radi u jednoj fabrici za proizvodnju paste za obuću. Napisao je dvadesetak dela, uglavnom romana. Dela: romani "Dejvid Koperfild", "Oliver Tvist", "Pikvikov klub", "Mala Dorit", "Nikolas Niklbi", "Velika očekivanja", "Stara prodavnica retkosti", "Sumorna kuća", "Martin Čazlvit", pripovetke "Tri duha", "Cvrčak na ognjištu", "Bitka života".

1863 - Na britanskom vojnom brodu "Orfej", koji je potonuo pored obala Novog Zelanda, poginulo je 190 ljudi.

1870 - Rođen je austrijski psihijatar Alfred Adler, jedan od pionira psihoanalize, osnivač pravca tzv. individualne psihologije, kojom se odvojio od tvorca psihoanalize Sigmunda Frojda. Smatrao je da je težnja ka moći pokretačka snaga psihičkog života svakog pojedinca, što može da izazove preteranu težnju ka afirmaciji ili unutrašnji otpor osećanju manje vrednosti i time neurotična oboljenja. Dela: "Praksa i teorija individualne psihologije", "Poznavanje čoveka", "O nervoznom karakteru".

1878 - Umro je papa italijanskog porekla Pije IX, čiji je pontifikat trajao 31 godinu i 236 dana, najduže u istoriji rimokatoličke crkve. Na Vatikanskom saboru 1870. proglasio je dogmu o papskoj nepogrešivosti.

1885 - Rođen je američki pisac Sinkler Luis, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1930. Ismevao je zablude i samoobmane američkog društva, pisao je protiv rasne diskriminacije. U realističko-satiričnim romanima je podvrgavao podsmehu lekare, sveštenike, sudije, sitno građanstvo, ali i poslovne ljude, industrijalce. Dela: romani "Dr Erousmit", "En Vikers", "Elmer Gantri", "Glavna ulica", "Bebit", "Dodsvort", "Mentrep", "Kraljevska krv", "To je ovde nemogućno" (vizija fašizacije SAD).

1894 - Umro je belgijski proizvođač duvačkih instrumenata Adolf Saks, koji je 1840. izumeo muzički instrument nazvan njemu u čast saksofon.

1947 - Velika Britanija je izložila plan podele Palestine na jevrejski i arapski deo.

1962 - U eksploziji u zapadnonemačkom rudniku uglja kod Sarbrikena poginulo je 298 rudara.

1968 - Premijeri svih 10 kanadskih provincija odobrili su nacrt ustava prema kojem je status francuskog jezika u celoj Kanadi izjednačen sa engleskim.

1971 - Žene su u Švajcarskoj referendumom dobile pravo glasa.

1984 - Američki kosmonaut Brus Mekendls je napustio svemirski brod "Čelendžer" i "prošetao" svemirom kao prvi čovek koji se kretao bez fizičke veze s letelicom, pokretan motorom na leđima.

1986 - Doživotni predsednik Haitija Žan Klod Divalije pobegao je iz zemlje, okončavši 29-godišnju vladavinu porodice Divalije u toj karipskoj zemlji.

1990 - Plenum Centralnog komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza odlučio je da iz ustava bude izbrisana odredba kojom joj je garantovana "rukovodeća i usmeravajuća" uloga u društvu, odrekavši se time političkog monopola posle više od 70 godina.

1991 - Sveštenik Žan Bertran Aristid proglašen je predsednikom Haitija, kao prvi demokratski izabrani šef te karipske države.

1996 - U "boingu 757", koji se srušio nekoliko minuta posle poletanja iz Dominikanske Republike ka Nemačkoj, poginulo je svih 189 putnika, mahom nemačkih turista i članova posade.

1999 - Umro je jordanski kralj Husein, koji je vladao Jordanom od 1952. Na prestolu te bliskoistočne zemlje nasledio ga je sin Abdulah.

2003 - U eksploziji automobila-bombe ubijene su najmanje 33 osobe i razoren "El Nogal", jedan od najekskluzivnijih klubova u kolumbijskoj prestonici Bogoti.

2005 - Engleskinja Elen Mekartur postavila je novi svetski rekord u solo jedrenju oko sveta, prešavši skoro 42.000 kilometara za 71 dan, 14 sati, 18 minuta i 33 sekunde.

2006 - Talibani u Avganistanu pozvali su muslimanski svet da proglasi sveti rat povodom spornih karikatura o proroku Muhamedu objavljenih u danskom listu "Jilands Posten".

2008 - Umro je Desimir Tošić, publicista, jedan od lidera Demokratske stranke. Rođen je u Beloj Palanci nedaleko od Pirota. Bio je studentski prvak Demokratske stranke uoči Drugog svetskog rata (napada na Kraljevinu Jugoslaviju). Nakon rata živeo je kao emigrant u Francuskoj i Britaniji. Uređivao je emigrantski list "Naša reč" (1948-1990). Vratio se u Srbiju 1990. i izvesno vreme bio je i narodni poslanik. Dela: "O ljudima, eseji, zapisi, sećanja", "Kolektivizacija u Jugoslaviji", "Crkva, država, društvo", "Demokratska stranka 1920-1941".

2008 - Umro je Časlav Veljić, dugogodišnji predsednik Kajakaškog saveza Jugoslavije. Član Predsedništva Jugoslovenskog olimpijskog komiteta bio je u nekoliko saziva, a od 1978. do 1993. je i generalni sekretar JOK-a. Bio je 20 godina član komisije Evropskih olimpijskih komiteta. Jedan je od najuglednijih kajakaških sudija u svetu, a kao glavni sudija, starter ili član žirija radio je na Olimpijskim igrama u Meksiku, Minhenu, Montrealu, Moskvi, Los Anđelesu, Seulu i Barseloni.

2009 - Umro je Zlatibor Petrović, član SANU, profesor Veterinarskog fakulteta, parazitolog svetskog ugleda. Bio je član Matice srpske, Srpskog lekarskog društva, Društva parazitologa, Svetskog udruženja veterinara. Univerzitet veterinarske medicine u Budimpešti dodelio mu je diplomu počasnog doktora nauka.

2010 - Umro je Mihajlo Marković, filozof, akademik. Bio je predsednik Jugoslovenskog udruženja za filozofiju, dekan i upravnik Instituta za filozofiju beogradskog Filozofskog fakulteta, jedan od organizatora Korčulanske letnje škole 1960-tih, član Saveta znamenitog filozofskog časopisa "Praksis".

Dogodilo se na današnji dan, 08.02.

Danas je četvrtak, 8. februar, 39. dan 2024. Do kraja godine ima 326 dana.

1587 - Pogubljena je škotska kraljica Meri Stjuart, koja je prethodno 19 godina provela u zatvoru, pod optužbom za kovanje zavere protiv engleske kraljice Elizabete I. Zbog nepopularne rimokatoličke politike koju je pokušala da nametne protestantskoj Škotskoj, 1568. morala je da pobegne u Englesku. Na suđenju održanom prema nalogu Elizabete I osuđena je na smrt.

1676 - Umro je ruski car Aleksej Mihajlovič Romanov, otac Petra Velikog. Na vlast je došao 1645. Ugušio je bunu seljaka i donskih kozaka pod Stenjkom Razinom. Podržao je ustanak ruskih kozaka u Ukrajini koji je protiv poljske vlasti predvodio zaporoški hetman Bogdan Hmeljnicki i potom je u ratu od 1654. do 1667. potukao poljsku vojsku i pripojio Ukrajinu do reke Dnjepar, uključujući grad Kijev, staru prestonicu Kijevske Rusije. Učvrstio je centralnu vlast, pripojio istočne delove Sibira i razvio trgovinu sa Kinom, Persijom i evropskim zemljama.

1724 - Petar Veliki potpisao je ukaz o osnivanju i ustrojstvu Ruske akademije nauka. Novoosnovana Akademija postala je ubrzo najviše telo ruske nauke i kulture.

1725 - Umro je ruski car Petar I Aleksejevič Romanov, poznat kao Petar Veliki. Učinio je rusku državu svetskom silom prvog reda. Proglašen je carem kao dete 1682. a vlast je preuzeo 1689. uklonivši regenta, polusestru Sofiju. Zapadnu Evropu je proputovao 1697. i 1698. Sproveo je dalekosežne reforme, otvarajući Rusiju prema Evropi. Umesto stare vojske - strelaca, čiju je pobunu ugušio, uveo je modernu stajaću vojsku. Izgradio je snažnu flotu, osnovao Akademiju nauka, pokrenuo prve novine, reformisao kalendar, suzbijao običaje nasleđene iz srednjeg veka i od Mongola, pomagao razvoj privrede otvarajući rudnike i manufakture. Reorganizovao je državnu upravu i uveo admistrativnu podelu Rusiju na gubernije. Bio je uspešan ratni zapovednik, dva puta je uspešno ratovao protiv Turske, porazio je Švedsku koja je važila za vojnu silu prvog reda. Mirom u Ništadu 1721. osigurao je izlaz Rusije na Baltičko more, gde je na obali Ingermanlanda, na ušću Neve 1703. podigao novu prestonicu Sankt Peterburg (Srbi su taj grad tradicionalno nazivali Petrograd).

1805 - Rođen je francuski revolucionar Luj Ogist Blanki, osnivač i član tajnih revolucionarnih udruženja. Dva puta je osuđivan na smrt. Nazivali su ga "Okovani Prometej" jer je u tamnicama proveo 36 godina i pet meseci. Konspirativan rad, zavereničke grupe i oružani ustanak smatrao je jedinom taktikom proletarijata. Diktaturu proletarijata zamišljao je kao diktaturu male grupe profesionalnih revolucionara.

1819 - Rođen je engleski pisac i kritičar Džon Raskin, koji je smatrao da umetnost zavisi od društvenih prilika te da samo zdrava sredina može da stvara velika umetnička dela. Zalagao se za obrazovanje širokih slojeva i napadao ekonomska i politička shvatanja utilitarista. Dela: o umetnosti - "Moderni slikari", "Kamenje Venecije", "Dve staze", o društvenim i ekonomskim problemima "Do poslednjeg", "Sezam i ljiljani", "Krošnja divlje masline", "Munera Pulveris".

1828 - Rođen je francuski pisac Žil Vern, autor niza literarnih dela iz oblasti fantastike koja su često imala i vizionarsku notu. Napisao je 57 romana. Dela: romani "Put oko sveta za 80 dana", "20.000 milja pod morem", "Put na Mesec", "Put u središte Zemlje", "Carev glasnik", "Pet nedelja u balonu".

1861 - Južne države SAD: Južna Karolina, Alabama, Luizijana, Misisipi, Teksas, Florida i Džordžija, odvojile su se od Unije i osnovale Konfederaciju država Amerike. Južne države protivile su se oslobađanju crnih robova, odnosno pritisku industrijski razvijenog severa. Konfederaciji su se kasnije priključili Arkanzas, Virdžinija, Severna Karolina i Tenesi. To je izazvalo Američki građanski rat, završen 1865. kapitulacijom Konfederacije (južnih država).

1878 - Rođen je jevrejski pisac i filozof Martin Buber, koji je najviše bio zaokupljen književnim i filozofskim nasleđem hasidizma, verske grupacije Jevreja nastale u Poljskoj početkom 18. veka. Napisao je i više značajnih dela o istoriji jevrejske kulture. Pisao je na nemačkom i za pripovetke je uzimao motive iz folklora poljskih Jevreja. Sa Francom Rozencvajgom preveo je na savremeni nemački jezik "Stari zavet". Pred nacistima je 1938. pobegao iz rodne Austrije u Palestinu i postao jedan od prvih profesora Hebrejskog univerziteta u Jerusalimu. Zalagao se za zajedničku jevrejsko-arapsku državu. Dela: "Priče rabi Nahmana", "Ja i ti", "Hasidske priče", "Gog i Magog", "Slike o dobru i zlu", "Mojsije", "Susreti".

1894 - Rođen je američki filmski režiser King Volis Vidor, čiji nemi film "Gomila" filmska kritika smatra jednim od remek dela svetske kinematografije. Veliki uspeh postigao je i filmom "Haleluja" u kojem su glavne uloge igrali crnci. Ostali filmovi: "Velika parada", "Hleb naš nasušni", "Citadela", "Dvoboj na suncu", "Rat i mir".

1904 - Japan je bez objave rata napao rusku flotu u Port Arturu, čime je počeo Rusko-japanski rat. Rusija se pokazala nemoćnom da se odupre borbenosti Japanaca. Pomorski poraz kod Cušime, revolucija koja je tada izbila u Petrogradu i pritisak Britanije, SAD i Francuske, primorali su je da 1905. mirom u Portsmautu preda Japanu južnu polovinu ostrva Sahalin, Kurilska ostrva i Port Artur sa okolinom. Prihvaćeno je i povlačenje iz Mandžurije i priznata je vlast Japana nad Korejom.

1917 - Započeo je dvodnevni zbor ustaničkih četa u selu Obilić u Pustoj Reci u Toplici, na jugu današnje centralne Srbije, na kojem je odlučeno da se podigne ustanak protiv bugarskih okupatora. Odluka za ustanak doneta je nakon što su bugarske okupacione vlasti započele nasilnu mobilizaciju srpskih mladića. Do kraja februara 1917. stvorena je velika slobodna teritorija sa središtem u Toplici. Ustanička vojska imala je oko 12.000 pripadnika, ali je Toplički ustanak osuđen na propast pošto je izostala očekivana pomoć sa Solunskog fronta. Bugari su prilikom gušenja ustanka, uz užasna zverstva, ubili oko 20.000 ljudi, mahom civila, uključujući mnoštvo žena i dece.

1920 - Rođena je američka filmska glumica Lana Tarner, jedna od najsjajnijih zvezda Holivuda pedesetih godina 20. veka. Filmovi: "Oni neće zaboraviti", "Ljubav je snašla Endija Hardija", "Dr Džekil i Mr Hajd", "Poštar uvek zvoni dvaput", "Kas Timberlan", "Gradić Pejton", "Imitacija života", "Ljubav ima mnogo lica", "Monsunske kiše".

1921 - Umro je ruski revolucionar, Petar Aleksejevič Kropotkin. Iako plemićkog porekla, bio je teoretičar anarhizma. Naučni rad napustio je 1871. i od tada je veći deo života proveo u zapadnoj Evropi, gde je takođe proganjan. Dela: "Uzajamna pomoć", "Velika Francuska revolucija", "Zapisi revolucionara".

1924 - Gasna komora je prvi put upotrebljena za izvršenje smrtne kazne prilikom pogubljenja Gija Džoa u američkoj državi Nevada.

1925 - Rođen je američki filmski glumac Džek Lemon, pođednako sjajan u dramskim i komičnim ulogama. Filmovi: "Mister Roberts" (Oskar), "Neki to vole vruće", "Apartman", "Spasite tigra" (Oskar), "Zatočenik Druge avenije", "Naslovna strana", "Kineski sindrom", "Nestao".

1931 - Rođen je američki filmski glumac Džejms Bajron, poznat kao Džejms Din, simbol uznemirene i pobunjene mladosti posle Drugog svetskog rata. Tragičan kraj u automobilskoj nesreći 1955. u 24. godini doprineo da njegovo ime preraste u svojevrstan mit. Filmovi: "Istočno od raja", "Buntovnik bez razloga", "Div".

1935 - Umro je nemački slikar i grafičar Maks Liberman, najznačajniji predstavnik nemačkog impresionizma. U početku je realistički obrađivao sentimentalne scene, a kasnije se priklonio nazorima francuskih impresionista, što je posebno uočljivo u slikama pejzaža.

1937 - Trupe generala Franciska Franka zauzele su Malagu u Španskom građanskom ratu, uz pomoć 15.000 italijanskih vojnika.

1943 - Sovjetska armija oslobodila je u Drugom svetskom ratu grad Kursk koji su Nemci okupirali 1941.

1950 - Američki biznismen Fran Maknamara pustio je u opticaj prvu kreditnu karticu, napravljenu od kartona, s natpisom "Dajners klub". U tadašnju Jugoslaviju kartice su stigle 1969. Prema procenama, kreditne kartice se u savremenom svetu upotrebljavaju čak 25 puta svake sekunde.

1955 - Sovjetski predsednik vlade Georgij Maljenkov prinuđen je da podnese ostavku, a na položaju predsednika vlade nasledio ga je Nikolaj Bulganjin.

1963 - Predsednik Iraka general Abdul Karim Kasem svrgnut je državnim udarom i streljan, a novi šef države postao je pukovnik Abdul Salem Muhamed Aref.

1975 - Sovjetski i američki kosmonauti počeli su zajedničke pripreme za letove "Sojuz-Apolo".

1984 - U Sarajevu su otvorene 14. zimske Olimpijske igre, prve u Jugoslaviji, na njima su učestvovali sportisti iz 49 država.

1989 - U blizini portugalskog arhipelaga Azori, u Atlantiku, pao je američki putnički avion sa italijanskim turistima i poginulo je svih 144 osoba u letelici.

1993 - Posle sudara s vojnim avionom tipa "suhoj" blizu Teherana, srušio se iranski putnički avion "tupoljev" i u nesreći su poginule 132 osobe, članovi posade, pilot i kopilot vojnog aviona.

1993 - Rešenjem Ministarstva kulture Srbije obnovljen je rad Zadužbine kralja Petra I Karađorđevića na Oplencu, u Topoli. Osnovana je 1914. a ugašena posle Drugog svetskog rata oduzimanjem imovine Karađorđevića. Zadužbina obuhvata 163 hektara, sa vinskim podrumom, vinogradima i parkovima, crkvu Svetog Đorđa sa mauzolejom, hotel, bolnicu i stari Karađorđev grad.

1994 - Dve grupe "ljudi iz čamaca" dospele su do obale SAD, ali su odlukom američkih vlasti izbeglice imale različit tretman. Kubanci su prihvaćeni a Haićani su morali da se vrate.

1997 - U glavnom gradu Albanije Tirani, policija je pribegla sili nad hiljadama demonstranata protiv vlade koja je omogućila poslovanje privatnih štedionica prema "piramidalnoj šemi" čiji je slom odneo životne ušteđevine desetina hiljada građana te zemlje.

2004 - Princ Čarls doputovao je u Iran, kao prvi član britanske kraljevske porodice koji je posetio tu zemlju od islamske revolucije 1979.

2005 - Izraelski predsednik vlade Arijel Šaron i palestinski predsednik Mahmud Abas proglasili su, nakon razgovora u Egiptu, prekid vatre između Izraela i Palestinaca.

2006 - U Sarajevu su spaljene danska i norveška zastava, tokom protesta zbog objavljivanja uvredljivih karikatura proroka Muhameda u medijima pojedinih zapadnoevropskih zemalja.

2013 - Preminuo je Josif Tatić, srpski glumac. Rođen je 1946. u Novom Sadu, studirao je glumu na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu. Najviše je upamćen po ulozi u kultnoj TV seriji "Grlom u jagode" kao i po ulozi u predstavi "Šovinistička farsa".

2015 - Umro je Kenđi Ekuan, proslavljeni japanski industrijski dizajner. Ekuan, među čije radove spadaju čuveni "voz-metak", znameniti japanski motocikli ili audio oprema, kao i bočica za soja sos koja je postala prepoznatljiva poput flaše koka-kole, prvobitno je bio sveštenik, da bi se potom posvetio dizajnu.

2015 - U Bagdadu je posle punih deset godina ukinut policijski čas.

Dogodilo se na današnji dan, 09.02.

Na današnji dan 1881. godine umro je ruski pisac Fjodor Mihajlovič Dostojevski. Jedan od najbitnijih stvaralaca u istoriji književnosti. Hapšen je kao učesnik utopijsko-socijalističkog kružooka Mihaila Petraševskog Butaševiča zbog revolucionarnih planova i osuđen na smrt 1849. ali je kazna zamenjena progonstvom u Sibir, gde je proveo 10 godina (4 zatočen). Njegova rana dela ("Bedni ljudi", "Poniženi i uvređeni") inspirisana su socijalnim tragedijama malih ljudi. Psihološke analize, traganje za korenima ljudske tragike, fenomen religioznosti - glavna su preokupacija njegovih dela. Veoma je uticao na svetsku literaturu. Ostala dela: "Zločin i kazna", "Braća Karamazovi", "Zli dusi", "Mladić", "Kockar", "Idiot", "Dvojnik", "Bele noći", "Netočka Nezvanova", "Zapisi iz mrtvog doma", "Selo Stepančikovo i njegovi žitelji", "Ujkin san", publicistika "Piščev dnevnik", "Politički zapisi".




Danas je petak, 09. februar, 40. dan 2024. Do kraja godine ima 326 dana.

1540 - U Rudaj Fildsu kod Čestera u Engleskoj održana je prva zabeležena konjska trka.

1849 - Italijanski revolucionar Đuzepe Macini proglasio je Rim republikom.

1861 - Džeferson Dejvis izabran je za predsednika, a Aleksander Stivns za potpredsednika Konfederalnih država Amerike (južne države otcepljene od SAD).

1873 - Rođen je srpski istoričar Jovan Radonić, član Srpske kraljevske akademije. Gimnaziju je završio u Novom Sadu, studirao je u Beču kod Jagića i Jirečeka. Nakon doktorata 1896. radio je kao nastavnik srpske gimnazije u Carigradu i u carigradskom Ruskom arheološkom institutu. Bio je i bibliotekar Matice srpske a od 1905. profesor je univerziteta u Beogradu. Od 1937. do 1944. je generalni sekretar Srpske kraljevske akademije. U međuratnom periodu izvesno vreme je i narodni poslanik. Dela: "Grof Đorđe Branković i njegovo vreme", preveo je i dopunio Jirečekovu Istoriju Srba, kojoj je pripojio i Jirečekovo delo "Država i društvo u srednjevekovnoj Srbiji". Priredio je zbirku građe: "Dubrovačka akta i povelje".

1874 - Umro je francuski istoričar i pisac Žil Mišle, izuzetan stilista, autor niza istorijskih, filozofskih i lirskih spisa. Bio je protivnik monarhije, crkvene hijerarhije i komunizma, a s naklonošću je pisao o buržoaskim revolucijama. Dela: "Istorija Francuske", "Istorija Francuske revolucije", "Istorija XIX veka" , "Planina", "Ptica".

1891 - Rođen je italijanski političar Pjetro Sandro Neni, vođa italijanskih socijalista. Učestvovao je u Španskom građanskom ratu i bio je član Komiteta za odbranu Madrida i politički komesar divizije. U Drugom svetskom ratu u Francuskoj uhapsio ga je Gestapo. Odmah po oslobođenju zemlje postao je generalni sekretar Socijalističke partije Italije, a 1945. predsednik. Bio je potpredsednik u prvoj posleratnoj vladi, nekoliko meseci i šef diplomatije, a 1963. potpredsednik u vladi levog centra. Dela: "Istorija četiri godine 1919-1922", "Šest godina građanskog rata u Italiji", "Istorija klasne borbe u Italiji", "Zločin fašizma u Africi 1936.".

1909 - Francuska i Nemačka postigle su sporazum o Maroku, kojim je Berlin priznao posebne interese Pariza u toj severnoafričkoj zemlji, u zamenu za ekonomske koncesije.

1923 - Osnovana je sovjetska državna vazduhoplovna kompanije "Dobrolet", preimenovana 1932. u "Aeroflot".

1934 - U Atini su Grčka, Rumunija, Turska i Kraljevina Jugoslavija potpisale Balkanski pakt radi očuvanja teritorijalnog poretka na Balkanu, suočenog s revizionističkom politikom zemalja poraženih u Prvom svetskom ratu, posebno Bugarske i Mađarske, koje je podržavala Italija. Pakt se raspao pod pritiskom Nemačke i praktično je rasturen pre izbijanja Drugog svetskog rata.

1941 - Nemački Afrički korpus generala Ervina Romela prešao je iz Italije u severnu Afriku, što je bio uvod u teške borbe na Afričkom frontu u Drugom svetskom ratu, okončane 1943. pobedom savezničkih snaga u kojima su glavninu činile trupe iz britanskih kolonija.

1942 - Na francuskom putničkom brodu "Normandija" - tada najvećem i najelegantnijem u svetu u svojoj kategoriji - izbio je požar, posle čega je brod potonuo u njujorškoj luci.

1943 - Počela je "Bitka za ranjenike" - protivnapad partizanskih jedinica protiv združenih nemačkih, italijanskih i hrvatskih snaga na Neretvi. Do 26. februara razbijene su italijanske i hrvatske snage u dolinama Neretve, Rame i Drežnice. Početkom marta odbačene su nemačke trupe i oko 3.500 ranjenika prebačeno je na levu obalu Neretve.

1943 - Teške borbe za pacifičko ostrvo Gvadalkanal okončane su u Drugom svetskom ratu pobedom američkih snaga nad japanskom armijom, čime su raspršeni snovi Tokija o zauzimanju Australije.

1957 - Umro je Mikloš Horti de Nađbanja, koji je od 1920. do 1944. vladao Mađarskom kao regent. Uveo je Mađarsku u Drugi svetski rat na strani nacističke Nemačke i učestvovao je u rasparčavanju Kraljevine Jugoslavije. Njegove trupe izvršile su neke masovne zločine, najviše na jugu Bačke u Šajkaškoj i u Novom Sadu, nad Srbima i Jevrejima. Kao admiral, pred kraj Prvog svetskog rata postao je komandant austrougarske flote i 1918. ugušio je pobunu mornara u Boki Kotorskoj, a 1919. u Mađarskoj predvodio je protivnike Bele Kuna. Posle drugog svetskog rata utočište mu je pružila Salazarova Portugalija, gde je i umro. Jugoslavija ga je proglasila ratnim zločincem, ali nikada nije izveden na sud.

1962 - Jamajka je postala nezavisna država u okviru britanskog Komonvelta.

1971 - U zemljotresu u oblasti američkog grada Los Anđeles poginulo je najmanje 58 ljudi.

1977 - Umro je ruski konstruktor aviona Sergej Vladimirovič Iljušin, koji je tokom tri decenije konstruisao više od 50 tipova aviona. Posebno je poznat po oklopnom jurišnom avionu "Il-2" za potrebe sovjetskog ratnog vazduhoplovstva u Drugom svetskom ratu i putničkim avionima konstruisanim posle rata ("Il-12", "Il-18", "Il-62", "Il-86").

1977 - Sovjetski Savez i Španija su uspostavili pune diplomatske odnose.

1984 - Umro je Jurij Vladimirovič Andropov, šef sovjetske države i vladajuće Komunističke partije, koji je od 1967. do 1982. bio predsednik Komiteta državne bezbednosti (KGB). Za generalnog sekretara partije je izabran u novembru 1982. posle smrti Leonida Brežnjeva, a za predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Sovjetskog Saveza u junu 1983.

1991 - Na referendumu u Litvaniji, iz kojeg su bili isključeni građani ruske nacionalnosti, više od 90 odsto birača te baltičke zemlje glasalo je za otcepljenje od Sovjetskog Saveza.

1994 - Lider Palestinske oslobodilačke organizacije Jaser Arafat i šef izraelske diplomatije Šimon Peres postigli su sporazum o bezbednosnim pitanjima koja su kočila mirovni sporazum PLO i Izraela.

1996 - U snažnoj eksploziji koju je podmetnula teroristička IRA, čime je posle 17 meseci prekinuto primirje, u Londonu je poginulo dvoje ljudi a oko 100 je ranjeno.

1999 - Kina je prekinula diplomatske odnose sa Bivšom Jugoslovenskom Republikom Makedonijom zbog odluke vlade u Skoplju da uspostavi diplomatske odnose sa Tajvanom.

2003 - Papa Jovan Pavle II uputio je dramatični apel protiv američke invazije na Irak, a potom je poslao i ličnog izaslanika u mirovnu misiju u Bagdad. SAD su docnije, bez odobrenja Ujedinjenih nacija, napale i okupirale tu arapsku zemlju, pod izgovorom da režim Sadama Huseina ima oružje za masovno uništenje, što se ispostavilo kao neistina.

2005 - Umro je televizijski i radijski novinar i voditelj Milovan Ilić "Minimaks", autor emisija "Sutra je petak, "Tačno u podne", "Od glave do pete", "Minimaksovizija", "Nedelja kod Minimaksa". Autor je više knjiga aforizama i pesama.

2008 - Turska skupština usvojila je, velikom većinom, ustavne promene kojima se ukida zabrana nošenja feredža na državnim univerzitetima. Na taj način prekinuta je tradicija strogog sekularizma koju je u tursku politiku odlučno uveo Kemal Ataturk. Obraćajući se poslanicima nakon završetka glasanja, predsednik turske skupštine Koksal Toplan opisao je to kao odluku "za dobro Turske u duhu tolerancije i pomirenja".

2015 - Preminuo je Boba Stefanović, pevač i kompozitor, jedno od najpoznatijih imena pop scene negdašnje Jugoslavije.

2016 - U sudaru dva putnička voza u Bad Ajblingu u Bavarskoj, Nemačka, poginulo je 12 osoba a 85 je povređeno.

2017 - Tokijska kompanija za električnu energiju (TEPCO) saopštila je da je nivo radijacije u reaktoru 2 u Fukušimi najviši od katastrofe koja se dogodila 2011. daleko viši nego što je bio 2012. Robot kog je TEPCO spustio u reaktor s ciljem izviđanja i čišćenja stradao je nakon dva sata rada, i kamere su prestale da rade, usled ekstremno visokog nivoa radijacije. Prema TEPCO-u robot je bio izložen radijaciji od 650 siverta po satu.

2018 - Preminuo je Nebojša Glogovac, glumac. Studirao je psihologiju da bi školovanje nastavio na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu. Prvu ulogu ostvario je u seriji "Bolji život", a proslavio se glavnom ulogom u filmu "Ubistvo sa predumišljajem". Zapažen je ulogama u filmovima "Munje", "Kad porastem biću kengur", "Nebeska udica", kao i u predstavama "Hamlet", "Razbijeni krčag", "Sumnjivo lice", "Hadersfild", "Šine", "Kako vam drago", "Molijer - još jedan život", "Bure baruta". Dobitnik je brojnih nagrada: "Zlatna arena", pet godišnjih nagrada Jugoslovenskog dramskog pozorišta, nagrada "Zoran Radmilović", "Miloš Žutić", "Ardalion", "Milivoje Živanović", Sterijina nagrada.

2021 - Umro je Čik Korija, džez pijanista, kompozitor. Proslavio se na samom kraju sezdesetih tokom saradnje sa Majlsom Dejvisom. Jedan je od pionira takozvanog fjužn džeza. Kao vrhunski muzičar, ostvario se i u klasičnoj muzici, svirao je i sa Londonskom filharmonijom.

2022 - Preminuo je Milan Vlajčić, novinar, publicista, filmski i književni kritičar. Diplomirao je na Katedri za opštu književnost u rodnom Beogradu. Kritičke osvrte objavljivao je od 1960. u tada uglednom časopisu Delo. Uređivao je kulturne rubrike listova Student i Mladost, kao i časopise Vidici, Gledišta, Književni glasnik. Od 1970. radi za list Politika, kao novinar i potom urednik. Pisao je filmsku, pozorišnu, televizijsku i radio kritiku. Dobitnik je niza priznanja: za najbolju jugoslovensku filmsku kritiku 1977. godine, Morava filma, Beograd, "Milan Bogdanović" za 1981. za najbolju novinsku književnu kritiku, "Dušan Duda Timotijević", "Zlatno pero" Instituta za film, Zlatni beočug grada Beograda 2000. godine za trajni doprinos kulturi. Obrazovan i negovanog stila, uživao je međunarodni ugled, bio je član žirija na filmskim festivalima u Kanu, Berlinu, Veneciji, Montrealu, Beču, Minhenu, Krakovu, Monpeljeu, kao i član žirija književne nagrade NIN-a.

Dogodilo se na današnji dan, 10.02.

Na današnji dan 1901. godine umro je srpski kralj Milan Obrenović. Tokom njegove vladavine Srbija je stekla međunarodno priznanje kao nezavisna država i ponovo je postala kraljevstvo. Postao je knez 1868. posle ubistva kneza Mihaila Obrenovića. Pod pritiskom javnog mnjenja objavio je 1876. rat Turskoj, koji je 1877. neuspešno okončan. Iste godine je pod uticajem Rusije ponovo zaratio s Turskom, ovog puta uspešno, pa je Srbiji 1878. na Berlinskom kongresu priznata puna suverenost, kao i oslobođenje Vranjskog, Niškog, Pirotskog i Topličkog okruga. Zbog ruske podrške Bugarskoj i Sanstefanskog ugovora na štetu Srbije, što je poništeno Berlinskim kongresom, oslonio se na Austro-Ugarsku, s kojom je 1881. zaključio "Tajnu konvenciju". Beč je zauzvrat garantovao pomoć za širenje Srbije ka jugu. Ispostavilo se da je sporazum sa Austrijom, iako veoma nepopularan, omogućio Srbiji više decenija sveukupnog napretka i stabilnosti. Uzdigao je 1882. Srbiju na rang kraljevstva. Ugušio je 1883. Timočku bunu koju su podigli neodgovorni ultralevičarski elementi, protiveći se reformi Vojske, a upravo vojno ustrojstvo koje je uspostavio kralj Milan dalo je sjajne rezultate tokom ratova 1912-18 (po mišljenju Slobodana Jovanovića). Neuspešno je ratovao protiv Bugarske 1885. pošto je Bugarska pripajanjem Istočne Rumelije narušila Berlinski ugovor. Godine 1889. abdicirao je u korist maloletnog sina Aleksandra, zbog neslaganja sa ustavom iz 1888. Tokom njegove vladavine utemeljene su brojne važne institucije srpske nauke i kulture, poput Srpske kraljevske akademije. Umro je u Beču 1901. i sahranjen je u manastiru Krušedol.




Danas je subota, 10. februar, 41. dan 2024. Do kraja godine ima 325 dana.

1258 - Tamerlan je zauzeo Bagdad. Mongoli su tada razorili drevni grad i ubijeno je oko 10.000 žitelja.

1755 - Umro je francuski politički mislilac Šarl Monteskje, s Volterom, Rusoom i Denijem Didroom vesnik Francuske revolucije. U alegoriji "Persijska pisma" naslikao je francusko društvo 18. veka kao istočnjačku despotiju, a u najznačajnijem delu "Duh zakona" razvio je teoriju o podeli vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku - koja je postala temelj modernih političkih koncepata.

1763 - Završen je Sedmogodišnji rat, potpisivanjem mira u Parizu, prema čijim se odredbama Francuska gotovo sasvim povukla iz Indije, a Velikoj Britaniji je prepustila i Kanadu i teritorije istočno od Misisipija i Floride. Španija je dobila Luizijanu i Kubu, a Pruska je zadržala Šleziju, koju je otela od Austrije.

1837 - Preminuo je ruski pisac Aleksandar Sergejevič Puškin, začetnik ruskog realizma i jedan od najvećih liričara svetske književnosti. Umro je od posledica ranjavanja dva dana ranije u dvoboju s jednim francuskim avanturistom. Bio je poreklom iz stare, ali osiromašene plemićke porodice, buntovnog duha, često na udaru cenzora, zbog čega je bio poslat u progonstvo. Dela: romani u stihovima "Evgenije Onjegin", "Grof Nulin", "Kućica u Kolomni", drame "Boris Godunov", "Rusalka", prozna dela "Pikova dama", "Kapetanova kći", "Egipatske noći", "Pripovetke pokojnog Ivana Petroviča Belkina", male tragedije u stihovima "Gozba za vreme kuge", "Vitez-tvrdica", "Kameni gost", "Mocart i Salijeri", poeme "Cigani", "Poltava", "Bronzani konjanik", "Gavrilijada", "Ruslan i Ljudmila", "Kavkaski zarobljenik", bajke u stihovima "Bajka o caru Saltanu", "Bajka o ribaru i ribici", "Bajka o popu i sluzi njegovom Baldi".

1844 - Rođen je Avram Đukić, srpski istoriograf. Bio je školovani oficir i u intendantskoj službi dospeo je do čina generala austrijske vojske (Austrougarske). Služio je u Beču, Zadru, Pragu. Istoriografijom se bavio kao ljubitelj, ali veoma savesno. Proučavao je prošlost Srba u tadašnjoj Ugarskoj, odnosno današnjoj srpskoj Vojvodini, i to najviše veliku seobu, istoriju šajkaša i srpske husarske regimente, bunu 1848. zatim ustanak Pere Segedinca kao i seobe Srba u Rusiju, a sa mnogo požrtvovanja ispitivao je živote Srba austrijskih oficira. Ostavio je Matici Srpskoj u rukopisu veliki rad: "Generali i pukovnici Srbi u Austro-Ugarskoj od god. 1704 do danas". Iz tog obimnog dela publikovao je jedino - "Život Arona Stanisavljevića, barona von Wellenstreit". Ostali radovi: "Kad su se Srbi sa patrijarhom Arsenijem III doselili u zemlje madžarske krune?", "Tri pisma patrijarha Arsenija III Čarnojevića", "Ustanova i spomenici Ugarskih kraljevskih šajkaša", "Nešto za istoriju Carske i kraljevske srpske husarske regimente".

1878 - Potpisivanjem konvencije u El Zanjonu okončan je ustanak protiv španskih kolonijalnih vlasti na Kubi. Ustanak je trajao čak 10 godina.

1878 - Rođen je srpski pisac Vasa Stajić, filozof, istoričar, istaknuti srpski kulturni i nacionalni radnik. Bio je predsednik Matice srpske i izdavač više časopisa. Studirao je prava, a potom filozofiju u Budimpešti, Parizu i Lajpcigu, a diplomirao je 1902. u Budimpešti. Predvodio je Reformistički srpski nacionalni pokret mlade vojvođanske inteligencije. Izdavao je časopise "Novi Srbin" i "Prosveta". Izvesno vreme bio je sekretar Matice srpske i urednik "Letopisa" (1921 i 1936). Napisao je preko 20 knjiga od kojih su najpoznatije "Novosadske biografije" i "Velikokikindski dištrikt". Autor je i preko 100 naučno-stručnih rasprava. Posle Drugog svetskog rata izabran je za doživotnog predsednika Matice srpske. Objavio je više knjiga arhivske građe iz istorije Novog Sada kao i monografije o Svetozaru Miletiću i Jovanu Jovanoviću Zmaju. Jedan je od osnivača, 1923. Novosadske podružnice Srpskog planinarskog društa, koja 1924. postaje Planinarsko društvo Fruška gora. Dosledno se, čitavog života, zalagao za svakovrsnu saradnju Srba i Mađara.

1879 - Otvoreno je zasedanje prve bugarske skupštine (sobranja) nakon oslobođenja te zemlje, u Velikom Trnovu, staroj srednjovekovnoj prestonici Bugarske.

1890 - Rođen je ruski pisac Boris Leonidovič Pasternak, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1958. oštar kritičar boljševizma. Odrastao je u intelektualnoj sredini. Uprkos bliskosti sa futuristima nije prihvatio njihovu revolucionarnu angažovanost. Bio je opčinjen Hristovim putem stradanja i žrtve, ali i temama prve i druge ruske revolucije. Zbirke pesama "Iznad barijera" i "Brat moj - život" donele su mu svrstavanje među klasike evropske poezije 20. veka. Najveći uspeh kod publike i književne kritike doneo mu je roman "Doktor Živago", objavljen u inostranstvu, posle čega su ga izbacili iz ruskog Saveza pisaca. U Sovjetskom Savezu je "Doktor Živago" štampan tek 1988. Iskazao se i kao teoretičar književnosti i sjajan prevodilac Šekspira, Getea, Petefija i gruzijskih pesnika. Njegova filozofska lirika snažno je uticala na mnoge ruske, evropske i američke pesnike. Ostala dela: roman u stihovima "Spektorski", zbirke pesama i poeme "Blizanac u oblacima", "Teme i varijacije", "Poručnik Šmit", "Devetstotina peta godina", "Uzvišena bolest", "Drugo rođenje", "Kad se razvedri", "Umetnik", pripovetke "Detinjstvo Liversove", "Povest", autobiografije "Zaštitna povelja", "Ljudi i situacije", drama "Slepa lepotica".

1891 - U Kapetan Mišinom zdanju u kom je bila smeštena Velika škola (danas rektorat Univerziteta) u Beogradu, održana je prva, osnivačka sednica Srpskog geološkog društva. Duhovni tvorac Društva je Jovan Žujović, osnivač srpske geologije. Srpsko geološko društvo jedno je od najstarijih naučnih društava u Srbiji.

1894 - Rođen je engleski državnik i publicista Moris Harold Makmilan, premijer Velike Britanije od 1957. do 1963. Prethodno je u kabinetima konzervativaca bio državni podsekretar, ministar avijacije, stambenih pitanja, odbrane, finansija i inostranih poslova. Dela: politički spisi "Srednji put", "Ekonomski aspekti odbrane", memoari o Drugom svetskom ratu "Vetrovi promene", "Izbijanje rata", "Plima sreće", "Jahanje oluje".

1898 - Rođen je nemački pisac Bertold Fridrih Breht, jedan od najvećih dramskih autora i teoretičara pozorišta 20. veka. Svetsku slavu stekao je "Prosjačkom operom", za koju je muziku napisao nemački kompozitor Kurt Vajl koji je, kao i Breht, 1933. napustio Nemačku po dolasku nacista na vlast. Vratio se 1948. i nastanio u Istočnom Berlinu, gde je 1949. osnovao "Berlinski ansambl", jedno od najčuvenijih pozorišta u svetu. Dela: drame "Uspon i pad grada Mahagonija", "Izuzetak i pravilo", "Sveta Jovanka iz klanica", "Puške Tereze Karar", "Majka Hrabrost i njena deca", "Život Galilejev", "Dobra duša iz Sečuana", "Gazda Puntila i njegov sluga Mati", "Kavkaski krug kredom", "Opera za tri groša", "Doboši u noći", "Baal", "Ranjeni Sokrat", "U džungli gradova", "Čovek je čovek", roman "Prosjački roman", zbirke pesama "Domaća postila", "Svendborške pesme", "Bukovske elegije".

1912 - Umro je engleski hirurg Džozef Lister, osnivač antiseptičke medicine, koji je 1867. prvi uveo antisepsu u hirurgiju.

1918 - Umro je italijanski novinar i pacifista Ernesto Teodoro Moneta, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1907. Bio je direktor milanskog lista "Il Secolo" i predsednik Međunarodnog kongresa za mir u Milanu 1906. a u mladosti generalštabni oficir italijanskog revolucionara i borca za ujedinjenje Italije Đuzepea Garibaldija.

1920 - Rođen je srpski glumac Milivoje Mića Tomić. U Beogradu gde je rođen, studirao je pravo a zatim na Muzičkoj akademiji - Dramski odsek. U prvim godinama Beogradskog dramskog pozorišta, Ateljea 212 i prve samostalne pozorišne grupe - Dramska družina A, ostvario je niz zapaženih uloga. U legendarnoj, prvoj postavci Beketovog "Čekajući Godoa", Tomić je ostvario prvu veliku ulogu. Tokom više od 50 godina Tomić je ostvario mnoštvo značajnih i upečatljivih uloga u pozorištu, na filmu i televiziji i jedan je od velikana srpskog teatra i filma. Lik čika Jove Zmaja u nezaboravnoj seriji "Neven" Timotija Bajforda zapamtile su generacije. Uloge: "Tri", "Neprijatelj", "Buđenje pacova", "Nacionalna klasa", "Majstori, Majstori", "Maratonci trče počasni krug", "Salaš u Malom ritu". Dobitnik je mnogobrojnih priznanja, među kojima i nagrade "Pavle Vuisić" za životno delo 1997.

1923 - Umro je nemački fizičar Vilhelm Konrad Rendgen, koji je 1895. otkrio "iks-zrake", dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1901. "Iks-zraci", elektromagnetski talasi dužine od milionitog do milijarditog dela santimetra njemu u čast nazvani su "rendgenski zraci". Primenjuju se u medicini za dubinsko snimanje organa i za zračenja, ali pošto izazivaju štetne promene u strukturi tkiva kroz koja prodiru, potiskuju ih druge metode lečenja i uspostavljanja dijagnoze. Koriste se i za identifikovanje hemijskih elemenata i za strukturnu analizu raznih supstanci.

1927 - Rođen je Konstantin Babić srpski kompozitor i profesor na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu, šef Katedre za muzičku teoriju. Njegov obiman i priznat kompozitorski opus već decenijama je nezaobilazni deo srpske muzičke istorije. Dela: "Koncertna intrada", "Preludijum za simfonijski orkestar", "Gudački kvartet", "Burleska za violinu i klavir", "Lovačka svita za mešoviti hor", "Balada za ženski hor", "Dečja simfonija za dečji gudački orkestar i udaraljke".

1942 - Glen Miler, čuveni američki džez muzičar postao je prvi vlasnik "zlatne ploče" - pošto je prodao milion primeraka pesme "Ćattanooga".

1947 - U Parizu je potpisan mirovni ugovor zemalja pobednica u Drugom svetskom ratu i Italije, Mađarske, Rumunije, Bugarske i Finske. Jugoslaviji je dodeljen grad Zadar, poluostrvo Istra i ostrva Cres, Lošinj i Lastovo, Italiji je dat manji ustupak u zoni Gorice, a Trst i teritorija oko njega dobili su specijalni status. Ministri spoljnih poslova velikih sila utvrdili su 1946. u Njujorku status Slobodne teritorije Trsta, koja je trebalo da nastane spajanjem zone "A" pod okupacijom angloameričkih snaga i zone "B" pod jugoslovenskom vojnom upravom. Dogovoreno je da pre toga Savet bezbednosti UN postavi guvernera u dogovoru sa italijanskom i jugoslovenskom vladom, što nikad nije učinjeno. Kriza je završena 1954. pripajanjem zone "A" (grad Trst) Italiji a zone "B" Jugoslaviji.

1962 - Američki pilot Frensis Pauers, oboren 1960. dok je preletao Sovjetski Savez špijunskim avionom tipa U-2, u Berlinu je zamenjen za sovjetskog obaveštajca Rudolfa Abela.

1964 - U sudaru dva australijska ratna broda u zalivu Džervis potonuo je razarač "Vojadžer" i poginulo je više od 80 mornara.

1979 - Umro je Edvard Kardelj, dugogodišnji funkcioner SFRJ i jedan od najbližih saradnika Josipa Broza Tita, teoretičar samoupravljanja. Važio je za intelektualnog arbitra unutar KPJ/SKJ.

1996 - Kompjuter nazvan "Duboko plavo" ušao je u šahovsku istoriju pobedom nad svetskim prvakom Garijem Kasparovom.

1997 - U Mostaru je došlo do oružanog sukoba pošto su lokalni Hrvati otvorili vatru na grupu Bošnjaka (muslimana) iz istočnog dela grada koji su se zaputili u posetu groblju u zapadnom, većinski hrvatskom delu podeljenog grada. Poginulo je najmanje jedno lice a 39 je ranjeno.

1998 - Umro je Moris Šuman, tvorac projekta unije evropskih država, poznate kao "Šumanov plan", svojevremno šef francuske diplomatije.

2004 - SAD su ponovo otvorile diplomatsko predstavništvo u Tripoliju u Libiji, nakon višegodišnje pauze.

2004 - Od eksplozije automobila-bombe u Iskandariji južno od Bagdada poginulo je najmanje 55 osoba.

2004 - Francuska skupština zabranila je u državnim školama isticanje verske pripadnosti, uključujući nošenje odeće koja označava religijsko uverenje.

2005 - Severna Koreja je zvanično priznala da je proizvela nuklearno oružje za samoodbranu i da se na neodređeno vreme povlači iz Ugovora o nuklearnom neširenju.

2005 - Umro je američki pisac Artur Miler, jedan od najznačajnijih dramskih pisaca 20. veka. Najpoznatiji je po drami "Smrt trgovačkog putnika", koju je napisao u 33. godini i za koju je 1949. dobio Pulicerovu nagradu. Dela: drame "Svi moji sinovi", "Smrt trgovačkog putnika", "Veštice iz Salema", "Pogled sa mosta", "Posle pada", "Događaj u Višiju", "Cena", "Slava, i razlog zašto", "Stvaranje sveta i druga posla", "Ravno iz raja", "Nadbiskupova tavanica", "Američki sat", zbirka priča "Više mi niste potrebni", roman "Fokus", esej "Dramski pisac i atomski svet".

2005 - U Saudijskoj Arabiji održani su lokalni izbori, prvi u istoriji te islamske apsolutne monarhije, a pravo glasa su imali muškarci stariji od 20 godina.

2006 - Umro je francuski farmaceut i hemičar Pjer Potije, rukovodilac istraživanja koja su rezultirala proizvodnjom jednog od najkorišćenijih antikancerogenih lekova na svetu "taksotera". Suština njegovog istraživanja sastojala se u imitiranju prirodnog procesa sinteze u biljkama, uz pomoć kojeg one proizvode lekovite supstance.

2007 - Umro je srpski romanista Slobodan Vitanović. Kao profesor Univerziteta u Beogradu, predavao je u svojstvu gostujućeg profesora francuske književnosti i na univerzitetima u Bordou, Marselju i Parizu. Bio je član Krunskog saveta princa Aleksandra Karađorđevića i član Izvršnog saveta i potpredsednik Beogradskog centra Evropskog društva kulture i potpredsednik Alijanse društva Jugoslavija - Francuska.

2009 - Dogodio se sudar američkog satelita Iridijum 33 i ugašenog ruskog satelita Kosmos 2251. Bio je to prvi poznati incident te vrste. Prilikom sudara, Iridijum 33 inače lansiran 1997. je još uvek bio aktivan satelit.

2014 - Umrla je Širli Templ, holivudska zvezda. Proslavila se 1934. ulogom u filmu "Bright Eyes". Godine 1935. dobila je specijalnog Oskara kada je imala samo šest godina. Glumila je u 43 filma. Pošto se iz sveta glume povukla 1950. bila je ambasador SAD u Gani i Čehoslovačkoj.

Dogodilo se na današnji dan, 11.02.

Na današnji dan 1945. godine u Jalti na Krimu završena je konferencija vođa triju velikih sila antinacističke koalicije, na kojoj su sovjetski lider Staljin, predsednik SAD Ruzvelt i britanski premijer Čerčil uskladili vojne planove za okončanje rata protiv Nemačke i Japana i odredili nove odnose u Evropi i svetu posle rata. Trojica lidera usvojila su rezolucije o "slobodnoj Evropi" i dogovorila se o osnivanju Ujedinjenih nacija kao opšte međunarodne organizacije za mir i bezbednost u svetu. Kominike o podeli Nemačke na tri zone i uspostavljanju Centralnog komesarijata kao kontrolne komisije triju sila, sa središtem u Berlinu, izdat je 13. februara. Rešeno je da se predloži Francuskoj da učestvuje u tome, zatim da Nemačka plati ratnu odštetu i vrati opljačkane vrednosti, da bude sazvana konferencija svih nacija 25. aprila radi stvaranja UN i prihvaćeni su njeni osnovni principi. Donesene su i odluke o "satelitima" Nemačke, o pomoći okupiranim zemljama, o poljskoj vladi i granicama, o Jugoslaviji, kojoj je preporučeno da sprovede u delo sporazum Josipa Broza i Ivana Šubašića za obrazovanje jedinstvene vlade. Postignut je i sporazum o stupanju Sovjetskog Saveza u rat protiv Japana, a Moskva je zauzvrat dobila nazad južni deo ostrva Sahalin, Kurilska ostrva, pravo na korišćenje luke u Port Arturu i na Kineskoistočnu i Južnomandžursku železnicu. Takođe je dogovoreno da Ukrajina i Belorusija dobiju posebna mesta u UN.




Danas je nedelja, 11. februar, 42. dan 2024. Do kraja godine ima 324 dana.

1650 - Umro je francuski filozof, matematičar i fizičar Rene Dekart, osnivač novovekovne evropske filozofije, posebno modernog racionalizma, koji je označio prekid sa sholastikom. Tvorac je novovekovne opšte metodologije i epistemologije, koje su veoma uticale na potonje naučno mišljenje. Takođe je jedan od tvoraca analitičke geometrije, a u matematiku je uveo promenljivu veličinu i funkciju, što je bila prelomna tačka u razvoju matematike. Dela: "Rasprava o metodi", "Pravila za rukovođenje umom", "Meditacije o prvoj filozofiji", "Rasprava o strastima duše", "Principi filozofije", "Geometrija".

1847 - Rođen je američki pronalazač Tomas Alva Edison, koji je zadužio svet brojnim pronalascima, poput sijalice sa ugljenim vlaknom, fonografa (gramofon), mikrofona, fonometra. Usavršio je i telegraf i akumulator, znatno poboljšao dinamo-mašinu, pronašao kinetoskop i prvi primenio celuloidnu filmsku traku od 35 milimetara. Sagradio je prvi filmski atelje u svetu. Registrovao je više od hiljadu pronalazaka, a savremenici su ga smatrali "prvim dobrotvorom čovečanstva".

1868 - Umro je francuski fizičar Žan Bernar Leon Fuko. Sa Armanom Fizoom izmerio je brzinu svetlosti. Ogledom s klatnom (Fukoov eksperiment) dokazao je obrtanje Zemlje, pronašao je žiroskop, usavršio teleskop, otkrio vrtložno-vihorne struje u metalnim masama (Fukoove struje).

1879 - Umro je francuski slikar, grafičar i vajar Onore Domije, najveći karikaturista 19. veka. Njegove duhovite, smele i zajedljive karikature, koje je uglavnom objavljivao u listu "Šarivari", donele su mu i dosta nevolja - 1832. odležao je šest meseci u zatvoru zbog karikature kralja Luja Filipa. Izradio je veći broj slika socijalnog sižea.

1889 - Japan je dobio ustav, kojim je određeno da zemlja ima dvodomnu skupštinu, ali je car (mikado) zadržao izvršnu vlast, i što je još važnije, njegova tradicionalna duhovno-verska uloga ostala je neokrnjena.

1909 - Rođen je američki režiser, scenarista i producent Džozef Leo Menkevic, dobitnik dva Oskara za režiju i dva za scenario. Filmovi: "Sve o Evi", "Pisma trima ženama", "Julije Cezar", "Kleopatra", "Bosonoga kontesa", "Bekstvo", "Ljudi će pričati", "Tihi Amerikanac", "Pet prstiju", "Iznenada prošlog leta".

1917 - Rođen je Sidni Šeldon, američki književnik, autor niza bestseler romana. Šeldon je, pre nego što se u pedesetim godinama života posvetio pisanju romana o snažnim ženama koje pobeđuju u neprijateljskom svetu nemilosrdnih muškaraca, osvajao nagrade za doprinos brodvejskom pozorištu, filmu i televiziji.

1919 - Fridrih Ebert je izabran za prvog predsednika Nemačke, koja je posle poraza u Prvom svetskom ratu postala republika.

1920 - Rođen je egipatski kralj Faruk I, poslednji monarh Egipta. Na presto je stupio 1936. ali je njegov vladarski autoritet podrila nesposobnost da spreči britansko uplitanje u unutrašnja pitanja Egipta i vojni poraz u prvom arapsko-izraelskom ratu 1948. Sa vlasti su ga 1952. zbacili pobunjeni oficiri, posle čega je prinuđen da ode u izbeglištvo. Umro je 1965. u Rimu.

1929 - Sporazumom u Lateranu između Musolinijeve Italije i Svete stolice stvorena je nezavisna papska država Vatikan, čime je rešeno tzv. Rimsko pitanje - spor italijanske države i Svete stolice nastao 1870. posle priključenja Italiji papske države i grada Rima. Vatikan se nalazi u središtu grada Rima, ograđen zidinama, i zauzima 44 hektara.

1948 - Umro je ruski filmski režiser Sergej Mihajlovič Ejzenštajn, jedan od najvećih teoretičara i stilista svetskog filma. Bio je arhitekta po profesiji i u početku je crtao plakate, radio kao scenograf i pozorišni režiser, unoseći novine težio je čistim realističkim elementima i u teatru. Na filmu je počeo kao montažer 1923. Tvorac je teorije o horizontalnoj i vertikalnoj montaži i teorije asinhroniteta. Filmovima i teorijskim postavkama dao je neprocenjiv doprinos oblikovanju filmskog izražajnog jezika i izvršio ogroman uticaj na razvoj filma. Dela: filmovi "Štrajk", "Oklopnjača Potemkin", "Oktobar", "Staro i novo", "Sentimentalna romansa" (snimljen u Francuskoj), "Da živi Meksiko", "Aleksandar Nevski", "Ivan Grozni", knjige "Filmsko osećanje", "Filmski oblik".

1953 - Umro je srpski slikar Uroš Predić, član Srpske kraljevske akademije. Jedan od najvećih srpskih slikara u istoriji. Bio je izraziti akademski realista. Slikarstvo je učio u Beču i Minhenu. Velike kompozicije iz klasične mitologije koje je izradio za dvoranu gornjeg doma u zgradi novog bečkog Rajhsrata (skupštine) donele su mu mesto asistenta bečke likovne Akademije. Više od pola veka stvarao je u rodnom Orlovatu (Banat) i u Beogradu. Portretisao je gotovo sve istaknutije ličnosti političkog i kulturnog života Srbije krajem 19. i u prvoj polovini 20. veka. Izradio je i više od hiljadu ikona i niz ikonostasa. Radio je i istorijske kompozicije - "Bosanski begunci", "Kosovka devojka". Druga najpoznatija dela: "Siroče na majčinom grobu", "Vesela braća".

1958 - Tunis je obavestio Francusku da njeni ratni brodovi više neće moći da koriste luku Bizerta.

1967 - Umro je srpski slikar Milo Milunović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu. Slikarstvo je učio u Firenci. Posle Prvog svetskog rata, u kojem je učestvovao na bojištima u Crnoj Gori, otišao je na studije u Pariz u kojem je s prekidima ostao do 1932. kad je došao u Beograd, gde je 1937. postao profesor Umetničke akademije. Slikao je predele i mrtvu prirodu, kompozicije, figure, portrete, monumentalne freske i mozaike. Njegova dela odlikuje jasnoća kompozicije. Snažno je uticao na mlađe slikarske generacije.

1970 - Japan je postao četvrta zemlja u svetu koja je lansirala veštački satelit.

1971 - Na ceremonijama u Moskvi, Vašingtonu i Londonu, 63 zemlje su potpisale sporazum o zabrani skladištenja nuklearnog oružja na dnu mora i okeana.

1975 - Ubijen je predsednik Madagaskara Ričard Racimandrava, samo šest dana pošto je počeo da obavlja dužnost šefa države.

1975 - Prvi put u Velikoj Britaniji šef jedne političke partije postala je žena - za predsednika Konzervativne stranke izabrana je Margaret Tačer.

1990 - Lider Afričkog nacionalnog kongresa Nelson Mandela oslobođen je posle 27 godina provedenih u južnoafričkim zatvorima.

1993 - Umrla je srpska književnica Desanka Maksimović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Završila je Filozofski fakultet u Beogradu i bila profesor u Obrenovcu, Dubrovniku i Beogradu. Dela: zbirke pesama "Pesme", "Zeleni vitez", "Pesnik i zavičaj", "Otadžbino, tu sam", "Miris zemlje", "Tražim pomilovanje", "Nemam više vremena", "Pesme iz Norveške", "Letopis Perunovih potomaka", "Ničija zemlja", "Slovo o ljubavi", priče "Ludilo srca", romani "Otvoren prozor", "Ne zaboraviti", dečji roman "Pradevojčica", zbirka bajki i proze u stihu "Oraščići palčići", putopis "Snimci iz Švajcarske".

1994 - Sletanjem na Zemlju šatla "Diskaveri", sa pet američkih astronauta i jednim ruskim kosmonautom, okončana je prva američko-ruska spejs šatl misija.

1996 - Islamski teroristi su u Alžiru u eksploziji automobila-bombe usmrtili 17 osoba.

2002 - Umro je Stojan Vujičić, srpski literata i publicista, jedna od vodećih ličnosti srpske zajednice u Mađarskoj. Rođen u Pomazu, između Budimpešte i Sentandreje, decenijama je prikupljao starine važne za prošlost Srba u Mađarskoj, od čega je nastala postavka Srpskog pravoslavnog crkvenog muzeja u Sentandreji. Diplomirao je Slavistiku u Budimpešti. Bio je član antikomunističkog Petefijevog kruga. Radio je na uspostavljanju i izučavanju kulturno-istorijskih veza Srba i Mađara. Pisao je stručne i publicističke tekstove o Mihailu Vitkoviću, Jakovu Ignjatoviću, Teodoru Pavloviću, Veljku Petroviću, Todoru Manojloviću, Endre Adiju, Deže Kostolanjiju, Miklošu Radnotiju, Petru Dobroviću, Ivanu Meštroviću. Bio je saradnik Instituta za nauku o književnost Mađarske akademije nauka, član SANU i Matice srpske, počasni profesor Univerziteta u Novom Sadu. Pokretač je lista Neven i urednik peštanskog časopisa Evropai utaš.

2002 - Vatikan je formalizovao prisustvo u Rusiji stvaranjem četiri rimokatoličke dijeceze, ne osvrćući se na proteste Ruske pravoslavne crkve.

2004 - U eksploziji automobila-bombe u regrutnom centru u Bagdadu ubijeno je najmanje 47 osoba.

2006 - Američki milioner i avanturista Stiv Fosit postavio je novi svetski rekord u najdužem letenju bez zaustavljanja, preletevši za 76 sati 42.469 kilometara - od Floride oko Zemlje u smeru istoka, pa sve do južne Engleske, dvaput preletevši Atlantski okean.

2008 - Umro je američki kongresmen Tom Lantoš, poznati lobista koji je zagovarao nezavisnost Kosova. Lantoš, predsedavajući Spoljnopolitičkog komiteta američkog Kongresa, demokrata iz Kalifornije, Kongresu je podneo više rezolucija sa podrškom separaciji Kosova. Rođen je u Budimpešti, u jevrejskoj porodici, i bio je jedini član Kongresa koji je preživeo holokaust. U SAD je došao 1947. pošto je dobio stipendiju za školovanje, posle čega je doktorirao ekonomiju na kalifornijskom "Berkli" univerzitetu i izgradio univerzitetsku karijeru. U ranijem periodu isticao se naglašenim antikomunizmom.

2013 - Zvanično je obelodanjeno, kao odgovor na poslaničko pitanje u Skupštini Srbije, da je tokom NATO agresije 1999. na Srbiju (odnosno SRJ) ukupno stradalo 1.008 pripadnika vojske i policije, pri čemu je poginuo 631 pripadnik vojske dok je 28 nestalo, poginulo je 325 policajaca, a nestalo 24.

2013 - Papa Benedikt XVI (Jozef Racinger) najavio je, na opšte iznenađenje, da se povlači sa papskog trona.

2014 - Vlada u Pekingu i Tajvan započeli su istorijske razgovore na visokom nivou, prvi put od završetka kineskog građanskog rata 1949.godine.

2018 - Prilikom pada aviona ruske aviokompanije "Saratov erlajnz", poginula je 71 osoba, 65 putnika i šest članova posade. Letelica se srušila u rejonu podmoskovlja.

2020 - Tedros Gebrejesus, generalni direktor Svetske zdravstvene organizacije, objavio je da je koronavirus dobio novo, preciznije, ime KOVID-19 (COVID-19). SZO je apelovala na države da budu "što odlučnije" u borbi protiv novog virusa KOVID-19. Gebrejesus je naglasio da epidemija koronavirusa u Kini predstavlja veoma ozbiljnu pretnju za celokupno čovečanstvo.

Dogodilo se na današnji dan, 12.02.

Na današnji dan 1841. godine rođen je srpski pisac Laza Kostić, izuzetno snažna i originalna pesnička priroda. U poeziju je uneo nove i smele oblike i obogatio je srpski književni jezik novim izrazima. Eksperimentator i tvorac novih puteva, bio je začetnik srpske avangardne lirike i napisao je nekoliko pesama koje su najviša ostvarenja srpskog romantizma. Istakao se i prevođenjem Vilijama Šekspira - bio je poliglota i čovek velike erudicije. Gimnaziju je učio u Pančevu, Novom Sadu i Budimu, a prava je diplomirao u Pešti, gde je i doktorirao. Kao nacionalni radnik, publicista i saborac Svetozara Miletića, vođe vojvođanskih Srba, hapšen je od strane Austrougarskih vlasti. Kostić je bio i prvi predsednik 1882/83. Srpskog novinarskog društva (danas Udruženje novinara Srbije). Dela: lirske pesme i balade, poetične tragedije "Maksim Crnojević", "Pera Segedinac", rasprave "Kritički uvod u opštu filozofiju", "O Jovanu Jovanoviću Zmaju, njegovu pevanju, mišljenju i pisanju", "Osnova lepote u svetu".



Danas je ponedeljak, 12. februar, 43. dan 2024. Do kraja godine ima 323 dana.

1804 - Umro je nemački filozof Imanuel Kant, profesor Univerziteta u rodnom Kenigzbergu (danas Kalinjingrad), rodonačelnik nemačke klasične filozofije. Njegovo učenje ilustruju tri suštinske odrednice: "kopernikanski obrat", "kriticizam" i "primat praktičnog uma". Postavio je i hipotezu o prirodnom postanku Zemlje i nebeskih tela - Kantova kosmogonijska hipoteza. Dela: "Kritika čistog uma", "Kritika praktičnog uma", "Kritika rasudne snage", "Opšta istorija prirode i teorije neba".

1809 - Rođen je engleski prirodnjak Čarls Robert Darvin, tvorac teorije evolucije. Tokom ekspedicije brodom "Bigl" od 1831. do 1836. sakupio je naučni materijal na osnovu kojeg je ustrojio svoju teoriju razvitka živih bića. Putovanje Biglom opisao je u knjizi "Put prirodnjaka oko sveta". Na obalama Južne Amerike i ostrvima Tihog okeana proučavao je geološke formacije, biljke i životinje i zaključio je da su se organizmi postepeno menjali. U epohalnom delu "Postanak vrsta putem prirodnog odabiranja" razradio je tezu o evoluciji. "Postanak vrsta" potpuno je izmenio dotadašnja shvatanja u biologiji, ali je izazvao i žestoka protivljenja. Ostala dela: "Promenljivost životinja i biljaka pod domaćim uslovima", "Poreklo čoveka".

1809 - Rođen je američki državnik Abraham Linkoln, predsednik SAD od 1860. do 15. aprila 1865. kad ga je u Vašingtonu ubio jedan fanatik. Pre izbora za predsednika SAD 1860. bio je zemljoradnik, drvoseča, lađarski momak, upravnik pošte, advokat, kongresmen. Pripadao je Republikanskoj partiji, stranci industrijske buržoazije koja je bila za ukidanje ropstva. Od 1861. do 1865. predvodio je rat protiv južnih država SAD, u kojima su vlasnici veleposeda (najčešće plantaža pamuka) želeli da očuvaju ropstvo, zbog gotovo besplatne radne snage.

1818 - Čile je proglasio nezavisnost od Španije.

1832 - Pacifička ostrva Galapagos su pripojena Ekvadoru.

1851 - Edvard Hargrejvs je pronašao zlato u Samerhil Kriku u Novom Južnom Velsu, izazvavši zlatnu groznicu u Australiji.

1863 - Srpski trgovac i brodovlasnik Miša Anastasijević napisao je zaveštajno pismo kojim je poklonio državi palatu u Beogradu, poznatu kao Kapetan-Mišino zdanje. U pismu Ministarstvu prosvete naglasio je da kuću ustupa "svom otečestvu" za smeštaj "učenih i prosvetnih zavoda". U Kapetan-Mišinom zdanju nalazila se docnije Velika škola, Prva beogradska gimnazija, potom Univerzitet, Narodna biblioteka, Muzej, a danas rektorat Beogradskog univerziteta uz neka odeljenja Filozofskog fakulteta. Palata koju je otadžbini darovao Kapetan Miša smatra se najuspešnijim ostvarenjem češkog arhitekte Jana Nevole.

1912 - Abdicirao je poslednji kineski car iz dinastije Mandžu - Pu Ji, posle čega je Kina postala republika sa predsednikom Sun Jat Senom. Kada je Japan 1932. od severoistočnih kineskih provincija stvorio satelitsku državu Mandžuko, Pu je "vraćen" na presto, postavši figura u rukama osvajača. Posle Drugog svetskom rata je osuđen, ali pošto je na robiji "shvatio" grešku pomilovan je i 1962. postavljen za člana Nacionalnog kongresa. Do kraja života radio je kao baštovan. Ostavio je memoare pod naslovom - "Bio sam kineski car".

1923 - Rođen je italijanski filmski režiser Đanfranko Korsi, poznat kao Franko Zefireli, koji je režirao i opere i muzičke drame. Posebno je cenjen po inscenacijama drama Vilijama Šekspira, kojem je ostao veran adaptirajući njegova dela i za filmove "Ukroćena goropad" i "Romeo i Julija".

1944 - Umro je srpski etnolog i antropogeograf Jovan Erdeljanović, član Sprske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta. Objavio je veliki broj radova na srpskom i stranim jezicima, među kojima su posebno značajna proučavanja prisustva Srba u današnjoj Vojvodini kao i plemenskog života u Crnoj Gori. Dela: "Postanak plemena Piperi", "Etničko srodstvo Bokelja i Crnogoraca", "Etnička prošlost i formiranje crnogorskih plemena", "Kuči", "Bratonožići", "Stara Crna Gora", "Tragovi najstarijeg slovenskog sloja u Banatu", "O poreklu Bunjevaca", "Makedonski Srbi", "O počecima vere i drugim etnološkim problemima".

1949 - U Beogradu je počela nastava na Akademiji za pozorišnu umetnost, osnovanoj 1948. Prvi dekan Akademije bio je Dušan Matić, a prvi profesori glume bili su Mata Milošević i Jozo Laurenčić, njihovi asistenti Miroslav Belović, Stevo Žigon i Soja Jovanović. Prvi profesori režije novoustrojene Akademije bili su Bojan Stupica i Hugo Klajn.

1953 - Sovjetski Savez je prekinuo diplomatske odnose sa Izraelom posle bombaškog napada na sovjetsko poslanstvo u Tel Avivu.

1961 - Umro je srpski pisac Branko Miljković, liričar snažnog intelektualizma. Počeo je da piše kao srednjoškolac i 1957. objavio je prvu zbirku pesama "Uzalud je budim". Nadahnuto je prevodio moderne ruske i francuske pesnike. Ostala dela: zbirke pesama "Poreklo nade", "Vatra i ništa", "Krv koja svetli", "Pesme", "Smrću protiv smrti".

1973 - Severni Vijetnam je tokom Vijetnamskog rata oslobodio prvu grupu američkih ratnih zarobljenika.

1974 - U Moskvi je uhapšen ruski pisac Aleksandar Solženjicin, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, a sutradan mu je oduzeto sovjetsko državljanstvo i proteran je iz zemlje, posle čega je u emigraciji proveo dve decenije.

1979 - Umro je francuski filmski režiser Žan Renoar, sin slikara Ogista Renoara. Autor je niza antiratnih filmova koji su snažno uticali na duhovno stanje nacije. Napisao je knjige "Renoar, moj otac" i "Moj život i moji filmovi". Filmovi: "Nana", "Kučka", "Madam Bovari", "Toni", "Zločin gospodina Lanža", "Izlet", "Velika iluzija", "Marseljeza", "Čovek-zver", "Pravilo igre", "Močvara", "Ova zemlja je moja", "Žena na obali", "Reka", "Helena i muškarci", "Frenč kankan", "Testament doktora Kordelijera", "Doručak na travi".

1979 - U Rodeziji (sadašnji Zimbabve) gerilci su ubili 59 ljudi, oborivši putnički avion "Er Rodezije".

1984 - Umro je argentinski pisac Hulio Kortasar, jedan od najznačajnijih u latinoameričkoj literaturi, majstor kratke priče. Motivi igre, rituala i mita uvrstili su ga među najveća imena svetske književnosti, dok njegovom prozom dominiraju socijalno-političke teme. Dela: zbirke pripovedaka "Tajno oružje", "Kraj igre", "Sve vatre oganj", "Neko ko ovuda ide", "Toliko volimo Glendu", "Progonitelj", romani "Školice", "Manuelova knjiga", književni ogledi "Poslednja runda", "Istorija kronopija i fama", "Put oko dana za 80 svetova", putopis "Autonauti kosmoputa".

1986 - SAD su Jugoslaviji izručile hrvatskog ratnog zločinca Andriju Artukovića, ministra unutrašnjih poslova ustaške "Nezavisne države Hrvatske". Suđenje u Zagrebu pretvoreno je u farsu, pošto mu je suđeno samo za nekoliko pojedinačnih zločina.

1990 - Karmen Lorens postala je premijer Zapadne Australije kao prva žena šef vlade neke od australijskih država.

1996 - Jaser Arafat je preuzeo dužnost prvog palestinskog predsednika.

1997. - Hvang Đang Jop, blizak saradnik predsednika Severne Koreje Kim Đong Ila, zatražio je u južnokorejskoj ambasadi u Pekingu politički azil u Južnoj Koreji.

1999 - Američki senat opredelio se većinom glasova protiv smenjivanja predsednika SAD Bila Klintona, odlučujući povodom skandalozne ljubavne afere šefa države i pripravnice u Beloj kući Monike Levinski.

2002 - Pred Sudskim većem Haškog tribunala počelo je suđenje bivšem predsedniku Jugoslavije i Srbije Slobodanu Miloševiću.

2002 - Pad iranskog putničkog aviona tipa "Tu-154" na zapadu Irana nije preživeo niko od 117 putnika i članova posade.

2004 - Umro je srpski baletski igrač Dušan Trninić. Ostvario je veliki broj uloga, uključujući role u baletima "Šeherezada", "Balerina i banditi", "Plavi Dunav", "Druga rapsodija", "Ohridska legenda", "Romeo i Julija", "Žizela", "Labudovo jezero", "Ljubav čarobnica". Pored gostovanja sa baletom nacionalnog teatra u inostranstvu, ostvario je i niz izuzetno uspešnih samostalnih nastupa u Italiji, Španiji, Grčkoj, Kini, Nemačkoj.

2016 - Ruski patrijarh Kiril i papa Frančesko (Franja) sastali u Havani, Kuba. Susret dve najistaknutije ličnosti hrišćanskog sveta doživljen je kao gest velikog simboličkog značaja.

2016 - Izrael je pozdravio usvajanje, u Skupštini Srbije, Zakona o restituciji imovine žrtvama Holokausta, koje nemaju živih zakonskih naslednika.

2017 - Severna Koreja lansirala je novi tip balističke rakete srednjeg do dugog dometa, sposobnog da nosi nuklearnu glavu. Vojni izvori Južne Koreje naveli su da je raketa lansirana iz vazduhoplovne baze u zapadnoj proviniciji Severni Pjongan dostigla visinu od 550 kilometara i da je pala u more pošto je prešla razdaljinu od 500 kilometara. Pentagon je saopštio da se ne radi o interkontinentalnoj balističkoj raketi.

2019 - Vlada u Skoplju je saopštila da je Prespanski sporazum i formalno stupio na snagu, čime je ime države i zvanično promenjeno u Republika Severna Makedonija, pošto su ustavni amandmani publikovani u Službenom glasniku te zemlje.

Dogodilo se na današnji dan, 13.02.

Danas je utorak, 13. februar, 44. dan 2024. Do kraja godine ima 321 dan

1571 - Umro je italijanski vajar, zlatar i pisac Benvenuto Čelini. Njegova autobiografija "Život Benvenuta Čelinija pisan vlastitom rukom", na srpski prevedena pod naslovom "Moj život", značajan je dokument kulturne istorije renesanse. Autor je i dela "Traktat o zlatarstvu" i "Traktat o vajarstvu". Živeo je nestalno, radio je u Firenci i Rimu, a u Parizu je boravio kao dvorski zlatar francuskog kralja Fransoa I. Napravio je mnoštvo minuciozno urađenih likova i sitnih zlatarskih predmeta, ali i skulpture i reljefe velikog formata, poput "Perseja sa glavom meduze", "Kozima Medičija", "Nimfe iz Fontenbloa".

1633 - Rimokatolička inkvizicija uhapsila je u Rimu italijanskog astronoma Galilea Galileja zato što je dokazivao prednost kopernikanskog heliocentričnog sistema nad ptolomejskim geocentričnim sistemom. Sud inkvizicije ga je, pod pretnjom smrću, potom prisilio da to učenje proglasi zabludom.

1668 - Španija je i formalno priznala nezavisnost Portugala. Između 1580. i 1640. Portugal se nalazio pod vlašću španske krune.

1754 - Rođen je francuski sveštenik i diplomata Šarl Moris de Taljeran Perigor, vešt i beskrupolozan političar. Kao predstavnik trećeg staleža i predsednik Ustavotvorne skupštine koja je zasedala od 1789. do 1791. izdejstvovao je da skupština sekularizuje crkvena imanja i pretvori ih u nacionalna dobra. Tokom Francuske revolucije postajao je sve umereniji i emigrirao je posle proglašenja republike 1792. Vratio se 1796. i u vreme Direktorijuma i vladavine cara Napoleona I bio je šef diplomatije. Predviđajući Napoleonov slom izdao ga je i stupio u kontakt sa ruskim carem Aleksandrom I i austrijskim kancelarom Klemensom Meternihom. U prvom periodu Restauracije bio je 1814. i 1815. predsednik vlade, a u vreme Julske monarhije ambasador u Londonu od 1830. do 1834.

1768 - Rođen je ruski pisac Ivan Andrejevič Krilov, koji je u basnama sledio grčkog pisca Ezopa, ali se inspirisao i ruskim folklorom. Pored basni, pisao je satirična "pisma" i komedije. Pisao je izvornim narodnim jezikom, a mnoga njegova "naravoučenija" su prerasla u poslovice. Znatno je uticao na evropsku literaturu. Dela: zbirke basni, komedije "Modna trgovina", "Lekcija kćerima", "Književnik u predsoblju", komične opere "Histerična porodica", "Kafana".

1787 - Umro je Ruđer Bošković, matematičar, fizičar, astronom, pisac. Osnivač je Brerske astronomske opservatorije pored Milana i čelnik Optičkog instituta francuske mornarice. U 15. godini otišao je iz rodnog Dubrovnika u Rim, gde je završio isusovački kolegijum. Postavio je dve metode za određivanje elemenata rotacije Sunca, predložio geometrijsku metodu određivanja putanje kometa, jedinstveni zakon sile, pretpostavio da se tela ne samo privlače nego i odbijaju na malim rastojanjima, izračunao je dimenzije i spljoštenost Zemlje na osnovu merenja meridijana. Nasuprot Isaku Njutnu, vreme i prostor smatrao je relativnim, po čemu je prethodio Albertu Ajnštajnu. Prema pojedinim navodima bio je srpskog porekla, po očevim precima. Dela: "Theoria philosophiae naturalis redacta ad unicam legem virium in natura existentium", "Opera partientia ad opticam et astronomiam", "Elementorum universae matheseos", "O morskoj plimi", "O zakonu sila u prirodi", "O svetlu", "Teorija konusnih preseka", "Elementi matematike".

1793 - Velika Britanija, Pruska, Austrija, Holandija, Španija i Sardinija (Pijemont) sklopile su savez protiv revolucionarne Francuske.

1831 - Rođen je srpski državnik i istoričar Jovan Ristić, vođa Liberalne stranke, jedan od najznačajnijih srpskih diplomata uopšte, član Društva srpske slovesnosti i potom Srpske kraljevske akademije, dva puta član namesništva maloletnim vladarima i četiri puta predsednik vlade Srbije. Po okončanju studija u Francuskoj i u Hajdelbergu, vratio se u otadžbinu i ubrzo je postavljen za šefa srpskog poslanstva u Istanbulu. Tokom boravka u Turskoj od 1861. do 1867. uspešno je okončao pregovore o opozivanju turskih garnizona iz utvrđenih gradova Srbije. Ministar inostranih poslova je u razdoblju od 1867. do 1888. predsednik vlade Kneževine i Kraljevine Srbije u više navrata. Namesnik maloletnog kneza Milana Obrenovića postao je 1868. a od 1889. maloletnog kralja Aleksandra Obrenovića. Kao namesnik kneza Milana najviše je doprineo donosenju novog ustava 1869. a 1878. uspešno je zastupao Srbiju na Berlinskom kongresu. Odbio je 1881. da potpiše sporazum sa Austro-Ugarskom, smatrajući da će Srbiju učiniti ekonomski zavisnom od Dvojne Monarhije, zbog čega je podneo ostavku na položaj šefa vlade. Po povratku na vlast 1887. i kasnije kao regent kralja Aleksandra nastojao je da Srbija oslonac nađe u Rusiji, a u unutrašnjoj politici pokušao je da suzbije uticaj radikala, ali je položaj regenta napustio 1893. pošto je kralj Aleksandar uz podršku radikala izvršio državni udar. Dela: "Spoljašnji odnošaji Srbije 1848-1872", "Diplomatska istorija Srbije za vreme srpskih ratova za oslobođenje i nezavisnost 1875-1878".

1873 - Rođen je ruski pevač Fjodor Ivanovič Šaljapin, jedan od najvećih basova u istoriji opere, ogromne glasovne izražajnosti i izuzetne glumačke sugestivnosti. U operi je prvi primenio principe Konstantina Stanislavskog i upoznao publiku na Zapadu sa delima ruskih kompozitora, posebno Modesta Musorgskog. Kreacijama poput Borisa Godunova, Mefista, Ivana Groznog i Don Kihota u istoimenim operama, postao je uzor drugim umetnicima.

1883 - Umro je nemački kompozitor Vilhelm Rihard Vagner, tvorac nemačke muzičke drame, uz Đuzepea Verdija najznačajniji romantičarski operski kompozitor 19. veka. Pisao je i tekst i muziku za muzičke drame, pretežno iz nemačke mitologije. Komponovao je u skladu sa sopstvenim simboličkim i filozofskim nazorima stvorivši "jedinstveno umetničko delo" (Gesamtkunstwerk), u kojem su sjedinjeni tekst, muzika, igra, slika i inscenacija. Umesto široko raspevanih arija, upotrebljavao je dramatični ariozo, a orkestar je postao osnovni činilac u tumačenju događaja. Dela: muzičke drame "Parsifal", "Tanhojzer", "Holanđanin lutalica", "Rienci", "Tristan i Izolda", "Loengrin", "Nirnberški majstori pevači", "Nibelunški prsten", koji se sastoji od četiri drame - "Rajnsko zlato", "Valkira", "Zigfrid", "Sumrak bogova", muzičko-filozofske studije "Umetničko delo budućnosti", "Umetnost i revolucija", "Opera i drama".

1903 - Rođen je belgijsko francuski pisac Žorž Simenon, autor 84 kriminalistička romana čija je glavna ličnost imaginarni inspektor Megre. Simenon je jedan od najtiražnijih autora kriminalističkog žanra uopšte. Dela: romani "Lađar", "Noć na raskršću", "Mali doktor", "Megre postavlja zamku".

1937 - Rođen je Slobodan Stojanović, dramski pisac i profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu. Kao scenarista Stojanović je najpoznatiji kao autor televizijske serije "Više od igre". Bio je umetnički direktor Savremenog pozorišta u Beogradu i urednik Televizije Beograd. Osim niza dramskih tekstova autor je i dva romana i jedne zbirke pripovedaka.

1938 - Umro je srpski pisac Momčilo Nastasijević, jedna od najsnažnijih pesničkih ličnosti srpske literature između dva svetska rata i preteča moderne srpske drame. Krasio ga veoma specifičan stil i izuzetna jezička invencija. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu i do smrti 1938. bio profesor gimnazije. Pisao je lirske pesme, drame i pripovetke sa starosrpskim motivima. Dela: pesme "Lirski krugovi", pripovetke "Iz tamnog vilajeta", libreto "Međuluško blago", drame "Kod večne slavine", "Nedozvani", "Gazda-Mladenova kći".

1945 - Sovjetska Crvena armija oslobodila je u Drugom svetskom ratu Budimpeštu, nakon 50 dana opsade tog grada.

1945 - Američki i britanski avioni započeli su masivno bombardovanje Drezdena. Tokom tog i naredna dva dana, poginulo je, prema procenama, između 18.000 i 25.000 osoba, a staro jezgro grada je uništeno. Razaranje Drezdena imalo je veliki psihološki značaj, a manje vojno strateški.

1958 - Umro je francuski slikar Žorž Anri Ruo, ekspresionist. Glavne teme njegovih slika su arlekini, ljudske maske i religiozni motivi. Njegova dela podsećaju na srednjovekovne vitraže, a i sam je neretko radio na staklu.

1961 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odlučio je da u Kongo uputi mirovne snage svetske organizacije kako bi sprečio građanski rat u toj afričkoj zemlji.

1974 - Umro je srpski slikar Petar Lubarda, član Srpske akademije nauka i umetnosti, jedan od naših najznačajnijih slikara u 20. veku. Slikarstvo je studirao u Beogradu i Parizu. Slikao je predele, mrtvu prirodu, portrete, a u poslednjem stvaralačkom periodu oprobao se u apstraktnom slikarstvu, zadržavajući osobeni stil i prepoznatljiv snažan kolorit.

1974 - Ruski pisac Aleksandar Solženjicin, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, proteran je iz zemlje i oduzeto mu je sovjetsko državljanstvo.

1975 - Kiparski Turci su u severnom delu ostrva, koji je sedam meseci ranije okupirala Turska, proglasili "federalnu državu", dodatno pogoršavši napetu situaciju na tom mediteranskom ostrvu. Formirana je i tzv. Turska ustavotvorna skupština, za čijeg je prvog predsednika izabran vođa kiparskih Turaka Rauf Denktaš.

1976 - Umrla je američka operska pevačica francuskog porekla Lili Pons, jedan od najvećih soprana 20. veka. Nastupala je na scenama širom sveta, sa posebnim uspehom u njujorškoj Metropoliten operi, a snimila je i više filmovanih opera.

1983 - U italijanskom gradu Torino, u požaru u jednom bioskopu, poginule su 64 osobe.

1984 - Šef Komunističke partije Sovjetskog Saveza i šef sovjetske države postao je Konstantin Černjenko, naslednik preminulog Jurija Andropova. Posle Černjenka, koji se na čelu sovjetske države nalazio manje od godinu dana, izabran je Mihail Gorbačov, sedmi i poslednji lider sovjetske države.

1990 - Sovjetski Savez, Velika Britanija, Francuska, SAD i dve nemačke države objavili su plan o ujedinjenju Nemačke.

1991 - Američki bombarderi razorili su sklonište u Bagdadu identifikovano kao vojni cilj u kojem su civili potražili spas od napada iz vazduha. Prema iračkim izvorima, poginulo je oko 500 osoba, među kojima mnoštvo dece i žena.

2002 - Škotski parlament zabranio je lov na lisice, čime je Škotska postala deo Ujedinjenog Kraljevstva u kojem je zabranjen taj tradicionalni omiljeni "sport" britanske aristrokratije.

2004 - Bivši predsednik Čečenije Zelimkan Jandarbajev umro je od povreda zadobijenih u eksploziji njegovog automobila u katarskoj prestonici Doha, gde je živeo u izbeglištvu više od tri godine.

2007 - Postignut je sporazum o nukleranom razoružanju Severne Koreje. Šest država (Južna Koreja, Kina, Rusija, SAD, Japan i Severna Koreja) postiglo je dogovor u Pekingu o okončanju severnokorejskog nuklearnog programa, pošto je Pjongjang pristao da zatvori svoja ključna nuklearna postrojenja u roku od dva meseca, u zamenu za konkretnu pomoć, najviše u energentima.

2013 - Preminuo je Mića Orlović, dugogodišnji novinar, urednik i voditelj RTS-a, jedno od najpozantijih TV lica Srbije i negdašnje Jugoslavije.

2015 - Kirobo, prvi humanoidni robot-astronaut, delo robotičara Tomotaka Takahašija, vratio se na Zemlju nakon 18-mesečnog boravka na Međunarodnoj svemirskoj stanici. Mali japanski robot nalazio se u svemiru od avgusta 2013. zajedno sa posadom MŠ s ciljem da se utvrdi potreba za "društvenim robotom" u situacijama dugotrajne izolacije.

2017 - Zbog pucanja brane Orovil, na reci Pero oko 240 km od San Franciska, u Severnoj Kaliforniji, koja je sa 230 metara najviša u SAD, gde se nedavno otvorila velika rupa, evakuisano je oko 200.000 lica. Naređenja za evakuaciju usledila su pošto je utvrđeno da bi pomoćni prelivnik mogao da popusti u bilo kom trenutku i izazove poplave u seoskim područjima duž reke Feder.

2019 – U terorističkom napadu u Iranu poginulo je 28 osoba a 13 je povređeno. Pripadnik sunitske islamske ekstremističke grupe Džaiš el-adl ("Armija pravde") izvršio je samoubilački napad na autobus koji je prevozio pripadnike Revolucionarne garde Irana na putu između gradova Zahedan i Haš, nedaleko od granice s Pakistanom, u provinciji Sistan i Beludžistan.

2019 – Zvaničnici NASA-e, svemirske agencije SAD, objavili su, tokom konferencije za medije u Pašadeni, Kalifornija, da je misija Oportjuniti na Marsu okončana. NASA-in robotski rover Oportjuniti nalazio se na Marsu od januara 2004, a tehnicki problemi onemogućili su dalju dostavu signala septembra 2018. godine. Oportjuniti je bio najdugovečnije vozilo te vrste, pošto je aktivno radio 5.112 sola (marsovih dana).

2021 - Bivši predsednik SAD Donald Tramp oslobođen je, odlukom Senata, optužbe da je bio podstrekač pobune. Tramp je proces koji je vođen protiv njega opisao kao "najveći lov na veštice u istoriji". Niz ličnosti je bilo optuženo zbog masovnih protesta i upada u zdanje Kongresa u Vašingtonu 6. januara.

Dogodilo se na današnji dan, 14.02.

Danas je sreda, 14. februar, 45. dan 2024. Do kraja godine ima 320 dana.

869 - Umro je Ćirilo, jedan od dvojice slovenskih prosvetitelja (Ćirilo i Metodije). Svetovno ime bilo mu je Konstantin. Sa starijim bratom Metodijem sastavljač je slovenske azbuke glagoljice. Konstantin je bio učitelj filozofije i bibliotekar u carigradskoj crkvi Svete Sofije, a Metodije visoki državni činovnik. Na molbu moravskog kneza Rastislava, vizantijski car Mihailo III poslao je dvojicu učenih Grka u Rastislavovu Moravsku, da propovedaju hrišćanstvo među tamošnjim Slovenima. Namera je bila da se Moravska oslobodi uticaja Salcburške nadbiskupije (arhiepiskopije) i uopšte bavarskog (nemačkog) uticaja. Oni su prethodno na slovenski jezik (najverovatnije Slovena iz okoline Soluna), preveli bogoslužbene knjige. Tako je nastao prvi slovenski književni jezik. Tokom boravka u Rimu, gde su otišli kako bi se opravdali pred papom, zbog optužbi od strane bavarskog sveštenstva, Ćirilo umire, a papa Metodija postavlja za arhiepiskopa moravskog i panonskog. Posle Metodijeve smrti njegovi učenici su prognani iz Moravske i većina ih je otišla na jug među Bugare i Srbe.

1400 - Pod misterioznim okolnostima u zatočeništvu u zamku Pontefrakt umro je engleski kralj Ričard II, kojeg je 1399. zbacio rođak Henri Bolingbrok proglasivši se kraljem Henrijem IV. Na presto je došao u 10. godini, nasledivši dedu Edvarda III, i tokom vladavine od 1377. bio je prinuđen da od nezadovoljnog visokog plemstva grčevito brani prerogative kraljevske vlasti.

1468 - Umro je nemački štampar Johan Gutenberg, pronalazač tipografije, izuma koji je označio civilizacijski preokret. Usavršio je štamparsku mašinu i osnovao štampariju u rodnom Majncu. Godine 1455. štampao je Bibliju u više od 100 primeraka, od kojih je četrdesetak sačuvano.

1663 - Kanada je postala francuska kolonija.

1779 - Engleski moreplovac i istraživač Džejms Kuk ubijen je na Havajima u iznenadnom okršaju sa ostrvljanima. Na prvom putovanju od 1768. do 1771. rešio je tajnu položaja Australije, oplovio Novi Zeland i utvrdio da je Nova Gvineja ostrvo. Od 1772. do 1775. je istraživao ostrva u Tihom okeanu, a od 1776. do 1779. prvi je oplovio obale Aljaske, istražio Beringov moreuz i otkrio Havajska ostrva.

1797 - Britanska flota pod komandom admirala Džona Džervisa i Horejša Nelsona potukla je špansku armadu kod rta Sent Vinsent na krajnjem jugu Portugala.

1804 - Na skupštini srpskih starešina u Orašcu kod Aranđelovca doneta je odluka o podizanju ustanka protiv Turaka. Za vođu je izabran Karađorđe Petrović.

1835 - Pod nazivom "Knjaževsko-serbski teatar", u Kragujevcu je, na inicijativu Joakima Vujića i uz svestranu pomoć knjaza Miloša Obrenovića, počelo da radi prvo pozorište u tadašnjoj Kneževini Srbiji. Prve predstave davane su u vreme zasedanja Sretenjeske skupštine 1835. Teatar je tada smešten u adaptiranim prostorijama tipografije. Glumački ansambl, pored Vujića, sačinjavali su mladi činovnici kao i đaci gimnazije, a muziku je komponovao knežev kapelmajstor Jožef Šlezinger. Predstave su jednom sedmično i prazničnim danima priređivane za knjaza i njegove činovnike i goste. Na repertoaru su bili Vujićevi komadi ili njegovi prevodi stranih dela.

1893 - SAD su anektirale Havaje.

1912 - Rođen je srpski geograf, istraživač i putopisac Tibor Sekelj. Učestvovao je u istraživačkim ekspedicijama širom sveta, napisavši pritom mnoštvo putopisa, ali i jedan udžbenik za esperanto. Dela: putopisi "Oluja nad Akonkagvom", "Osvajanje vrhova", "Kroz zemlju Indijanaca", "Putovanje izvan vremena", "Nepal otvara vrata", "Gde civilizacija prestaje", "Karavan prijateljstva", roman "Nađena sreća", knjiga za decu "Kumenana" (prevedena na 16 jezika).

1929 - Dogodio se "Masakr na dan Svetog Valentina" kada je član Al Kaponeove kriminalne bande ubio sedam gangstera iz bande Bagza Morana u jednoj čikaškoj garaži.

1943 - Sovjetska armija je, u Drugom svetskom ratu, oslobodila Rostov na Donu od nemačkih okupacionih trupa.

1946 - Na američkom univerzitetu Pensilvanija počeo je da radi elektronski mozak, odnosno računar, koji je označen skraćenicom ENIAC (Elektronski numerički integrator i računar).

1956 - U Moskvi je počeo 20. kongres Komunističke partije Sovjetskog Saveza, na kojem je šef partije Nikita Hruščov osudio kult ličnosti Staljina kao i represivnost njegovog režima. Kongres je doneo odluke kojima je započeo javni raskid sa "staljinističkim deformacijama" unutar komunističkog pokreta.

1958 - Objavljeno je ujedinjenje kraljevina Irak i Jordan u Arapsku Federaciju, sa iračkim kraljem Fejsalom II iz Hašemitske dinastije, rođakom jordanskog monarha Huseina, kao šefom države. Monarhija u Iraku oborena je u julu 1958, kralj je ubijen i Federacija se raspala.

1972 - Sovjetski svemirski brod bez ljudske posade "Luna 20" krenuo je ka Mesecu, odakle je 11 dana kasnije doneo uzorke mesečevog tla.

1979 - Američki ambasador u Avganistanu Adolf Dabs "Spajk" ubijen je tokom pokušaja da bude oslobođen od otmičara.

1989 - Iranski verski vođa ajatolah Ruholah Homeini izrekao je "fatvu" sa smrtnom presudom engleskom piscu indijskog porekla Salmanu Rušdiju, autoru "Satanskih stihova", ocenjujući da je tim delom hulio na islam.

1993 - Desničarski lider kiparskih Grka Glafkos Kleridis izvojevao je pobedu na izborima nad dotadašnjim predsednikom Jorgosom Vasilijuom.

1995 - Peru je saopštio da je zauzeo poslednje uporište ekvadorske vojske na svojoj teritoriji i proglasio je jednostrani prekid vatre u 19-dnevnom pograničnom ratu s Ekvadorom.

1998 - Bosanski Srbi Miroslav Tadić i Milan Simić predali su se dobrovoljno Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu. To su bili prvi optuženi za ratne zločine počinjene tokom ratova na prostoru bivše SFRJ 1991-1995. koji su se dobrovoljno predali Haškom sudu.

2000 - Ministri inostranih poslova Evropske unije suspendovali su na šest meseci sankcije Saveznoj Republici Jugoslaviji na vazdušni saobraćaj, zavedene godinu i po dana ranije, čime je JAT-u i aviokompanijama zemalja EU omogućeno da obnove komercijalne letove. Ministri su naglasili da time žele da "pošalju snažnu i pozitivnu poruku, ne samo narodu SRJ, već i opoziciji koja se za takvu meru neprekidno zalagala".

2002 - Istraživači američkog univerziteta Teksas A&M izvršili su uspešno kloniranje mačke, od šest različitih rasa mačaka.

2003 - Tribunal u Hagu podigao je optužnicu protiv lidera Srpske radikalne stranke (SRS) Vojislava Šešelja za zločine protiv čovečnosti i kršenje zakona i običaja rata. Šešelj se dobrovoljno predao tom sudu 24. februara te godine.

2003 - Nakon šest godina života prvom kloniranom sisaru, ovci Doli, ubrizgana je smrtonosna injekcija zbog simptoma progresivne bolesti pluća.

2004 - U moskovskom zabavnom akvaparku pao je stakleni krov i usmrtio 25 ljudi.

2005 - Bivši premijer Libana Rafik al Hariri poginuo je u eksploziji automobila bombe u trgovačkom centru Bejruta, a odgovornost za atentat preuzela je nepoznata islamistička "Grupa za pobedu i sveti rat na Levantu".

2005 - U eksploziji metana u rudniku uglja u Fusinu, u provinciji Lianing, na severoistoku Kine, poginulo je najmanje 211 rudara.

2005 - U požaru u džamiji u centru Teherana život je izgubilo 59 osoba, a više od 200 je povređeno.

2007 - U sukobima jemenske armije i šiitskih pobunjenika, u južnom delu Jemena poginula su najmanje 93 regularna vojnika i pobunjenika. Šiitske gerilce, stacionirane u provinciji Sada, koja je udaljena oko 230 kilometara od jemenske prestonice i graniči se sa Saudijskom Arabijom, predvodi Abdul Malik Al Huti, sin poznatog šiitskog sveštenika Badrudina Al Hutija, i brat osnivača te gerilske formacije Huseina (ubijen 2004).

2007 - Skupština Srbije usvojila je Rezoluciju o Kosovu i Metohiji kojom se odbacuju svi stavovi iz predloga specijalnog izaslanika generalnog sekretara UN Martija Ahtisarija, kojima se krši suverenost i teritorijalni integritet Republike Srbije. Zalažući se za kompromisno, sporazumno rešenje budućeg statusa Kosova i Metohije, ukazano je da bi nametnuta nezavisnost južne srpske pokrajine imala nesagledive negativne posledice.

2008 - Ruski predsednik Vladimir Putin nagovestio je da će Rusija preduzeti kontramere u slučaju jednostranog proglašenja nezavisnosti Kosova i Metohije, te da se "Rusija zalaže za poštovanje temeljnih principa međunarodnog prava, zasnovanih na suverenitetu i teritorijalnoj celovitosti država".

2015 - Preminuo je Franjo Mihalić, jugoslovenski atletičar i trener, maratonac. Pobeđivao je na maratonima u Tokiju, Bostonu, Moskvi, Atini, na ponoćnoj trci u Sao Paulu, kao i na Krosu nacija u Parizu. Tokom karijere oborio je 22 rekorda, a najveći uspeh bilo je srebro na Olimpijskim igrama u Melburnu 1956. Bio je trener, atletski sudija i organizator atletskih takmičenja.

2017 - Akcije Tošibe potonule su pošto je kompanija odložila objavu finansijskih rezultata za koje se pretpostavljalo da će pokazati gubitak od više milijardi dolara ogranka Vestighaus Elektrik u SAD, koji je trebalo da "popuni rupu" u poslovanju nastalu pošto je Japan obustavio nove atomske projekte posle katastrofe u Fukušimi 2011. Cena akcija japanske firme sunovratila se za 9,45 odsto, na 226,2 jena, nakon što je Tošiba iznenadila tržište saopštenjem da izveštaj o njenim devetomesečnim prihodima "još nije dostupan".

2018 - U napadu u školi u Parklandu, Florida, 72 km severno od Majamija, 17 osoba je ubijeno i 17 povređeno. Većina žrtava, njih 12, ubijena je u zgradi škole a ostali ispred. Napadač je bio 19-godišnji Nikolas Kruz, bivši učenik izbačen zbog disciplinskih razloga.

2018 - Džejkob Zuma podneo je ostavku na mesto predsednika Južnoafričke Republike. Na Zumu je pritisak vršila i njegova partija Afrički nacionalni kongres. Na poziciji predsednika Južnoafričke Republike nalazio od maja 2009. Vrhovni sud JAR 2016. presudio je da je Zuma prekršio Ustav, kao i da nije uspeo da objasni nenamensku potrošnju novca.

Dogodilo se na današnji dan, 15.02.

Na današnji dan 1835. donet je prvi ustav Kneževine Srbije, poznat kao - Sretenjski. Po uzoru na francuski i belgijski ustav, tekst ustava izradio je Dimitrije Davidović, poznati novinar i nacionalni radnik. Knjaz Miloš Obrenović je već u martu 1835. suspendovao ustav, iskoristivši negodovanje Austrije, Osmanskog carstva i Rusije. Velike sile smatrale su ga previše liberalnim, u poređenju sa ustavima evropskih zemalja tog vremena, on je to i bio, osim retkih izuzetaka poput Francuske i Belgije. Danas je državni praznik Dan državnosti Srbije.

Danas je četvrtak, 15. februar, 46. dan 2024. Do kraja godine ima 319 dana.

1564 - Rođen je italijanski astronom, fizičar i matematičar Galileo Galilej, osnivač mehanike kao nauke (dinamike i kinematike). Hidrostatsku vagu pronašao je 1585. a 1589. formulisao je zakone slobodnog pada tela pod dejstvom sile teže i kretanja po kosoj ravni. Uveo je pojmove ubrzanja i inercije. Konstruisao je astronomski durbin, otkrio Orionovu maglinu, neravnine na Mesecu, četiri Jupiterova satelita (Io, Evropa, Ganimed i Kalisto), Venerine faze, pege na Suncu i konstatovao da je Mlečni Put ogroman skup zvezda. Zalažući se za heliocentrični sistem Nikole Kopernika i dokazujući da je geocentrični ptolomejski sistem zabluda, 1616. sukobio se sa rimokatoličkom crkvom. Sud inkvizicije prisilio ga je da se odrekne teze da se Zemlja okreće oko Sunca.

1710 - Rođen je francuski kralj Luj XV, koji je posle smrti pradede Luja XIV stupio na presto u petoj godini života i vladao do smrti 1774. Važio je za vladara koji se ponaša neodmereno, rasipnički, od njega navodno potiču reči "posle mene potop". Vodio je neuspešan Rat za austrijsko nasleđe i Sedmogodišnji rat posle kojeg je Francuska morala da Velikoj Britaniji prepusti Kanadu. Ukinuo je jezuitski rimokatolički red i konfiskovao im je imovinu (što se u tom periodu dogodilo u više evropskih zemalja).

1763 - Mirovnim ugovorom u Hubertsburgu okončana su neprijateljstva Austrije i Pruske u Sedmogodišnjem ratu. Pruska je zadržala Šleziju preotetu od Austrije i postala je jedna od vodećih evropskih sila.

1781 - Umro je nemački pisac, kritičar i teoretičar umetnosti Gothold Efraim Lesing, oduševljeni pristalica prosvetiteljstva, utemeljitelj savremene nemačke književnosti i estetike. Odlučujuće je doprineo oslobađanju nemačke drame od uticaja klasičnih i francuskih modela. Dela: drame "Mis Sara Sampson", "Emilija Galoti", "Mudri Natan", komedija "Mina od Barnhelma", kritike "Pisma o najnovijoj književnosti", "Hamburška dramaturgija", "Laokoon", polemička satira "Vaspitanje ljudskog roda", "Anti-Gece".

1804 - Zbor uglednih Srba (najviđenijih ljudi sa teritorije Beogradskog pašaluka) je u Orašcu kod Aranđelovca (u Marićevića jaruzi) doneo odluku o dizanju ustanka protiv Turaka i za vožda izabrao Karađorđa. Sukobi Srba i Turaka izbili su posle seče knezova koju su naredile beogradske dahije da bi zastrašile srpski narod i njegove prvake. Prvi srpski ustanak isprva je zahvatio krajeve zapadno od Kolubare, Šumadiju i Pomoravlje. Čitav Beogradski pašaluk oslobođen je 1807. ali je sudbinu ustanka odredio ishod Rusko-turskog rata. Pošto su Rusija i Osmansko carstvo potpisali mir u Bukureštu 1812. Turska je ugušila ustanak 1813. Sretenje, dan kada je došlo do izbora Karađorđa za vožda, ali i do usvajanja prvog ustava Srbije 1835. - Sretenjskog, danas je državni praznik - Dan državnosti Srbije.

1835 - U Kragujevcu je izvedena pozorišna predstava Joakima Vujića "Fernando i Jarika" izrađena prema delu Karla Ekartshauzena. Pod nazivom "Knjaževsko-serbski teatar", inicijativom Joakima Vujuća i uz svestranu pomoć knjaza Miloša Obrenovića, time je počelo s radom prvo pozorište u tadašnjoj Kneževini Srbiji. Predstave su davane u vreme zasedanja Sretenjeske skupštine 1835. Teatar je tada smešten u adaptiranim prostorijama tipografije. Glumački ansambl, pored Vujića, sačinjavali su mladi činovnici kao i đaci gimnazije, a muziku je komponovao knežev kapelmajstor Jožef Šlezinger. Predstave su, jednom sedmično i prazničnim danima, priređivane za knjaza i njegove činovnike i goste. Na repertoaru su bili Vujićevi komadi ili njegovi prevodi stranih dela.

1857 - Umro je ruski kompozitor Mihail Ivanovič Glinka, tvorac ruskog nacionalnog stila. Autor je prve ruske nacionalne opere "Život za cara". Prvobitni naziv je navodno bio "Ivan Susanjin", ali je, prema želji cara Nikolaja I preimenovana. Prema istoimenoj poemi Aleksandra Puškina, napisao je libreto za operu "Ruslan i Ljudmila". Ostala dela: fantazija "Kamarinskaja" (na teme iz ruskih narodnih pesama), španske uvertire "Aragonska hota", "Noć u Madridu", kamerna muzika, romanse, crkvena muzika, solo pesme.

1861 - Rođen je engleski filozof Alfred Nort Vajthed, jedan od najznačajnijih anglosaksonskih mislilaca 20. veka. Najpre se bavio matematičkom logikom i zajedno sa engleskim filozofom i matematičarom Bertrandom Raselom napisao je "Principia mathematica". Potom je razvio originalnu metafiziku, kosmološko gledište o "večnim objektima". Smatrao je da filozofija ima sudbonosan socijalno-istorijski značaj. Ostala dela: "Rasprava o univerzalnoj algebri", "Organizacija mišljenja", "Istraživanje principa prirodnog znanja", "Nauka i moderni svet", "Proces i realnost", "Smeli poduhvati ideja", "Religija u bitnim svojstvima".

1880 - Rođen je srpski književnik Grigorije Božović. Diplomirao je na moskovskoj Duhovnoj akademiji, radio u prosveti, bio predsednik prizrenske opštine, kao i okružni načelnik i narodni poslanik. Slikovito je opisao stvarnost Stare i Južne Srbije (Kosovo, Metohija i današnja Makedonija) pre oslobođenja 1912. u Balkanskim ratovima. Bio je aktivni i ugledni član Demokratske stranke. Kao pristalica pokreta generala Mihailovića u Drugom svetskom ratu, streljan je u zanosu revolucionarne "pravde" 1945. Napisao je desetine pripovedaka koje se bave zivotom takozvanih malih ljudi u neoslobođenim krajevima Stare i Južne Srbije. Rehabilitovan je odlukom Okružnog suda u Beogradu maja 2008.

1898 - Počeo je Američko-španski rat u kojem su SAD od Španije preotele Filipine, Guam, Portoriko i Kubu (pri čemu je Kuba dobila nezavisnost).

1901 - Umro je srpski pisac Marko Miljanov. Iako se opismenio tek na pragu šeste decenije života, stvorio je delo velike vrednosti. Učestvovao je u borbama protiv Turaka, u hajdučkim akcijama, zatim i na čelu svog plemena Kuči. Opismenio se nakon povlačenja, u 50. godini, iz javnog života zbog neslaganja sa politikom kneza Nikole Petrovića. Beležio je narodna predanja, lična iskustva i zapažanja i uspomene iz svog života i života drugih ratnika. Dela: "Primeri čojstva i junaštva", "Pleme Kuči u narodnoj priči i pjesmi", "Život i običaji Arbanasa".

1910 - Rođena je Irena Sendler, poljska socijalna radnica koja je iz varšavskog geta spasla oko 2.500 jevrejske dece. Tokom Drugog svetskog rata radila je u varšavskom zdravstvenom centru, i u periodu između oktobra 1940. i aprila 1943. uz pomoć svog tima od oko 20 ljudi, od nacista je iz varšavskog geta uspela da izbavi oko 2.500 jevrejske dece i potom ih je, do daljnjeg, zbrinula u sirotištima, bolnicama ili manastirima.

1922 - U Hagu je održana prva sednica Međunarodnog suda kojeg je 1920. osnovalo Društvo naroda.

1942 - Umro je srpski kompozitor i dirigent Stanislav Binički, autor marša "Na Drinu", direktor Beogradske opere. Kompoziciju i solo pevanje studirao je u Minhenu, a po dolasku u Beograd osnovao je vojni orkestar. Sa Stevanom Mokranjcem i Kostom Manojlovićem osnovao je 1899. "Srpsku muzičku školu" koja sada nosi ime "Mokranjac". Ostala dela: prva srpska opera "Na uranku", horske pesme - zbirka "Seljančice", solo pesme, muzika za dramske komade, vojni marševi.

1942 - Japanske trupe su u Drugom svetskom ratu zauzele Singapur i zarobile 85.000 hiljada britanskih vojnika, nanevši Velikoj Britaniji najveći vojni poraz u istoriji. Veliko pomorsko uporište palo je zbog krupne strateške greške: britanska komanda je, računajući jedino na napad s mora, ostavila nezaštićeno zaleđe prema Malaji.

1944 - Srednjovekovni manastir Monte Kasino u Italiji, čija je neposredna okolina pretvorena u uporište nemačkih snaga u Drugom svetskom ratu, bombardovala je saveznička avijacija. Monte Kasino je bio centar benediktinskog reda i središte prebogate arhive, biblioteke i riznice. Sveti Benedikt od Nursije, osnivač reda, ustrojio je manastirsko pravilo Monte Kasina još 529. godine. Manastirski kompleks je tada potpuno uništen.

1971 - Velika Britanija je prešla na decimalni novčani sistem.

1990 - London i Buenos Ajres obnovili su pune diplomatske odnose, prekinute 1982. u vreme bezuspešnog pokušaja Argentine da pripoji britanski posed Folklandska (Malvinska) ostrva u južnom Atlantiku, nasuprot argentinske obale.

1992 - Svetom liturgijom Jovana Zlatoustog, koju je služio patrijarh srpski Pavle, u Beogradu je na praznik Sretenja Gospodnjeg svečano obeležen kraj dugogodišnjeg raskola u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Činu izmirenja Crkve u zemlji i njenog odvojenog dela (Novogračanička mitroplolija) u SAD, Kanadi, Australiji i Zapadnoj Evropi prisustvovali su najviši crkveni velikodostojnici iz otadžbine i iz inostranstva.

1993 - Skupština Slovačke izabrala je ekonomistu Mihala Kovača za prvog predsednika novoformirane države.

1994 - Severna Koreja pristala je da otvori deo nuklearnog programa za međunarodnu inspekciju.

1994 - Izvršena je smrtna kazna nad ruskim serijskim ubicom Andrejem Čikatilom, "Rostovskim trbosekom", koji je silovao i iskasapio više od 50 osoba.

1996 - U eksploziji skladišta municije blizu predsedničke palate u glavnom gradu Avganistana Kabulu poginulo je najmanje 60 osoba.

2003 - Umro je srpski pisac Aleksandar Tišma, član Srpske akademije nauka i umetnosti i Akademije umetnosti u Berlinu. Njegova dela prevođena su na dvadesetak jezika, a i sam se bavio prevođenjem sa mađarskog i nemačkog. Dela: zbirke pesama "Naseljeni svet", "Krčma", knjige pripovedaka "Krivice", "Nasilje", "Povratak miru", "Škola bezbožništva", romani "Za plavom devojkom", "Knjiga o Blamu", "Upotreba čoveka", "Vere i zavere", zbirka putopisa "Drugde".

2003 - Najveće antiratne demonstracije od rata u Vijetnamu održane su u 400 gradova u 60 zemalja - oko 10 miliona ljudi protestovalo je zbog namere SAD i Velike Britanije da, bez odluke Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija, napadnu Irak.

2004 - U požaru u petospratnom tržnom centru u gradu Đilin na severoistoku Kine poginule su najmanje 53 osobe. Samo nekoliko sati docnije, u požaru koji je zahvatio hram u Hainingu u kineskoj pokrajini Džeđang, poginulo je 40 vernika.

2004 - U Kini je izvršena smrtna kazna nad Jangom Sinhaijem, jednim od najgorih serijskih ubica, koji je za četiri godine ubio 67 ljudi i silovao najmanje 20 žena.

2007 - Umro je srpski književnik sa Kosmeta Aca Rakočević. Decenijama se nalazio na mestu urednika prištinskog "Jedinstva". Bio je plodan prozni pisac i njegovo delo svedoči o brojnim stradanjima Srba na Kosovu i Metohiji. Dela: "Neveseli izvor", "Kad su svici lagali", "Državna deca","Samoća", "Čovek koji preskače vazduh", "Po svetu s Kosovom o vratu" i "Strah od sutra".

2009 - Australija je crkvenim službama širom zemlje ožalila žrtve smrtonosnih požara, najgorih koji su zahvatili

tu zemlju tokom prethodnih 100 godina, u kojima je život izgubila najmanje 181 osoba, uništeno je 1.800 kuća, a 7.000 ljudi je ostalo bez krova nad glavom.

2012 - Najveći svetski internet pretraživač Gugl (Google) čestitao je Srbiji Dan državnosti, postavivši na naslovnu stranu svog domena za Srbiju motiv iz Sretenjskog ustava iz 1835. i naziv pretraživača srpskom ćirilicom.

2013 - Prilikom pada delova meteorita u Čeljabinskoj oblasti, na istočnim obroncima Urala, oko 1.200 osoba je povređeno, blizu 3.000 zgrada je oštećeno a ukupna šteta procenjena je na više od milijardu rubalja.

2014 - Francuski atletičar Reno Lavileni oborio je, preskočivši 6,16 metara, svetski rekord u skoku s motkom u dvorani koji je postavio Ukrajinac Sergej Bubka. 21 godinu ranije.

2020 - Preminuo je Vatroslav Mimica, filmski reditelj, scenarista, producent. Bio je pripadnik pokreta otpora tokom Drugog svetskog rata, kao borac NOP-a. Studirao je medicinu u Zagrebu. Jedan je od tvoraca, i direktor, Jadran filma, među osnivačima je i Zagrebačke škole crtanog filma. Mimica je tvorac nekih od najznamenitijih ostvarenja kinematografije negdašnje Jugoslavije, između ostalog i filma o Banović Strahinji, jednom od najbitnijih heroja srpske epike. Filmovi: "Prometej s otoka Viševice", "Kaja, ubit ću te", "Poneđeljak ili utorak", "Događaj", "Seljačka buna", "Banović Strahinja".

Danas je veliki hrišćanski praznik Sretenje, koji se slavi u znak sećanja na susret Isusa Hrista i starca Simeona iz Jerusalima. Susret se zbio u jerusalimskom hramu gde je Bogorodica dovela malog Hrista. Starac je u njemu prepoznao obećanog Mesiju.

Dogodilo se na današnji dan, 16.02.

Danas je petak, 16. februar, 47. dan 2024. Do kraja godine ima 318 dana.

1808 - Francuska je počela invaziju Španije i pokorila je za mesec dana. Car Napoleon I odveo je u Francusku kralja Karlosa IV i njegovog sina Fernanda VII, a na presto je postavio brata Žozefa Bonapartu koji je okupiranom Španijom vladao do 1813.

1831 - Rođen je ruski pisac Nikolaj Semjonovič Ljeskov, izuzetan znalac jezika i suptilan stilista. Pisao je romane i pripovetke o životu sveštenika i činovnika u ruskoj provinciji i opisivao je nemilosrdnost ranog kapitalizma. Stvorio je nenadmašne književne likove seljaka, zahvaljujući izvanrednom poznavanju ruskog sela. Dela: "Levak Soborjane" (kod nas prevedeno kao "Đakon Ahila i crkovnjaci"), "Začarani putnik", "Nesmrtni glavonja", "Ledi Makbet mscenskog okruga", "Sitnice iz arhijerejskog života".

1873 - Rođen je srpski pisac Radoje Domanović, satiričar. Oštro je prikazivao vlastodršce koje je smatrao korumpiranim i brutalnim, ali i lažno rodoljublje i servilno građanstvo. Nakon završetka Velike škole u Beogradu radi kao nastavnik u Vranju, Pirotu, Leskovcu. Otpuštan je iz službe kao protivnik Obrenovića. Od 1905. do smrti, predvodi odeljenje korektora Državne štamparije u Beogradu. Uređivao je satirični list "Stradija". Osim opore satire pisao je i gotovo idilične pripovetke iz seoskog života. Dela: satirične pripovetke "Stradija", "Vođa", "Danga", "Mrtvo more", "Kraljević Marko po drugi put među Srbima".

1871 - Poražena Francuska potpisala je kapitulaciju i akt o primirju s Pruskom, čime je završen Francusko-pruski rat. U maju 1871. utanačen je definitivni mir sa tada već ujedinjenim Nemačkim carstvom kojem je Francuska morala da ustupi bogate pokrajine Alzas i Lorenu i da plati ratnu odštetu.

1873 - U Španiji je proglašena republika nakon što je kralj Amadeo II abdicirao zbog previranjanja u zemlji, nesređene privredne situacije i jačanja republikanskog pokreta. Pošto su republikanci razjedinjeni već 1874. vojska je vratila na vlast burbonsku dinastiju, s kraljem Alfonsom XII.

1877 - Rođena je srpska književnica Isidora Sekulić, izuzetan stilista širokog obrazovanja i visoke kulture, tanan posmatrač ljudskih života i sudbina, pisac visoke duhovnosti i prefinjenog duha, član Srpske kraljevske akademije. Kada je 1958. umrla jedan književni kritičar je ocenio da je umro "literarno najkulturniji čovek našeg tla od Ćirila i Metodija do juče, do danas, možda do prekosutra". Završila je Viši pedagogijum u Budimpešti i doktorirala u Nemačkoj. Bila je nastavnica i upravnica devojačke škole u Pančevu, zatim profesor gimnazije u Beogradu. S velikim uspehom bavila se i prevođenjenjem. Dela: putopis "Pisma iz Norveške", roman "Đakon Bogorodičine crkve", pripovetke "Hronika palanačkog groblja", "Saputnici", "Gospa Nola", eseji "Analitički trenuci i teme", "Zapisi o mome narodu", "Mir i nemir", "Njegošu - knjiga duboke odanosti", "Govor i jezik kulturna smotra naroda".

1918 - Englesku luku Dover u Prvom svetskom ratu bombardovala je nemačka podmornica.

1926 - Rođen je engleski filmski režiser Džon Ričard Šlezinger, blizak idejama "slobodnog filma". Filmovi: "Lažov Bili", "Darling", "Daleko od razuzdane gomile", "Ponoćni kauboj" (Oskar), "Nedelja, prokleta nedelja", "Sjaj i beda Holivuda", "Maratonac".

1933 - Jugoslavija, Čehoslovačka i Rumunija reorganizovale su odbrambeni savez Mala Antanta, nastao iz straha od habzburške restauracije. Tada je oformljen Stalni Savet sastavljen od ministara inostranih poslova zemalja članica. Nemačka okupacija Čehoslovačke u martu 1939. praktično je ugasila savez, koji je saradnjom Jugoslavije i Rumunije još neko vreme životario, ali je slomom Jugoslavije u Drugom svetskom ratu, posle napada Nemačke aprila 1941. definitivno prestao da postoji.

1936 - Na parlamentarnim izborima u Španiji pobedila je lista Narodnog fronta, posle čega je vladu socijalista, komunista i predstavnika sindikata sastavio Manuel Asanja i ona je odmah izdala dekret o amnestiji političkih zatvorenika i propisala agrarnu reformu, ali je započela i progon nekomunista. Rojalisti su pod rukovodstvom generala Franciska Franka, u julu 1936. otpočeli oružanu pobunu, što je izazvalo građanski rat u kojem su 1939. poražene snage vlade Narodnog fronta, najviše zahvaljujući obilnoj vojnoj pomoći koju su Franku pružile nacistička Nemačka i fašistička Italija.

1937 - Patentiran je najlon. Taj izum plod je rada hemičara Volasa Hjuma Karotersa i njegovog istraživačkog tima iz kompanije "Dupont" u SAD. 1945 - Američko vazduhoplovstvo počelo je u Drugom svetskom ratu masovno bombardovanje Tokija.

1959 - Vođa gerilaca Fidel Kastro - čije su snage 1. januara 1959. zbacile diktatora Fulhensija Batistu postao je predsednik vlade Kube.

1972 - Grupa oficira Ekvadora, predvođena generalom Giljermom Rodrigesom Larom, državnim udarom, bez prolivanja krvi, oborila je predsednika Hosea Mariju Velaska Ibaru. Svrgnuti predsednik, kojem je to bio peti mandat, prvi put je postao šef države 1934. godine, dobio je azil u Venecueli. 1978 - Kina i Japan potpisali su u Pekingu trgovinski ugovor u vrednosti 20 milijardi dolara, što je označilo početak velikog ekonomskog otvaranja Kine.

1983 - U požaru koji je zahvatio veliko područje niskog rastinja na jugu Australije poginulo je najmanje 69 osoba.

1992 - Skupština Republike Srpske Krajine prihvatila je na vanrednom zasedanju u Glini plan Sajrusa Vensa o razmeštanju mirovnih snaga UN u RSK, razrešila je dužnosti predsednika vlade Milana Babića i poništila odluku njegove vlade o raspisivanju referenduma o Vensovom planu.

1992 - Zairske snage bezbednosti ubile su 32 demonstranta, otvorivši vatru na hiljade hrišćana koji su započeli mirne ulične proteste protiv režima predsednika Zaira (sada Demokratska republika Kongo) Mobutua Sese Sekua. 1994 - Grčka je podvrgla potpunom privrednom embargu Bivšu Jugoslovensku Republiku Makedoniju zbog namere Skoplja da bude priznato kao Republika Makedonija. Atina je podsetila da je severna grčka provincija Makedonija postojala znatno pre dolaska Slovena na Balkan i upozorila da je neprihvatljivo da novostvorena država stavi na zastavu helenski antički simbol - Sunce, stilizovano na karakterističan način.

1994 - U planinskom području indonežanskog ostrva Sumatra u zemljotresu je poginulo najmanje 200 osoba.

1998 - Prilikom pada aviona tipa "Erbas A-300" tajvanske aviokompanije "Čajna erlajnz" u blizini aerodroma u Tajpehu poginule su 203 osobe, uključujući i guvernera centralne banke Tajvana, kao i sedam ljudi na tlu. 2000 - Rusija i NATO obnovili su odnose prekinute u proleće 1999. zbog agresije severnoatlantske alijanse na Srbiju (Saveznu Republiku Jugoslaviju) saopšteno je u Moskvi nakon razgovora vršioca dužnosti ruskog predsednika Vladimira Putina sa generalnim sekretarom NATO Džordžom Robertsonom.

2005 - Stupio je na snagu Sporazum iz Kjota, kojim su zemlje potpisnice prihvatile do sada najstroža ograničenja vezana za zaštitu životne sredine. 2007 - Umrla je srpska pesnikinja Darinka Jevrić. Rođena u Glođanima kod Peći 1947. četvrt veka radila je kao novinar kulturne rubrike u prištinskom "Jedinstvu". Uređivala je "Stremljenja", novosadsku "Scenu". Dela: "Dodir leta", "Prevareni tišinom", "Nestvarni zapisi","Hvostanska zemlja" , "Slovo ljubve", "Judin poljubac", "Dečanska zvona i druge pesme", "Psalam bezdomnika i druge pesme".

2008 - Evropska unija donela je jednostranu odluku o slanju misije na Kosmet, bez odobrenja Saveta bezbednosti UN ili generalnog sekretara UN, uprkos oštrom protivljenju Srbije. Holanđanin Piter Fejt imenovan je za specijalnog predstavnika EU na Kosovu i Metohiji, a bivši komandant Kfora, Francuz Iv de Kermabon, za šefa misije EULEKS.

2008 - U napadu bombaša samoubice u pakistanskom gradu Paračinar poginulo je 37 osoba, a više od 90 je ranjeno, u blizini kancelarije političara kojeg podržava partija ubijene opozicione liderke Benazir Buto. 2016 - Preminuo je Butros Gali, egipatski političar i diplomata, šesti generalni sekretar UN, od januara 1992. do decembra 1996.

2016 - Češki muzej muzike predstavio je novootkrivenu partituru koju su zajedno napisali Volfgang Amadeus Mocart, Antonio Salijeri i malo poznati autor Korneti. Kantata "Per la Ricuperata Salute di Offelia" iz 1785, pisana za libreto Lorenca da Pontea, pronadena je u depoima Muzeja muzike u Pragu.

2019 - U Barseloni je održan protestni marš katalonskih separatista, s ciljem da se izvrši pritisak na Madrid, kako bi 12 secesionističkih lidera bilo oslobođeno uprkos sudskom procesu.

Dogodilo se na današnji dan, 17.02.

Na današnji dan 1871. godine rođen je srpski pisac i diplomata Jovan Dučić, član Srpske kraljevske akademije, čija je lirika udarila pečat srpskoj poeziji u prvoj polovini 20. veka. Diplomirao je prava u Parizu i od 1912. do 1941. bio je diplomatski činovnik Kraljevine Srbije i Jugoslavije, na kraju i ambasador u nekolicini evropskih prestonica. Već prvom pesničkom zbirkom "Pjesme", izdatom 1901. u Mostaru, predstavio se kao specifičan liričar i vanredna pojava u srpskoj književnosti. Pisao je i prozu ("Jutra sa Leotara"), putopise ("Gradovi i himere", "Pismo iz Ženeve", "Pismo s Alpa", "Pismo iz Španije"), eseje ("Blago cara Radovana", "Moji saputnici", "Staza pored puta"), studije ("Grof Sava Vladislavić"), političku publicistiku ("Verujem u Boga i u srpstvo"). Umro je u SAD 1943. duboko rezigniran stradanjima srpskog naroda tokom rata, posebno na teritoriji takozvane NDH. Njegovi zemni ostaci počivali su šest decenija u varošici Geri u državi Indijana, SAD, posle čega su preneseni u otadžbinu i položeni u kriptu manastira Nova Gračanica iznad njegovog rodnog Trebinja.



Danas je subota, 17. februar, 48. dan 2024. Do kraja godine ima 317 dana.

1600 - Italijanski filozof, astronom i matematičar Đordano Bruno, spaljen je u Rimu kao jeretik, na osnovu presude rimokatoličke inkvizicije. Njegove koncepcije začetak su modernog pristupa nauci, bio je propagator heliocentričnog učenja Nikole Kopernika. Razvio je ideju o beskrajnosti univerzuma kao i o mnoštvu svetova, čime je intuitivno otišao dalje od Kopernika. Odbacivao je tradicionalnu geocentričnu astronomiju, prema kojoj je Zemlja centar svemira. Ni posle sedam godina tamnice nije se odrekao svojih ideja. Dela: "O uzroku, principu i jednom", "O beskrajnosti, univerzumu i svetovima", "O monadi, broju i figuri".

1653 - Rođen je italijanski kompozitor i vilinista Arkanđelo Koreli, osnivač bolonjske violinske škole. Suptilan ali uravnotežen umetnik, uspešno je uspostavio ravnotežu s obiljem baroknih ukrasa u svojoj muzici, postigavši neobičnu smirenost. Znatno je uticao na Johana Sebastijana Baha. Dela: 12 končerta grosa, sonate za violinu, trio sonate.

1673 - Umro je francuski pisac Žan Batist Poklen Molijer, jedan od najvećih svetskih komediografa. Iste večeri igrao je u predstavi "Uobraženi bolesnik", njegovoj poslednjoj komediji. Nakon što je 14 godina proveo putujući sa pozorišnom trupom, u Parizu je, do smrti, vodio pozorište i pisao dramska dela u kojima je najčešće sam igrao glavne uloge. Prvi veći uspeh postigao je 1659. delom "Smešne precioze". Autor je više od 30 dramskih dela. Ostala dela: "Škola za muževe", "Škola za žene", "Tartif", "Don Žuan", "Mizantrop", "Žorž Danden", "Tvrdica", "Učene žene", "Građanin-plemić".

1766 - Rođen je engleski ekonomista i demograf Tomas Robert Maltus, poznat po "zakonu stanovništva", prema kojem se ono uvećava geometrijskom, a proizvodnja hrane aritmetičkom progresijom.

1777 - Rođen je srpski književnik Lukijan Mušicki, monah, pesnik, pomalo i filozof, srpski vladika. Studirao je prava u Pešti. Mitropolit Stratimirović, čovek retke učenosti, uvideo je njegove kvalitete i protežirao ga je u dužem periodu. Bio je profesor bogoslovije, izvesno vreme nastojatelj manastira Šišatovac. Njegova poezija nadahnuta rodoljubljem i prosvetiteljskim idejama imala je veliki uticaj na savremenike. Uklonjen je sa mesta upravnika Šišatovca između ostalog zato što su njegove ideje bile suviše svetovne za ukus visoke crkvene hijerarhije. Prijateljevao je sa Dositejem Obradovićem i Vukom Karadžićem. Postao je vladika gornjokarlovački 1828. Bio je jedan od najučenijih Srba svog vremena, govorio je čak deset jezika. Prevodio je Horacija, njegovu "De arte poetica" znao je napamet. Dela: "Glas harfe šišatovačke", "Glas narodoljupca", "Slaveno-srpska gramatika", sastavio je "Srpsku bibliografiju" kao i "Životopis srpskih arhiepiskopa", priredio je "Izbor basana" (D.Obradovića).

1843 - Umrla je srpska književnica Eustahija Arsić, "prva slavjanoserbska spisateljica". Od najranijeg obrazovanja u rodnom Irigu vaspitavana je u duhu prosvećenosti, što je uočljivo u njenom delu kroz koje provejava duh 18. veka. Interesovala se za prirodne nauke i bila je pobornica školovanja žena. Napisala je dve poučne knjige u kojima se prepliću stihovi i proza: "Sovjet maternij oboega pola junosti serbskoj i valahijskoj" i "Poleznaja razmišlenija o četireh godištnih vremeneh".

1856 - Umro je nemački pisac Hajnrih Hajne, jedan od najvećih pesnika 19. veka, čija je poezija suptilnog lirizma iskrenih emocija i osećajnosti, vrhunsko dostignuće romantizma. Posle studija prava u Getingenu i putovanja po Evropi, napustio je Nemačku i otišao u Pariz. Tu se sprijateljio sa Karlom Marksom i napisao čuvenu pesmu "Tkači" i poemu "Nemačka, zimska bajka", u kojoj je dosegao vrhunac satirične lirike. Prethodno je "Knjigom pesama" 1827. uneo u nemačku liriku potpuno nov ton, što je učinio i u nemačkoj prozi delom "Slike sa putovanja". U Parizu je delovao kao neka vrsta kulturnog posrednika između Nemaca i Francuza - proznom zbirkom "Salon" obaveštavao je Nemce o duhovnim prilikama u Francuskoj, a za francuske čitaoce napisao je dela "O istoriji novije lepe književnosti u Nemačkoj" i "Prilog istoriji religije i filozofije u Nemačkoj". Njegova poezija je vrhunsko dostignuće nemačkog romantizma. Ostala dela: zbirke "Nove pesme", "Romanesero", spev "Ata Trol".

1864 - Južnjačka podmornica "Hanli" potopila je torpedom u Američkom građanskom ratu u Čarlstonu u Južnoj Karolini severnjački brod "Hustanik", što se smatra prvim uspešnim napadom podmornice na ratni brod u istoriji.

1877 - Rođen je francuski političar Andre Mažino, ministar rata od 1922. do 1924. i od 1929. do smrti 1932. po kojem je nazvana utvrđena linija na istoku Francuske, građena od 1927. do 1936. Veliki sistem utvrđenja nije sprečio u Drugom svetskom ratu armiju nacističke Nemačke da 1940. izvede invaziju na Francusku iz pravca Belgije, zaobišavši "Mažino liniju".

1909 - Umro je indijanski poglavica Gojatlaj "Onaj koji zeva", poznat kao Džeronimo, poslednji poglavica plemena Apači koji se predao američkoj vojsci. Kao vođa apačkog plemena Čirikahua, predvodio je nekoliko indijanskih ustanaka u pokušaju da se odupre politici vlade SAD prema Indijancima i njenoj odluci da preživele preseli i zatoči u rezervat u Arizoni, ali je 1886. bio prinuđen da se preda. Neposredno pred smrt u tvrđavi Fort Sil u Oklahomi, izdiktirao je autobiografiju "Džeronimo: njegova lična priča".

1932 - Umro je srpski general Mihailo Rašić, komandant Dunavske divizije u Kumanovskoj bici 1912. i Kombinovane divizije u Cerskoj bici 1914. U Kolubarskoj bici njegova divizija prodrla je u Beograd i plotunima sa Banovog brda razorila most na Savi preko kojeg su se povlačile austrougarske trupe. Bio je 1916-18. delegat pri savezničkoj vrhovnoj komandi u Parizu, a 1918-19. ministar vojni.

1942 - Okupatorska bugarska vojska pobila je u Drugom svetskom ratu sve žitelje Bojnika kod Leskovca koje je uhvatila - 473 civila, uključujući 89 dece, a varošica Bojnik je spaljena do temelja.

1979 - Kina je napala Vijetnam, ali su u kratkotrajnom ratu njene trupe pretrpele ozbiljne gubitke od armije sa velikim borbenim iskustvom stečenim u pobedonosnom ratu protiv SAD okončanom 1975, pa su se kineske trupe povukle tri sedmice docnije. Povod za napad bio je upad vijetnamskih snaga u Kambodžu krajem 1978. i zbacivanje maoističkog režima "Crvenih Kmera", odgovornog za smrt između milion i dva miliona ljudi.

1982 - Premijer Zimbabvea Robert Mugabe isključio je iz vlade, pod optužbom za zaveru, nominalnog saveznika u prethodnoj borbi za nezavisnost zemlje, vođu partije ZAPU Džošua Nkoma.

1989 - Umro je francuski modni kreator Gi Laroš, jedan od najvećih "modnih diktatora" 20. veka.

1992 - Generalni sekretar UN Butros Butros-Gali preporučio je razmeštanje 13.000 pripadnika mirovnih snaga svetske organizacije u bivšoj Jugoslaviji.

1994 - Potvrđena je smrt prvog izabranog predsednika Gruzije Zvijada Gamsahurdije, čije je već raspadnuto telo pronađeno i identifikovano.

1997 - Predsednik Pakistana Faruk Leghari, koji je u novembru 1996. raspustio vladu Benazir Buto, imenovao je Navaza Šarifa za novog predsednika vlade.

2002 - Više od 170 ljudi, pretežno vojnika i policajaca, ubijeno je u napadu maoističkih gerilaca na grad Mangalsen na zapadu Nepala. Maoisti su uništili sve vladine zgrade, demolirali aerodrom i opljačkali banku.

2006 - Posle dvonedeljnih kiša, reka blata zatrpala je selo Gvinsahugon na južnofilipinskom ostrvu Lejti. Poginulo je više od 1.700 ljudi.

2007 - Umro je Moris Papon, jedini francuski funkcioner koji je osuđen zbog učestvovanja u progonima Jevreja. Papon je 1942. izabran za generalnog sekretara oblasti Žirond, zadužen za Službu za jevrejska pitanja. Od 1958. šef je pariske policije. Tokom rata u Alžiru ugušio je demonstracije u Parizu 1961. kada su poginule desetine Alžiraca. Postao je poslanik 1968. na listi De Golove partije, a ministar budžeta 1978. Osuđen je 1998. na 10 godina. Tvrdio je da ništa nije znao o holokaustu i da je pomagao Pokret otpora. Prebegao je u Švajcarsku ali ga je tamošnja policija izručila Francuskoj. Zbog slabog zdravlja 2002. je oslobođen.

2008 - Sedam osoba je izgubilo život, a tri su teže povređene u požaru koji je izbio u kafeu "Lanč" u Novom Sadu.

2008 - Najmanje 80 ljudi je poginulo a desetine su povređene u napadu bombaša samoubice u Kandaharu, glavnom gradu istoimene provincije na jugu Avganistana. Bombaš samoubica detonirao je eksploziv dok se nalazio u masi ljudi koji su posmatrali borbe pasa u zapadnom delu grada.

2008 - Privremena Skupština Kosova usvojila je Deklaraciju o nezavisnosti pokrajine Kosovo i Metohija, okupirane od strane NATO zemalja 1999. Deklaracijom je Kosovo proglašeno "nezavisnom i suverenom državom", "formiranom na osnovu plana Martija Ahtisarija". Sednici nije prisustvovao niko od deset poslanika Srba, niti poslanik Goranac. Proglašenje je usledilo uprkos oštrom protivljenju državnog vrha Srbije i nasuprot važećoj Rezoluciji Ujedinjenih nacija 1244, kao i odredbama međunarodnog prava.

2017 - Van Ji ministar spoljnih poslova Kine, tokom obraćanja na Minhenskoj konferenciji o bezbednosti izjavio je da su u svetu kakav je danas "odnosi Kine i Rusije temelj globalne stabilnosti".

Dogodilo se na današnji dan, 18.02.

Danas je nedelja, 18. februar, 49. dan 2024. Do kraja godine ima 316 dana.

1405 - Tokom invazije koju je predvodio protiv Kine umro je mongolski vladar, emir Samarkanda Timur Lenk, nazvan Tamerlan, osvajač Persije, Indije, Mesopotamije i većeg dela Male Azije, čije se carstvo prostiralo od Moskve do Kineskog zida. Turskog sultana Bajazita I potukao je 1402. u bici kod Angore, čime je osmanska država za nekoliko decenija usporena tokom osvajanja Jugoistočne Evrope. U bici kod Angore Timur je zarobio Stefana Lazarevića (budućeg despota) i jedino je njega i njegove srpske ratnike poštedeo pogubljenja, pošto je njihova hrabrost na njega ostavila veliki utisak.

1455 - Umro je italijanski slikar fra Anđeliko, dominikanski kaluđer, jedan od najvažnijih predstavnika rane renesanse. Njegove freske i oltarske slike, oslonjene na tradicije gotike, pune su naivne lepote. Poslednji je od italijanskih slikara koji je pod uticajem srodnjovekovne filozofije težio idealističkom formalizmu, pri čemu ga je posebno privlačilo istraživanje prostora i perspektive. Njegovi najvažniji radovi su freske u manastiru Svetog Marka u Firenci i freske u Vatikanu.

1516 - Rođena je engleska kraljica Meri I Tjudor, kćerka Henrija VIII. Tokom vladavine od 1553. kao supruga španskog kralja Felipea II pod uticajem rimokatoličke reakcije podredila je Englesku španskom uticaju i pokušala je da "čvrstom rukom" - zbog čega je dobila naziv "Krvava Meri" - uništi protestantizam. Englesko građanstvo, udruženo s "novim plemstvom", posle njene smrti ponovo je uspostavilo protestantizam (anglikanska crkva koju je zbog sukoba s Rimom osnovao Henri VIII).

1546 - Umro je nemački verski reformator Martin Luter, osnivač protestantizma u Nemačkoj, najznačajniji među vođama evropske crkvene reformacije. Sin rudara, prema očevoj volji počeo je da studira pravo, ali je ubrzo stupio u monaški red avgustinaca. Izložio je 1517. zahtev za reformu Crkve u 95 teza, koje je prikovao na vrata katedrale u Vitenbergu, i pozvao je na raspravu sve koji se s tim ne slažu. Papa Lav X isključio ga je iz rimokatoličke crkve, ali se njegovo učenje proširilo Nemačkom i zahvatilo sve društvene slojeve, pretvorivši se u široki narodni pokret protiv papske vlasti. Osuđivao je deformacije, licemerje i korupciju rimske crkve, posebno oštro nastojanje pape Lava X da prodajom indulgencija, kojima su "iskupljivani" čak i budući gresi, namakne novac za dovršenje hrama Svetog Petra u Rimu. Njegovo učenje proširilo se kasnije i na druge zemlje, a Luterovi spisi i prevod Biblije odlučujuće su uticali na stvaranje jedinstvenog nemačkog književnog jezika.

1564 - Umro je italijanski vajar, slikar, arhitekta i pisac Mikelanđelo Buonaroti, jedan od najvećih umetnika renesanse. U kamenu je klesao savršene proporcije ljudskog tela. U Sikstinskoj kapeli u Vatikanu oslikao je prizore iz Starog zaveta, uključujući ogromni "Strašni sud". Sagradio je Lorencovu biblioteku u Firenci, u Rimu je projektovao trg Kampodiljo, dovršio je palatu Farneze i radio na crkvi Svetog Petra. Pisao je stihove ("Soneti", "Madrigali"). Skulpture: "David", "Mojsije", "Robovi", "Jutro", "Veče", "Dan", "Noć", "Pijeta".

1745 - Rođen je italijanski fizičar Alesandro Volta, koji je izučavajući elektricitet pronašao elektrofor, galvanski element, bateriju galvanskih elemenata (Voltin stub). Po njemu su mnogi pojmovi u fizici dobili ime - volt (oznaka V), voltamper (oznaka VA), Voltin luk.

1861 - Prva skupština ujedinjene Italije proglasila je za kralja Italije Vitorija Emanuela II od Savoje, koji je do tada vladao Pijemontom (Savojom) i Sardinijom, takođe u svojstvu kralja.

1865 - Severnjačka flota zauzela je u Američkom građanskom ratu grad Čarlston u Južnoj Karolini, jedno od najvažnijih uporišta južnjačkih snaga.

1866 - Rođen je serdar Janko Vukotić. Kao načelnik štaba crnogorske Vrhovne komande, komandovao je 1915. Sandžačkom vojskom, i verovatno je presudno uticao na pobedu u bici kod Mojkovca. Bio je pristalica ujedinjenja Srba u jednu državu i protivio se Nikoli Petroviću i njegovoj politici uperenoj protiv stvaranja zajedničke srpske države.

1877 - Rođen je srpski kompozitor, dirigent i muzički pedagog Petar Krstić, koji je pretežno komponovao na osnovama srpske narodne muzike. Završio je Konzervatorijum u Beču, bio direktor muzičkih škola "Stanković" i "Mokranjac" u Beogradu, kapelnik Narodnog pozorišta, šef muzičkog odeljenja Radio Beograda, urednik "Muzičkog glasnika". Dela: muzika za komade "Ajša", "Koštana", "Dorćolska posla", "Kosovska tragedija", opera "Zulumćar", "Ženidba Janković Stojana" (nedovršena), orkestarski "Skerco d-mol".

1915 - Nemačka je u Prvom svetskom ratu, koristeći se najviše podmornicama, otpočela pomorsku blokadu Velike Britanije.

1932 - Rođen je češki filmski režiser Miloš Forman, majstor atmosfere, autor niza vrhunskih filmskih ostvarenja sa suptilnom psihološkom tematikom. Njegov "Let iznad kukavičjeg gnezda", koji je snimio po doseljenju u SAD, dobio je pet Oskara. Ostali filmovi: "Crni Petar", "Ljubav jedne plavuše", "Gori, gori moja gospođice", "Svlačenje", "Kosa", "Regtajm", "Amadeus" (Oskar), "Narod protiv Larija Flinta".

1952 - Grčka i Turska postale su članice NATO.

1956 - Umro je francuski kompozitor Gistav Šarpantje, koji je 1902. osnovao "Konzervatorijum Mimi Pinson", u nastojanju da omogući uslove za muzičko obrazovanje pariskog radništva. Dela: opera "Lujza", orkestarska svita "Impresije iz Italije".

1960 - Argentina, Brazil, Meksiko, Paragvaj, Peru, Urugvaj i Čile dogovorili su se da osnuju Latinoameričko udruženje slobodne trgovine.

1965 - Proglašena je nezavisnost afričke države Gambije u okviru Britanskog komonvelta.

1967 - Umro je američki atomski fizičar Robert Openhajmer, profesor Univerziteta u Kaliforniji, koji je u Drugom svetskom ratu imao vodeću ulogu u izradi prve atomske bombe. Na poziv Ministarstva rata SAD, 1942. napustio je Univerzitet i do 1945. rukovodio je laboratorijom za izradu atomske bombe u Los Alamosu, a potom nastavio posao "u primeni nuklearne energije u vojne svrhe", koji mu je poverilo isto ministarstvo. Od 1953. bio je pod sumnjom da održava veze s komunistima i zabranjen mu je rad u atomskim programima, jer se protivio proizvodnji hidrogenske bombe i zalagao za korišćenje nuklearne energije u mirnodopske svrhe. Vlada predsednika Džona Kenedija rehabilitovala ga je 1963. a Komisija za atomsku energiju SAD dodelila mu je Fermijevu nagradu.

1996 - U eksploziji dva automobila-bombe blizu glavnog grada Alžira, koje su podmetnuli islamski teroristi, poginulo je 12 osoba.

2002 - U ponoć između 17. i 18. februara franak je prestao da bude legalno platežno sredstvo u Francuskoj posle 641 godine. Tako je Francuska, posle Holandije i Irske, postala treća od 12 zemalja evro zone koja je ukinula svoju valutu i prešla na evro.

2004 - U eksploziji teretnog voza koji je prevozio sumpor, benzin i đubrivo kod grada Nišapur na severoistoku Irana poginulo je više od 300 lica, a pet sela je uništeno. Od siline detonacije popucala su prozorska okna na kućama udaljenim više od 10 kilometara od mesta nesreće.

2007 - U Bagdadu je poginulo najmanje 60 osoba, a oko 130 je povređeno u eksploziji tri automobila bombe u delovima Bagdada u kojima je šiitsko stanovništvo u većini.

2008 - Umro je francuski pisac Alen Rob-Grije, član Francuske akademije. U literaturu je ušao pedesetih godina 20. veka, kao teoretičar i jedan od najpoznatijih predstavnika francuskog "novog romana". Filmsku karijeru je započeo 1961. kada je napisao scenario, po sopstvenom romanu, za film "Prošle godine u Marijenbadu", za koji je bio nominovan za Oskara. Proslavio se kao režiser filma "Lepa zatočenica".

2014 - U žestokim uličnim sukobima u Kijevu, najoštrijim od početka tromesečnih protesta, usmerenih protiv tadašnjeg predsednika Viktora Janukoviča, poginulo je 26 osoba a više od 200 je ranjeno.

2016 - Sjedinjene Države pozdravile su usvajanje Zakona, u Skupštini Srbije, o restituciji imovine žrtvama Holokausta koje nemaju živih zakonskih naslednika, uz naglasak da je Srbija prva evropska zemlja koja je donela takav zakon.

2019 - Novak Đoković je četvrti put u karijeri ovojio nagradu Laureus za najboljeg sportistu na planeti. Uz njega, priznanje za najuspešnjieg sportistu za 2018. godinu dobila je i američka gimnastičarka Simon Bajls.

2020 - Preminuo je Veselin Đuretić, srpski istoričar. Bio je naučni savetnik u Balkanološkom institutu SANU. Dospeo je u žizu javnosti sredinom osamdesetih 20. veka, pošto se pojavila njegova dvotomna monografija "Saveznici i jugoslovenska ratna drama". Bila je to inovacija u istoriografskom tumačenju prilika u okupiranoj Jugoslaviji tokom Drugog svetskog rata.

2021 - Porfirije (Perić), do tada mitropolit zagrebačko ljubljanski, izabran je za patrijarha Srpske pravoslavne crkve, sa zvaničnom titulom Arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko karlovački i patrijarh srpski. Patrijarh Porfirije je 46. na tronu Svetog Save.

Dogodilo se na današnji dan, 19.02.

Danas je ponedeljak, 19. februar, 50. dan 2024. Do kraja godine ima 316 dana.

1473- Rođen je poljski astronom Nikola Kopernik, tvorac heliocentričnog sistema, jedne od najvećih prekretnica u istoriji nauke. Umesto Ptolomejeveog geocentričnog sistema, prema kojem je Zemlja centar vasione, on je posle istraživanja koja je obavio po povratku sa višegodišnjih studija u Italiji - polazeći od teorije grčkih astronoma koji su smatrali da je Sunce centar sveta oko kojeg kruže Zemlja i druge planete - osmislio heliocentrični sistem. Prema tom učenju, Zemlja i planete kreću se putanjama u čijem je centru Sunce, a prividno kretanje nebeske sfere posledica je kretanja Zemlje. Time je udario temelje moderne astronomije i osnove za otkrića Johanesa Keplera i Isaka Njutna o kretanju nebeskih tela, ali je njegova teorija imala dalekosežne posledice i za ostale prirodne nauke i celokupan duhovni razvoj čovečanstva. Njegovo učenje je, uz mnoštvo sledbenika, zbog zloglasne rimokatoličke inkvizicije imalo i mučenike - Đordana Bruna sud inkvizicije poslao je na lomaču, a Galilea Galileja pod pretnjom smrti primorao da učenje proglasi za zabludu. Rimska crkva je 1616. zabranila sva dela koja su za osnovu imala Kopernikovo učenje. Dela: "Narratio prima", "De Revolutionibus Orbium Coelestium"(O kruženju nebeskih tela).

1674- Potpisivanjem Vestminsterskog ugovora okončan je Englesko-holandski rat, a Nova Nizozemska (područje Njujorka) pripala je Engleskoj.

1743- Rođen je italijanski kompozitor Luiđi Rodolfo Bokerini, virtuoz na violončelu, koji je uticao na razvoj gudačkih kvarteta kao muzičke forme i prvi komponovao muziku za gudačke kvintete i kvintete za gudačke instrumente i klavir. Stvorio je oko 500 dela u stilu rokokoa, uključujući simfonije, koncerte za violončelo, kamernu i crkvenu muziku.

1797- Papa Pije VI potpisao je sa Napoleonom Bonapartom Tolentinski ugovor, prema kojem su Bolonja, Romanja i Ferara pripale Francuskoj.

1845- Rođen je ruski vizantolog i slavista Fjodor Ivanovič Uspenski, profesor univerziteta u Odesi i Petrogradu, dopisni član Srpske kraljevske akademije, član ruske carske Akademije, kao i docnije sovjetske. Od 1894. do 1914. rukovodio je Ruskim arheološkim institutom u Carigradu. Bio je plodan naučnik i autor je najobimnije i najsadržajnije Istorije Vizantijskog carstva.

1868- Rođen je Tihomir Đorđević, srpski etnolog i folklorist, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Posle završene beogradske Velike škole i doktorata u Minhenu 1902. radio je kao gimnazijski i univerzitetski profesor. Objavio je oko 700 studija, putopisa, beležaka i komentara o srpskim narodnim običajima. Osnovao je i uređivao stručne časopise: "Karadžić", "Etnografski zbornik Srpske kraljevske akademije". Dela: "Iz Srbije Kneza Miloša", "Naš narodni život", "Priroda u verovanju i predanju našeg naroda", "Srbija pre sto godina", "Makedonija", "O esnafima".

1892- Rođen je Tadija Sondermajer, pionir srpske avijatike. Osnivač je "Aeroputa" (Društvo za vazdušni saobraćaj Aeroput) nacionalne aviokompanije, i prvi naš vazduhoplovni inženjer. Bio je pilot-lovac i jedan od osnivača Aerokluba Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Nakon okončanja gimnazije u rodnom Beogradu, u Nemačkoj je započeo studije arhitekture. Kada je izbio Prvi balkanski rat prijavio se u srpsku vojsku kao dobrovoljac. Postao je vazduhoplovac 1916. na Solunskom frontu. Proslavio se istorijskim letom sa pilotom Leonidom Bajdakom, na relaciji Pariz - Bombaj i natrag, od 20. aprila do 2. maja 1927. nepun mesec pre čuvenog Lindbergovog leta Njujork - Pariz. Maršrutu dugu 14.800 kilometara, prešli su u 15 etapa, za 11 dana, odnosno 89 sati efektivnog leta. Prilikom povratka, dvojicu heroja na beogradskom (bežanijskom) aerodomu svečano je dočekalo oko 50.000 Beograđana. Odlikovan je nizom srpskih i savezničkih odlikovanja, među kojima su i Karađorđeva zvezda s mačevima, Zlatna medalja za hrabrost, Legija časti.

1896- Rođen je francuski pisac Andre Breton. U psihoanalizi je video sredstvo za otkrivanje umetničke istine. Pokušao je da u prvom i drugom Nadrealističkom manifestu 1924. i 1930. primeni takav stav na teoriju umetnosti, stvorivši teorijsku osnovu nadrealizma. Sa francuskim piscima Lujom Aragonom i Filipom Supoom osnovao je 1919. časopis "Literatura", organ dadaističkog pokreta. Vlada u Višiju zabranila je 1941. njegovu "Antologiju crnog humora", posle čega je izbegao u SAD. Vratio se 1946. i u Parizu je 1947. organizovao Međunarodnu nadrealističku izložbu. Dela: "Nadrealistička revolucija", "Nađa", "Sjaj zemlje", "Izgubljeni koraci", "Praskozorje", "Fatamorgana", "Nadrealizam i slikarstvo".

1911- Rođen je Nikola Hercigonja, jugoslovenski kompozitor i muzikolog. Studirao je kompoziciju na Muzičkoj akademiji u Zagrebu. Bio je profesor istorije muzike i muzikologije na Muzičkoj akademiji u Beogradu od 1950. do 1975. Autor je više od 300 muzičkih dela različitih žanrova - od monumentalnih muzičko-scenskih dela: scenski oratorijum "Gorski vijenac", muzičko-scenska vizija "Planetarijum", opera-balet "Stavite pamet na komediju", oratorijum "Jama", "Sluga Jernej i njegovo pravo" pa do masovnih pesama, poput Svečanih pesama "Jugoslavijo" i "Uz maršala Tita". Publikovao je i više od 200 muzikoloških publicističkih radova u dnevnoj i periodičnoj štampi kao i na radiju.

1918- U Rusiji je dekretom boljševika zabranjeno privatno vlasništvo nad zemljom, vodom i prirodnim dobrima.

1920- Rođen je Desimir Tošić, publicista, jedan od lidera Demokratske stranke. Rođen je u Beloj Palanci nedaleko od Pirota. Bio je jedan od studentskih prvaka Demokratske stranke uoči Drugog svetskog rata i napada na Kraljevinu Jugoslaviju. Nakon rata živeo je kao politički emigrant u Francuskoj i Velikoj Britaniji. Decenijama je uređivao emigrantski list "Naša reč" (1948-1990). Vratio se u Srbiju 1990. i jedan je od osnivača obnovljene Demokratske stranke. Izvesno vreme bio je i narodni poslanik. Dela: "O ljudima, eseji, zapisi, sećanja", "Kolektivizacija u Jugoslaviji", "Crkva, država, društvo", "Demokratska stranka 1920-1941".

1922- U Zagrebu je izašao prvi broj lista "Borba", iza kojeg je stajala ilegalna Komunistička partija. List zabranjen 13. januara 1929. ponovo je izlazio kao organ KPJ u Drugom svetskom ratu u Užicu od 19. oktobra do 27. novembra 1941. i u Bosanskoj krajini od 1. oktobra 1942. do 27. februara 1943. Posle oslobođenja Beograda, 15. novembra 1944. kao organ KPJ postao je dnevni list. Glasilo srpskih socijalista pod imenom "Borba" izlazilo je 1882/3 a Srpska socijaldemokratska partija izdavala je 1910-1914 list "Borba" koje je bio više teorijsko-ideološkog karaktera (ukupno je izašlo 85 svezaka).

1924- Rođen je američki filmski glumac Li Marvin, briljantan tumač uloga brutalnih otpadnika i ljudi sa margine društva. Filmovi: "Velika trka", "Komančerosi", "Dvanaest žigosanih", "Čovek koji je ubio Liberti Valansa", "Kat Balu" (Oskar), "Monti Valš", "Point Blank", "Pakao Pacifika", "Ubice".

1940- Umro je srpski političar Ljuba Davidović, osnivač i svojevrsni simbol Demokratske stranke. Bio jedan od prvaka Radikalne partije, da bi se kasnije sa grupom istomišljenika izdvojio. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu i bio dobrovoljac u Srpsko-bugarskom ratu 1885. a 1901. osnovao je sa Jašom Prodanovićem Samostalnu radikalnu stranku, za čijeg predsednika je izabran 1912. Prvi put ministar prosvete postao je 1904. na tom položaju bio je i od 1914. do 1917. u vladi Nikole Pašića i treći put 1918. Jedan je od tvoraca Krfske deklaracije. Posle stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1919. postao je predsednik novostvorene Demokratske stranke, iste godine predsednik vlade, a drugi put je vladu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca predvodio 1924.

1942- Japanski avioni su u prvom napadu na Australiju u Drugom svetskom ratu bombardovali grad Darvin i obližnju vojnu bazu. U napadu su poginula 243 Australijanca, potopljeno je osam brodova i uništena su 23 aviona.

1945- Američke snage su se u Drugom svetskom ratu iskrcale na pacifičko ostrvo Ivo Džima, a posle krvavih borbi, od 22.000 Japanaca samo 212 najtežih ranjenika predalo se 26. marta 1945. dok su Amerikanci imali više od 6.800 mrtvih.

1951- Umro je francuski pisac Andre Žid, izuzetan stilista i tvorac niza antikonformističkih dela, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1947. Dela: romani "Kovači lažnog novca", "Podrumi Vatikana", "Pastoralna simfonija", "Zemaljska hrana", putopisi "Povratak iz ŠSR", "Putovanje u Kongo" i izuzetno poetski "Dnevnik".

1952- Umro je norveški pisac Knut Hamsun, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1920. Hamsun je bio medu najmarkantnijim književnim pojavama u istoriji uopšte. Njegovi romani, pisani superiornim stilom, usredsređeni su na psihologiju ličnosti i prožeti doživljajima prirode i ljubavi. U okupiranoj Norveškoj tokom Drugog svetskog rata podržao je vladu koju su ustoličili nacisti. Posle rata osuđen je za veleizdaju, ali u poslednjem delu, autobiografiji "Na zaraslim stazama", nije iskazao nikakvo kajanje. Ostala dela: romani "Glad", "Misterije", "Pan", "Viktorija", "Sanjari", "Rosa", "Pod jesenjom zvezdom", "Benoni", "Lutalica svira sa sordinom", "Poslednja radost", "Deca vremena", "Grad Segelfos", "Plodovi zemlje", "Skitnice", "Žene kraj studenca", "Poslednje poglavlje", "August", "Ali život živi".

1959- Velika Britanija, Grčka i Turska potpisale su u Londonu sporazum o nezavisnosti Kipra.

1976- Island je prekinuo diplomatske odnose sa Velikom Britanijom posle neuspešnih pregovora dve zemlje o pravu na ribarenje u spornim vodama.

1977- U Bukureštu je potpisan jugoslovensko-rumunski sporazum o daljem zajedničkom korišćenju Dunava i izgradnji hidrocentrale "Đerdap 2".

1991- Boris Jeljcin je zatražio ostavku predsednika Sovjetskog Saveza Mihaila Gorbačova, tvrdeći da je on žrtvovao reforme da bi povećao ličnu vlast.

1992- U Južnoj i Severnoj Koreji stupili su na snagu sporazumi o zabrani nuklearnog oružja na korejskom poluostrvu.

1993- Pored obala Haitija u oluji je potonuo feribot i od oko 1.500 putnika i članova posade spaslo se samo 285 ljudi.

1997- Umro je kineski državnik Deng Sjaoping, glavni arhitekta privrednih reformi i silovitog ekonomskog uspona Kine krajem 20. veka. Najmnogoljudnijom zemljom sveta rukovodio je od 1978. a sa poslednje zvanične rukovodeće funkcije povukao se 1990, ali je njegov presudan uticaj ostao nesporan do smrti. U ranoj mladosti 1920. radio je u fabrikama u blizini Pariza, gde je 1922. postao član Omladinske komunističke lige, a po povratku u otadžbinu 1924. Komunističke partije Kine. Posle studija u Moskvi, 1927. izabran je za sekretara CK KP Kine i potom je bio jedan od rukovodilaca Kineske revolucije i istaknuti komandant jedinica kineske Crvene armije. Član Politbiroa CK KP Kine postao je 1955. a 1956. generalni sekretar, ali je zbačen 1966. u ultralevičarskoj Kulturnoj revoluciji i poslat u radni logor na "prevaspitavanje". Autor je sada već legendarne izjave: "Nije važno da li je mačka crna ili bela, sve dok lovi miševe" (1961). Rehabilitovan je 1973. i postavljen na funkciju potpredsednika vlade, ali ga je sa vlasti 1976. oborila "četvoročlana banda" predvođena Maovom suprugom Đang Ćin. U vrh kineske politike vratio se 1977. posle Maove smrti i hapšenja "četvoročlane bande", a 1978. započeo je gigantske političke i ekonomske reforme kojima je preobrazio Kinu, učinivši je jednom od ekonomski najuspešnijih zemalja sveta.

1999- Ubijen je verski vođa iračkih šiita veliki ajatolah Mohamad Sadek el Sadr. Tom prilikom stradala su i njegova dva sina.

1999- "Nećemo dati Kosovo i Metohiju ni po cenu bombardovanja" - bile su reči tadašnjeg predsednika SRJ Slobodana Miloševića u razgovoru sa predstavnicima skupštine Kipra, povodom pretnji bombardovanjem ukoliko ne bude dozvoljena strana okupacija tog dela Srbije.

2003- U do tada najgoroj avionskoj nesreći u Iranu, na jugoistoku te zemlje srušio se vojni transportni avion tipa "Iljušin 76" sa pripadnicima iranske Revolucionarne garde i 18 članova posade, što nije preživeo niko od 276 osoba u letelici.

2007- U podmetnutom požaru koji je zahvatio dva vagona jednog ekspresnog voza na severu Indije, život je izgubilo najmanje 64 putnika. Do nesreće je došlo kod grada Panipata, u indijskoj državi Harijana, a voz se kretao od glavnog grada Indije ka granici sa Pakistanom (Delhi-Lahore).

2008- Umrla je ruska balerina Natalija Besmertnova, primabalerina moskovskog Boljšoj teatra od 1961. do 1995. Bila je diplomac Moskovskog koreografskog učilišta a docnije prvakinja baleta najpoznatijeg ruskog teatra gde je dospela još kao učenica znamenite baletske škole. Najzapaženija je po rolama u baletima: "Spartak" (Frigija), "Romeo i Julija", "Legenda o ljubavi", "Ivan Grozni" "Zlatni vek", "Angara". Nakon odlaska sa scene u Boljšoj teatru je u svojstvu pedagoga. Nosilac je brojnih nagrada među kojima je nagrada Pariske baletske akademije "Ana Pavlova", Lenjinova nagrada, imala je i zvanje Narodnog umetnika Sovjetskog Saveza.

2013- Umro je Dinko Tucaković, reditelj i dugogodišnji upravnik Muzeja kinoteke. Bio je filmski reditelj, scenarista, teoretičar i istoričar filma, predavač na Fakultetu dramskih umetnosti. Dela: filmovi "Šest dana juna", "Država mrtvih" (koautor), "Doktor Rej i đavoli", serija "Srbi u Holivudu".

2014- Nemački naučnici izveli su do tada najpreciznije merenje mase elektrona. Prema proračunu nemačkih naučnika, koji je 13 puta precizniji od prethodnih pokušaja, elektron ima 0.000548579909067 jedinica atomske mase.

2016- Službenici ambasade Srbije u Libiji, Slađana Stanković i Jovica Stepić poginuli su u američkim vazdušnim napadima na baze islamskih ekstremista kod libijskog gradu Sabrata. Njih dvoje oteti su novembra 2015, kod Sirta, iz kolone vozila koja se kretala ka Tunisu.

2016- Preminuo je Umberto Eko, italijanski pisac i naučnik. Svetsku slavu doneo mu je roman "Ime ruže", preveden na 43 jezika i prodat u više od 30 miliona primeraka. Eko, inače univerzitetski profesor izuzetnog ugleda, diplomirao je filozofiju na Univerzitetu u Torinu 1954. Bio je stručnjak za filozofiju Srednjeg veka i semiotiku, koju je definisao kao "filozofiju jezika". Autor je brojnih eseja i knjiga iz teorije umetnosti, lingvistike, semiotike, teorije medija, a pisao je i književnu kritiku pa i knjige za decu. Redovno je objavljivao i u dnevnim novinama i vodećem italijanskom magazinu "Espreso". Druga dela: "Fukoovo klatno", "Ostrvo dana pređašnjeg", "Baudolino", "Praško groblje", "Tajanstveni plamen kraljice Loane".

2018 - Dogodila se erupcija vulkana Sinabung na severu Sumatre, Indonezija. Eksplozija je raznela čitav vrh planine i izbacila pepeo više od 5.000 m u visinu. Erupcija tog vulkana prethodno se dogodila 2010. Oko 30.000 osoba primorano je da napusti domove u okolnom području.

2019 - Umro je Karl Lagerfeld, modni kreator. Rođen u Hamburgu 1933, Lagerfeld se u Pariz preselio već 1953. Imao je 22 godine kada je osvojio prestižnu nagradu Međunarodnog sekretarijata za obradu vune za kaput koji je kreirao. Tada ga je primetio modni dizajner Pjer Balman s kojim počinje da radi kao asistent. Ubzo postaje kreativni direktor modne kuce "Žan Patu". Nakon razlaza s njima, radi kao slobodnjak u Italiji, Francuskoj, Nemačkoj, Britaniji. Pored mode, Lagerfeld se bavio fotografijom, dizajnom uopšte, kreirao je kostime za teatar i operske kuće u Firenci, Beču, Salcburgu, Monte Karlu, bavio se starinama i restauracijom, važio je za stručnjaka za 18 vek.

2019 - Preminuo je Vladimir Jagar, oficir JNA koji je najzaslužniji za razotkrivanje nelegalnog uvoza oružja u Hrvatsku 1990. i 1991, kao i zločinačkih namera Martina Špegelja. Jagar, rođen i odrastao u selu Stari Gradac kod Virovitice u hrvatskoj porodici bio je ubeđeni pristalica Jugoslavije i otuda je odbio da podrži naoružavanje i separatizam novoizabranih vlasti u Hrvatskoj. Od oktobra 1990. do januara 1991, tajno je zabeležio 120 sati audio i 19 sati video svedočanstava kako se tamošnja vlast spremala za secesiju i rat.

2020 - U gradu Hanau, država Hese, Nemačka, približno 25 kilometara istočno od Frankfurta na Majni, dogodili su se napadi na barove u kojima se okupljaju imigranti. Napadač, Nemac srednjih godina, prilikom napada na goste dva nargila bara ubio je 10 osoba a pet ranio. Jedanaesta žrtva bio je sam napadač.

2021 - Preminuo je Đorđe Balašević, srpski kantautor, poeta, literata, jedan od najpopularnijih muzičara negdašnje Jugoslavije. Opevao je rodni Novi Sad i Vojvodinu. Više desetina njegovih pesama postale su veliki hitovi. Bio je član grupa "Žetva" i "Rani mraz", a 1982. započeo je solo karijeru. Proslavio se 1977. kada je objavljen singl "U razdeljak te ljubim", koji se prodao u neverovatnih 180.000 primeraka. Pobednik je splitskog festivala 1979, pesmom "Panonski mornar". Učestvovao je u više filmova i tv serija, poput "Pop Ćira i pop Spira", "Vojnici", "Specijalna redakcija", "Kao rani mraz", kao autor muzike, scenarista, glumac. Lično, bio je sklon društvenom angažmanu, i otvoreno, i hrabro, se izjašnjavao kao protivnik zvanične politike devedesetih. Knjige: "Tri posleratna druga", "Dodir svile", "Jedan od onih života", "Kao rani mraz", "Kalendar mog detinjstva". Druge pesme: "Priča o Vasi Ladačkom", "Ringišpil", "Devojka sa čardaš nogama", "Svirajte mi jesen stiže dunjo moja", "Ne lomite mi bagrenje", "Neki novi klinci" "Lepa protina kći", "Prva ljubav", "Badnje veče", "Namćor", "Ilona", "Ratnik paorskog srca", "Budimpeštanski sneg", "Pesma o jednom petlu", "Boza zvani Pub", "Oprosti mi Katrin", "Život je more", "Bluz mutne vode".




2023 - Umro je Ričard Belzer, američki glumac, najpoznatiji po ulogama detektiva Džona Manča u seriji "Odeljenje za ubistva" kao i u seriji "Red i zakon. Rođen je avgusta 1944. u državi Konektikat, SAD. Karijeru je započeo kao stend-ap komičar u klubovima u Njujorku. Pojavio se i u serijama "Dosije Iks", "Žica", "30 Rock".

Dogodilo se na današnji dan, 20.02.

Na današnji dan1875. godine umro je srpski pisac Kosta Trifković, komediograf koji je realistički oslikao naravi srpske Vojvodine polovinom 19. veka. Gimnaziju je učio u Novom Sadu, Vinkovcima i Pešti, a nakon okončanja pomorske škole živeo je kao pomorac 1862/3 Potom završava studije prava u Požunu (sada Bratislava) i radi u Pešti kao činovnik, potom u Novom Sadu kao beležnik i advokat. Nasuprot romantičarskoj herojskoj tragediji, negovao je proznu realističku komediju. Nastavio je komediografsku tradiciju zanemarenu u srpskoj literaturi posle Jovana Sterije Popovića, ali bez Sterijine snage i dubine. Dela: "Izbiračica", "Milo za drago", "Mladost Dositeja Obradovića", "Školski nadzornik", "Ljubavno pismo", "Čestitam", "Francusko-pruski rat".

Danas je utorak, 20. februar, 51. dan 2024. Do kraja godine ima 315 dana.

1790 - Umro je austrijski (tada Svetog Rimskog carstva) car Josif II, sin Marije Terezije i njen savladar od 1765. do 1780. U interesu novih građanskih slojeva, na koje se oslanjao u borbi protiv preživelih institucija izraslih iz srednjeg veka, sproveo je reforme na tragu ideja prosvetiteljstva. Oslobodio je kmetove zavisnosti od plemstva, ali je ipak zadržao vlast vlastelinskog suda nad njima. Ustanovio je poreze i za plemstvo i sveštenstvo. Godine 1781. izdao je "Patent o toleranciji" kojim je, u ekskluzivno rimokatolickoj Austriji, dozvoljena potpuna sloboda veroispovesti kao i pristup u državnu i javnu službu. Ipak, u skladu sa načelima prosvećenog apsolutizma težio je centralizaciji i germanizaciji. Njegove reforme dočekane su oduševljeno među austrijskim Srbima, najviše u današnjoj srpskoj Vojvodini. Pod utiskom brutalnosti Francuske revolucije poništio je niz svojih reformskih poteza, da bi njegov brat i naslednik Leopold II, docnije, potpuno uklonio sve tekovine reformi Josifa II.

1867 - Rođen je srpski pesnik Milorad Mitrović, autor lirskih pesama, balada i romansi, satiričar i dramski pisac. Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu i kao činovnik je radio u Užicu, Čačku, Mionici, Smederevu i Knjaževcu. Posle prevrata 1903. postao je sekretar Apelacionog suda u Beogradu. Počeo je da piše pod uticajem Vojislava Ilića i prvu zbirku je objavio 1899. pod naslovom "Knjiga ljubavi". Naročito su bile popularne njegove pesme "Don Ramiro", "Papučica", "Sigurna pesma". Neke su i komponovane, poput pesme "Bila jednom ruža jedna". Napisao je i fragmente tragedije "Despot Lazar Branković".

1886 - Rođen je mađarski revolucionar Bela Kun, vođa Mađarske revolucije 1919. Zarobljen je u Prvom svetskom ratu na Istočnom frontu 1916, a posle Februarske revolucije u Rusiji 1917. postao je član gubernijskog komiteta Ruske socijaldemokratske radničke partije u Tomsku i potom jedan od rukovodilaca inostranih odreda Crvene armije. Po povratku u Mađarsku krajem 1918. osnovao je Komunističku partiju Mađarske. Kad je u avgustu 1919. poražena Mađarska Sovjetska Republika, proglašena u martu 1919, pobegao je u Austriju gde je uhapšen, ali je pušten na intervenciju Moskve. Po povratku u Sovjetski Savez borio se u građanskom ratu protiv snaga generala Petra Vrangela, potom je bio član Prezidijuma Kominterne i rukovodio je Centralnim komitetom Komunističke partije Mađarske. Uhapšen je u staljinističkim čistkama i streljan 1939.

1888 - Umro je srpski novinar i publicista Mita Cenić, sledbenik Svetozara Markovića, istaknuta ličnost socijalističkog pokreta u Srbiji. Kao student medicine proteran je iz Francuske pod optužbom da priprema atentat na kneza Milana Obrenovića koji se tada nalazio u Parizu. U Srbiji je potom optužen da priprema prevrat i osuđen je na osam godina teške robije. Po izlasku iz zatvora pokrenuo je list "Radnik", zatim "Borbu", "Istinu" i političko-književnu reviju "Čas".

1899 - Rođen je srpski glumac Radomir-Raša Plaović, jedan od najznačajnijih karakternih glumaca srpskog pozorišta 20. veka, koji je između dva svetska rata uticao na razvitak pozorišta u pravcu modernijeg izraza. Bio je režiser i prvak drame Narodnog pozorišta u Beogradu. Prvi je adaptirao i režirao na profesionalnoj sceni "Gorski vijenac" Petra II Petrovića Njegoša. Bavio se i pedagoškim radom i napisao nekoliko udžbenika za glumu i režiju i pozorišne komade "Car David", a sa Milanom Đokovićem "Voda sa planine", "Rastanak na mostu".

1904 - Rođen je sovjetski državnik Aleksej Nikolajevič Kosigin, predsednik vlade Sovjetskog Saveza. U Crvenu armiju stupio je 1918. kao dobrovoljac, u 15. godini, a u vreme najžešćih staljinističkih čistki između 1935. i 1938. napredovao je od predradnika do direktora tekstilne fabrike i gradonačelnika Lenjingrada, posle čega je nastavio da se uspinje ka vrhu vlasti. Od 1940. do 1953. bio je potpredsednik Saveta narodnih komesara, odnosno Ministarskog saveta, a 1960. prvi potpredsednik Ministarskog saveta Sovjetskog Saveza. Od 1964. - posle pada sa vlasti Nikite Hruščova - do pred smrt obavljao je dužnost predsednika Ministarskog saveta (vlade).

1910 - Ubijen je predsednik egipatske vlade Butros Gali, čiji je unuk Butros Butros Gali bio generalni sekretar UN od 1992. do 1996. godine.

1920 - Umro je američki istraživač i admiral Robert Edvin Piri čija je ekspedicija u aprilu 1909. uspela da prva dospe do Severnog pola. Ispitao je najseverniji deo Grenlanda, oplovio ga je 1901. i na taj način ustanovio da je ostrvo. Dela: "Na Sever preko Velikog leda", "Najbliže polu", "Severni pol", "Tajne polarnih putovanja".

1924 - Rođen je američki filmski glumac Sidni Poatje, prvi afroamerikanac dobitnik Oskara. Filmovi: "Prkosni", "Poljski ljiljani" (Oskar), "Ivica grada", "Bekstvo u lancima", "U vrelini noći", "Gospodinu s ljubavlju", "Pogodi ko dolazi na večeru".

1925 - Rođen je američki režiser Robert Altman, autor popularnih filmova kao što su "Meš", "Nešvil", "Igrač", "Kratki rezovi", "Gosford park", "Kanzas siti". Izgradio je karijeru protiveći se Holivudu i uopšte konvencijama američke filmske industrije. Bio je žestoki kritičar savremenog društva. Pet puta je nominovan za Oskara, ali ga je dobio tek 2006. kada mu je uručen za životno delo.

1926 - Rođen je srpski novinar Leon Davičo. Do 1968. kao novinar "Politike", bio je dopisnik iz Londona, Berlina, Pariza i Rima. Osnivač je i glavni urednik "Ekspres politike", od 1968. do 1974. godine šef je evropske kancelarije za informacije UNICEF-a sa središtem u Parizu, a do 1980. godine direktor za informacije UNESKO-a. Od 1980. do 1987. bio je portparol Visokog komesarijata UN za izbeglice u Ženevi, a posle toga, do 1989. portparol UNESKO-a. Od 1998. do 2003. predsednik je Udruženja stranih novinara u Švajcarskoj, a od 2002. potpredsednik Ženevskog pres kluba. Dobitnik je UNS-ove Specijalne povelje za novinarstvo.

1930 - Rođen je srpski pisac Miodrag Bulatović, pripovedač osobenog stila. Na svetlo dana izneo je tamnu stranu života - nastrano, zloćudno i opako. Pažnju čitalaca, ali i ideoloških čistunaca, privukao je već prvom zbirkom pripovedaka "Đavoli dolaze", objavljenom 1955. Jedan je od najprevođenijih srpskih pisaca. Ostala dela: romani "Crveni petao leti prema nebu", "Heroj na magarcu", "Rat je bio bolji", "Ljudi sa četiri prsta", "Peti prst", "Gullo, gullo", novele "Vuk i zvono", drama "Godo je došao".

1938 - Šef britanske diplomatije Entoni Idn podneo je ostavku zbog popustljive politike premijera Nevila Čemberlena prema nemačkom nacističkom vođi Adolfu Hitleru.

1962 - SAD su u orbitu oko Zemlje lansirale svemirski brod "Merkjuri-Atlas 6" u čijoj je kapsuli "Frendšip 7" bio Džon Glen, prvi američkim astronaut.

1975 - Vlada kiparskih Grka je pozvala UN da odrede krajnji rok za povlačenje sa ostrva 40.000 turskih vojnika, ali zbog strateškog značaja Turske za SAD i NATO, to nije učinjeno niti je Ankara kažnjena zbog agresije i okupacije severnog dela Kipra.

1979 - Erupcija indonežanskog vulkana Sinira usmrtila je 175 ljudi.

1985 - U Irskoj je, uprkos žestokom protivljenju rimokatoličke crkve, legalizovana prodaja kontraceptivnih sredstava.

1986 - U orbitu je lansiran prvi deo sovjetske kosmičke stanice "Mir".

1996 - Zetovi iračkog predsednika Sadama Huseina, general Husein Kamel Hasan i njegov brat Sadam Kamel Hasan, vratili su se sa porodicama u Irak iz šestomesečnog izbeglištva u Jordanu. Irački predsednik ih je pomilovao, ali su tri dana potom obojica ubijena.

1997 - Vlada SAD odbila je da prizna nadležnost Svetske trgovinske organizacije u sporu s Evropskom unijom o trgovini s Kubom, kojoj su Amerikanci jednostrano nametnuli ekonomske sankcije.

2002 - U požaru koji je zahvatio pretrpani putnički voz na liniji Kairo-Luksor, u najgoroj nesreći u istoriji egipatske železnice, poginuo je najmanje 361 putnik.

2003 - U požaru u jednom noćnom klubu u američkoj državi Rod Ajlend poginulo je najmanje 100 ljudi.

2006 - U Beču su počeli prvi direktni pregovori Beograda i Prištine o decentralizaciji u pokrajini Kosovo i Metohija. Okončani su bez ikakvog rezultata.

2017 - Preminuo je Vitalij Čurkin, ruski diplomata, čelnik Misije te zemlje pri UN. Diplomirao je na Moskovskom institutu za spoljne poslove 1974. i tu je počeo da radi, a doktorirao je istoriju na Diplomatskoj akademiji ŠSR-a 1981. Učestovao je kao specijalni predstavnik predsedika Rusije na pregovorima o bivšoj Jugoslaviji. Bio je direktor Odseka za informisanje Ministarstva za spoljne poslove Sovjetskog Saveza i Rusije i zamenik ministra spoljnih poslova Rusije od 1992. do 1994. godine. Od aprila 2006. obavljao je dužnost ambasadora Rusije pri UN.

Dogodilo se na današnji dan, 21.02.

Na današnji dan 2008. godine u Beogradu je održan veliki protestni miting pod nazivom "Kosovo je Srbija" zbog priznavanja nelegalno proglašene nezavisnosti Kosova od strane SAD i niza drugih zapadnih zemalja. Tokom i nakon mitinga dogodilo se i više teških izgreda poput napada i paljenja dela ambasade SAD.

Danas je sreda, 21. februar, 52. dan 2024. Do kraja godine ima 314 dana.

1437 - Škotskog kralja Džejmsa I ubili su zaverenici, sprečivši tako njegov pokušaj da suzbije uticaj visokog plemstva na vođenje državnih poslova. Na presto Škotske stupio je 1406. ali je stvarno vladao od 1424. kad su ga Englezi pustili iz zatvora. Uspeo je da ojača kraljevsku vlast, posebno u oblasti sudstva, ali i uprave, čime je izazvao žestok otpor plemstva, što ga je na kraju koštalo i prestola i glave. Pretpostavlja se da je on autor poeme "Kraljevska knjiga".

1513 - Umro je papa Julije II, izvorno sveštenik Đulijano dela Rovere, od 1503. do smrti 1513. papa Julije II, najveći pokrovitelj umetnosti među poglavarima rimokatoličke crkve. Od Mikelanđela Buonarotija, svog bliskog prijatelja, naručio je izradu fresaka u Sikstinskoj kapeli u Vatikanu, uključujući džinovski "Strašni sud", od Bramantea rekonstrukciju crkve Svetog Petra u Vatikanu, a Rafael je oslikao njegove privatne odaje.

1613 - Na ruski presto stupio je Mihail, sin moskovskog patrijarha Filareta, rodonačelnik dinastije Romanov koja je vladala Rusijom do 1917.

1677 - Umro je holandski filozof jevrejskog porekla Baruh de Spinoza, tvorac monističkog determinizma. Izdržavao se brušenjem optičkih sočiva i odbio je katedru u Hajdelbergu, jer je želeo da očuva potpunu intelektualnu nezavisnost. U mladosti je isključen iz jevrejske zajednice i anatemisan pod optužbom da je govorio o telesnoj prirodi Boga. Dokazivao je da filozofija "nema druge svrhe osim istine", dok religija često teži pokoravanju. Znatno je uticao na francuske prosvetitelje. Za života je objavio "Teološko-politički traktat" i "Principe filozofije Renea Dekarta", a posthumno je objavljeno njegovo kapitalno delo "Etika".

1728 - Rođen je ruski car Petar III Fjodorovič Romanov. Bio je nemačkog porekla i rođen je kao Karl Peter Ulrih, vojvoda od Holštajn-Gotorpa. Vladao je samo nekoliko meseci, bio je na prestolu od 5. januara 1762. do 9. jula iste godine, kada je zbačen i nekoliko dana potom ubijen prema nalogu supruge, kasnije carice Katarine Velike. Dvorskom prevratu prethodilo je nezadovoljstvo labilnim Petrom III, koje je kulminiralo sramnim okončanjem Sedmogodišnjeg rata s Pruskom, kad je pruski uticaj postao presudan u ruskoj unutrašnjoj i spoljnoj politici. Zaverenici koji su pridobili carsku gardu, senat i Sveti sinod Ruske pravoslavne crkve - prisilili su cara na abdikaciju, potom ga uhapsili i uklonili na osnovu naredbe Katarine Velike.

1794 - Rođen je meksički general i državnik Antonio Lopes de Santa Ana, predsednik Meksika od 1833. do 1836. Potom je ponovo vladao Meksikom kao diktator 1839. i od 1841. do 1845, kada je primoran da ode u izgnanstvo. Posebno je upamćen po osvajanju tvrđave Alamo u Teksasu 1836, kad je oko 4.000 vojnika pod njegovom komandom masakriralo nešto manje od 200 branilaca, uključujući i legendarnog Dejvija Kroketa, od čega je u istoriografiji SAD napravljen mit.

1795 - Holandija je predala Velikoj Britaniji ostrvo Cejlon u Indijskom okeanu, današnju Šri lanku.

1836 - Rođen je francuski kompozitor Leo Delib, romantičarski stvaralac koji je među prvima komponovao simfonijski balet i razvijao ga do pantomime. Komponovao je i opere i operete, lake, dopadljive i elegantne melodike. Ispoljavao je melodijsku fantaziju i smisao za instrumentalne efekte. Dela: baleti "Kopelija", "Silvija", opera "Lakme".

1848 - Objavljen je "Komunistički manifest" Karla Marksa i Fridriha Engelsa.

1866 - Rođen je nemački bakteriolog August fon Vaserman, koji je 1906. uveo metodu pregleda krvi, pomoću koje je utvrđivano postojanje sifilisa. Proučavao je i strukturu ćelija, antitoksine, uzroke tuberkuloze i raka i bavio se izolacijom i identifikacijom zaraznih klica.

1885 - Rođen je francuski pisac, režiser i glumac ruskog porekla Aleksandar Žorž Gitri, poznat kao Saša Gitri, autor lakih komedija, koje je sam režirao i u njima igrao glavne uloge. Dela: komedije "Noćni čuvar", "Lepa svadba", operete "Maskirana ljubav", "Mocart", filmovi "Kad bi Versaj progovorio", "Roman jednog varalice".

1893 - Rođen je španski gitarista Andres Segovija, najveći majstor tog instrumenta u 20. veku. Već sa sedam godina počeo je da priređuje koncerte širom sveta, izvanredno tumačeći dela klasičnih majstora, čime je gitaru uvrstio u koncertne instrumente ozbiljne muzike. Transkribovao je za gitaru niz kompozicija Johana Sebastijana Baha. Mnogi kompozitori posvetili su mu dela koja su komponovali za gitaru.

1895 - Rođen je Milan Kašanin, srpski književnik, muzeolog, esteta, istoričar umetnosti, prevodilac. Rodio se u Belom Manastiru (Baranja) a gimnaziju je završio u Novom Sadu. Studirao je na pariskoj Sorboni estetiku i istoriju umetnosti. Radio je u Ministarstvu prosvete, zatim kao upravnik Muzeja savremene umetnosti. Godine 1936. Muzej savremene umetnosti i Istorijsko-umetnički muzej su spojeni i oformljen je Muzej kneza Pavla i za direktora je postavljen Kašanin. Zbirku Muzeja savremene umetnosti oformio je sam knez namesnik Pavle, iz privatnih sredstava, takođe veliki zaljubljenik u umetnost. Kao lični prijatelj Kneza Pavla, posle Drugog svetskog rata Kašanin je živeo potpuno skrajnuto, od retkih prevodilačkih poslova - nepotpisanih, da bi docnije bio postavljen za rukovodioca novoosnovane Galerije fresaka. Bio je pokretač i glavni urednik izuzetnog časopisa "Umetnički pregled" (1937-1941) koji je uživao svetski ugled. I kao književnik bio je izuzetan stilista. Dela: "Jutrenja i bdenja","Slučajna otkrića", "Zarobljenici", "Kamena otkrića", "Srpska književnost u srednjem veku", "Srpska umetnost u Vojvodini".

1903 - Rođena je američka književnica francusko-španskog porekla Anais Nin, čiji su dnevnici remek delo samoanalize i zanimljivo svedočanstvo o modernoj boemiji. Osnovna tema njenih romana je traganje za vlastitim identitetom, a pisala je i po narudžbini erotske priče za kolekcionare erotike. Dela: romani "Požarne lestve", "Kuća incesta", "Zavođenje Minotaura", "Deca Albatrosa", "Šijun u kući ljubavi", zbirka priča "Pod staklenim zvonom", priče "Venerina delta", "Ptičice", studije "D. H. Lorens: neprofesionalna studija", "Roman budućnosti".

1907 - Rođen je engleski pisac Visten Hju Odn, duhovni vođa kruga levičarskih pesnika koji su uoči Španskog građanskog rata obnovili englesku poeziju i pisali pod uticajem Tomasa Eliota. Podržavao je republikance u Španiji, a otadžbinu je napustio 1939. u znak protesta zbog potpisivanja Minhenskog sporazuma sa Hitlerom i do 1972. živeo je u SAD. Dela: zbirke pesama "Pesme", "Govornici", "Ples smrti", "Gle, stranče", "Drugo vreme", "Novogodišnje pismo", "Ahilov štit", "Oko kuće", "Grad bez zidova", "Za sada", drame - pisane s Kristoferom Išervudom - "Pas ispod kože", "Uspon F6", "Na granici", eseji "Sporedni svetovi".

1911 - Japan i SAD potpisali su trgovinski ugovor kojim je ograničen priliv japanskih radnika u Ameriku.

1916 - Nemačkim napadom počela je bitka kod Verdena u Francuskoj, najkrvavija u Prvom svetskom ratu na Zapadnom frontu, u kojoj je do decembra 1916. poginulo oko 250.000 nemačkih i francuskih vojnika, a oko 500.000 je ranjeno. Nemački napad je na kraju odbijen.

1924 - Rođen je zimbabveanski državnik Robert Gabrijel Mugabe, koji je posle sticanje nezavisnosti Zimbabvea 1980. postao prvi premijer te afričke zemlje. Prethodno je kao vođa partije ZANU predvodio najjači gerilski pokret u Južnoj Rodeziji protiv režima bele manjine. 1941 - U avionskoj nesreći poginuo je kanadski fiziolog Frederik Grant Banting, koji je s Čarlsom Bestom 1921. izolovao insulin, što je omogućilo lečenje do tada smrtonosne šećerne bolesti. Za to epohalno otkriće 1923. je s Džonom Meklaudom, s kojim je takođe sarađivao, dobio Nobelovu nagradu za medicinu. Smatrajući da je Best neuporedivo zaslužniji od Meklauda, svoju nagradu je podelio s njim.

1943 - Britanski kralj Džordž VI odlikovao je Moskvu Mačem časti zbog odbrane Staljingrada.

1947 - Polaroid, prvi instant fotografski aparat, prikazao je u Njujorku njegov pronalazač Edvin Herbert Lend.

1958 - Gamal Abdel Naser izabran je za prvog predsednika Ujedinjene Arapske Republike, federacije Egipta i Sirije.

1963 - Sovjetski Savez je upozorio SAD da bi napad na Kubu mogao da izazove svetski rat.

1965 - Ubijen je Malkolm Iks (Malcolm X) vođa američkih crnaca, u trenutku dok je u Njujorku govorio na skupu svoje Afro-američke organizacije jedinstva. Bio je vatreni propovednik "rasnog ponosa" i crnačkog nacionalizma.

1972 - Ričard Nikson doputovao je u Peking, kao prvi predsednik SAD - čime je počela normalizacija američko-kineskih odnosa, posle dugogodišnje podrške SAD Tajvanu (Nacionalistička Kina) i nepriznavanja komunističke Kine. Poseta je otvorila put za prijem Kine u UN i njeno stalno mesto u Savetu bezbednosti.

1973 - Libanski "Boing 727" oboren je iznad jednog izraelskog vojnog aerodroma, što nije preživeo niko od 104 putnika i člana posade.

1974 - U Skupštini SFRJ proglašen je Ustav za koji je rečeno da je "nova etapa u razvitku jugoslovenskog socijalističkog samoupravljanja", kojim je zemlja konfederalizovana, a Srbija dezintegrisana, pretvaranjem njenih pokrajina Kosova i Metohije i Vojvodine u svojevrsne "države u državi". Ustavno rešenje iz 1974. omogućilo je i pripremilo razbijanje Jugoslavije početkom devedesetih 20. veka.

1983 - U etničkim nemirima posle izbora u indijskoj državi Asam poginulo je više od 800 ljudi.

1991 - Umrla je engleska balerina Margot Fontejn, jedna od najvećih u 20. veku. Sa izvanrednim uspehom igrala je širom sveta niz uloga u klasičnim baletima, poput "Žizele", "Labudovog jezera", "Začarane lepotice".

1994 - Pakistanski komandosi upali su u ambasadu Avganistana u Islamabadu, oslobodili petoricu učenika i ubili trojicu avganistanskih terorista koji su za taoce tražili novčani otkup.

1997 - Predsednik Demokratske stranke Zoran Đinđić izabran je za gradonačelnika Beograda, na osnovu pobede koalicije "Zajedno" na lokalnim izborima novembra 1996.

1999 - Indijski predsednik vlade Atal Bihari Vadžpai posetio je Pakistan. Bila je to prva poseta šefa vlade Indije susednoj zemlji posle 10 godina, okončana dogovorom dveju država da se ostvari bliža saradnja sa ciljem rešenja spora u Kašmiru, kao i smanjenja rizika izbijanja nuklearnog sukoba.

2002 - Predsednik SAD Džordž Buš posetio je Kinu tačno 30 godina posle predsednika Ričarda Niksona - kada je okončan period dvodecenijskog otvorenog neprijateljstva Vašingtona i Pekinga.

2014 - Predsednik Ukrajine Viktor Janukovič, suočen s masovnim krvavim protestima, napustio je Kijev. Prethodno, istog dana, sa opozicionim prvacima potpisao je sporazum, postignut uz posredovanje EU, koji je trebalo da okonča tešku političku krizu u toj zemlji.

2016 - Najmanje 140 osoba je poginulo, a skoro 200 je ranjeno u nizu bombaških napada u Siriji. U Homsu u eksplozijama bombi podmetnutih u dva automobila, i u blizini šiitskog hrama Sajida Zeinab južno od Damaska.

Dogodilo se na današnji dan, 22.02.

Na današnji dan 1826.godine rođen je srpski pisac, novinar i advokat Svetozar Miletić, vođa Srba u Vojvodini u borbi za nacionalna prava u Austro-Ugarskoj, borac za liberalne reforme i nepomirljivi protivnik klerikalizma. Bio je pokretač i vodeća ličnost Ujedinjene omladine srpske, potom osnivač i vođa Srpske narodne slobodoumne stranke. Gimnaziju je pohađao u Novom Sadu, Modri i Požunu (sadašnja Bratislava), a Pravni fakultet u Beču, gde je doktorirao 1854. Već na studijama imao je značajnu ulogu među panslavističkom omladinom. Prvi put je za poslanika Srpskog crkvenog sabora izabran 1864. a za poslanika u Hrvatsko-slavonskom i Ugarskom saboru 1865. Kao istaknuti srpski nacionalista osuđen je 1870. na godinu dana zatvora, a 1876. ponovo je uhapšen i posle godinu i po dana u istražnom zatvoru osuđen na pet godina robije za veleizdaju. Mada se posvetio političkoj borbi, pisao je i pesme - najznačajnija je "Spasova noć", a najpoznatija "Već se srpska zastava svuda vije javno". Literarni rad počeo je slobodarskim stihovima u časopisu "Slavjanka", čiji je bio urednik i izdavač. Bio je prvi urednik lista "Zastava", koji je okupljao brojne srpske pisce i nacionalne radnike tog doba.



Danas je četvrtak, 22. februar, 53. dan 2024. Do kraja godine ima 313 dana.

1512- Umro je italijanski moreplovac Amerigo Vespuči, prema čijoj je latinskoj verziji imena (Americus) nemački kartograf Martin Valdzemiler Novi svet nazvao Amerika. To je prihvaćeno uprkos činjenici da je novi kontinent 1492. otkrio Kristifor Kolumbo. Vespuči je u Novi svet putovao 1499. kao član španske ekspedicije, a 1501. i 1502. predvodio je portugalsku ekspediciju. Verovao je da su Honduras i Brazil novi, neotkriveni kontinenti, ne znajući da je Honduras pre njega otkrio Kolumbo.

1732- Rođen je američki državnik Džordž Vašington, prvi predsednik SAD, vojskovođa iz Američkog rata za nezavisnost. Komandovao je vojskom kolonista u pobedonosnom ratu za suverenost od Ujedinjenog Kraljevstva, od 1775. do 1783. Za predsednika SAD izabran je 1789. i na tom položaju ostao je osam godina (dva mandata). Stav prema starom savezniku Francuskoj (proglasio je neutralnost SAD u ratu Britanije i drugih država protiv revolucionarne Francuske) i unutrašnja politika stvorili su mu jaku opoziciju u zemlji. Iz političkog života povukao se razočaran 1797. i odbio je da se treći put kandiduje za predsednika, uputivši narodu "oproštajnu besedu".

1788 - Rođen je nemački filozof Artur Šopenhauer, dubok pesimist. Individualnu egzistenciju je smatrao beskrajnom patnjom, ovaj svet najgorim od svih svetova (na tradicijama antičke misli), a osnovno moralno osećanje sažaljenjem. Dela: "O četvorostrukom korenu principa dovoljnog razloga", "Svet kao volja i predstava", "Parerga i paralipomena".

1819- SAD su preuzele Floridu od Španije, prema sporazumu koji su potpisali američki državni sekretar Džon Kinsi Adams i španski ministar Don Luis de Onis.

1828- Mirom u Turkmančaiju Persija je posle poraza u ratu s Rusijom bila prinuđena da joj preda deo Jermenije, uključujući grad Jerevan.

1848- U Parizu je izbila revolucija. Pod pritiskom ustanika kralj Luj Filip raspustio je vladu 23. februara, sledećeg dana je abdicirao i pobegao u Englesku, a privremena vlada ukinula je monarhiju i proglasila republiku. Proklamovane su demokratske slobode, opšte pravo glasa, sloboda štampe, smanjenje radnog dana, pravo na rad i izborno pravo za sve muškarce starije od 21 godine, a u kolonijama je ukinuto ropstvo. Uspeh revolucije u Francuskoj podstakao je revolucije i bune u Nemačkoj, Austriji, Italiji, Mađarskoj, pa i kod vojvođanskih Srba.

1862- Tokom Američkog građanskog rata Džeferson Dejvis proglašen je predsednikom Konfederacije Država Amerike (jedanaest južnih država).

1875- Umro je francuski slikar Žan Batist Kamij Koro, autor intimnog pejzaža, sa izuzetno istančanim osećajem za tonove. Njegove ženske figure, obično u enterijeru, odlikuju se retkom delikatnošću strukture. Uradio je oko 2.000 slika, 300 crteža i desetak grafika.

1900- Rođen je španski filmski režiser Luis Bunjuel. Od 1936. do 1939. snimao je tokom Španskog građanskog rata propagandne priloge za republikance. Od 1947. radio je uglavnom u Meksiku, pošto je kao komunista bio nepomirljivi protivnik frankovog režima, pa je živeo u emigraciji. Snimio je 32 filma, a "Andaluzijski pas" iz 1928. i "Zlatno doba" iz 1930. obrazac su nadrealističkog filma. Napisao je autobiografiju "Moj poslednji uzdah". Ostali filmovi: "Zemlja bez hleba", "Los olvidados", "Uspon u nebo", "Zločinački život Arčibalda Krusa", "Robinson Kruso", "To se zove zora", "Nazaren", "Viridijana", "Taj mračni predmet želja", "Anđeo smrti", "Zvezdani put", "Tristana", "Lepotica dana", "Diskretni šarm buržoazije".

1903- Umro je austrijski kompozitor i muzički pisac Filip Jakob Volf, poznat po knjigama poezije, posebno po "Knjizi španskih pesama" i "Knjizi Geteovih pesama". Komponovao je solo pesme na stihove Hajnriha Hajnea, Johana Volfganga Getea, Jozefa fon Ajhendorfa, španskih i italijanskih pesnika.

1912- Rođen je Aleks Dragnić američki slavista i politikolog srpskog porekla, univerzitetski profesor, akademik, stručnjak za negdašnju Jugoslaviju. Višedecenijski profesor univerziteta Vanderbilt, široj javnosti postao je poznat 1954. po objavljivanju knjige "Titova obećana zemlja" posle službovanja u ambasadi SAD u Beogradu, između 1947. i 1950. Tokom Drugog svetskog rata bio je analitičar za spoljne poslove u Odeljenju za strateške usluge, preteči Centralne obaveštajne agencije (CIA). Predavao je i na Univerzitetima Vašington i Li, bio saradnik istraživač pri Huverovom institutu, kao i dugogodišnji potpredsednik Američkog udruženja za političke nauke.

1913- Vojska je u Meksiku ubila revolucionarnog predsednika Fransiska Madera i potpredsednika Pina Suaresa.

1921- Rođen je centralnoafrički diktator Žan Bedel Bokasa, koji je na vlast došao vojnim udarom 1966, proglasio se 1972. doživotnim predsednikom, a 1976. carem. Vojnim udarom srušio je bliskog rođaka, predsednika Davida Daka, a 1977. utrošio je na ceremoniju krunisanja četvrtinu nacionalnog proizvoda zemlje, promenivši naziv Centralnoafrička Republika u Centralnoafričko carstvo. Njegova vladavina obeležena je neverovatnom ekstravagancijom, rasipanjem državne imovine pa i zločinima nad sopstvenim narodom. S vlasti ga je 1979. zbacio bivši predsednik Dako.

1935- Rođen je srpski pisac Danilo Kiš, član SANU. Pisao je negovanim stilom, s moderno shvaćenom fabulom. Diplomirao je svetsku književnost u Beogradu. Bio je dramaturg pozorišta "Atelje 212" i lektor za srpski jezik u Strazburu, Bordou i Lilu. Dela: romani "Psalam 44", "Mansarda", "Bašta, pepeo", "Peščanik", "Grobnica za Borisa Davidoviča", pripovetke "Rani jadi", "Enciklopedija mrtvih", drama "Elektra 70", polemički spis "Čas anatomije".

1942- Zahvaćen unutrašnjom krizom i slomljen nacističkim varvarstvom, austrijski pisac Štefan Cvajg, koji je pred nacistima 1938. emigrirao u SAD, izvršio je samoubistvo u Brazilu. U ranim delima je pod uticajem bečkog impresionizma i psihoanalize Sigmunda Frojda. Kasnije je znatnu popularnost stekao romansiranim biografijama i esejističkim studijama o značajnim ličnostima istorije i literature. Dela: pripovetke "Pometenost osećanja", "Amok", "Prvi doživljaj", romansirane biografije "Žozef Fuše", "Marija Antoaneta", "Trijumf i tragika Erazma Roterdamskog", "Marija Stjuart", studije "Tri majstora" (Balzak, Dikens, Dostojevski), "Borba s demonom" (Helderlin, Klajst, Niče), "Tri pesnika svoga života" (Kazanova, Stendal, Tolstoj), autobiografsko delo "Jučerašnji svet".

1943- Rođen je Dragoš Kalajić, srpski slikar, publicista i literata. Diplomirao je u Rimu, na Akademiji lepih umetnosti. Bio je svestrana ličnost, bavio se slikarstvom, teorijom umetnosti, ali je posebno upamćen kao publicista i politički mislilac. U domenu likovnog, najvećim delom bio je hiperrealista. Uređivao je časopis "Delo", magazin "Duga" i bio dopisnik agencije Tanjug iz Rima. Kao urednik u izdavaštvu priredio je i objavio dela niza relevantnih autora, poput Plotina, Špenglera, De Ružmona, Julijana Apostate, Berđajeva, Šestova, Vajningera, Konrada Lorenca, Renea Genona, Julijusa Evole. Dela: "Mapa (anti)utopija", "Smak sveta", "Američko zlo", "Izdana Evropa", "Poslednji Evropljani", tv serijal "Ogledalo 20. veka".

1967- Predsednik Indonezije Ahmed Sukarno predao je izvršnu vlast generalu Suhartu, zadržavši samo titulu predsednika.

1979- Karipsko ostrvo Santa Lusija steklo je punu nezavisnost, posle 165 godina britanske uprave.

1980- Umro je austrijski slikar i pisac Oskar Kokoška, jedan od najistaknutijih predstavnika ekspresionističkog slikarstva. U toku Drugog svetskog rata radio je velike kompozicije naglašeno humanističkog sadržaja. Književna dela: drame "Ubica, mada žena" i "Trnov žbun u plamenu", pisane su ekspresionističkim stilom i kritika ih nije visoko ocenila.

1980- Izraelska vlada donela je odluku o puštanju u opticaj nove nacionalne valute šekela, koji je zamenio izraelsku funtu.

1987 -Umro je američki slikar, novinar, filmski režiser i producent Endi Vorhol, jedan od najznačajnijih predstavnika pop-art slikarstva. Drsko i duhovito ismevao je i razarao banalnost masovne komercijalne kulture i američke mitove, sve do takozvanog pokreta za oslobađanje žena. Filmovi: "Empajer", "San", "Devojke iz Čelzija", "Usamljeni kauboji", "Meso", "Đubre", "Seks", "Pobunjene žene", "Meso za Frankenštajna", "Krv za Drakulu".

1992- Dogovorom da Bosna i Hercegovina ostane u granicama u kojima je bila u SFRJ, da se ustavno uređenje bazira na nekoliko entiteta i da pregovori budu nastavljeni, u Lisabonu su završeni pregovori trojice lidera nacionalnih stranaka u BiH. Nekoliko dana docnije vođa muslimana Alija Izetbegović je, na nagovor SAD, odbio da potpiše sporazum na koji je prethodno pristao.

1992- Umro je vođa grčkih partizana Vafijadis Markos, komandant takozvane Demokratske armije Grčke u građanskom ratu od 1946. do 1949. Iz Anadolije je, kao i stotine hiljada Grka, emigrirao 1923. Posle nemačke okupacije Grčke u Drugom svetskom ratu pobegao je iz zatvora na ostrvu Gaudos i priključio se pokretu otpora. Bio je politički komesar Desete divizije ELAS-a i potom Makedonske grupe divizija ELAS. Kad je ELAS rasformiran posle kapitulacije vođa tzv. Narodnooslobodilačkog fronta (EAM) 12. februara 1945, s delom rukovodstva EAM organizovao je oružanu borbu protiv kraljevskog režima. Početkom 1947. postao je vrhovni komandant tzv. Demokratske armije Grčke, posle izbora na teritoriji pod kontrolom njegovih snaga u avgustu 1947. proglasio je republiku, a 23. decembra obrazovao je privremenu vladu koju je sam vodio i u kojoj je bio ministar vojske. Zbog sukoba u rukovodstvu, isključen je u novembru 1948. iz Centralnog komiteta KP Grčke, posle čega je emigrirao u Sovjetski Savez, a komunističku gerilu u Grčkoj likvidirala je legalna rojalistička vlast. U zemlju se vratio pred kraj života.

1994- Ministarstvo pravde SAD saopštilo je da je bivši visoki službenik CIA Oldrič Hejzen Ejms devet godina bio špijun Sovjetskog Saveza i potom Rusije.

1995- Francuska je optužila četvoricu američkih diplomata i još jednog državljanina SAD za političku i ekonomsku špijunažu i naložila im da napuste zemlju.

1996- Francuska je kao prva zemlja Evropske unije normalizovala diplomatske odnose sa SRJ i vratila ih na ambasadorski nivo.

1998- Umro je srpski vajar Jovan Kratohvil, profesor Univerziteta umetnosti u Beogradu, rektor od 1971. do 1973. Autor je niza spomenika, uključujući spomenike palim borcima na Majevici i u Zemunu, spomenik na Avali sovjetskim ratnim veteranima poginulim u avionskom udesu, spomen-kosturnicu u Sansepolkru u Italiji. Bio je vrhunski sportista u mladosti, pre Drugog svetskog rata prvak Jugoslavije u plivanju, a posle rata šampion države u streljaštvu i osvajač drugog mesta na svetskom streljačkom prvenstvu.

1998- Raspuštena je turska islamistička stranka "Partija blagostanja".

2002- Vođa angolskih pobunjenika Žonas Savimbi poginuo je u borbi s vladinim trupama u centralnom delu zemlje, što je sutradan potvrdio njegov pokret UNITA pošto je prikazan televizijski snimak njegovog izrešetanog tela.

2004- Pripadnici pobunjeničke "Božje armije otpora" koja se borila protiv vlade Ugande, upali su u kamp za raseljene, na severu zemlje, i masakrirali najmanje 200 izbeglica.

2005- U zemljotresu jačine 6,4 stepena Rihterove skale koji je pogodio jugoistočni deo Irana poginulo je 612 ljudi, a više od 1.000 je povređeno.

2006- U Samari, u Zlatnoj džamiji, jednom od najvećih šiitskih svetilišta u Iraku, podmetnuta bomba je teško oštetila hram, građen u 17. veku, i razorila njegovu zlatnu kupolu. U znak odmazde tokom narednih 48 sati ubijeno je oko 130 sunita, među kojima i tri sunitska imama, a zapaljeno je 170 sunitskih džamija.

2007- Prilikom požara na trajektu u blizini Džakarte u Indoneziji stradala je 41 osoba, pri čemu se kao nestalo vodi još oko 90 osoba. Brod "Levina" na kojem se nalazilo oko 350 putnika plovio je ka ostrvu Bangka kada ga je na 80 km od Džakarte, zahvatio požar.

2008- Predstavnici Srbije, Hrvatske, Italije, Rumunije i Evropske Komisije dogovorili su se u Briselu o učešću nacionalnih kompanija u zajedničkoj kompaniji za razvoj projekta izgradnje Panevropskog naftovoda (PEOP) na relaciji Konstanca - Trst.

2008- Ruski predsednik Vladimir Putin naglasio je, prilikom obraćanja na prvom kanalu Ruske državne televizije, da je slučaj Kosova "strahovit presedan", koji "u suštini lomi čitav sistem međunarodnih odnosa, stvaran ne decenijama, već vekovima".

2008- Turski predsednik Abdulah Gul potpisao je zakon kojim se ukida zabrana nošenja marama studentkinjama na turskim univerzitetima.

2008- Umro je Vojin Šulović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Bio je naučnik međunarodnog ugleda, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu i direktor Ginekološko-akušerske klinike, kao i počasni predsednik Srpskog lekarskog društva.

2009- Umro je Milutin Čolić, filmski kritičar, publicista, osnivač FEST-a. Prava i jugoslovensku književnost studirao je u Beogradu. Objavio je više knjiga iz oblasti filma i bio je jedan od prvih saradnika filmskog festivala u Puli i festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma u Beogradu, jedan je od osnivača festivala u Nišu.

2011- U razornom zemljotresu jačine 6,3 stepena po Rihteru, sa epicentrom kod grada Krajstčerč, na Novom Zelandu, poginulo je 185 osoba a povređeno je do 2000 osoba. Čak oko 10.000 objekata je nepopravljivo oštećeno.

2012- U nesreći koja se dogodila u zapadnom delu argentinske prestonice Buenos Ajresu, kada je putnički voz udario u zaštitnu ogradu, poginula je 51 osoba a više od 600 je povređeno.

Dogodilo se na današnji dan, 23.02.

Danas je petak, 23. februar, 54. dan 2024. Do kraja godine ima 312 dana.

1507 - Sahranjen je italijanski slikar Đentile Belini. Datum njegove smrti nije poznat. Znamenit je po slikama venecijanskih svečanosti i procesija. Učio je slikarstvo kod svog oca Jakopa, i dugo je stvarao pod uticajem Andrea Mantenje. Bio je retko precizan i njegova dela obiluju detaljima, ali pri tom, čak i njegove velike kompozicije deluju veoma pregledno. Slikarstvo Belinija je neka vrsta velike kulturne istorije Venecije. Naslikao je i niz službenih portreta, između ostalih i osmanskog sultana Mehmeda II.

1574 - Izbio je verski rat francuskih katolika i protestanata (hugenota) - peti po redu. Hugenotski ratovi vođeni su od 1562. do 1598, a verski sukobi potresali su Francusku sve do 18. veka.

1685 - Rođen je nemački kompozitor Georg Fridrih Hendl, uz Johana Sebastijana Baha najistaknutiji predstavnik baroka u muzici. Veći deo života proveo je u Londonu kao direktor Kraljevske muzičke akademije (od 1719). Stvarao je opere izrazite dramatike i bogate melodike, u žanru italijanskih opera-serija. Dela: opere "Rinaldo", "Julije Cezar", "Aleksandar", "Kserks", oratorijumi "Mesija", "Izrael u Egiptu", "Juda Makabejac", Samson", "Saul", orkestarske svite "Muzika na vodi", "Muzika za vatromet".

1792 - Umro je engleski slikar Džošua Rejnolds, jedan od najvećih svetskih portretista, osnivač Kraljevske umetničke akademije 1768. i njen prvi predsednik. Snažno je uticao na englesko slikarstvo, ne samo umetničkim delima nego i kao autor zanimljivih rasprava o slikarstvu.

1821 - Umro je engleski pisac Džon Kits, jedan od najvećih pesnika engleske književnosti, čije stihove odlikuju izuzetna melodičnost i sažet a izražajan pesnički jezik. Bio je nadahnut antičkom kulturom. Njegovi soneti, spev "Endimion", pesme "Oda slavuju", "Oda grčkoj urni", "Oda jeseni" smatraju se vrhunskim poetskim delima napisanim na engleskom jeziku. Njegova "Pisma" su važan prilog razvitku teorije estetike.

1836 - Oko 4.000 vojnika pod komandom predsednika Meksika Antonija Lopesa de Santa Ane započelo je opsadu tvrđave Alamo u Teksasu koju je branilo oko 200 dobrovoljaca, uključujući znamenitog Dejvija Kroketa. Alamo je pao 6. marta 1836. i svi branioci su stradali, a od odbrane Alama američka istoriografija napravila je mit.

1855 - Umro je nemački matematičar, fizičar i astronom Karl Fridrih Gaus, osnivač čuvene matematičke škole i direktor opservatorije u Getingenu. Pronašao je niz metoda u teoriji brojeva, algebri, geometriji, analizi, astronomiji, teoriji površi i višoj geodeziji. Otvorio je novu etapu u razvoju diferencijalne geometrije i postavio nove temelje nebeske mehanike i astronomije. Konstruisao je geodetski instrument heliotrop. Više matematičkih pojmova nazvano je njegovim imenom - Gausov algoritam, Gausova konstanta, Gausova krivina, Gaus-Krigerova projekcija. Jedinica za magnetnu indukciju nazvana je "gaus" (oznaka Gs), ali se sada, u čast srpskog naučnika Nikole Tesle, u Međunarodnom sistemu jedinica koristi oznaka "tesla" (skraćeno T). Dela: "Disqusitiones arithmeticae sapra superficies curvas", "Theoria motus corporum coelestium".

1866 - Knez Aleksandar Kuza, tvorac rumunske države (ujedinitelj Vlaške i Moldavije) abdicirao je. Sa vlasti je odstupio pod pritiskom rumunske aristokratije, nezadovoljne trendom demokratizacije zemlje. Na presto je tada doveden princ iz pruske kraljevske porodice Hoencolern, pod imenom Karol I (od 1881. kralj Rumunije).

1883 - Rođen je nemački filozof Karl Teodor Jaspers. Po završetku medicine radio je na Psihijatrijskoj klinici u Hajdelbergu, a potom je bio profesor filozofije dok ga 1937. nisu otpustili nacisti. Objavio je 25 knjiga iz psihijatrije i filozofije. Dela: "Opšta psihopatologija", "Psihologija pogleda na svet", "Filozofija", "Um i egzistencija", "O istini", "O izvoru i cilju istorije", "Filozofska vera".

1883 - Rođen je američki filmski režiser Viktor Fleming, koji je svetsku slavu stekao filmom "Prohujalo sa vihorom". Ostali filmovi: "Čarobnjak iz Oza", "Kapetan hrabrost", "Tortilja Flet", "Jovanka Orleanka".

1898 - Francuski pisac Emil Zola uhapšen je zbog objavljivanja otvorenog pisma predsedniku Francuske, pod naslovom "Optužujem", u kojem je vladu optužio za antisemitizam i montirani sudski proces protiv Alfreda Drajfusa, oficira (kapetan) optuženog za izdaju.

1905 - Američki advokat Pol Persi Haris osnovao je u Čikagu Rotari klub.

1910 - Osnovan je Srpski olimpijski klub (komitet). Vodeću ulogu prilikom osnivanja Kluba imao je Svetomir Đukić, potonji general, sa grupom mladih oficira školovanih u Francuskoj. Srpski olimpijski klub osnovan je u redakciji lista "Novo vreme" koja se nalazila na 4. spratu hotela "Moskva" na Terazijama u Beogradu. Počasni predsednik Srpskog olimpijskog kluba (komiteta) bio je Nikodije Stevanović, general u penziji, prvi direktor bio je Svetomir Đukić, a sekretari Aleksandar Bodi i Miloš Ilić.

1918 - Jedinice novoosnovane Crvene armije zaustavile su kod Narve i Pskova u Prvom svetskom ratu nemačku ofanzivu. Sovjetska armija je nosila naziv Crvena armija do 1946.

1929 - Rođen je Aleksej II moskovski patrijarh. Bio je šesnaesti patrijarh na tronu Ruske crkve, koja je na nivo patrijaršije uzdignuta 1589. Aleksej Mihailovič Ridiger bio je izdanak aristokratske porodice pribaltičkih Nemaca Fon Ridiger, koja je u 18. veku prihvatila pravoslavlje. Školovao se u Sanktpeterburškoj duhovnoj akademiji. Patrijarh je postao 1990. Važio je za ličnost retkog autoriteta u Rusiji, i imao je bitan uticaj u Kremlju, otuda je presudno pomogao da se obnovi moralni autoritet Crkve nakon decenija progona. Aleksej II bio je osvedočeni prijatelj srpskog naroda, boravio je u Beogradu tokom NATO bombardovanja 1999. i dosledno se suprotstavaljao otcepljenju Kosova i Metohije od Srbije.

1931 - Umrla je australijska pevačica Helen Porter Mičel, poznata kao Neli Melba, jedan od najvećih koloraturnih operskih soprana krajem 19. i početkom 20. veka. S velikim uspehom decenijama je nastupala u gotovo svim najvećim operskim kućama u svetu, uključujući londonski Kovent Garden i njujoršku Metropoliten operu.

1934 - Umro je engleski kompozitor i violinista Edvard Vilijam Elgar. Stvarao je u kasnoromantičarskom maniru. Dela: oratorijum "Gerontijusov san", koncertne uvertire "Na jugu", "Enigma varijacije", "Falstaf", dve simfonije, koncerti za violinu i violončelo.

1938 - Otkrivena su prva nalazišta nafte u Kuvajtu (tada britanski protektorat).

1942 - Japanska podmornica bombardovala je u Drugom svetskom ratu američku rafineriju nafte kod Santa Barbare u Kaliforniji.

1944 - U Vrhovni štab NVJ u Drvaru stigla je sovjetska vojna misija, prva sovjetska vojna misija u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu.

1959 - Međunarodni sud za ljudska prava otvorio je prvo zasedanje, u Strazburu.

1965 - Umro je engleski filmski glumac Sten Lorel, mršavi iz tandema s američkim glumcem Oliverom Hardijem "punijim". Filmski producenti i sada ubiraju profit od njihovih filmova, dok su njih dvojica završila u bolnicama za sirotinju. Filmovi: "Muzička kutija", "Naši odnosi", "Na divljem zapadu", "Dva dobra drugara", "Fra dijavolo", "Mi iz Oksforda", "Veliki posao", "Naša žena", "Udri brigu na veselje".

1970 - Britanska Gvajana stekla je nezavisnost.

1990 - Posle 11 godina u izbeglištvu, u Kambodžu se vratio princ Norodom Sihanuk.

1991 - U Tajlandu je pučem bez prolivanja krvi vlast preuzela vojna hunta, koja je oborila vladu Čatičaja Čunavana.

1994 - Bosanski Muslimani i Hrvati su pod pritiskom SAD potpisali primirje i okončali višemesečne krvave sukobe, što je bio uvod u stvaranje muslimansko hrvatske federacije, stvorene pod pritiskom iz Vašingtona.

1996 - Zetovi iračkog predsednika Sadama Huseina, general Husein Kamel Hasan i njegov brat Sadam Kamel Hasan, ubijeni su u Iraku, navodno u porodičnom obračunu, tri dana po povratku iz šestomesečnog izbeglištva u Jordanu.

1998 - Šefovi diplomatija zemalja Evropske unije ukinuli su zabranu kontakata sa Iranom na visokom novou.

1999 - U Rambujeu kod Pariza posle 17 dana okončani su takozvani pregovori, tokom kojih se delegacije Srbije i predstavnika separatističke struje kosmetskih Albanaca ni jednom nisu sastale. Albanci su najavili da u načelu prihvataju ponuđeni sporazum, dok je srpska strana odbacila strano vojno prisustvo na Kosovu i Metohiji.

2001 - SRJ i Makedonija potpisale su sporazum o razgraničenju (graničnoj liniji).

2002 - Filadelfijska (rimokatolička) nadbiskupija raščinila je nekolicinu sveštenika zbog seksualne zloupotrebe dece.

2002 - Uz obrazloženje da su porast političkog nasilja i gušenje slobode štampe ugrozili izglede za održavanje slobodnih i demokratskih izbora, SAD su Zimbabveu uvele sankcije, a predsedniku Robertu Mugabeu i njegovim najbližim saradnicima zabranjen je ulazak u SAD.

2004 - Predsednik Srbije i Crne Gore Svetozar Marović odlikovao je američkog oskarovca srpskog porekla Karla Maldena medaljom Belog anđela "za izuzetno, dugogodišnje, lično ostvarenje u oblasti filmske umetnosti". Dan ranije Malden je primio nagradu za životno delo Američkog sindikata glumaca, koja se od 1964. godine dodeljuje za značajan doprinos glumačkoj profesiji.

2007 - Najmanje 27 osoba stradalo je u požaru koji je zahvatio centar za stare i hendikepirane osobe u gradu Alsunga u zapadnom delu Letonije. Vatrogasci su uspeli da spasu 66 ljudi. Požar je prouzrokovao kvar na električnim instalacijama.

2008 - Umro je Janez Drnovšek, negdašnji predsednik Slovenije i predsednik vlade te zemlje. Bio je član i predsedavajući kolektivnog predsedništva SFRJ uoči raspada bivše jugoslovenske federacije i jedan je od predvodnika separatne politike u Sloveniji. Tokom oružanih sukoba pobunjene slovenačke Teritorijalne odbrane i JNA 1991. bio je glavni posrednik.

2012 - Preminuo je srpski književnik Ivan Gađanski. Završio je klasične nauke na Filozofskom fakultetu u Beogradu, a specijalističke studije potom na Kolumbiji, SAD. Bio je upravnik Univerzitetske biblioteke "Svetozar Marković" u Beogradu. Radio je u Jugoslovenskom bibliografskom institutu, kao i na polju kulturnih veza sa inostranstvom nekadašnje SFRJ. Njegova poezija prevođena je na više od 20 jezika.

2020 - Preminuo je Zoran Modli, radijski voditelj, disk dzokej, muzičar, pisac, pilot. Rođen u Zemunu, decenijama je radio kao pilot JAT-a, a poslednjih godina i za druge avio kompanije i kao instruktor letenja. Paralelno, bavio se muzikom s velikim uspehom. Osamdesetih 20. veka, kao voditelj radio emisije "Ventilator 202", bio jedan od najzaslužnijih za otvaranje prostora brojnim muzičkim sastavima emitovanjem demo snimaka. Takođe je bio jedan od popularizatora kompjuterske tehnologije. Autor je više knjiga: "Krilata katedra", "Piste u noći", "Profesija stjuardesa", "Pilotska knjiga".

2021 - Preminuo je Vojkan Borisavljević, srpski kompozitor i dirigent. Autor je niza hitova, poput "Odiseja", "Ljubav je samo reč". Rođen u Zrenjaninu, studirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu, a muzičko obrazovanje stekao je u beogradskim školama "Dr Vojislav Vučković" i "Stanković". Radni vek proveo je kao slobodan umetnik. Komponovao je za pozorište, film, televiziju, popularne i dečje pesme, instrumentalne kompozicije i aranžmane, stotine dela različitih žanrova. Autor je knjige: "Moja odiseja".

Dogodilo se na današnji dan, 24.02.

Na današnji dan 1803. godine rođen je srpski trgovac i brodovlasnik Miša Anastasijević. Za "kapetana dunavskog" 1833. postavio ga je knjaz Miloš Obrenović, s kojim je bio u poslovnom ortakluku. Od tog vremena on je poznat kao "Kapetan Miša". Posedovao je čak 74 broda, solane u Vlaškoj i Mađarskoj kao i velika imanja u rumunskoj žitnici Vlaškoj. Veliku zgradu na Studentskom trgu u Beogradu, u kojoj se sada nalazi rektorat Univerziteta u Beogradu, poznatu kao Kapetan Mišino zdanje, poklonio je 1863. "svom otečestvu".




Danas je subota, 24. februar, 55. dan 2024. Do kraja godine ima 311 dana.

1389 - Danci su u bici kod Folkepinga porazili Šveđane i zarobili švedskog kralja Alberta, posle čega je danska kraljica Margaret postala vladar i Švedske.

1525 - Upotrebivši prvi put u istoriji ratova puške arkebuze, španska armija Karla V pod komandom markiza od Peskare, do nogu je, u bici kod Pavije, u Italiji, potukla francusko-švajcarske trupe koje je predvodio francuski kralj Fransoa I. U bici je poginulo 14.000 vojnika, a Fransoa I je zarobljen.

1530 - Karla V u Bolonji je za svetog rimskog cara i kralja Italije (već je bio kralj Španije i vladar njene ogromne imperije) krunisao papa Klement VII.

1563 - Hugenoti (francuski kalvinisti) su ubili Fransou Lorena, vojvodu od Giza, jednog od francuskih rimokatoličkih vođa u građanskom ratu s hugenotima, koji je sa svojim snagama opsedao Orlean.

1582 - Papa Grgur XIII izdao je bulu o primeni gregorijanskog kalendara. Reforma julijanskog kalendara i uvođenje gregorijanskog, sprovedena je iz praktičnih razloga, julijanski kalendar je astronomski neprecizan, dok je kod gregorijanskog astronomsko odstupanje neuporedivo manje.

1786 - Rođen je nemački pisac Vilhelm Grim, sakupljač i obrađivač narodnih bajki, koje je, kao i većinu drugih dela, objavio u saradnji sa starijim bratom Jakobom. Objavio je i nemačke srednjovekovne književne spomenike i proučavao mitologiju.

1848 - Pod pritiskom revolucije abdicirao je francuski kralj Luj Filip. Važio je za vladara sklonog građanskom ustrojstvu zemlje, bez naklonosti "starom režimu", ali mu to nije spaslo krunu. Francuska Druga republika je proglašena dva dana docnije.

1852 - Rođen je engleski pisac irskog porekla Džordž Ogastas Mur, autor realističkih i naturalističkih romana. Dela: romani "Moderni ljubavnik", "Glumčeva žena", "Ester Voters", "Ave", "Ispovesti mladića", "Uspomene iz mrtvog života", "Salve", "Vale".

1882 - Rođen je srpski slikar Ljubomir Ivanović, pionir srpske grafike. Posle studija na Državnoj akademiji u Minhenu, bio je profesor Umetničke škole u Beogradu. U srpskom slikarstvu razvio je crtež od pomoćne slikarske discipline do samostalnog umetničkog dela. Njegovi izvanredni realistički crteži, s motivima iz raznih krajeva naše zemlje imaju, uz umetničku, i izuzetnu dokumentarnu vrednost. Izradio je dve mape linoreza: "Stari Pariz" i "Iz naših krajeva" i tri albuma crteža olovkom: "Iz Južne Srbije", "Predeli Šumadije i Južne Srbije" i "Jugoslovenski predeli".

1882 - Preminuo je Sima Andrejević Igumanov, trgovac, veliki dobrotvor. Igumanov, trgovac iz Prizrena, s razgranatim uspešnim poslovima i međunarodnim vezama, zaveštao je velika sredstva za crkveno narodnu prosvetu Srba. Još dok je vodio poslove u Carigradu i Odesi pomagao je školovanje mladih Srba, brojne crkve i manastire uglavnom u Staroj Srbiji, i izgradio Bogoslovsko učiteljsku školu u Prizrenu. Sredstvima koje je zaveštao podignuta je reprezentativna palata u centru Beograda s namerom da se tim putem obezbedi izdržavanje bogoslovije u Prizrenu.

1885 - Rođen je američki admiral Čester Vilijam Nimic, komandant Pacifičke flote SAD u Drugom svetskom ratu.

1887 - Pariz i Brisel postale su prve dve prestonice povezane telefonskom vezom.

1920 - Prvi politički program Nacionalsocijalističke radničke partije Nemačke, koju je 1919. u Minhenu osnovao (preuzeo) Adolf Hitler, objavljen je u 25 tačaka. Program koji je sačinio Hitler kasnije je razrađen u njegovoj knjizi "Majn kampf".

1926 - Rođen je Nikola Karaklajić srpski šahista, reprezentativac i prvak Jugoslavije u šahu, internacionalni majstor. Kao član reprezentacije Jugoslavije na Olimpijadi u Moskvi 1956. osvojio je srebrnu medalju. Nalazio se i u selekciji koja je 1957. na prvom ekipnom prvenstvu Evrope u Beču zauzela drugo mesto. Decenijama je radio kao šahovski trener. Bio je selektor reprezentacija Malte, Singapura, Šri Lanke i Ujedinjenih Arapskih Emirata. Čitav radni vek proveo je u Radio Beogradu, gde je radio kao novinar i muzički urednik. Karaklajić se smatra prvim muzičkim urednikom u negdašnjoj Jugoslaviji koji je dozvolio emitovanje rok muzike.

1937 - Rođen je Srđa Popović, advokat. Izdanak ugledne advokatske porodice, nastavio je tradiciju i posvetio se advokaturi izuzetno uspešno. Postao je međunarodno poznat 1970-ih godina 20. veka, veštim i znalačkim zastupanjem optuženih u političkim procesima. Branio je tadašnje disidente, ali i razne kontroverzne ličnosti. Devedesetih je bio jedan od najistaknutijih protivnika tadašnjeg režima u Beogradu. Pokretač je 1989. nedeljnika "Vreme".

1945 - Egipatski predsednik vlade Ahmed Maher Paša ubijen je u skupštini, odmah pošto je u Drugom svetskom ratu objavio deklaraciju o stupanju Egipta u rat protiv Nemačke i Japana.

1945 - Trupe SAD oslobodile su japanske okupacije u Drugom svetskom ratu glavni grad Filipina Manilu.

1946 - Huan Peron je izabran za predsednika Argentine, započevši prvi od tri mandata na čelu te države.

1966 - U Gani je vojnim udarom, dok je bio u poseti Kini, zbačen predsednik Kvame Nkrumah, pod čijim je vođstvom Gana 1957. izborila nezavisnost od Britanije. Vlast je preuzelo takozvano Veće nacionalnog oslobođenja s generalom Džozefom Ankrahom na čelu. Svrgnuti predsednik otišao je u Konakri, gde ga je gvinejski predsednik Seku Ture 2. marta 1966. proglasio kopredsednikom Gvineje.

1971 - Alžir je saopštio da preuzima kontrolu nad francuskim petrolejskim kompanijama u zemlji.

1974 - Umro je srpski biolog Siniša Stanković, član Srpske akademije nauka i umetnosti, direktor Biološkog instituta. Bavio se uporednim istraživanjima porekla i razvića živog sveta balkanskih jezera, strukturom i razvojem njihovih ekosistema. Prirodne nauke studirao je u Beogradu i Grenoblu, a redovni profesor Beogradskog univerziteta postao je 1934. Tokom nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu bio je član rukovodstva NOP Srbije i veći deo rata proveo je kao zatočenik na Banjici. Posle oslobođenja izabran je za predsednika Prezidijuma Narodne skupštine Srbije i uspešno je zastupao interese Jugoslavije na međunarodnim konferencijama. U univerzitetsku nastavu uveo je ekologiju, citologiju, embriologiju, dinamiku razvića, uporednu anatomiju. Dela: "Ohridsko jezero i njegov živi svet" (sinteza njegovih naučnih istraživanja i shvatanja), univerzitetski udžbenici "Uporedna anatomija kičmenjaka", "Ekologija".

1974 - Pakistan je saopštio da je zvanično priznao Bangladeš (bivši Istočni Pakistan) kao nezavisnu državu.

1975 - Umro je sovjetski državnik Nikolaj Aleksandrovič Bulganjin, predsednik vlade Sovjetskog Saveza od 1955. do 1958, učesnik Oktobarske revolucije. Boljševicima se priključio 1917. uoči revolucije i do 1922. radio je u ČEKI (politička policija). Član Centralnog komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza postao je 1934 a Politbiroa 1948. Tokom Drugog svetskog rata bio je u vojnim savetima Zapadnog, Drugog pribaltičkog i Prvog beloruskog fronta, potom zamenik ministra odbrane, a posle rata ministar oružanih snaga i zamenik predsednika vlade, pre nego što je postao šef vlade.

1990 - Umro je italijanski državnik Alesandro Pertini, bivši predsednik Italije, najpopularniji italijanski političar posle Drugog svetskog rata. Član italijanske Socijalističke partije postao je 1918, niz godina proveo je u fašističkim zatvorima, u Drugom svetskom ratu učestvovao je u pokretu otpora, a potom je bio poslanik i senator. Za šefa države izabran je 1978. i tu dužnost obavljao je do 1985. kada se povukao iz javnog života.

1991 - Nekoliko časova posle poslednjeg pokušaja sovjetske diplomatije da spreči sukob, počela je ofanziva američkih snaga i njihovih saveznika u Zalivskom ratu protiv Iraka u kojem je sa obe strane učestvovalo više od 1,3 miliona vojnika. Kako je navedeno, cilj ofanzive bilo je prisiljavanje Iraka da napusti Kuvajt, koji je okupiran 1. avgusta 1990.

1993 - Kanadski premijer Brajan Malruni, čija je popularnost spala na najniže grane u istoriji anketiranja birača u Kanadi, dao je ostavku posle devet godina na vlasti.

1995 - U retkoj javnoj svađi transatlantskih saveznika, ambasada SAD u Parizu optužila je ministra unutrašnjih poslova Francuske Šarla Paskvu da je slagao povodom špijunskog skandala i odluke francuskih vlasti, dva dana ranije, da zbog političke i ekonomske špijunaže protera četvoricu američkih diplomata i još jednog državljanina SAD.

1996 - Kubanski vojni avioni oborili su dva mala aviona jedne kubanske izbegličke organizacije u SAD, koji su uprkos ponovljenih upozorenja u višednevnom "ratu živaca" da provokacije neće biti tolerisane ušli duboko u vazdušni prostor Kube.

1996 - Palestinski islamski teroristi su u dva samoubilačka napada u Izraelu ubili 27 lica.

1998 - Francuska skupština je jednoglasno ratifikovala sporazum o sveobuhvatnoj zabrani atomskih proba.

2004 - U zemljotresu koji je pogodio oblast El Hoseima na mediteranskoj obali Maroka, poginulo je najmanje 572 lica.

2007 - U eksploziji kamiona bombe, u iračkom gradu Habanija, u blizini sunitske džamije, na prepunoj pijaci, poginulo je 37 ljudi a povređeno je 64. Habanija se nalazi u provinciji Anbar, oko 85 kilometara zapadno od Bagdada.

2008 - Kubanska skupština izabrala je Raula Kastra, brata Fidela Kastra, na mesto predsednika Državnog saveta, najvišeg organa vlasti, čime je on postao i novi predsednik zemlje i novi vrhovni komandant vojske. Fidel Kastro je tri dana ranije saopštio da se, iz zdravstvenih razloga, povlači sa položaja šefa države, na kojem se nalazio od 1959.

2022 - Ruske trupe započele su invaziju na Ukrajinu. Prema terminologiji zvanične Moskve reč je o specijalnoj operaciji izazvanoj odnosom prema ruskom stanovništvu u Ukrajini, odnosno prema Donjeckoj i Luganskoj republici, koje su prethodnog dana i zatražile intervenciju. Jedan od povoda nesumnjivo je bila i činjenica da je zvanični Kijev obelodanio odbacivanje Budimpeštanskog sporazuma iz decembra 1994, kojim je Ukrajina odustala od atomskog programa u vojne svrhe. Zvanična Moskva intervenciju je predstavila i kao denacifikaciju.

Dogodilo se na današnji dan, 25.02.

570 - Papa Pije V ekskomunicirao je iz crkve englesku kraljicu Elizabetu I, što nije imalo uticaja na njen čvrst stav prema Rimokatoličkoj crkvi i njenim vernicima u Engleskoj. Smatrala ih je najvećim političkim problemom njene zemlje.

1707 - Rođen je italijanski pisac Karlo Goldoni, obnovitelj italijanske komedije. Dela: komedije "Mirandolina", "Ribarske svađe", "Tvrdica", "Kockar", "Laskavac", drama "Dalmatinka".

1723 - Umro je engleski arhitekta Kristofer Ren, osnivač Kraljevskog društva u Londonu (akademija nauka) i njegov prvi predsednik od 1680. do 1682. Zaslužan je za usvajanje renesansnih arhitektonskih uzora i napuštanje duge tradicije zidanja u kasnogotičkom maniru. Posle požara koji je opustošio London 1666, uključujući 53 crkve, projektovao je niz zdanja, među kojima i monumentalnu katedralu Svetog Pavla.

1778 - Rođen je argentinski general i nacionalni heroj Hose de San Martin, oslobodilac Argentine, Čilea i Perua od španske kolonijalne vlasti, koji je sa Simonom Bolivarom predvodio južnoamerički pokret za nezavisnost. Ukinuo je ropstvo, proklamovao slobodu štampe, osnivao biblioteke i nastojao da kulturno preporodi svoju zemlju.

1815 - Ubijen je srpski vojvoda Stanoje Glavaš, jedan od čelnika Prvog srpskog ustanka. Pravo ime bilo mu je Stanoje Stamatović. Ubijen je prema nalogu Sulejman paše, posle propasti Hadži-Prodanove bune. Na zboru u Orašcu, na Stretenje 1804. odbio je da predvodi Prvi srpski ustanak i na njegov predlog za vožda je izabran Karađorđe. Njegovo herojstvo u boju na Deligradu, u oslobađanju Prokuplja, opsadi Beograda i drugim bitkama opevano je u narodnim pesmama, a Đura Jakšić je napisao i istorijsku dramu "Stanoje Glavaš".

1841 - Rođen je francuski slikar Pjer Ogist Renoar, jedan od najistaknutijih impresionista i najvećih evropskih slikara 19. veka. Radio je portrete, aktove, kompozicije iz savremenog života, mrtvu prirodu, pejsaže, s neuporedivim osećanjem za ljupka lica, životnu radost i prefinjen kolorit i razvio je izraz karakterističan po svetloružičastim i modrim tonovima. U starosti je radio i skulpture, pretežno aktove jedre forme.

1842 - Rođen je Karl Maj, nemački književnik. Plodan i popularan autor, pisao je laku literaturu zabavnog karaktera. Bio je najtiražniji nemački autor. Dela: "Vinetu", "Blago u srebrnom jezeru", "Sin lovca na medvede", "Od Bagdada do stambola", "U balkanskim gudurama".

1873 - Rođen je italijanski operski pevač Enriko Karuzo, jedan od najvećih tenora u istoriji opere. Bio je posebno cenjen kao izvođač rola u operama Đuzepea Verdija i Đakoma Pučinija i interpretator kancone. Jedan je od prvih pevača koji je snimio gramofonske ploče. Dela: "Uspomene", "Metodi pevanja".

1885 - Nemačka je anektirala Tanganjiku (Nemačku Istočnu Afriku), koja će ostati nemačka kolonija do kraja Prvog svetskog rata. Danas je Tanganjika sastavni deo istočnoafričke države Tanzanije, osim teritorija Ruande i Burundija.

1899 - Umro je osnivač britanske novinske agencije Rojter - Paul Julijus fon Rojter. Po rođenju bio je nemački Jevrejin, pravo ime bilo mu je Izrael Bir Josafat. Izvesno vreme radio je u novinskoj agenciji Avas u Parizu, a zatim je osnovao novinsku agenciju Rojter, koja se i danas zove po njemu. Rojter je posle francuskog Avasa (danas Frans pres) druga najstarija novinska agencija na svetu.

1948 - Komunisti su u Čehoslovačkoj prigrabili vlast "februarskim udarom", prinudivši predsednika vlade Eduarda Beneša da prihvati ostavke nekomunista u vladi.

1949 - Posmrtni ostaci Kornelija Stankovića svečano su sahranjeni u Aleji velikana na Novom groblju u Beogradu, nakon što su preneti iz Budimpešte, gde je Stanković umro 1865. Stanković je osnivač novog nacionalnog pravca u srpskoj muzici. Zapisivao je i harmonizovao srpsko crkveno pojanje. Rođen je 1831. u drevnoj porodici budimskih Srba. Školovao se u Aradu, Segedinu, Pešti, a u Beču je studirao kompoziciju. U Sremskim Karlovcima proučavao je i beležio usmenom tradicijom sačuvano srpsko crkveno pojanje. Bio je horovođa Beogradskog pevačkog društva. Doprineo je da se za srpsku muziku zainteresuju strani kompozitori, posebno ruski, uključujući Čajkovskog ("Srpski marš", danas poznat kao "Slovenski") i Nikolaja Rimskog-Korsakova ("Fantazija na srpske teme"). Dela: "Pravoslavno crkveno pojanje u srpskoga naroda", šest svezaka "Srpskih narodnih pesama", koje je harmonizovao za hor, za glas i klavir, ili samo za klavir.

1954 - Egipatski predsednik Muhamed Nagib prinuđen je da podnese ostavku, a svu vlast je kao premijer i predsednik Revolucionarnog saveta preuzeo Gamal Abdel Naser, njegov blizak saradnik prilikom obaranja kralja Faruka I u julu 1952.

1956 - U govoru na 20. kongresu Komunističke partije Sovjetskog Saveza, Nikita Hruščov je osudio vladavinu Staljina.

1972 - Sovjetski vasionski brod "Luna 20" vratio se na Zemlju sa uzorcima Mesečevog tla.

1976 - SAD su stavile veto na rezoluciju Ujedinjenih nacija kojom je osuđena izraelska aneksija istočnog Jerusalima.

1983 - Umro je američki pisac Tomas Lenijer Vilijams, poznat kao Tenesi Vilijams. Opisivao je svet seksualnosti i nasilja i neretko je napadan zbog sklonosti ka šokantnom i senzacionalnom. Dela: drame "Staklena menažerija", "Tramvaj nazvan želja", "Mačka na usijanom limenom krovu", "Tetovirana ruža", "Nežna ptica mladosti", "Leto i dim", "Noć iguane", "Camino real", "Vieux Carre", "Odeća za letnji hotel", "Ne o slavujima", romani "Rimsko proleće gospođe Ston", "Moize i svet razuma", zbirke priča "Jedna ruka", "Tvrda-šećerlema", zbirka pesama "U zimu".

1986 - Filipinski diktator Ferdinand Markos, koji je Filipinima vladao od 1965. kao predsednik, a od 1972. kao diktator, uz podršku SAD, podneo je ostavku i pobegao iz zemlje, zbog krađe glasova i objavljivanja "pobede" na predsedničkim izborima. Protivkandidat bila je Korason Akino, udovica Benjina Akina, čije je ubistvo 1983. organizovao Markos. Usledila je pobuna nazvana "vlast naroda" pod vođstvom šefa armije generala Fidela Ramosa i ministra odbrane Huana Enrilea. SAD su nakon pobune odustale od daljnje podrške Markosu.

1991 - Iračka raketa "skad" pogodila je u Zalivskom ratu kasarnu američkih marinaca kod saudijskog grada Dahran i usmrtila 28 vojnika.

1993 - Bomba koju su u njujorškom Svetskom trgovinskom centru podmetnuli islamski teroristi ubila je šest i ranila više od 1.000 ljudi.

1993 - Kim Jong Sam je preuzeo dužnost predsednika Južne Koreje kao prvi civil na čelu te azijske države posle 32 godine.

1994 - Jevrejski naseljenik Baruh Goldštajn usmrtio je 43 muslimanska vernika u džamiji u Hebronu. Ubrzo zatim, od strane prisutnih, pretučen je do smrti.

1994 - SAD su proterale ruskog diplomatu Aleksandra Lisenka, tvrdeći da je reč o šefu ruskih obaveštajaca u Vašingtonu.

1995 - Londonski dnevnik "Gardijan" objavio je da su bosanski muslimani tajno naoružavani preko aerodroma u Tuzli, uz podršku NATO, čime je kršena rezolucija UN.

1998 - Dužnost predsednika Južne Koreje preuzeo je Kim De Džung, bivši dugogodišnji disidentski lider tokom vojne diktature u toj azijskoj zemlji.

1999 - Kina je u Savetu bezbednosti UN stavila veto na produženje mandata snagama UN u Bivšoj Jugoslovenskoj Republici Makedoniji, što je protumačeno kao odgovor Pekinga na odluku vlade u Skoplju da prizna Tajvan, zbog čega je Kina prekinula diplomatske odnose s BJRM. U BJRM su potom ostale trupe NATO, bez mandata UN, ali su one ubrzo znatno brojčano i tehnički ojačane i aktivno su učestvovale u NATO agresiji na Srbiju (SRJ) mesec dana docnije.

2003 - Umro je italijanski filmski glumac i režiser Alberto Sordi. Igrao je u više od 200 filmova, a dvadesetak je režirao. U svet filma ušao je sa 15 godina, a tokom dugogodišnje karijere tumačio je galeriju likova, prikazujući duh Italijana, često s najkomičnije strane. Filmovi: gluma - "Pod suncem Rima", "Beli šeik", "Dangube", "Heroj našeg doba", "Moj sin Neron", "Veliki rat", "Mejd in Itali", "Mali, sasvim mali građanin", režija - "Oprostite, da li ste za ili protiv?", "Italijan u Americi", "Pomozi mi ljubavi".

2004 - Skupština Češke odlučila je da 100 vojnika češke vojske pošalje u Avganistan. Reč je prvoj borbenoj ulozi čeških oružanih snaga od Drugog svetskog rata.

2005 - Umro je britanski pravnik Piter Benenson, osnivač međunarodne organizacije za zaštitu ljudskih prava - Amnesti internešnal.

2007 - Iranska Revolucionarna garda, ubila je 17 pobunjenika na severozapadu Irana, nedaleko od Turske granice. Iran se suočava sa problemom nekolicine pobunjeničkih pokreta sa etničkim i verskim motivima.

2007 - Iran je uspešno lansirao u orbitu prvu raketu - nosač satelita, delo domaćih naučnika. U saradnji s Rusijom Iran je lansirao u svemir dve godine ranije satelit "Sina 1".

2012 - Preminuo je švedski glumac Erland Jozefson, dugogodišnji saradnik Ingmara Bergmana u više od 40 filmova i predstava. Svetsku slavu postigao je ulogom u Bergmanovom ostvarenju "Prizori iz bračnog života" 1973. Bio je direktor Kraljevskog pozorišta u Stokholmu. Sarađivao je i sa Tarkovskim "Nostalgija" (1983), "Žrtva" (1986), pa i sa srpskim rediteljem Goranom Markovićem u filmu "Variola vera".

2020 - Umro je Hosni Mubarak, predsednik Egipta od 1981. do 2011. Ostvario je blistavu karijeru kao vazduhoplovni oficir, a od 1975. godine bio je drugi čovek Egipta kao zamenik predsednika Sadata. Na čelu vojnog vazduhoplovstva te zemlje nalazio se od 1972. Kao predsednik uspešno je posredovao u odnosima Izraela i Palestinaca. Oboren je s vlasti na talasu promena u arapskom svetu februara 2011

Dogodilo se na današnji dan, 26.02.

Na današnji dan 1199. godine u Hilandaru je umro Stefan Nemanja (monaško ime bilo mu je Simeon), osnivač dinastije Nemanjić koja je vladala srpskim zemljama više od dva veka. Pre nego što se 1196. zamonašio, vladao je Srbijom kao veliki župan.
Vlast je preuzeo 1166. kad je zbacio brata Tihomira, velikog župana, štićenika dvora u Carigradu. Ubrzo po preuzimanju vlasti pokušao je da se odupre suprematiji Vizantije, protiv čije je vojske ratovao u savezu sa Mletačkom republikom, ali je to uspeo tek posle smrti vizantijskog cara Manojla Komnina 1180. U savezu sa Ugarskom napao je i Srbiji priključio zetsko primorje (staru srpsku Kraljevinu Duklju), Trebinje, Zahumlje, oblast oko Južne i Velike Morave kao i prostor Kosova i Metohije (bez Prizrena).

Nemački car i jedan od vođa Trećeg krstaškog rata Fridrih I Barbarosa, koji je s vojskom na osnovu sporazuma s Nemanjom prošao kroz Srbiju, 1189. nije prihvatio njegovu ponudu za zajedničku borbu protiv Vizantije. Kad su krstaši prešli u Malu Aziju, Vizantija je napala Srbiju 1190. ali je Nemanja uspeo da očuva samostalnost države.

Pošto je presto ustupio srednjem sinu, docnije prvom kralju iz dinastije Nemanjića - Stefanu Prvovenčanom, a ne najstarijem Vukanu, zamonašio se u svojoj zadužbini manastiru Studenica. Sa najmlađim sinom Rastkom, čije je monaško ime bilo Sava, podigao je na Svetoj Gori manastir Hilandar, koji je ubrzo postao najznačajniji srpski duhovni i književni centar.

Podigao je i crkve i manastire Đurđeve Stupove, Bogorodičin manastir i Svetog Nikolu kod Kuršumlije. Srpska pravoslavna crkva slavi ga kao Svetog Simeona Mirotočivog, prvog u nizu svetitelja iz loze Nemanjića.




Danas je ponedeljak, 26. februar, 57. dan 2024. godine. Do kraja godine ima 309 dana.

1531 - U portugalskoj prestonici Lisabon u zemljotresu je poginulo između 20.000 i 30.000 ljudi.

1770 - Umro je italijanski violinski virtuoz i kompozitor Đuzepe Tartini, koji je uveo novine u tehniku sviranja i građenja violina i otkrio pojedine akustične pojave u muzici. Komponovao je mnoštvo violinskih koncerata i sonata, uključujući sonatu "Đavolji triler".

1802 - Rođen je francuski pisac Viktor Igo, član Francuske akademije, najveći pesnik Francuske 19. veka i rodonačelnik francuskog realizma. Bio je veoma angažovan u političkom životu, isprva kao monarhista, potom kao republikanac. Pod Lujem Filipom postao je per Francuske i akademik, a 1848. poslanik u Ustavotvornoj skupštini. Posle državnog udara Napoleona III 1851. živeo je u izgnanstvu u Belgiji i Engleskoj, a kad je 1870. palo Drugo carstvo trijumfalno je dočekan u Parizu, gde je do smrti 1885. neumorno stvarao. Napisao je 1876. vatreni članak "Za Srbiju". Pisao je pesme, drame, romane, eseje, pamflete. Dela: romani "Jadnici", "Bogorodičina crkva u Parizu", "Rabotnici na moru", drame "Ernani", "Lukrecija Bordžija", "Rij Blaz", političko-satirična zbirka pesama protiv Napoleona III "Kazne", pamflet "Napoleon Mali".

1808 - Rođen je francuski slikar, grafičar i vajar Onore Domije, najveći karikaturista 19. veka. Njegove duhovite, smele i zajedljive karikature, koje je uglavnom objavljivao u listu "Šarivari", donele su mu i dosta nevolja - 1832. je odležao šest meseci u zatvoru zbog karikature kralja Luja Filipa. Izradio je veći broj slika socijalnog i takođe literarnog sižea.

1815 - Francuski car Napoleon I napustio je mediteransko ostrvo Elba, na koje je proteran posle abdikacije 1814. Krenuvši s malom grupom sledbenika ušao je u Pariz i povratio vlast, čime je počela njegova druga vladavina poznata kao "100 dana", okončana u junu 1815. vojnim porazom kod Vaterloa.

1834 - Umro je nemački izdavač i štampar Alojz Johan Nepomuk Franc Zenefelder, pronalazač sistema litografske štampe. Napisao je "Udžbenik litografije".

1846 - Rođen je Bafalo Bil, legendarna ličnost istorije Amerike u vreme osvajanja prostranstava na zapadu današnjih SAD. Rođen je kao Vilijam Frederik Kodi, a nadimak je stekao kao vešt lovac na bizone. U poznijim godinama obilazio je svet u sklopu jednog cirkusa prikazujući svoje neobične veštine. Sa svojim cirkusom gostovao i u tadašnjoj Kraljevini Srbiji.

1848 - U Francuskoj je proglašena Druga republika, dva dana posle abdikacije kralja Luja Filipa.

1852 - Britanski vojni transportni brod "Birkenhed" potonuo je u zalivu Simon uz obalu Južne Afrike, pri čemu je poginulo 485 osoba.

1901 - Posle gušenja dvogodišnjeg kineskog ustanka protiv strane okupacije - nazvanog "Bokserski ustanak" prema nazivu tajnog patriotskog udruženja "Pesnica u ime mira i pravde" - vođama pobune Či Hsiuiju i Su Čeng Juu javno su odrubljene glave.

1909 - Tursko carstvo je priznalo austrougarsku aneksiju Bosne i Hercegovine.

1915 - Nemci su u Prvom svetskom ratu, u borbi protiv Francuza kod Malankura, prvi put u istoriji ratovanja upotrebili bacače plamena.

1916 - Nemci su u Prvom svetskom ratu potopili francuski teretni brod "Provansa II", usmrtivši 930 ljudi.

1918 - Nemački avioni su u Prvom svetskom ratu bombardovali italijanski grad Veneciju.

1935 - Škotski fizičar Robert Votson Vat prvi put je javno demonstrirao uređaj nazvan radar (otkrivanje i određivanje položaja pomoću radio talasa).

1936 - Adolf Hitler je u Saksoniji otvorio prvu fabriku za proizvodnju "narodnog vozila" (Folksvagen).

1952 - Premijer Vinston Čerčil je saopštio da je Velika Britanija proizvela atomsku bombu i da će je isprobati u Australiji.

1960 - Umro je srpski lingvista Aleksandar Belić, profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske kraljevske akademije (posle Drugog svetskog rata Srpske akademije nauka) od 1937. do smrti 1960. i član svih slovenskih akademija. Posle završene Velike škole u Beogradu, studirao je slovensku filologiju i lingvistiku u Odesi i Moskvi. Osnovao je i uređivao časopise "Južnoslovenski filolog" i "Naš jezik". Osnivač je srpske moderne dijalektologije i jedan od tvoraca naučne sintakse. Rešio je složen problem opšteslovenskog akcentnog sistema. Pod njegovim rukovodstvom SAN (danas SANU) je izdala prvu knjigu velikog "Rečnika književnog i narodnog jezika". Napisao je oko 500 rasprava, jezičkih ogleda, naučnih kritika, polemika i prikaza. Dela: "O jezičkoj prirodi i jezičkom razvitku", "Pravopis srpskog jezika", "Dijalekti istočne i južne Srbije", "O dvojini u slovenskim jezicima", "Galički dijalekat".

1969 - Umro je nemački filozof Karl Teodor Jaspers. Po završetku medicine radio je na Psihijatrijskoj klinici u Hajdelbergu, a potom je bio profesor filozofije dok ga 1937. nisu otpustili nacisti. Objavio je 25 knjiga iz psihijatrije i filozofije. Dela: "Opšta psihopatologija", "Psihologija pogleda na svet", "Filozofija", "Um i egzistencija", "O istini", "O izvoru i cilju istorije", "Filozofska vera".

1980 - Egipat i Izrael su uspostavili diplomatske odnose, okončavši tri decenije međusobnog ratnog stanja.

1990 - Pod vođstvom Violete Barios de Čamoro, udružena lista 14 opozicionih partija Nikaragve dobila je izbore nad sandinistima predsednika Danijela Ortege.

1992 - Umro je srpski glumac Jovan Janićijević, dugogodišnji član Beogradskog dramskog pozorišta. Popularnost je stekao filmskim ulogama, posebno televizijskim serijama poput "Građana sela Luga", "Parničara" i "Muzikanata", a lik Burduša iz poslednje od tih serija postao je sastavni deo njegovog imena.

1993 - U snažnoj eksploziji koju su u Svetski trgovački centar u Njujorku podmetnuli arapski islamski teroristi poginulo je šest, a povređeno oko 1.000 ljudi.

1995 - Posle gubitka oko milijardu dolara koje je na berzi izazvao diler u Singapuru Nik Lison, bankrotirala je londonska banka "Berings", jedna od najstarijih i najuglednijih britanskih banaka.

1997 - Švajcarska vlada odobrila je osnivanje memorijalnog fonda za žrtve holokausta u Drugom svetskom ratu, nastojeći da umanji razmere skandala posle otkrića da su trezori banaka u Švajcarskoj puni imovine žrtava nemačkih nacista.

2001 - Umro je Dragoslav Avramović srpski ekonomski stručnjak, dopisni član SANU. Doktorat ekonomskih nauka stekao je 1956, bio je savetnik NBJ od 1951. Potom radi u Svetskoj banci, gde je od šefa Odeljenja za opšte studije dospeo je do mesta direktora. Bio je savetnik generalnog sekretara Konferencije UN za trgovinu i razvoj (UNCTAD) za pitanja ekonomske saradnje zemalja u razvoju i za opšta pitanja (Ženeva 1980-1984), kao i ekonomski savetnik Banke za trgovinu i razvoj (Vašington 1984-1988). Njegovim ekonomskim programom je januara 1994. zaustavljena hiperinflacija u SRJ, od marta 1994. do maja 1996. nalazio se na mestu guvernera Narodne banke. Bio je centralna ličnost Saveza za promene.

2001 - Etiopija je saopštila da je povukla sve trupe s teritorije Eritreje, okončavši tako dvogodišnji pogranični rat i omogućivši kasnije razmeštanje "plavih šlemova".

2001 - Jedan od vođa Hrvata u Bosni i Hercegovini Dario Kordić osuđen je u Haškom tribunalu na 25 godina zatvora zbog ratnih zločina nad bosanskim muslimanima.

2004 - Makedonski predsednik Boris Trajkovski poginuo je u avionskoj nesreći u blizini Mostara.

2007 - Srbija je presudom Međunarodnog suda pravde Hagu oslobođena optužbe za genocid u Bosni i Hercegovini. Sudsko veće tada je, sa 13 glasova "za" od ukupno 15, odlučilo da "Srbija nije planirala, podstrekivala, niti je bila saučesnik u genocidu koji se desio u Srebrenici u julu 1995".

2008 - Umrla je srpska pesnikinja Mira Alečković jedna od najplodnijih književnica srpske (i južnoslovenske) dečje literature. Diplomirala je u Beogradu književost i lingvistiku, a potom Fušeovu školu u Parizu. Autor je preko 50 knjiga za mlade, urednica dečjih i omladinskih listova Zmaj, Mladost, Pionir, Poletarac. Dugogodišnja je predsednica Društva Jugoslavija-Francuska, kao i Udruženja književnika Srbije. Bila je učesnik NOP-a. Na muziku Nikole Hercigonje ispevala je pesmu "Jugoslavijo", jednu od svečanih pesama negdašnje SFRJ. Nosilac je niza odlikovanja i priznanja među kojima su i dve Legije časti.

2009 - Bivši predsednik Srbije Milan Milutinović oslobođen je pred Haškim tribunalom. Sud je našao da su neosnovane sve optužbe za navodne zločine protiv čovečnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja na Kosovu i Metohiji 1999. godine.

2019 - Ratno vazduhoplovstvo Indije izvelo je vazdušne napade u pakistanskom delu Kašmira na kampove za obuku islamske ekstremističke grupe Džaiš-e-Mohamad (JeM). Ta grupa preuzela je prethodno odgovornost za samoubilački bombaški napad izveden desetak dana ranije kada je poginulo 40 indijskih vojnika u planinskom regionu Kašmira. Usledila je razmena vatre pakistanskih i indijskih trupa u Kašmiru narednih dana.

2021 - Iz školskog internata u varošici Dzangebe, u drzavi Zamfara na severozapadu Nigerije, oteto je 279 devojčica. Jedan policajac je ubijen. Za otmicu je odmah osumnjičena grupa Boko Haram, ekstremna islamistička formacija koja operiše po severnoj Nigeriji, Čadu, Nigeru, kao i na severu Kameruna, poznata po otmicama dece.

Dogodilo se na današnji dan, 27.02.

Na današnji dan 272. godine rođen je rimski car Konstantin I Veliki, prvi rimski car koji je dozvolio slobodno ispovedanje Hrišćanstva. Konstantin je rođen na tlu sadašnje Srbije u Naisusu (Niš). Carem su ga 306. proglasili rimski legioni u Britaniji, posle čega je u nizu sukoba savladao suparnike i sam zavladao zapadnim delom Rimskog carstva. Od 312. vladao je zajedno sa carem Istočnog Rimskog carstva Valerijem Likinijem, a posle pobede nad njim 324. sam celim Carstvom do smrti. S Likinijem je 313. izdao Milanski edikt o slobodi veroispovesti hrišćana. Na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. pomogao je Crkvi da suzbije arijanizam. Osnivač je Konstantinopolja (Carigrad), nove prestonice carstva.

Danas je utorak 27. februar, 58. dan 2024. Do kraja godine ima 307 dana.

1807 - Rođen je američki pisac Henri Vodsvort Longfelou, čija dela odlikuje veoma uglađen oblik, ali i konvencionalnost, naglašena didaktičnost i sentimentalnost. Stvarao je pod jakim uticajem nemačkih romantičara. Dela: indijanski ep "Hijavata", poeme "Evangelina", "Poeme o ropstvu", soneti "Božanstvena komedija".

1822 - U Beču su prestale da izlaze "Novine serbske". List su 1. avgusta 1813. pokrenuli i uređivali Dimitrije Davidović i Dimitrije Frušić, studenti medicine u Beču, obojica rodom iz Srema. Davidoviću je novinarstvo i uopšte rad na polju nacionalne kulture postalo trajno opredeljenje. On je tvorac prvih novina i u obnovljenoj Kneževini Srbiji i autor je prvog srpskog ustava - Sretenjskog 1835. godine. Frušić je postao lekar i nije se više bavio novinarstvom. Njihove novine štampane su tadašnjim građanskim pravopisom.

1844 - Dominikanska Republika se odvojila od Haitija, i postala nezavisna država. U periodu između 1822. i 1844. celo ostrvo je bilo jedinstvena republika, da bi se tada izdvojio bivši španski posed (Dominikanska republika) od negdašnjeg francuskog Haitija. Pod španskom vlašću Dominikanska republika se ponovo nalazila između 1861. i 1865.

1846 - Rođen je nemački sociolog, istoričar i književni istoričar Franc Mering, jedan od vođa i teoretičara levog krila nemačke socijaldemokratije i "Saveza Spartaka" i Komunističke partije Nemačke. Dela: "Biografija Karla Marksa", "Istorija nemačke socijalne demokratije", studija "Legenda o Lesingu".

1847 - Rođena je engleska pozorišna glumica Elen Ališa Teri, najveći tumač ženskih likova u delima Vilijama Šekspira u britanskom pozorištu u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka. Posebno su upamćene njene kreacije Ledi Makbet, Ofelije, Dezdemone, Beatriče, Porcije, Viole. Vodila je 20 godina londonsko pozorište "Liceum" s Henrijem Irvingom, takođe slavnim glumcem tog doba, koji joj je najčešće bio partner. Napisala je autobiografiju "Istorija mog života", delo znatne književne vrednosti.

1881 - Rođen je islandski državnik Svejn Bjernson, prvi predsednik Islanda posle proglašenja te ostrvske zemlje republikom 1944.

1887 - Umro je ruski kompozitor Aleksandar Porfirijevič Borodin, pripadnik neformalne muzičke grupe "Velika petorica" i utemeljivač ruske simfonijske i kamerne muzike. Po obrazovanju bio je lekar i hemičar i radio je kao univerzitetski profesor. Kao dečak svirao je flautu i klavir, kasnije i violončelo. Inspirisao se ruskom narodnom muzikom, narodnim pričama, legendama i istočnjačkim folklorom. Dela: opera "Knez Igor", simfonija br. 2 ("Bagatirska simfonija"), simfonijska slika "U srednjoj Aziji".

1900 - Osnovana je britanska Laburistička partija, s Remzijem Mekdonaldom kao sekretarom.

1902 - Rođen je američki pisac Džon Stajnbek, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1962. Preplićući naturalizam s humorom, pisao je o životu eksploatisanih u vreme velike ekonomske krize tridesetih godina 20. veka, tegobnom životu seljaka, skitnica i probisveta, o animalnim porivima u čoveku i pobuni nekonformističke mlade generacije. Dela: romani "Plodovi gneva", "Zima našeg nezadovoljstva", "Istočno od raja", "Kvart Tortilja", "O miševima i ljudima", "U neizvesnoj bici", drama "Mesec je zašao", putopis "Putovanja s Čarlijem", eseji "Kratka vladavina Pipina IV".

1913 - Rođen je američki pisac Irvin Šo, čija se proza odlikuje snažnom dramatičnošću, društvenom svešću i živim dijalogom. Borio se u Drugom svetskom ratu kao vojnik u Evropi i Africi. Dela: romani "Mladi lavovi", "Lusi Kraun", "Dve sedmice u drugom gradu", "Glasovi letnjeg dana", "Prosjak i lopov", "Bogataš i siromah", "Hleb na vodama", "Veče u Vizantiji", "Vrh brda", zbirke pripovedaka "Mornar sa Bremena", "Dobrodošli u grad", "Mešovito društvo", "Ljubav u mračnoj ulici", "Pet decenija", "Bog je bio ovde, ali je otišao ranije", "Šaputanja u Bedlamu", drame "Sahraniti mrtve", "Opsada", "Ljubazni ljudi", "Povlačenje u zadovoljstvo", "Sinovi i vojnici", "Ubica", putopis "U društvu delfina".

1928 - Rođen je Mladomir Todorović, rektor Karlovačke bogoslovije, profesor, prevodilac, protojerej. Bio je profesor Svetog pisma Starog zaveta u bogoslovijama u Prizrenu, Beogradu i Sremskim Karlovcima, gde je obavljao dužnost rektora 1977-1993. Jedna je od najistaknutijih i najzaslužnijih ličnosti srpske crkvene prosvete. Dela: "Rečnik manje poznatih reči i izraza u Svetom pismu", "Prevod Svetog pisma Platona Atanackovića". Za "Srbljak" (staro crkveno pesništvo, službe i žitija kanonizovanih Srba), SKZ 1970, napisao je Rečnik pojmova, ličnosti i navoda iz Svetoga pisma, kao i za izdanje dela Teodosija Hilandarca. Priredio je Sveto Pismo za decu, kao i "Božićnu čitanku", u izdanju biblioteke Svečanik, Minhen. Prevod dela "Proroci" Alekseja Knjazeva.

1932 - Rođena je Elizabet Tejlor, britansko američka glumica, holivudska legenda, jedna od najvećih filmskih zvezda uopšte. Posebno je upamćena po ulogama u klasicima kao što su "Kleopatra", "Mačka na usijanom limenom krovu" i "Ko se boji Virdžinije Vulf?". Na vrhuncu slave nalazila se tokom 50-ih i 60-ih, kada je četiri puta za redom, bila je nominovana za Oskara, koji je dobila 1961. a drugi put šest godina kasnije.

1933 - Nacisti su zapalili zgradu Rajhstaga (skupština) u Berlinu, optuživši za to komuniste, što je iskorišćeno kao opravdanje za hapšenje oko 1.500 komunističkih prvaka. Na procesu u Lajpcigu jedan od optuženih - Georgi Dimitrov, razobličio je planove nacista, pa se suđenje pretvorilo u njihov fijasko.

1936 - Umro je ruski lekar Ivan Petrovič Pavlov, osnivač Instituta za eksperimentalnu medicinu, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1907. Završio je bogosloviju, zatim medicinu. Pavlovljevi veliki teorijski i praktični uspesi - teorija uslovnog refleksa, proučavanje rada žlezda, proveravanje dejstva lekova na rad srca, proučavanje funkcija kore velikog mozga - učinili su njegove laboratorije svetskim centrom fiziologije. Njegova teorija o uslovnim refleksima snažno je uticala na mnoge naučne discipline, posebno na psihologiju, psihijatriju kao i medicinu uopšte. Bio je otvoreni i uporni kritičar boljševika, ali ga je sovjetski režim tolerisao i do smrti mu je pružao potrebne uslove za naučni rad.

1939 - Ujedinjeno kraljevstvo i Francuska priznale su vladu generala (generalisimusa) Franka, nasuprot legalno izabrane republikanske vlade koja je izgubila građanski rat. Francisko Franko Bahamonde će uvesti diktaturu, praćenu belim terorom, a docnije je obnovio monarhiju. Njegova vladavina bila je izrazito reakcionarna i naglašeno klerikalna. Nakon njegove smrti španski kralj Huan Karlos Burbonski, koga je Franko pripremao za presto, uspostavio je demokratski režim.

1952 - Održana je prva sednica UN u novom stalnom središtu svetske organizacije u Njujorku.

1963 - U Dominikanskoj Republici je posle 33 godine okončan period diktature dolaskom na vlast izabranog predsednika Huana Boša, osnivača i vođe Revolucionarne Dominikanske Partije, koji je od 1930. živeo u izbeglištvu.

1968 - Donji dom parlamenta je ograničio useljavanje "obojenih" u Veliku Britaniju.

1976 - Eskimski lideri predočili su kanadskoj vladi da njihovom narodu pripada pola miliona kvadratnih kilometara Kanade.

1976 - U negdašnjoj koloniji "Španska Sahara" - koju je vlada u Madridu predala na upravljanje Maroku i Mauritaniji - oslobodilački pokret "Polisario" je objavio osnivanje Saharske Arapske Demokratske Republike, poznatije kao Zapadna Sahara.

1978 - Egipat je ukinuo povlastice za Palestince u toj zemlji, izjednačivši ih sa ostalim Arapima.

1986 - Posle obaranja sa vlasti, filipinski diktator Ferdinand Markos, dugogodišnji štićenik SAD, doputovao je na Havaje.

1990 - Nelson Mandela je doputovao u Zambiju, otpočevši tako prvo putovanje u inostranstvo posle 27 godina provedenih u južnoafričkim zatvorima.

1991 - Porazom Iraka završen je Zalivski rat SAD i savezničkih zemalja protiv te arapske zemlje. Iračani su morali da se povuku iz Kuvajta, koji su okupirali 1. avgusta 1990.

1993 - U stanici Štrpci, iz voza koji je saobraćao na relaciji Beograd - Bar, grupa pripadnika paravojne formacije, otela je 20 putnika muslimana (Bošnjaka) - kojima se izgubio svaki trag. Oteti putnici bili su državljani Srbije i Crne Gore, a svi detalji ovog zločina nisu nikada rasvetljeni.

1994 - U eksploziji bombe koju su islamski teroristi podmetnuli u jednu maronitsku crkvu u Libanu poginulo je 10 vernika koji su pred oltarom čekali da budu pričešćeni.

1996 - Suspendovane su sankcije UN protiv Republike Srpske.

2002 - Muslimanski ekstremisti su u državi Gudžarat na zapadu Indije zapalili voz pun hinduističkih vernika i usmrtili 58 ljudi, što je izazvalo talase nasilja u toj državi u kojima je stradao oko 1.000 osoba.

2003 - Haški tribunal osudio je bivšu predsednicu Republike srpske Biljanu Plavšić na 11 godina zatvora.

2004 - Vođa japanske sekte Aum šinrikjo (Sekta vrhovne istine) Šoko Asahara osuđen je na smrtnu kaznu vešanjem zbog organizovanja napada nervim gasom sarin u tokijskom metrou devet godina ranije, kada je usmrćeno 12 ljudi.

2007 - Glavni tužilac stalnog Međunarodnog krivičnog suda u Hagu Luis Moreno-Okampo imenovao je prvu dvojicu optuženih za zločine u regiji Darfur, na zapadu Sudana - bivšeg sudanskog ministra unutrašnjih poslova i bivšeg zapovednika lokalnih oružanih jedinica.

2019 - Na Ramzes železničkoj stanici u Kairu, Egipat, 25 osoba je poginulo, a 50 je povređeno, pošto je lokomotiva probila rampu na stanici izazvavši eksploziju i požar.

Dogodilo se na današnji dan, 28.02.

Na današnji dan 1862. godine u Srbiji je zakonom uvedena advokatura, pošto je usvojen Zakon o javnim pravozastupnicima. Donošenjem Zakona pravna pomoć poverena je samo školovanim pravnicima, i bilo je neophodno da ih u ovo zvanje upiše Ministarstvo pravde. Ranije su stranke pred sudom zastupali pismeniji ljudi, mahom činovnici. Smatra se da je inicijator Zakona o javnim pravozastupnicima bio Ilija Garašanin, u vreme njegovog donošenja predsednik Saveta ministara (vlade) tadašnje Kneževine Srbije.

Danas je sreda, 28. februar, 59. dan 2024. Do kraja godine ima 306 dana

1525 - Poslednjeg astečkog cara Kuautemoka posle mučenja je pogubio španski osvajač Ernan Kortes.

1533 - Rođen je francuski pisac i filozof Mišel de Montenj, obnovitelj intelektualnog skepticizma i vesnik slobodne misli u 17. i 18. veku. Smatrao je da je ljudski razum nemoćan u traženju istine i pravde, ali da je svaki čovek dužan da nađe izvesne norme u privatnom i javnom životu kako bi živeo razumno, svestan svojih opšteljudskih odgovornosti. Dela: "Eseji", "Dnevnik putovanja".

1825 - Potpisan je ugovor Rusije i Velike Britanije, kojim je određena granica između Aljaske i Kanade, tada teritorija pod kontrolom Moskve, odnosno Londona.

1832 - U Beogradu je osnovana Narodna biblioteka Srbije. Dimitrije Davidović tog dana prosledo je pismo Knjazu Milošu o ustrojstvu Biblioteke, novembra iste godine Knjaz Miloš odredio je da se po jedan obavezni primerak dostavlja novoosnovanoj biblioteci. Prva zgrada Narodne biblioteke nalazila se uz samu portu Saborne crkve, u tom zdanju bila je smeštena samo godinu dana 1832/33, zatim je preseljena u zgradu Državne tipografije nasuprot knjizare Gligorija Vozarovića. Izvesno vreme biblioteka je u sastavu Državne štamparije (Knjaževsko tipografijska biblioteka), zatim Ministarstva prosvete, a 1870. postala je samostalna ustanova. Za njenu organizaciju i napredovanje najzaslužniji su Đura Daničić, Janko Šafarik, Stojan Novaković, Jovan Tomić, Milorad Panić Surep. U nemačkom bombardovanju Beograda aprila 1941. potpuno je uništena zgrada Biblioteke na Kosančićevom vencu pri čemu je izgorelo oko 300.000 knjiga, od kojih su neke bile raritetne i od neprocenjive vrednosti, ne samo za srpsku kulturu. Tokom i posle rata obnavljani su fondovi i već 1958. imala je 335.000 knjiga. Narodna bibilioteka Srbije od aprila 1973. nalazi se u namenski građenom zdanju na Svetosavskom platou u Beogradu.

1842 - Rođen je srpski filozof, pisac i političar Milan Kujundžić Aberdar, jedan od prvih profesora filozofije na beogradskoj Velikoj Školi, član Srpske kraljevske akademije, predsednik skupštine Srbije i ministar prosvete. Studirao je u Beču, Minhenu i Parizu, diplomirao u Oksfordu. U mladosti je bio jedan od vođa Ujedinjene omladine srpske i urednik njenog glasila "Mlada Srbadija". Stihovi tog izrazito romantičarskog pesnika pozivali su na borbu za oslobođenje i ujedinjenje porobljene braće. Dela: "Kratki pregled harmonije u svetu", "Ide li svet na bolje ili na gore", "Filozofija u Srba", "Šta je i koliko u nas urađeno na lođici", spev "Srpski patrijarh", balada "Nevesta hajdukova".

1844 - Tokom prikazivanja nove fregate "Prinston", koje je na reci Potomak priredila američka mornarica, na brodu je eksplodirao jedan od topova, usmrtivši državnog sekretara, zapovednika mornarice i još nekoliko funkcionera vlade SAD.

1869 - Umro je francuski pisac i diplomata Alfons de Lamartin, član Francuske akademije. Bio je aktivan u politici od 1834. do državnog udara Napoleona III 1851. Nakon Februarske revolucije 1848. postao je šef diplomatije. Potisnut iz političkog života, posvetio se književnosti. Slavu mu je donela već prva zbirka pesama "Pesničke meditacije". Snažno je uticao na razvoj romantizma u Francuskoj. Ostala dela: zbirka pesama "Pesničke i religiozne harmonije", poeme "Žoslen", "Pad jednog anđela" (s motivima srpskih narodnih pesama), prozna dela "Put na istok" (u poglavlju "Beleške o Srbiji" sa simpatijama je pisao o Srbiji, veličajući borbu Srba za slobodu), "Istorija žirondinaca".

1890 - Rođen je ruski baletski igrač i koreograf Vladimir Fomič Nižinski, možda najveći u istoriji baleta, iako je njegova igračka karijera trajala samo četiri godine, jer je 1917. oboleo od neizlečive duševne bolesti. Njegove kreacije nisu nadmašene a skokovi u baletu "San o ruži" su, zbog neuobičajene visine i lepote, ušli u legendu kao nedosegnut ideal.

1901 - Rođen je američki hemičar Linus Karl Pauling, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1954. i Nobelove nagrade za mir 1962. Prvu je dobio za primenu kvantne mehanike u istraživanju strukture molekula, a drugu za uporno nastojanje da se uspostavi međunarodna kontrola nuklearnog oružja kao i zabrana proba.

1909 - Rođen je engleski pisac Stiven Harold Spender. Počeo je da piše poeziju pod uticajem Španskog građanskog rata u kojem se borio na strani republikanaca. Docnije se odrekao ultralevih uverenja i priklonio se idejama liberalizma, a lirika mu je postala nežnija i romantičnija. Dela: zbirke pesama "Nepokretno središte", "Ruševine i vizije", "Rub bića", "Plemeniti dani", roman "Zaostali sin", zbirka priča "Zapaljeni kaktus", eseji "Razorni element", "Stvaralački element", "Borba modernih", "Tridesete i posle", autobiografski spis "Svet u svetu".

1910 - Rođen je američki filmski režiser italijanskog porekla Vinsente Mineli, koji je 1958. dobio Oskara za film "Žiži". Ostali filmovi: "Madam Bovari", "Amerikanac u Parizu", "Žeđ za životom", "Čaj i simpatija", "Kismet", "Kuća na brdu", "Zvona zvone", "Grad iluzija", "Neki su dotrčali", "Diži zavesu".

1916 - Umro je američki pisac Henri Džejms, tanan i prodoran psiholog, koji je u realističnom maniru precizno analizirao običaje, postupke i navike američkog i evropskog društva, uvek u potrazi za moralnim vrednostima. Brižljivo je gradio kompoziciju dela, težeći umetničkom savršenstvu. Pred kraj života 1915. postao je britanski državljanin. Dela: romani "Roderik Hadson", "Amerikanac", "Dejzi Miler", "Portret jedne ledi", "Tragična muza", "Bostonci", "Golubija krila", "Ambasadori", "Zlatna zdela".

1921 - Počela je pobuna mornara ruske Baltičke flote i radnika u pomorskoj bazi u Kronštatu na ostrvu Kotlin u Finskom zalivu protiv boljševičke vlasti. Kronštatski mornari i radnici u bazi zapadno od Petrograda - koji su snažno podržali boljševike 1917. i bili jedan od oslonaca Oktobarske revolucije - tražili su ekonomske reforme i okončanje boljševičke političke dominacije, ali su boljševici 20 dana docnije vojskom krvavo ugušili pobunu u Kronštatu.

1922 - Velika Britanija je formalno proglasila nezavisnost Egipta, ali je zadržala kontrolu nad Sueckim kanalom i poslovima odbrane zemlje.

1933 - Dan pošto su nacisti zapalili u Berlinu zgradu Rajhstaga (skupština), optuživši za to komuniste, vođa nacista Adolf Hitler ubedio je ostarelog predsednika Nemačke Paula fon Hindenburga da potpiše dekrete o suspendovanju ličnih sloboda, slobode govora, slobode štampe i prava na okupljanje.

1939 - Izašao je prvi broj "Politikinog Zabavnika". Ubrzo je doživeo veliku popularnost i postao je svojevrsna institucija srpske dečje štampe i to je ostao do danas. Bio je poznat po redovnoj produkciji vrhunskog stripa, i domaćeg i stranog. Prestao je da izlazi 1941. a obnovljen je 1952. Poput lista "Politika" uz njega su odrasle brojne generacije srpske omladine.

1943 - Na nemačkim postrojenjima za proizvodnju teške vode u blizini Rjukana, u okupiranoj Norveškoj u Drugom svetskom ratu, sabotažu je izvelo devet norveških komandosa.

1944 - Rođen je srpski književnik Moma Dimić. Rođen je u Beogradu, gde je diplomirao filozofiju na Filozofskom fakultetu. Imao je samo 22 godine kada je napisao roman o Tolu Manojloviću, koji je doživeo stotine izvođenja pa i TV adaptaciju. Autor je scenarija za film "Kako sam sistematski uništen od idiota". Objavio je oko 40 knjiga, a sa švedskog je preveo desetak naslova. Prevodio je i sa engleskog. Bio je dugogodišnji umetnički direktor Beogradskih međunarodnih susreta pisaca.

1948 - Poslednje britanske vojne jedinice su napustile Indiju.

1953 - Potpisan je "Balkanski pakt" u Ankari. Jugoslavija, Grčka i Turska potpisale su tada sporazum o političkoj, privrednoj i vojnoj saradnji.

1974 - SAD i Egipat su posle sedam godina prekida obnovili diplomatske odnose.

1975 - U najgoroj podzemnoj železničkoj nesreći u Velikoj Britaniji, 42 putnika su poginula kad je voz u punoj brzini udario u odbojnike u stanici "Murgejt" londonskog metroa.

1986 - Švedski državnik Ulof Palme ubijen je u Stokholmu prilikom povratka iz pozorišta. Ubica, uprkos obimne policijske istrage, nije otkriven. U politiku je ušao kao studentski vođa, a u 42. godini postao je šef stranke i predsednik vlade (od 1969. do 1976. i od 1982. do februara 1986, kada je ubijen). Odlučno se protivio vojnoj intervenciji SAD u Vijetnamu. Od 1980. vodio je nezavisnu međunarodnu komisiju za unapređenje procesa razoružanja. Kao lider Socijalističke internacionale više puta je rukovodio mirovnim misijama UN, poput rešenja sukoba Irana i Iraka, ili Radne grupe o Južnoj Africi.

1992 - Savet bezbednosti UN odobrio je upućivanje 22.000 "plavih šlemova" u Kambodžu.

1995 - Raul Salinas, brat bivšeg predsednika Meksika Karlosa Salinasa, uhapšen je pod optužbom da je umešan u ubistvo predsedničkog kandidata vladajuće Revolucionarne institucionalne partije Luisa Donalda Kolosija na predizbornom mitingu u Tihuani u martu 1994.

1996 - Britanska princeza Dajana pristala je na razvod od princa prestolonaslednika Čarlsa.

1997 - U Iranu je zemljotres razorio više od 20 sela, usmrtivši oko 1.000 ljudi.

1998 - Teroristi takozvane OVK su na Kosovu i Metohiji u napadima iz zasede kod Glogovca i Srbice ubili četiri pripadnika MUP-a Srbije, a u odgovoru na napade policija je uhvatila devet i likvidirala 16 terorista.

2004 - Afrički lideri postigli su dogovor o formiranju afričkih višenacionalnih snaga, zaduženih za intervencije u Africi radi gušenja građanskih ratova i sprečavanja genocida.

2005 - U samoubilačkom bombaškom napadu u iračkom gradu Hili, ispred jedne bolnice, poginulo je 125 ljudi, a 200 je ranjeno.

2006 - Od eksplozije bombe, koju su maoistički pobunjenici postavili ispod kamiona u centralnoj saveznoj indijskoj državi Čatisgar, život je izgubilo 55 ljudi, a teško je povređeno 20.

2007 - Umro je Artur Šlezinger, američki istoričar i publicista. Dvostruki dobitnik Pulicerove nagrade i dobitnik američke Nacionalne književne nagrade, imao je pristup dešavanjima u Beloj kući u vreme Kenedija, a proučavao je i zaostavštine - Frenklina Ruzvelta, Endrijua Džeksona, Džona i Roberta Kenedija. Za hroniku Kenedijeve administracije "Hiljadu dana: Džon F. Kenedi u Beloj kući" dobio je Pulicerovu nagradu i Nacionalnu književnu nagradu 1966. Autor je više od 20 dela.

2011 - Preminula je Džejn Rasel američka filmska diva, glumica koja je, uz Merlin Monro verovatno bila najveći seks simbol Holivuda. Proslavila se četrdesetih filmom "Odmetnik", koji je zbog senzualnih scena skoro tri godine bio pod udarom cenzure. Upamćena je i po filmovima "Bledoliki" u kojem je glumila sa Bobom Houpom i "Muškarci vole plavuše" sa Merilin Monro.

2012 - Predsedavajući ministarskog saveta EU i šef danske diplomatije Nikolaj Vamen izjavio je da su ministri EU preporučili Savetu Unije da na predstojećem samitu 1. i 2. marta Srbiji dodeli status kandidata.

2013 - Benedikt XVI zvanično napustio položaj pape. Benedikt XVI (Jozef Racinger) je drugi papa u 2.000 godina dugoj istoriji Crkve koji se dobrovoljno povukao.

Dogodilo se na današnji dan, 29.02.

Na današnji dan 1824. godine rođen je srpski pisac i političar Stjepan Mitrov Ljubiša. Mnogo je učinio na polju buđenja nacionalne svesti Srba u Boki i Dalmaciji, kao javni radnik i poslanik u dalmatinskom saboru i austrijskom rajhsratu (skupština). Bio je samouk, pripovedanje mu je lucidno, izvorno, protkano finim humorom, s poetskim osećanjem za legendu i realističnim nervom za život njegovog zavičaja. Dela: "Kanjoš Macedonović", "Pričanja Vuka Dojčevića", "Pripovijesti crnogorske i primorske".

Danas je četvrtak, 29. februar, 60. dan 2024. Do kraja godine ima 306 dana. Ovaj datum nalazi se u kalendaru svake četvrte godine, samo u prestupnim godinama.

1720 - Švedska kraljica Ulrika abdicirala je u korist supruga, princa Frederika I .

1792 - Rođen je italijanski kompozitor Đoakino Antonio Rosini, autor 39 opera, od kojih se veći deo vremenom izgubio s repertoara operskih kuća, ali su pojedine popularne i često se izvode. Komponovao je u romantičarskom stilu, duhovito, spontano i originalno, s dopadljivom melodijom pokretljivog ritma i izražajnog orkestra. Dela: opere "Seviljski berberin", "Viljem Tel", "Tankredi", "Otelo", "Semiramida", crkvena muzika "Stabat Mater".

1808 - U pohodu tokom kojeg je za samo mesec dana osvojena cela Španija, francuske snage Napoleona I su zauzele Barselonu.

1892 - SAD i Britanija su potpisale ugovor o lovu na foke u Beringovom moru, čime je nastavljeno masovno uništavanje tih životinja - ali od tada sa ustanovljenim kvotama svake od dveju zemalja potpisnica ugovora.

1916 - Stupila je na snagu naredba nemačke vrhovne komande u Prvom svetskom ratu o potapanju svih naoružanih trgovačkih brodova zemalja s kojima je Nemačka bila u ratu.

1920 - Usvojen je novi Ustav Čehoslovačke. Njime je zamenjen privremeni ustav od 13. novembra 1918. pošto je Čehoslovačka obrazovana raspadom Austro-Ugarske posle Prvog svetskog rata. Ustavom su proklamovane demokratske političke i građanske slobode, a zemlja je definisana kao republika u kojoj šef države rukovodi izvršnom vlašću, dok se dvodomna skupština bira opštim pravom glasa punoletnih građana oba pola.

1920 - Rođena je francuska glumica Simon Rusel, poznata kao Mišel Morgan, čija se gluma odlikovala jednostavnošću i suptilnošću. Filmovi: "Obala u magli", "Pastoralna simfonija", "Fabiola", "Oholi", "Veliki manevri", "Lavovi su pušteni", "Benžamin".

1928 - Pukovnik armije SAD Hari Stimson preuzeo je u Manili položaj generalnog guvernera Filipina, koji su bili američka kolonija sve do 1946.

1932 - Pronacistički "Lapua pokret" pokušao je da preuzme vlast u Finskoj, ali je to sprečeno. Vlada u Helsinkiju je u martu 1932. zabranila taj politički pokret.

1944 - Američke trupe su u Drugom svetskom ratu izvršile invaziju na Admiralska ostrva u Tihom okeanu severoistočno od Nove Gvineje, koja su bila pod japanskom okupacijom. Zauzimanje tih ostrva bilo je strateški značajno za snage SAD u nadiranju ka Filipinima.

1956 - Pakistan je proglašen islamskom republikom.

1960 - U snažnom zemljotresu koji je pogodio marokanski grad Agadir poginulo je oko 12.000 ljudi.

1964 - Saopšteno je da su SAD razvile avion koji može da leti brzinom od 3.200 kilometara na čas i da dostigne visinu od 21.300 metara, što je tada bilo izuzetno dostignuće u vazduhoplovstvu.

1988 - U Iračko-iranskom ratu (1980-1988) otpočela je nova runda "rata gradova", odnosno međusobnog bombardovanja civilnih naselja.

1996 - Prilikom pada peruanskog vazduhoplova "boing 737" koji kretao od Lime ka gradu Arekipa, poginulo je 117 putnika i šest članova posade. Avion se srušio u Andima oko 900 kilometara južno od Lime.

1996 - Na osnovu optužbe indijskog Federalnog istražnog biroa, izdat je nalog za hapšenje deset zvaničnika, uključujući četiri bivša člana vlade koju je vodila "Kongresna stranka". Uhapšeni su i šef opozicione "Baratija Džanata Partije" Lala Krišna Advani i bivši potpredsednik vlade Devi Lala. Indijski biznismen Surendra Džain je od 1988. do 1991. podmićivao političare kako bi došao do povoljnih ugovora sa državom.

1996 - Hrvatski helsinški odbor je obelodanio još jedan zločin nad malobrojnim Srbima, preostalim u Krajini posle agresije Hrvatske početkom avgusta 1995: u selu Jezerce kod Plitvičkih jezera u svojoj kući, udaljenoj od glavne saobraćajnice samo stotinak metara, u noći između 27. i 28. februara ubijen je bračni par Dane (83) i Milka Kalember (81), a kuća je zatim spaljena. Takođe je obelodanjeno da su potom hrvatske vlasti u tajnosti sahranile žrtve.

2012 - Preminuo je Branko Miljuš srpski slikar i grafičar. Diplomirao je na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu a specijalizovao je grafiku u ateljeu Dzonija Fridlandera u Parizu. Pored slikarstva i grafike, Miljuš se bavio mozaikom, vitražom, ilustracijom i grafickim dizajnom. Bio je redovni profesor na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu, Akademiji lepih umetnosti u Beogradu, kao i gostujući profesor na više fakulteta. Od 1959. imao je 40 samostalnih izložbi i više stotina kolektivnih izlozbi u zemlji i inostranstvu. Dobitnik je čak 22 prestižne nagrade.

2012 - Ekvadorski zvaničnici saopštili su da su locirali mesto gde je sahranjen Atahualpa, poslednji vladar Inka. Ekvadorski istoričar Tamara Estupinan pronašla je ostatke kompleksa na litici na visini 1.020 metara u Andima u oblasti Sigčos, 45 milja južno od Kita. Atahualpa je bio poslednji vladar imperija Inka koja se u XV i XVI veku prostirala duž većeg dela Anda. Tokom španskog osvajanja zarobljen i pogubljen a mesto gde je sahranjen je vekovima bilo misterija.