Vremeplov-Na današnji dan

First topic message reminder :

Dogodilo se na današnji dan, 01.01.

Na današnji dan 1915. godine rođen je srpski pisac Branko Ćopić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, nadahnut pripovedač, tvorac zanimljivih i upečatljivih likova i događaja, koje je opisao svežim, sočnim i slikovitim jezikom. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U partizanskom pokretu je učestvovao od 1941. Počeo je da piše kao đak učiteljske škole i pre Drugog svetskog rata je objavio zbirke pripovedaka "Pod Grmečom", "Borci i bjegunci" i "Planinci". Njegova prozna dela su prožeta lirikom, živopisnim realističkim slikanjem života na selu, poznavanjem mentaliteta i psihologije ljudi Grmeča i Podgrmečja, njegovog zavičaja, vedrinom i vitalnošću duha. Napisao je veći broj knjiga za decu: "Bojna lira pionira", "Put u vedrinu", priče "U svetu leptirova i medveda", "Bosonogo đetinjstvo", "Orlovi rano lete", zbirke pesama "Ognjeno rađanje domovine", "Ratnikovo proljeće". Zbirka pripovedaka "Bašta sljezove boje", za koju je dobio Njegoševu nagradu. Ostala dela: romani "Prolom", "Gluvi barut", "Ne tuguj, bronzana stražo", "Osma ofanziva", zbirke pripovedaka "Rosa na bajonetima", "Surova škola", "Doživljaji Nikoletine Bursaća".



Danas je ponedeljak, 1. januar, prvi dan 2024. Do kraja godine ima 365 dana.

45 p.n.e. - Stupio je na snagu novi kalendar, nazvan Julijanski, kojim je rimski državnik Gaj Julije Cezar, prema savetima grčkog astronoma iz Aleksandrije Sosigena, reformisao računanje vremena tako što je za početak godine odredio januarske kalende, odnosno 1. januar. Do tad su na januarske kalende konzuli stupali na dužnost, a godina je započinjala na martovske kalende - 1. marta. Julijanski kalendar je zasnovan na Sunčevoj godini od 365 dana i šest sati, ali je u njemu godina duža od Sunčeve 11 minuta i 14 sekundi, pa je svaka četvrta prestupna, ali se svakih 128 godina pojavljivao dan "viška". Da bi to bilo eliminisano, papa Grgur XIII je, prema savetima astronoma, reformisao kalendar 1582. i Gregorijanski kalendar je sada praktično međunarodni. Julijanski kalendar zadržale su pojedine pravoslavne crkve - Srpska crkva, Ruska, Jerusalimska patrijaršija...

1502 - Portugalski moreplovci uplovili su u zaliv Guanabara i iskrcavši se nazvali su to mesto Sao Sebastijan da Rio de Žaneiro (Sveti Sebastijan sa januarske reke) - pošto je bio dan kad se obeležava uspomena na tog svetitelja. Na tom mestu nastao je grad koji je 1763. postao glavni grad portugalske kolonije (vicekraljevstvo) Brazil, potom prestonica nezavisnog carstva od 1822. do 1889. i republike od 1899. do 1960, kada je za glavni grad određena novoizgrađena Brazilija. Pre Ria prestonica kolonije bio je grad Baija.

1515 - Vojvoda od Angulema Fransoa postao je posle smrti kralja Luja XII francuski kralj Fransoa I.

1704 - Britanske snage pod komandom admirala Džordža Ruka preotele su Gibraltar od Španaca.

1776 - Vođa američke borbe za nezavisnost Džordž Vašington razvio je zastavu Velike Unije, prvu nacionalnu zastavu SAD, posle poziva engleskog kralja Džordža III pobunjenim kolonistima da se predaju.

1782 - Umro je nemački kompozitor, pijanista i dirigent Johan Kristijan Bah, najmlađi sin Johana Sebastijana. Živeo je u Milanu i Londonu, pa je nazivan "italijanski Bah" i "engleski Bah". U Engleskoj se proslavio kao pijanista i organizator muzičkog života i postao je muzički učitelj kraljice Šarlot. Značajan je kao kompozitor sonata i koncerata za klavir u rokoko stilu, po čemu je preteča Volfganga Amadeusa Mocarta. Dela: 15 opera, više od 60 simfonija, 37 klavirskih koncerata, 13 uvertira, klavirske sonate, kamerna muzika.

1801 - Stupanjem na snagu Akta o ujedinjenju, stvoreno je Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske. Do tada to su bila tri kraljevstva pod jednom krunom - Engleska, Škotska i Irska.

1803 - Danska je zabranila uvoz robova u Dansku Zapadnu Indiju (današnja Devičanska ostrva) i prva je zemlja koja je zabranila ropstvo.

1804 - Vođa pobune protiv Francuza Žan Žak Desalin, koji je potom postao car Žak I, proglasio je nezavisnost karipske ostrvske države Haiti (zapadni deo ostrva Haiti - Hispaniola).

1823 - Rođen je mađarski pesnik Šandor Petefi, najistaknutiji poeta mađarske književnosti. Iako je po ocu bio Srbin, a po majci Slovak, osećao se u potpunosti kao Mađar. S 15 godina postao je vojnik, a tokom Mađarske revolucije 1848. glavni je ideolog omladinskog pokreta. Simbol je mađarskog romantizma. Poginuo je 1849. u bici kod Segešvara u 26. godini, tačnije gubi mu se svaki trag (imao je čin majora). Prve pesme je napisao kao gimnazijalac i ubrzo je postao najomiljeniji i najčitaniji mađarski pesnik. Dela: roman "Krvnikovo uže", epska poezija "Vitez Janoš", "Apostol", lirska poezija "Izabrane pesme", "Petefijeve pesme".

1833 - Velika Britanija je proglasila suverenitet nad Folklandskim ostrvima u Atlantiku, oko 500 kilometara istočno od obale Argentine. Taj arhipelag je ranije bio španski posed.

1842 - U Kelnu je pokrenut dnevnik "Rajnske novine", organ građanstva i poslovnih krugova koji su tražili liberalne reforme. U aprilu 1842. u listu je počeo da sarađuje Karl Marks, koji je oko sebe okupio širok krug saradnika, čime je radikalizovana uređivačka politika lista - pa je zabranjen u martu 1843.

1863 - Tokom Američkog građanskog rata predsednik SAD Abraham Linkoln potpisao je Emancipatorsku proklamaciju kojom je ukinuto ropstvo, što je dodatno izazvalo bes 11 južnih robovlasničkih država koje su se borile za otcepljenje.

1864 - Rođen je srpski pisac, estetičar i teoretičar književnosti Bogdan Popović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika" i tvorac "beogradskog književnog stila". U vreme njegovog uređivanja SKZ je bio najuglednije glasilo srpskih kulturnih poslenika. Uživao je izuzetan ugled kao kritičar, prvih decenija 20. veka. Objavio je "Antologiju novije srpske lirike" i veći broj studija iz književnosti i teorije umetnosti.

1872 - Stupio je na snagu prvi Zakon o poroti u Srbiji, donet oktobra 1871. na osnovu ustava iz 1869.

1877 - Britanska kraljica Viktorija I proglašena je caricom Indije.

1879 - Rođen je engleski pisac Edvard Morgan Forster, oštrouman posmatrač i analitičar, duhovit i ironičan. Živeo je u Italiji i Grčkoj i pojedina njegova dela su tematski vezana za te zemlje. Dela: romani "Gde se anđeli plaše da kroče", "Soba sa izgledom", "Jedno putovanje u Indiju", "Najduže putovanje", priče "Nebeski omnibus", "Večni trenutak", "Faros i Farilon", studija "Vidovi romana".

1881 - Umro je francuski revolucionar Luj Ogist Blanki, osnivač i član tajnih revolucionarnih udruženja. Dva puta je osuđivan na smrt. Nazivali su ga "Okovani Prometej" jer je u tamnicama proveo 36 godina i pet meseci. Konspirativan rad, zavereničke grupe i oružani ustanak smatrao je jedinom taktikom proletarijata. Diktaturu proletarijata zamišljao je kao diktaturu male grupe profesionalnih revolucionara.

1895 - Rođen je američki političar i pravnik Edgar Džon Huver, šef Federalnog istražnog biroa (FBI) od 1924. do smrti 1972. Predvodio je borbu protiv organizovanog kriminala, posebno tridesetih godina 20. veka u vreme prohobicije. Reformisao je FBI i znatno unapredio metode policijske borbe protiv kriminala uspostavljanjem prve kartoteke otisaka prstiju i kriminološke laboratorije. Mnogi ga smatraju mračnom figurom američke političke scene zbog navodnog progona pojedinih istaknutih ličnosti, poput crnačkog borca za ljudska prava Martina Lutera Kinga ili filmskog glumca Čarlija Čaplina (koji je bio opredeljeni komunista).

1901 - Države Novi Južni Vels, Viktorija, Kvinslend, Južna Australija, Zapadna Australija i Tasmanija osnovale su australijsku zajednicu s Edmundom Bartonom kao prvim predsednikom vlade. Australija je imala status dominiona u sastavu Britanske imperije i potom komonvelta.

1912 - Rođen je engleski dupli agent Harold Adrijan Rasel Filbi, poznat kao "Kim" Filbi. Bio je jedan od najuspešnijih agenata sovjetske obaveštajne službe u njenoj istoriji. U službu Sovjetskog Saveza stupio je kao student u Kembridžu 1934. Posle rata bio je oficir za vezu između britanske i američke obaveštajne službe, što mu je omogućilo da u periodu "hladnog rata" Moskvi dostavlja informacije od najvećeg značaja. Kad je gotovo otkriven, nestao je u Bejrutu i obreo se 1963. u Moskvi, gde je i umro 1988. Za izvanrednih zasluge za Sovjetski Savez, koji je smatrao otadžbinom, nagrađen je najvišim sovjetskim odlikovanjima.

1915 - Nemci su u Prvom svetskom ratu u kanalu Lamanš torpedovali britanski ratni brod "Formidabl", usmrtivši 547 ljudi.

1924 - Treća zemaljska konferencija KPJ usvojila je u Beogradu Rezoluciju o nacionalnom pitanju kojom je traženo "samoopredeljenje jugoslovenskih naroda". Usvojena je i Rezolucija o neodrživosti poretka uspostavljenog na osnovu Versajskog mira posle Prvog svetskog rata. Ti dokumenti su počivali na doktrini Kominterne o "imperijalizmu srpske buržoazije". Pod vidom "nacionalne ravnopravnosti" na taj način, vođena je politika destrukcije jugoslovenske države.

1925 - Naziv glavnog grada Norveške promenjen je u Oslo - do tada grad se zvao Kristijanija.

1927 - Rođen je Moris Bežar, znameniti francuski koreograf. Rođen je u Marselju, kao sin filozofa Gastona Beržea. Karijeru baletskog igrača počeo je sa 14 godina, u pariskoj "Operi". Svoj prvi balet je postavio 1951. godine u Stokholmu, a 1961. u Belgiji je kreirao koreografiju za "Bolero" Morisa Ravela, koja će postati jedna od najčuvenijih baletskih kreacija 20. veka. Autor je više od 250 baletskih predstava. Moris Bežar je umnogome doprineo razvoju savremenog baleta i jedan je od simbola savremene koreografije. Među njegovim čuvenim koreografijama su i "Buđenje proleća", "Romeo i Julija", "Nižinski", "Petruška", "Zaratustra".

1942 - Na konferenciji predstavnika vlada SAD, Sovjetskog Saveza, Velike Britanije, Kine i niza drugih zemalja u Vašingtonu je, u jeku Drugog svetskog rata, potpisana Deklaracija UN. Strane potpisnice su se obavezale na podršku i sprovođenje Atlantske povelje, i preuzele su obavezu da rat protiv sila Osovine nastave do konačne pobede i da s njima ne zaključuju separatni mir ili primirje. Jedna od potpisnica Deklaracije bila je i Kraljevina Jugoslavija.

1942 - Rođen je Kornelije Kovač, muzičar, kompozitor, pijanista, aranžer. Poreklom sa severa Bačke, rođen je u Nišu. Roditelji su bili muzičari, otac violinista, majka pevačica u horu opere. Prvu kompoziciju "Pusti trotoari" komponovao je kao petnaestogodišnjak 1956. Završio je Muzičku akademiju u Sarajevu. Karijeru je započeo kao džez muzičar, sastavom BKB, 1961. Bio je član sarajevskog sastava Indeksi. Septembra 1968. godine preselio se u Beograd, gde je osnovao Korni grupu. Predstavljao je Jugoslaviju 1974. na Pesmi Evrovizije. Pisao je muziku za teatar, film, TV. Sarađivao je sa brojnim velikanima muzike u zemlji (Zdravko Čolić, Dragan Stojnić, Bisera Valetanlic) i svetu, i autor je mnogih kompozicija koje su postale široko popularne: "April u Beogradu", "Jedna zima sa Kristinom", "Pevam danju, pevam noću", "Ti si mi u krvi", "Milo moje", "Etida", "Ivo Lola", "Moja generacija", "Maestro i violina", "Poljubi me na kiši".

1956 - Odlukom Ustavotvorne skupštine proglašena je nezavisnost Sudana, bivše britanske kolonije.

1958 - Stupio je na snagu Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice (EEZ), koji su 25. marta 1957. u Rimu potpisale Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksemburg, Francuska i Holandija. Zajednici nazvanoj potom Evropska zajednica, sada Evropska unija, 1973. su pristupile Velika Britanija, Irska i Danska, 1981. Grčka, 1986. Španija i Portugal, 1995. Švedska, Finska i Austrija, 2004. Estonija, Kipar, Letonija, Litvanija, Malta, Mađarska, Poljska, Slovačka, Slovenija i Češka, a 2007. Rumunija i Bugarska.

1959 - Revolucionarni pokret "26. jul" pod vođstvom Fidela Kastra odneo je pobedu na Kubi, a general Fulhensio Batista je posle potpunog rasula njemu lojalnih trupa pobegao u Dominikansku republiku.

1960 - Proglašena je nezavisnost Kameruna. Do Prvog svetskog rata ta zemlja bila je nemačka kolonija, a zatim je postao francuska teritorija, osim manjeg dela koji je pripao Britaniji. Od 1959. Kamerun je imao autonomni status.

1962 - Zapadna Samoa postala je prva nezavisna država u Polineziji.

1965 - Pod vođstvom lidera pokreta "Al fatah" Jasera Arafata formirana je Palestinska oslobodilačka organizacija, ali su izvan nje ostale pojedine palestinske grupe, uključujući Narodni front za oslobođenje Palestine Žorža Habaša. PLO je u početku bio teororistička organizacija i odgovoran je za ubistvo 11 izraelskih sportista na Olimpijskim igrama 1972. u Minhenu.

1966 - Predsednika Centralnoafričke republike Davida Daka vojnim udarom oborio je blizak rođak, pukovnik Žan Bedel Bokasa. Bokasa je 1976. proglasio svoju zemlju monarhijom i uzeo titulu cara Centralnoafričkog carstva. S vlasti je svrgnut 1979. Upamćen je po neverovatnoj ekstravaganciji, rasipnom ponašanju i navodnom kanibalizmu.

1972 - Umro je francuski pevač i glumac Moris Ševalije, zaštitni znak francuske muzičke komedije. Najzapaženije uloge ostvario je u filmskim muzičkim komedijama. Napisao je autobiografiju "Moj put i moje pesme". Filmovi: "Ljubavna parada", "Nasmejani poručnik", "Vesela udovica", "Ćutanje je zlato", "Imao sam sedam kćeri", "Život za karijeru", "Žiži", "Fani", "Ljubav popodne".

1973 - Velika Britanija, Danska i Irska priključile su se EEZ.

1977 - Umro je je srpski istoričar Viktor Novak, profesor Zagrebačkog, potom Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i osnivač Istorijskog instituta SANU. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, a latinski i pomoćne istorijske nauke specijalizovao je u Vatikanskoj školi u Rimu. Na Beogradskom univerzitetu od 1924. do 1959. predavao je latinsku paleografiju, diplomatiku i metodiku. Objavio je brojne rasprave i studije iz istorije jugoslovenskih naroda i istorije književnosti. U kapitalnom delu "Magnum crimen", objavljenom ubrzo posle Drugog svetskog rata, dokumentovao je zločin genocida hrvatskog ustaškog režima nad Srbima u "Nezavisnoj Državi Hrvatskoj". Bio je veoma aktivan i u muzičkom životu kao predsednik Prvog beogradskog pevačkog društva i inicijator osnivanja Južnoslovenskog pevačkog saveza u Beogradu i Sveslovenskog pevačkog saveza u Pragu. Ostala dela: "Antologija jugoslovenske misli i narodnog jedinstva", "Latinska paleografija", "Vatikan i Jugoslavija", "Scriptura Beneventana", "Evangeliarium Spalatense", "Masarik i Jugosloveni", "Iz rimske književnosti", "Sveslovenska misao", "Dva antipoda", "Franjo Rački", "Valtazar Bogišić i Franjo Rački", "Nikola Vulić, naučnik i čovek".

1978 - U vazduhu u blizini Mumbaja (u vreme britanske vlasti Bombaj) eksplodirao je indijski putnički avion tipa "Boing 747" i nesreću nije preživeo niko od 213 osoba u njemu.

1979 - Sjedinjene Američke Države i Narodna Republika Kina uspostavili su pune diplomatske odnose. U prethodnom periodu Vašington je kao legitimne predstavnike Kine tretirao Tajvan (Nacionalistička Kina).

1980 - Umro je italijanski političar Pjetro Sandro Neni, vođa italijanskih socijalista. Učestvovao je u Španskom građanskom ratu i bio član Komiteta za odbranu Madrida kao i polit. kom. njegove divizije. Tokom Drugog svetskog rata u Francuskoj ga je uhapsio Gestapo. Odmah po oslobođenju zemlje postao je generalni sekretar Socijalističke partije Italije, a 1945. predsednik. Bio je potpredsednik u prvoj posleratnoj vladi, nekoliko meseci i šef diplomatije, takođe potpredsednik u vladi levog centra 1963. Dela: "Istorija četiri godine 1919-1922", "Šest godina građanskog rata u Italiji", "Istorija klasne borbe u Italiji", "Zločin fašizma u Africi 1936".

1981 - Grčka je postala deseta članica EEZ - današnje Evropske unije.

1984 - Sultanat Brunej, država na severozapadu ostrva Borneo izuzetno bogata naftom i prirodnim gasom, britanski protektorat od 1888. postao je nezavisna država.

1992 - Egipatski diplomata Butros Butros Gali nasledio je na mestu generalnog sekretara UN peruanskog kolegu Havijera Peresa de Kueljara.

1993 - Češka i Slovačka postale su samostalne države, čime je prestala da postoji Čehoslovačka, osnovana 1918.

1995 - U Bosni i Hercegovini je, posle posredničke misije nekadašnjeg predsednika SAD Džimija Kartera, stupio na snagu četvoromesečni prekid neprijateljstava, koji su muslimanske snage 40 dana pre isteka roka narušile ofanzivama na srpske položaje na Vlašiću i Majevici.

1995 - Švedska, Finska i Austrija priključile su se Evropskoj zajednici, čime je broj članica te organizacije povećan na 15.

1997 - Turske trupe su ponovo upale u severni Irak i turski zvaničnici su saopštili da su tom prilikom ubijena 72 kurdska gerilca.

1998 - Islamski teroristi su na zapadu Alžira masakrirali više od 400 osoba, uključujući žene i decu. Bio je to najteži teroristički akt tokom šestogodišnje oružane borbe islamističkih grupa u toj zemlji.

1999 - Zvanično je puštena u promet jedinstvena evropska valuta - evro. Banke su novu valutu počele da koriste nakon tri dana.

2002 - Evro je postao zvanična valuta Evropske unije. Pojedine članice EU ipak su sačuvale nacionalne valute - Velika Britanija, Danska i Švedska.

2003 - EU je preuzela od UN nadzor nad policijskim operacijama u BiH, što je prva bezbednosna operacija u istoriji EU.

2003 - Luiz Inasio "Lula" da Silva, bivši sindikalni vođa, postao je šef države u Brazilu, prvi u istoriji te zemlje koji je potekao sa "društvenog dna".

2006 - U Španiji je stupio na snagu zakon kojim se zabranjuje pušenje na javnim mestima, kancelarijama, tržnim centrima i drugim zatvorenim prostorima. Tim propisom se zabranjuje i reklamiranje duvana, njegova promocija, kao i sponzorisanje duvanske industrije.

2006 - Preminuo je srpski dečji pisac Dragan Lukić. Diplomirao je književnost u Beogradu, veći deo radnog veka proveo je kao urednik Programa za decu Radio Beograda. Pisao je pesme, priče, romane, dramske tekstove. Vodio je tv i radio programe za decu, uređivao je list "Zmaj". Objavio je čak stotinak knjiga poezije i proze za najmlađe. Dela: "Kako se kome čini", "Moj praded i ja", "Ovde stanuju pesme", "Vagon prve klase", "Fifi", "Kako rastu nogavice", "Šta tata kaže", "Od kuće do škole", "Lovac Joca", "Vožnja po gradu", "Neboder C17", "Tri gusketara", "Bomba u kafi", "Nebom grada".

2009 - Umrla je Helen Suzman jedan od najpoznatilih južnoafričkih boraca protiv aparthejda. Suzmanova, kćerka jevrejskih imigranata, bila je jedini član južnoafričkog parlamenta (1953-1989) koja je otvoreno kritikovala aparthejd, promovišući stavove koji su tada bili retki među belim južnoafrikancima. Dobitnik je počasnih doktorata vodećih svetskih univerziteta, među kojima su Oksford, Kembridž, Harvard, Kolumbija univerzitet, a dva puta je bila nominovana za Nobelovu nagradu za mir.

2010 - U eksploziji automobila-bombe u mestu Laki Marvat, na severozapadu Pakistana, poginulo je 88 ljudi, a 37 je povređeno. Bombaš samoubica dovezao je sportski automobil do mesta gde je u toku bila odbojkaška utakmica i aktivirao eksploziv.

2012 - Umro je Kiro Gligorov, član Predsedništva SFR Jugoslavije i predsednik BJR Makedonije. Gligorov je bio jedan od vodećih makedonskih političara u vreme socijalističke Jugoslavije.

2013 - Preminuo je srpski pesnik Slobodan Rakitić, predsednik Srpske književne zadruge (SKZ) i Udruženja književnika Srbije (UKS). U Beogradu je diplomirao na Filološkom fakultetu. Uređivao je časopise Savremenik, Raška i Književna reč. Od 1973. do 2007. radio je u Zadužbini Ilije M. Kolarca. Predsednik UKS bio je od 1994. do 2004. a od 2005. predsednik je Srpske književne zadruge. Bio je narodni poslanik. SPC ga je odlikovala Ordenom Svetog Save II stepena. Za knjigu pesama "Tapije u plamenu" nagrađen je Oktobarskom nagradom Beograda za 1990. i nagradom "Rade Drainac" za 1991. godinu.

2017 - U terorističkom napadu u noćnom klubu "Reina", u Istanbulu, u 01.15 posle ponoći, poginulo je 39 osoba a 70 je povređeno. Terorista, islamski ekstremista, pucao je na prisutne iz automatske puške.

2018 - Iranski mediji obelodanili su da je tokom nemira u toj zemlji poginulo najmanje 12 osoba. Prema zvaničnim saopštenjima naoružani demonstranti pokušali da zauzmu policijske stanice kao i vojne baze. Bili su to najmasovniji protesti u Iranu od 2009.

2019 - Stupio je na snagu zakon kojim je uzgoj životinja zbog krzna u Srbiji zabranjen. Zakonom o dobrobiti životinja koji je usvojen još 2009. godine zabranjeno je držanje, reprodukcija, uvoz, izvoz, i lišavanje života životinje isključivo radi proizvodnje krzna i kože.

2021 - U Gospođincima, nedaleko od Žablja, Bačka, predsednik Srbije Aleksandar Vučić pustio je u rad novi gasovod u Srbiji, Balkanski tok. Svečanosti su prisustvovaii ambasador Rusije u Beogradu Aleksandar Bocan Harčenko kao i direktor Srbijagasa Dušan Bajatović. Balkanski tok u delu kroz Srbiju proteže se od Zaječara do Horgoša ukupnom dužinom 403 km.

2022 - Stupio je na snagu sporazum Sveobuhvatno regionalno privredno partnerstvo (RCEP) kojim je stvorena zona slobodne trgovine između 15 zemalja azijsko pacifičkog regiona. Najveći trgovinski blok u istoriji obuhvata oko 30% svetske populacije i približno 30% globalnog BDP-a. Članice novoobrazovane trgovinske slobodne zone su Australija, Brunej, Kambodža, Kina, Indonezija, Japan, Južna Koreja, Laos, Malezija, Mjanmar, Novi Zeland, Filipini, Singapur, Tajland i Vijetnam.

2023 - Ukrajinske trupe izvršile su, u ranim jutarnjim satima, žestok napad na Makijevku i Golovku u oblasti Donjecka. Pogođeno je i zdanje Tehničke škole 19, u kojoj su bile smeštene ruske snage, uglavnom iz Saratovske oblasti. Ukrajinci su koristili artiljeriju tipa HIMARS, poreklom iz SAD. Bila je to jedna od najrazornijih akcija tokom rata u Ukrajini, po broju žrtava. Rusi su priznali 89 poginulih. Prema drugim navodima bilo ih je 139. Po ukrajinskim izvorima bilo je 400 poginulih i oko 300 ranjenih.

2023 - Dogodio se spektakularan napad na zatvor u Siudad Huarezu, država Čihuahua, na krajnjem severu Meksika. Napadači su u zatvor Cereso 3 stigli u zoru, u oklopnim vozilima, otvorivši odmah vatru na stražare. Paralelno, događala se pobuna unutar zatvora. Poginulo je deset stražara, sedam zatvorenika, i dva napadača. Ranjeno je ukupno 13 lica. Pobeglo je najmanje 30 zatvorenika. Među njima i narko bos Ernesto Alfred Pinjon de la Kruz, što je verovatno i bio motiv akcije.

Dogodilo se na današnji dan, 21.02.

Na današnji dan 2008. godine u Beogradu je održan veliki protestni miting pod nazivom "Kosovo je Srbija" zbog priznavanja nelegalno proglašene nezavisnosti Kosova od strane SAD i niza drugih zapadnih zemalja. Tokom i nakon mitinga dogodilo se i više teških izgreda poput napada i paljenja dela ambasade SAD.

Danas je sreda, 21. februar, 52. dan 2024. Do kraja godine ima 314 dana.

1437 - Škotskog kralja Džejmsa I ubili su zaverenici, sprečivši tako njegov pokušaj da suzbije uticaj visokog plemstva na vođenje državnih poslova. Na presto Škotske stupio je 1406. ali je stvarno vladao od 1424. kad su ga Englezi pustili iz zatvora. Uspeo je da ojača kraljevsku vlast, posebno u oblasti sudstva, ali i uprave, čime je izazvao žestok otpor plemstva, što ga je na kraju koštalo i prestola i glave. Pretpostavlja se da je on autor poeme "Kraljevska knjiga".

1513 - Umro je papa Julije II, izvorno sveštenik Đulijano dela Rovere, od 1503. do smrti 1513. papa Julije II, najveći pokrovitelj umetnosti među poglavarima rimokatoličke crkve. Od Mikelanđela Buonarotija, svog bliskog prijatelja, naručio je izradu fresaka u Sikstinskoj kapeli u Vatikanu, uključujući džinovski "Strašni sud", od Bramantea rekonstrukciju crkve Svetog Petra u Vatikanu, a Rafael je oslikao njegove privatne odaje.

1613 - Na ruski presto stupio je Mihail, sin moskovskog patrijarha Filareta, rodonačelnik dinastije Romanov koja je vladala Rusijom do 1917.

1677 - Umro je holandski filozof jevrejskog porekla Baruh de Spinoza, tvorac monističkog determinizma. Izdržavao se brušenjem optičkih sočiva i odbio je katedru u Hajdelbergu, jer je želeo da očuva potpunu intelektualnu nezavisnost. U mladosti je isključen iz jevrejske zajednice i anatemisan pod optužbom da je govorio o telesnoj prirodi Boga. Dokazivao je da filozofija "nema druge svrhe osim istine", dok religija često teži pokoravanju. Znatno je uticao na francuske prosvetitelje. Za života je objavio "Teološko-politički traktat" i "Principe filozofije Renea Dekarta", a posthumno je objavljeno njegovo kapitalno delo "Etika".

1728 - Rođen je ruski car Petar III Fjodorovič Romanov. Bio je nemačkog porekla i rođen je kao Karl Peter Ulrih, vojvoda od Holštajn-Gotorpa. Vladao je samo nekoliko meseci, bio je na prestolu od 5. januara 1762. do 9. jula iste godine, kada je zbačen i nekoliko dana potom ubijen prema nalogu supruge, kasnije carice Katarine Velike. Dvorskom prevratu prethodilo je nezadovoljstvo labilnim Petrom III, koje je kulminiralo sramnim okončanjem Sedmogodišnjeg rata s Pruskom, kad je pruski uticaj postao presudan u ruskoj unutrašnjoj i spoljnoj politici. Zaverenici koji su pridobili carsku gardu, senat i Sveti sinod Ruske pravoslavne crkve - prisilili su cara na abdikaciju, potom ga uhapsili i uklonili na osnovu naredbe Katarine Velike.

1794 - Rođen je meksički general i državnik Antonio Lopes de Santa Ana, predsednik Meksika od 1833. do 1836. Potom je ponovo vladao Meksikom kao diktator 1839. i od 1841. do 1845, kada je primoran da ode u izgnanstvo. Posebno je upamćen po osvajanju tvrđave Alamo u Teksasu 1836, kad je oko 4.000 vojnika pod njegovom komandom masakriralo nešto manje od 200 branilaca, uključujući i legendarnog Dejvija Kroketa, od čega je u istoriografiji SAD napravljen mit.

1795 - Holandija je predala Velikoj Britaniji ostrvo Cejlon u Indijskom okeanu, današnju Šri lanku.

1836 - Rođen je francuski kompozitor Leo Delib, romantičarski stvaralac koji je među prvima komponovao simfonijski balet i razvijao ga do pantomime. Komponovao je i opere i operete, lake, dopadljive i elegantne melodike. Ispoljavao je melodijsku fantaziju i smisao za instrumentalne efekte. Dela: baleti "Kopelija", "Silvija", opera "Lakme".

1848 - Objavljen je "Komunistički manifest" Karla Marksa i Fridriha Engelsa.

1866 - Rođen je nemački bakteriolog August fon Vaserman, koji je 1906. uveo metodu pregleda krvi, pomoću koje je utvrđivano postojanje sifilisa. Proučavao je i strukturu ćelija, antitoksine, uzroke tuberkuloze i raka i bavio se izolacijom i identifikacijom zaraznih klica.

1885 - Rođen je francuski pisac, režiser i glumac ruskog porekla Aleksandar Žorž Gitri, poznat kao Saša Gitri, autor lakih komedija, koje je sam režirao i u njima igrao glavne uloge. Dela: komedije "Noćni čuvar", "Lepa svadba", operete "Maskirana ljubav", "Mocart", filmovi "Kad bi Versaj progovorio", "Roman jednog varalice".

1893 - Rođen je španski gitarista Andres Segovija, najveći majstor tog instrumenta u 20. veku. Već sa sedam godina počeo je da priređuje koncerte širom sveta, izvanredno tumačeći dela klasičnih majstora, čime je gitaru uvrstio u koncertne instrumente ozbiljne muzike. Transkribovao je za gitaru niz kompozicija Johana Sebastijana Baha. Mnogi kompozitori posvetili su mu dela koja su komponovali za gitaru.

1895 - Rođen je Milan Kašanin, srpski književnik, muzeolog, esteta, istoričar umetnosti, prevodilac. Rodio se u Belom Manastiru (Baranja) a gimnaziju je završio u Novom Sadu. Studirao je na pariskoj Sorboni estetiku i istoriju umetnosti. Radio je u Ministarstvu prosvete, zatim kao upravnik Muzeja savremene umetnosti. Godine 1936. Muzej savremene umetnosti i Istorijsko-umetnički muzej su spojeni i oformljen je Muzej kneza Pavla i za direktora je postavljen Kašanin. Zbirku Muzeja savremene umetnosti oformio je sam knez namesnik Pavle, iz privatnih sredstava, takođe veliki zaljubljenik u umetnost. Kao lični prijatelj Kneza Pavla, posle Drugog svetskog rata Kašanin je živeo potpuno skrajnuto, od retkih prevodilačkih poslova - nepotpisanih, da bi docnije bio postavljen za rukovodioca novoosnovane Galerije fresaka. Bio je pokretač i glavni urednik izuzetnog časopisa "Umetnički pregled" (1937-1941) koji je uživao svetski ugled. I kao književnik bio je izuzetan stilista. Dela: "Jutrenja i bdenja","Slučajna otkrića", "Zarobljenici", "Kamena otkrića", "Srpska književnost u srednjem veku", "Srpska umetnost u Vojvodini".

1903 - Rođena je američka književnica francusko-španskog porekla Anais Nin, čiji su dnevnici remek delo samoanalize i zanimljivo svedočanstvo o modernoj boemiji. Osnovna tema njenih romana je traganje za vlastitim identitetom, a pisala je i po narudžbini erotske priče za kolekcionare erotike. Dela: romani "Požarne lestve", "Kuća incesta", "Zavođenje Minotaura", "Deca Albatrosa", "Šijun u kući ljubavi", zbirka priča "Pod staklenim zvonom", priče "Venerina delta", "Ptičice", studije "D. H. Lorens: neprofesionalna studija", "Roman budućnosti".

1907 - Rođen je engleski pisac Visten Hju Odn, duhovni vođa kruga levičarskih pesnika koji su uoči Španskog građanskog rata obnovili englesku poeziju i pisali pod uticajem Tomasa Eliota. Podržavao je republikance u Španiji, a otadžbinu je napustio 1939. u znak protesta zbog potpisivanja Minhenskog sporazuma sa Hitlerom i do 1972. živeo je u SAD. Dela: zbirke pesama "Pesme", "Govornici", "Ples smrti", "Gle, stranče", "Drugo vreme", "Novogodišnje pismo", "Ahilov štit", "Oko kuće", "Grad bez zidova", "Za sada", drame - pisane s Kristoferom Išervudom - "Pas ispod kože", "Uspon F6", "Na granici", eseji "Sporedni svetovi".

1911 - Japan i SAD potpisali su trgovinski ugovor kojim je ograničen priliv japanskih radnika u Ameriku.

1916 - Nemačkim napadom počela je bitka kod Verdena u Francuskoj, najkrvavija u Prvom svetskom ratu na Zapadnom frontu, u kojoj je do decembra 1916. poginulo oko 250.000 nemačkih i francuskih vojnika, a oko 500.000 je ranjeno. Nemački napad je na kraju odbijen.

1924 - Rođen je zimbabveanski državnik Robert Gabrijel Mugabe, koji je posle sticanje nezavisnosti Zimbabvea 1980. postao prvi premijer te afričke zemlje. Prethodno je kao vođa partije ZANU predvodio najjači gerilski pokret u Južnoj Rodeziji protiv režima bele manjine. 1941 - U avionskoj nesreći poginuo je kanadski fiziolog Frederik Grant Banting, koji je s Čarlsom Bestom 1921. izolovao insulin, što je omogućilo lečenje do tada smrtonosne šećerne bolesti. Za to epohalno otkriće 1923. je s Džonom Meklaudom, s kojim je takođe sarađivao, dobio Nobelovu nagradu za medicinu. Smatrajući da je Best neuporedivo zaslužniji od Meklauda, svoju nagradu je podelio s njim.

1943 - Britanski kralj Džordž VI odlikovao je Moskvu Mačem časti zbog odbrane Staljingrada.

1947 - Polaroid, prvi instant fotografski aparat, prikazao je u Njujorku njegov pronalazač Edvin Herbert Lend.

1958 - Gamal Abdel Naser izabran je za prvog predsednika Ujedinjene Arapske Republike, federacije Egipta i Sirije.

1963 - Sovjetski Savez je upozorio SAD da bi napad na Kubu mogao da izazove svetski rat.

1965 - Ubijen je Malkolm Iks (Malcolm X) vođa američkih crnaca, u trenutku dok je u Njujorku govorio na skupu svoje Afro-američke organizacije jedinstva. Bio je vatreni propovednik "rasnog ponosa" i crnačkog nacionalizma.

1972 - Ričard Nikson doputovao je u Peking, kao prvi predsednik SAD - čime je počela normalizacija američko-kineskih odnosa, posle dugogodišnje podrške SAD Tajvanu (Nacionalistička Kina) i nepriznavanja komunističke Kine. Poseta je otvorila put za prijem Kine u UN i njeno stalno mesto u Savetu bezbednosti.

1973 - Libanski "Boing 727" oboren je iznad jednog izraelskog vojnog aerodroma, što nije preživeo niko od 104 putnika i člana posade.

1974 - U Skupštini SFRJ proglašen je Ustav za koji je rečeno da je "nova etapa u razvitku jugoslovenskog socijalističkog samoupravljanja", kojim je zemlja konfederalizovana, a Srbija dezintegrisana, pretvaranjem njenih pokrajina Kosova i Metohije i Vojvodine u svojevrsne "države u državi". Ustavno rešenje iz 1974. omogućilo je i pripremilo razbijanje Jugoslavije početkom devedesetih 20. veka.

1983 - U etničkim nemirima posle izbora u indijskoj državi Asam poginulo je više od 800 ljudi.

1991 - Umrla je engleska balerina Margot Fontejn, jedna od najvećih u 20. veku. Sa izvanrednim uspehom igrala je širom sveta niz uloga u klasičnim baletima, poput "Žizele", "Labudovog jezera", "Začarane lepotice".

1994 - Pakistanski komandosi upali su u ambasadu Avganistana u Islamabadu, oslobodili petoricu učenika i ubili trojicu avganistanskih terorista koji su za taoce tražili novčani otkup.

1997 - Predsednik Demokratske stranke Zoran Đinđić izabran je za gradonačelnika Beograda, na osnovu pobede koalicije "Zajedno" na lokalnim izborima novembra 1996.

1999 - Indijski predsednik vlade Atal Bihari Vadžpai posetio je Pakistan. Bila je to prva poseta šefa vlade Indije susednoj zemlji posle 10 godina, okončana dogovorom dveju država da se ostvari bliža saradnja sa ciljem rešenja spora u Kašmiru, kao i smanjenja rizika izbijanja nuklearnog sukoba.

2002 - Predsednik SAD Džordž Buš posetio je Kinu tačno 30 godina posle predsednika Ričarda Niksona - kada je okončan period dvodecenijskog otvorenog neprijateljstva Vašingtona i Pekinga.

2014 - Predsednik Ukrajine Viktor Janukovič, suočen s masovnim krvavim protestima, napustio je Kijev. Prethodno, istog dana, sa opozicionim prvacima potpisao je sporazum, postignut uz posredovanje EU, koji je trebalo da okonča tešku političku krizu u toj zemlji.

2016 - Najmanje 140 osoba je poginulo, a skoro 200 je ranjeno u nizu bombaških napada u Siriji. U Homsu u eksplozijama bombi podmetnutih u dva automobila, i u blizini šiitskog hrama Sajida Zeinab južno od Damaska.

Dogodilo se na današnji dan, 22.02.

Na današnji dan 1826.godine rođen je srpski pisac, novinar i advokat Svetozar Miletić, vođa Srba u Vojvodini u borbi za nacionalna prava u Austro-Ugarskoj, borac za liberalne reforme i nepomirljivi protivnik klerikalizma. Bio je pokretač i vodeća ličnost Ujedinjene omladine srpske, potom osnivač i vođa Srpske narodne slobodoumne stranke. Gimnaziju je pohađao u Novom Sadu, Modri i Požunu (sadašnja Bratislava), a Pravni fakultet u Beču, gde je doktorirao 1854. Već na studijama imao je značajnu ulogu među panslavističkom omladinom. Prvi put je za poslanika Srpskog crkvenog sabora izabran 1864. a za poslanika u Hrvatsko-slavonskom i Ugarskom saboru 1865. Kao istaknuti srpski nacionalista osuđen je 1870. na godinu dana zatvora, a 1876. ponovo je uhapšen i posle godinu i po dana u istražnom zatvoru osuđen na pet godina robije za veleizdaju. Mada se posvetio političkoj borbi, pisao je i pesme - najznačajnija je "Spasova noć", a najpoznatija "Već se srpska zastava svuda vije javno". Literarni rad počeo je slobodarskim stihovima u časopisu "Slavjanka", čiji je bio urednik i izdavač. Bio je prvi urednik lista "Zastava", koji je okupljao brojne srpske pisce i nacionalne radnike tog doba.



Danas je četvrtak, 22. februar, 53. dan 2024. Do kraja godine ima 313 dana.

1512- Umro je italijanski moreplovac Amerigo Vespuči, prema čijoj je latinskoj verziji imena (Americus) nemački kartograf Martin Valdzemiler Novi svet nazvao Amerika. To je prihvaćeno uprkos činjenici da je novi kontinent 1492. otkrio Kristifor Kolumbo. Vespuči je u Novi svet putovao 1499. kao član španske ekspedicije, a 1501. i 1502. predvodio je portugalsku ekspediciju. Verovao je da su Honduras i Brazil novi, neotkriveni kontinenti, ne znajući da je Honduras pre njega otkrio Kolumbo.

1732- Rođen je američki državnik Džordž Vašington, prvi predsednik SAD, vojskovođa iz Američkog rata za nezavisnost. Komandovao je vojskom kolonista u pobedonosnom ratu za suverenost od Ujedinjenog Kraljevstva, od 1775. do 1783. Za predsednika SAD izabran je 1789. i na tom položaju ostao je osam godina (dva mandata). Stav prema starom savezniku Francuskoj (proglasio je neutralnost SAD u ratu Britanije i drugih država protiv revolucionarne Francuske) i unutrašnja politika stvorili su mu jaku opoziciju u zemlji. Iz političkog života povukao se razočaran 1797. i odbio je da se treći put kandiduje za predsednika, uputivši narodu "oproštajnu besedu".

1788 - Rođen je nemački filozof Artur Šopenhauer, dubok pesimist. Individualnu egzistenciju je smatrao beskrajnom patnjom, ovaj svet najgorim od svih svetova (na tradicijama antičke misli), a osnovno moralno osećanje sažaljenjem. Dela: "O četvorostrukom korenu principa dovoljnog razloga", "Svet kao volja i predstava", "Parerga i paralipomena".

1819- SAD su preuzele Floridu od Španije, prema sporazumu koji su potpisali američki državni sekretar Džon Kinsi Adams i španski ministar Don Luis de Onis.

1828- Mirom u Turkmančaiju Persija je posle poraza u ratu s Rusijom bila prinuđena da joj preda deo Jermenije, uključujući grad Jerevan.

1848- U Parizu je izbila revolucija. Pod pritiskom ustanika kralj Luj Filip raspustio je vladu 23. februara, sledećeg dana je abdicirao i pobegao u Englesku, a privremena vlada ukinula je monarhiju i proglasila republiku. Proklamovane su demokratske slobode, opšte pravo glasa, sloboda štampe, smanjenje radnog dana, pravo na rad i izborno pravo za sve muškarce starije od 21 godine, a u kolonijama je ukinuto ropstvo. Uspeh revolucije u Francuskoj podstakao je revolucije i bune u Nemačkoj, Austriji, Italiji, Mađarskoj, pa i kod vojvođanskih Srba.

1862- Tokom Američkog građanskog rata Džeferson Dejvis proglašen je predsednikom Konfederacije Država Amerike (jedanaest južnih država).

1875- Umro je francuski slikar Žan Batist Kamij Koro, autor intimnog pejzaža, sa izuzetno istančanim osećajem za tonove. Njegove ženske figure, obično u enterijeru, odlikuju se retkom delikatnošću strukture. Uradio je oko 2.000 slika, 300 crteža i desetak grafika.

1900- Rođen je španski filmski režiser Luis Bunjuel. Od 1936. do 1939. snimao je tokom Španskog građanskog rata propagandne priloge za republikance. Od 1947. radio je uglavnom u Meksiku, pošto je kao komunista bio nepomirljivi protivnik frankovog režima, pa je živeo u emigraciji. Snimio je 32 filma, a "Andaluzijski pas" iz 1928. i "Zlatno doba" iz 1930. obrazac su nadrealističkog filma. Napisao je autobiografiju "Moj poslednji uzdah". Ostali filmovi: "Zemlja bez hleba", "Los olvidados", "Uspon u nebo", "Zločinački život Arčibalda Krusa", "Robinson Kruso", "To se zove zora", "Nazaren", "Viridijana", "Taj mračni predmet želja", "Anđeo smrti", "Zvezdani put", "Tristana", "Lepotica dana", "Diskretni šarm buržoazije".

1903- Umro je austrijski kompozitor i muzički pisac Filip Jakob Volf, poznat po knjigama poezije, posebno po "Knjizi španskih pesama" i "Knjizi Geteovih pesama". Komponovao je solo pesme na stihove Hajnriha Hajnea, Johana Volfganga Getea, Jozefa fon Ajhendorfa, španskih i italijanskih pesnika.

1912- Rođen je Aleks Dragnić američki slavista i politikolog srpskog porekla, univerzitetski profesor, akademik, stručnjak za negdašnju Jugoslaviju. Višedecenijski profesor univerziteta Vanderbilt, široj javnosti postao je poznat 1954. po objavljivanju knjige "Titova obećana zemlja" posle službovanja u ambasadi SAD u Beogradu, između 1947. i 1950. Tokom Drugog svetskog rata bio je analitičar za spoljne poslove u Odeljenju za strateške usluge, preteči Centralne obaveštajne agencije (CIA). Predavao je i na Univerzitetima Vašington i Li, bio saradnik istraživač pri Huverovom institutu, kao i dugogodišnji potpredsednik Američkog udruženja za političke nauke.

1913- Vojska je u Meksiku ubila revolucionarnog predsednika Fransiska Madera i potpredsednika Pina Suaresa.

1921- Rođen je centralnoafrički diktator Žan Bedel Bokasa, koji je na vlast došao vojnim udarom 1966, proglasio se 1972. doživotnim predsednikom, a 1976. carem. Vojnim udarom srušio je bliskog rođaka, predsednika Davida Daka, a 1977. utrošio je na ceremoniju krunisanja četvrtinu nacionalnog proizvoda zemlje, promenivši naziv Centralnoafrička Republika u Centralnoafričko carstvo. Njegova vladavina obeležena je neverovatnom ekstravagancijom, rasipanjem državne imovine pa i zločinima nad sopstvenim narodom. S vlasti ga je 1979. zbacio bivši predsednik Dako.

1935- Rođen je srpski pisac Danilo Kiš, član SANU. Pisao je negovanim stilom, s moderno shvaćenom fabulom. Diplomirao je svetsku književnost u Beogradu. Bio je dramaturg pozorišta "Atelje 212" i lektor za srpski jezik u Strazburu, Bordou i Lilu. Dela: romani "Psalam 44", "Mansarda", "Bašta, pepeo", "Peščanik", "Grobnica za Borisa Davidoviča", pripovetke "Rani jadi", "Enciklopedija mrtvih", drama "Elektra 70", polemički spis "Čas anatomije".

1942- Zahvaćen unutrašnjom krizom i slomljen nacističkim varvarstvom, austrijski pisac Štefan Cvajg, koji je pred nacistima 1938. emigrirao u SAD, izvršio je samoubistvo u Brazilu. U ranim delima je pod uticajem bečkog impresionizma i psihoanalize Sigmunda Frojda. Kasnije je znatnu popularnost stekao romansiranim biografijama i esejističkim studijama o značajnim ličnostima istorije i literature. Dela: pripovetke "Pometenost osećanja", "Amok", "Prvi doživljaj", romansirane biografije "Žozef Fuše", "Marija Antoaneta", "Trijumf i tragika Erazma Roterdamskog", "Marija Stjuart", studije "Tri majstora" (Balzak, Dikens, Dostojevski), "Borba s demonom" (Helderlin, Klajst, Niče), "Tri pesnika svoga života" (Kazanova, Stendal, Tolstoj), autobiografsko delo "Jučerašnji svet".

1943- Rođen je Dragoš Kalajić, srpski slikar, publicista i literata. Diplomirao je u Rimu, na Akademiji lepih umetnosti. Bio je svestrana ličnost, bavio se slikarstvom, teorijom umetnosti, ali je posebno upamćen kao publicista i politički mislilac. U domenu likovnog, najvećim delom bio je hiperrealista. Uređivao je časopis "Delo", magazin "Duga" i bio dopisnik agencije Tanjug iz Rima. Kao urednik u izdavaštvu priredio je i objavio dela niza relevantnih autora, poput Plotina, Špenglera, De Ružmona, Julijana Apostate, Berđajeva, Šestova, Vajningera, Konrada Lorenca, Renea Genona, Julijusa Evole. Dela: "Mapa (anti)utopija", "Smak sveta", "Američko zlo", "Izdana Evropa", "Poslednji Evropljani", tv serijal "Ogledalo 20. veka".

1967- Predsednik Indonezije Ahmed Sukarno predao je izvršnu vlast generalu Suhartu, zadržavši samo titulu predsednika.

1979- Karipsko ostrvo Santa Lusija steklo je punu nezavisnost, posle 165 godina britanske uprave.

1980- Umro je austrijski slikar i pisac Oskar Kokoška, jedan od najistaknutijih predstavnika ekspresionističkog slikarstva. U toku Drugog svetskog rata radio je velike kompozicije naglašeno humanističkog sadržaja. Književna dela: drame "Ubica, mada žena" i "Trnov žbun u plamenu", pisane su ekspresionističkim stilom i kritika ih nije visoko ocenila.

1980- Izraelska vlada donela je odluku o puštanju u opticaj nove nacionalne valute šekela, koji je zamenio izraelsku funtu.

1987 -Umro je američki slikar, novinar, filmski režiser i producent Endi Vorhol, jedan od najznačajnijih predstavnika pop-art slikarstva. Drsko i duhovito ismevao je i razarao banalnost masovne komercijalne kulture i američke mitove, sve do takozvanog pokreta za oslobađanje žena. Filmovi: "Empajer", "San", "Devojke iz Čelzija", "Usamljeni kauboji", "Meso", "Đubre", "Seks", "Pobunjene žene", "Meso za Frankenštajna", "Krv za Drakulu".

1992- Dogovorom da Bosna i Hercegovina ostane u granicama u kojima je bila u SFRJ, da se ustavno uređenje bazira na nekoliko entiteta i da pregovori budu nastavljeni, u Lisabonu su završeni pregovori trojice lidera nacionalnih stranaka u BiH. Nekoliko dana docnije vođa muslimana Alija Izetbegović je, na nagovor SAD, odbio da potpiše sporazum na koji je prethodno pristao.

1992- Umro je vođa grčkih partizana Vafijadis Markos, komandant takozvane Demokratske armije Grčke u građanskom ratu od 1946. do 1949. Iz Anadolije je, kao i stotine hiljada Grka, emigrirao 1923. Posle nemačke okupacije Grčke u Drugom svetskom ratu pobegao je iz zatvora na ostrvu Gaudos i priključio se pokretu otpora. Bio je politički komesar Desete divizije ELAS-a i potom Makedonske grupe divizija ELAS. Kad je ELAS rasformiran posle kapitulacije vođa tzv. Narodnooslobodilačkog fronta (EAM) 12. februara 1945, s delom rukovodstva EAM organizovao je oružanu borbu protiv kraljevskog režima. Početkom 1947. postao je vrhovni komandant tzv. Demokratske armije Grčke, posle izbora na teritoriji pod kontrolom njegovih snaga u avgustu 1947. proglasio je republiku, a 23. decembra obrazovao je privremenu vladu koju je sam vodio i u kojoj je bio ministar vojske. Zbog sukoba u rukovodstvu, isključen je u novembru 1948. iz Centralnog komiteta KP Grčke, posle čega je emigrirao u Sovjetski Savez, a komunističku gerilu u Grčkoj likvidirala je legalna rojalistička vlast. U zemlju se vratio pred kraj života.

1994- Ministarstvo pravde SAD saopštilo je da je bivši visoki službenik CIA Oldrič Hejzen Ejms devet godina bio špijun Sovjetskog Saveza i potom Rusije.

1995- Francuska je optužila četvoricu američkih diplomata i još jednog državljanina SAD za političku i ekonomsku špijunažu i naložila im da napuste zemlju.

1996- Francuska je kao prva zemlja Evropske unije normalizovala diplomatske odnose sa SRJ i vratila ih na ambasadorski nivo.

1998- Umro je srpski vajar Jovan Kratohvil, profesor Univerziteta umetnosti u Beogradu, rektor od 1971. do 1973. Autor je niza spomenika, uključujući spomenike palim borcima na Majevici i u Zemunu, spomenik na Avali sovjetskim ratnim veteranima poginulim u avionskom udesu, spomen-kosturnicu u Sansepolkru u Italiji. Bio je vrhunski sportista u mladosti, pre Drugog svetskog rata prvak Jugoslavije u plivanju, a posle rata šampion države u streljaštvu i osvajač drugog mesta na svetskom streljačkom prvenstvu.

1998- Raspuštena je turska islamistička stranka "Partija blagostanja".

2002- Vođa angolskih pobunjenika Žonas Savimbi poginuo je u borbi s vladinim trupama u centralnom delu zemlje, što je sutradan potvrdio njegov pokret UNITA pošto je prikazan televizijski snimak njegovog izrešetanog tela.

2004- Pripadnici pobunjeničke "Božje armije otpora" koja se borila protiv vlade Ugande, upali su u kamp za raseljene, na severu zemlje, i masakrirali najmanje 200 izbeglica.

2005- U zemljotresu jačine 6,4 stepena Rihterove skale koji je pogodio jugoistočni deo Irana poginulo je 612 ljudi, a više od 1.000 je povređeno.

2006- U Samari, u Zlatnoj džamiji, jednom od najvećih šiitskih svetilišta u Iraku, podmetnuta bomba je teško oštetila hram, građen u 17. veku, i razorila njegovu zlatnu kupolu. U znak odmazde tokom narednih 48 sati ubijeno je oko 130 sunita, među kojima i tri sunitska imama, a zapaljeno je 170 sunitskih džamija.

2007- Prilikom požara na trajektu u blizini Džakarte u Indoneziji stradala je 41 osoba, pri čemu se kao nestalo vodi još oko 90 osoba. Brod "Levina" na kojem se nalazilo oko 350 putnika plovio je ka ostrvu Bangka kada ga je na 80 km od Džakarte, zahvatio požar.

2008- Predstavnici Srbije, Hrvatske, Italije, Rumunije i Evropske Komisije dogovorili su se u Briselu o učešću nacionalnih kompanija u zajedničkoj kompaniji za razvoj projekta izgradnje Panevropskog naftovoda (PEOP) na relaciji Konstanca - Trst.

2008- Ruski predsednik Vladimir Putin naglasio je, prilikom obraćanja na prvom kanalu Ruske državne televizije, da je slučaj Kosova "strahovit presedan", koji "u suštini lomi čitav sistem međunarodnih odnosa, stvaran ne decenijama, već vekovima".

2008- Turski predsednik Abdulah Gul potpisao je zakon kojim se ukida zabrana nošenja marama studentkinjama na turskim univerzitetima.

2008- Umro je Vojin Šulović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Bio je naučnik međunarodnog ugleda, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu i direktor Ginekološko-akušerske klinike, kao i počasni predsednik Srpskog lekarskog društva.

2009- Umro je Milutin Čolić, filmski kritičar, publicista, osnivač FEST-a. Prava i jugoslovensku književnost studirao je u Beogradu. Objavio je više knjiga iz oblasti filma i bio je jedan od prvih saradnika filmskog festivala u Puli i festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma u Beogradu, jedan je od osnivača festivala u Nišu.

2011- U razornom zemljotresu jačine 6,3 stepena po Rihteru, sa epicentrom kod grada Krajstčerč, na Novom Zelandu, poginulo je 185 osoba a povređeno je do 2000 osoba. Čak oko 10.000 objekata je nepopravljivo oštećeno.

2012- U nesreći koja se dogodila u zapadnom delu argentinske prestonice Buenos Ajresu, kada je putnički voz udario u zaštitnu ogradu, poginula je 51 osoba a više od 600 je povređeno.

Dogodilo se na današnji dan, 23.02.

Danas je petak, 23. februar, 54. dan 2024. Do kraja godine ima 312 dana.

1507 - Sahranjen je italijanski slikar Đentile Belini. Datum njegove smrti nije poznat. Znamenit je po slikama venecijanskih svečanosti i procesija. Učio je slikarstvo kod svog oca Jakopa, i dugo je stvarao pod uticajem Andrea Mantenje. Bio je retko precizan i njegova dela obiluju detaljima, ali pri tom, čak i njegove velike kompozicije deluju veoma pregledno. Slikarstvo Belinija je neka vrsta velike kulturne istorije Venecije. Naslikao je i niz službenih portreta, između ostalih i osmanskog sultana Mehmeda II.

1574 - Izbio je verski rat francuskih katolika i protestanata (hugenota) - peti po redu. Hugenotski ratovi vođeni su od 1562. do 1598, a verski sukobi potresali su Francusku sve do 18. veka.

1685 - Rođen je nemački kompozitor Georg Fridrih Hendl, uz Johana Sebastijana Baha najistaknutiji predstavnik baroka u muzici. Veći deo života proveo je u Londonu kao direktor Kraljevske muzičke akademije (od 1719). Stvarao je opere izrazite dramatike i bogate melodike, u žanru italijanskih opera-serija. Dela: opere "Rinaldo", "Julije Cezar", "Aleksandar", "Kserks", oratorijumi "Mesija", "Izrael u Egiptu", "Juda Makabejac", Samson", "Saul", orkestarske svite "Muzika na vodi", "Muzika za vatromet".

1792 - Umro je engleski slikar Džošua Rejnolds, jedan od najvećih svetskih portretista, osnivač Kraljevske umetničke akademije 1768. i njen prvi predsednik. Snažno je uticao na englesko slikarstvo, ne samo umetničkim delima nego i kao autor zanimljivih rasprava o slikarstvu.

1821 - Umro je engleski pisac Džon Kits, jedan od najvećih pesnika engleske književnosti, čije stihove odlikuju izuzetna melodičnost i sažet a izražajan pesnički jezik. Bio je nadahnut antičkom kulturom. Njegovi soneti, spev "Endimion", pesme "Oda slavuju", "Oda grčkoj urni", "Oda jeseni" smatraju se vrhunskim poetskim delima napisanim na engleskom jeziku. Njegova "Pisma" su važan prilog razvitku teorije estetike.

1836 - Oko 4.000 vojnika pod komandom predsednika Meksika Antonija Lopesa de Santa Ane započelo je opsadu tvrđave Alamo u Teksasu koju je branilo oko 200 dobrovoljaca, uključujući znamenitog Dejvija Kroketa. Alamo je pao 6. marta 1836. i svi branioci su stradali, a od odbrane Alama američka istoriografija napravila je mit.

1855 - Umro je nemački matematičar, fizičar i astronom Karl Fridrih Gaus, osnivač čuvene matematičke škole i direktor opservatorije u Getingenu. Pronašao je niz metoda u teoriji brojeva, algebri, geometriji, analizi, astronomiji, teoriji površi i višoj geodeziji. Otvorio je novu etapu u razvoju diferencijalne geometrije i postavio nove temelje nebeske mehanike i astronomije. Konstruisao je geodetski instrument heliotrop. Više matematičkih pojmova nazvano je njegovim imenom - Gausov algoritam, Gausova konstanta, Gausova krivina, Gaus-Krigerova projekcija. Jedinica za magnetnu indukciju nazvana je "gaus" (oznaka Gs), ali se sada, u čast srpskog naučnika Nikole Tesle, u Međunarodnom sistemu jedinica koristi oznaka "tesla" (skraćeno T). Dela: "Disqusitiones arithmeticae sapra superficies curvas", "Theoria motus corporum coelestium".

1866 - Knez Aleksandar Kuza, tvorac rumunske države (ujedinitelj Vlaške i Moldavije) abdicirao je. Sa vlasti je odstupio pod pritiskom rumunske aristokratije, nezadovoljne trendom demokratizacije zemlje. Na presto je tada doveden princ iz pruske kraljevske porodice Hoencolern, pod imenom Karol I (od 1881. kralj Rumunije).

1883 - Rođen je nemački filozof Karl Teodor Jaspers. Po završetku medicine radio je na Psihijatrijskoj klinici u Hajdelbergu, a potom je bio profesor filozofije dok ga 1937. nisu otpustili nacisti. Objavio je 25 knjiga iz psihijatrije i filozofije. Dela: "Opšta psihopatologija", "Psihologija pogleda na svet", "Filozofija", "Um i egzistencija", "O istini", "O izvoru i cilju istorije", "Filozofska vera".

1883 - Rođen je američki filmski režiser Viktor Fleming, koji je svetsku slavu stekao filmom "Prohujalo sa vihorom". Ostali filmovi: "Čarobnjak iz Oza", "Kapetan hrabrost", "Tortilja Flet", "Jovanka Orleanka".

1898 - Francuski pisac Emil Zola uhapšen je zbog objavljivanja otvorenog pisma predsedniku Francuske, pod naslovom "Optužujem", u kojem je vladu optužio za antisemitizam i montirani sudski proces protiv Alfreda Drajfusa, oficira (kapetan) optuženog za izdaju.

1905 - Američki advokat Pol Persi Haris osnovao je u Čikagu Rotari klub.

1910 - Osnovan je Srpski olimpijski klub (komitet). Vodeću ulogu prilikom osnivanja Kluba imao je Svetomir Đukić, potonji general, sa grupom mladih oficira školovanih u Francuskoj. Srpski olimpijski klub osnovan je u redakciji lista "Novo vreme" koja se nalazila na 4. spratu hotela "Moskva" na Terazijama u Beogradu. Počasni predsednik Srpskog olimpijskog kluba (komiteta) bio je Nikodije Stevanović, general u penziji, prvi direktor bio je Svetomir Đukić, a sekretari Aleksandar Bodi i Miloš Ilić.

1918 - Jedinice novoosnovane Crvene armije zaustavile su kod Narve i Pskova u Prvom svetskom ratu nemačku ofanzivu. Sovjetska armija je nosila naziv Crvena armija do 1946.

1929 - Rođen je Aleksej II moskovski patrijarh. Bio je šesnaesti patrijarh na tronu Ruske crkve, koja je na nivo patrijaršije uzdignuta 1589. Aleksej Mihailovič Ridiger bio je izdanak aristokratske porodice pribaltičkih Nemaca Fon Ridiger, koja je u 18. veku prihvatila pravoslavlje. Školovao se u Sanktpeterburškoj duhovnoj akademiji. Patrijarh je postao 1990. Važio je za ličnost retkog autoriteta u Rusiji, i imao je bitan uticaj u Kremlju, otuda je presudno pomogao da se obnovi moralni autoritet Crkve nakon decenija progona. Aleksej II bio je osvedočeni prijatelj srpskog naroda, boravio je u Beogradu tokom NATO bombardovanja 1999. i dosledno se suprotstavaljao otcepljenju Kosova i Metohije od Srbije.

1931 - Umrla je australijska pevačica Helen Porter Mičel, poznata kao Neli Melba, jedan od najvećih koloraturnih operskih soprana krajem 19. i početkom 20. veka. S velikim uspehom decenijama je nastupala u gotovo svim najvećim operskim kućama u svetu, uključujući londonski Kovent Garden i njujoršku Metropoliten operu.

1934 - Umro je engleski kompozitor i violinista Edvard Vilijam Elgar. Stvarao je u kasnoromantičarskom maniru. Dela: oratorijum "Gerontijusov san", koncertne uvertire "Na jugu", "Enigma varijacije", "Falstaf", dve simfonije, koncerti za violinu i violončelo.

1938 - Otkrivena su prva nalazišta nafte u Kuvajtu (tada britanski protektorat).

1942 - Japanska podmornica bombardovala je u Drugom svetskom ratu američku rafineriju nafte kod Santa Barbare u Kaliforniji.

1944 - U Vrhovni štab NVJ u Drvaru stigla je sovjetska vojna misija, prva sovjetska vojna misija u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu.

1959 - Međunarodni sud za ljudska prava otvorio je prvo zasedanje, u Strazburu.

1965 - Umro je engleski filmski glumac Sten Lorel, mršavi iz tandema s američkim glumcem Oliverom Hardijem "punijim". Filmski producenti i sada ubiraju profit od njihovih filmova, dok su njih dvojica završila u bolnicama za sirotinju. Filmovi: "Muzička kutija", "Naši odnosi", "Na divljem zapadu", "Dva dobra drugara", "Fra dijavolo", "Mi iz Oksforda", "Veliki posao", "Naša žena", "Udri brigu na veselje".

1970 - Britanska Gvajana stekla je nezavisnost.

1990 - Posle 11 godina u izbeglištvu, u Kambodžu se vratio princ Norodom Sihanuk.

1991 - U Tajlandu je pučem bez prolivanja krvi vlast preuzela vojna hunta, koja je oborila vladu Čatičaja Čunavana.

1994 - Bosanski Muslimani i Hrvati su pod pritiskom SAD potpisali primirje i okončali višemesečne krvave sukobe, što je bio uvod u stvaranje muslimansko hrvatske federacije, stvorene pod pritiskom iz Vašingtona.

1996 - Zetovi iračkog predsednika Sadama Huseina, general Husein Kamel Hasan i njegov brat Sadam Kamel Hasan, ubijeni su u Iraku, navodno u porodičnom obračunu, tri dana po povratku iz šestomesečnog izbeglištva u Jordanu.

1998 - Šefovi diplomatija zemalja Evropske unije ukinuli su zabranu kontakata sa Iranom na visokom novou.

1999 - U Rambujeu kod Pariza posle 17 dana okončani su takozvani pregovori, tokom kojih se delegacije Srbije i predstavnika separatističke struje kosmetskih Albanaca ni jednom nisu sastale. Albanci su najavili da u načelu prihvataju ponuđeni sporazum, dok je srpska strana odbacila strano vojno prisustvo na Kosovu i Metohiji.

2001 - SRJ i Makedonija potpisale su sporazum o razgraničenju (graničnoj liniji).

2002 - Filadelfijska (rimokatolička) nadbiskupija raščinila je nekolicinu sveštenika zbog seksualne zloupotrebe dece.

2002 - Uz obrazloženje da su porast političkog nasilja i gušenje slobode štampe ugrozili izglede za održavanje slobodnih i demokratskih izbora, SAD su Zimbabveu uvele sankcije, a predsedniku Robertu Mugabeu i njegovim najbližim saradnicima zabranjen je ulazak u SAD.

2004 - Predsednik Srbije i Crne Gore Svetozar Marović odlikovao je američkog oskarovca srpskog porekla Karla Maldena medaljom Belog anđela "za izuzetno, dugogodišnje, lično ostvarenje u oblasti filmske umetnosti". Dan ranije Malden je primio nagradu za životno delo Američkog sindikata glumaca, koja se od 1964. godine dodeljuje za značajan doprinos glumačkoj profesiji.

2007 - Najmanje 27 osoba stradalo je u požaru koji je zahvatio centar za stare i hendikepirane osobe u gradu Alsunga u zapadnom delu Letonije. Vatrogasci su uspeli da spasu 66 ljudi. Požar je prouzrokovao kvar na električnim instalacijama.

2008 - Umro je Janez Drnovšek, negdašnji predsednik Slovenije i predsednik vlade te zemlje. Bio je član i predsedavajući kolektivnog predsedništva SFRJ uoči raspada bivše jugoslovenske federacije i jedan je od predvodnika separatne politike u Sloveniji. Tokom oružanih sukoba pobunjene slovenačke Teritorijalne odbrane i JNA 1991. bio je glavni posrednik.

2012 - Preminuo je srpski književnik Ivan Gađanski. Završio je klasične nauke na Filozofskom fakultetu u Beogradu, a specijalističke studije potom na Kolumbiji, SAD. Bio je upravnik Univerzitetske biblioteke "Svetozar Marković" u Beogradu. Radio je u Jugoslovenskom bibliografskom institutu, kao i na polju kulturnih veza sa inostranstvom nekadašnje SFRJ. Njegova poezija prevođena je na više od 20 jezika.

2020 - Preminuo je Zoran Modli, radijski voditelj, disk dzokej, muzičar, pisac, pilot. Rođen u Zemunu, decenijama je radio kao pilot JAT-a, a poslednjih godina i za druge avio kompanije i kao instruktor letenja. Paralelno, bavio se muzikom s velikim uspehom. Osamdesetih 20. veka, kao voditelj radio emisije "Ventilator 202", bio jedan od najzaslužnijih za otvaranje prostora brojnim muzičkim sastavima emitovanjem demo snimaka. Takođe je bio jedan od popularizatora kompjuterske tehnologije. Autor je više knjiga: "Krilata katedra", "Piste u noći", "Profesija stjuardesa", "Pilotska knjiga".

2021 - Preminuo je Vojkan Borisavljević, srpski kompozitor i dirigent. Autor je niza hitova, poput "Odiseja", "Ljubav je samo reč". Rođen u Zrenjaninu, studirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu, a muzičko obrazovanje stekao je u beogradskim školama "Dr Vojislav Vučković" i "Stanković". Radni vek proveo je kao slobodan umetnik. Komponovao je za pozorište, film, televiziju, popularne i dečje pesme, instrumentalne kompozicije i aranžmane, stotine dela različitih žanrova. Autor je knjige: "Moja odiseja".

Dogodilo se na današnji dan, 24.02.

Na današnji dan 1803. godine rođen je srpski trgovac i brodovlasnik Miša Anastasijević. Za "kapetana dunavskog" 1833. postavio ga je knjaz Miloš Obrenović, s kojim je bio u poslovnom ortakluku. Od tog vremena on je poznat kao "Kapetan Miša". Posedovao je čak 74 broda, solane u Vlaškoj i Mađarskoj kao i velika imanja u rumunskoj žitnici Vlaškoj. Veliku zgradu na Studentskom trgu u Beogradu, u kojoj se sada nalazi rektorat Univerziteta u Beogradu, poznatu kao Kapetan Mišino zdanje, poklonio je 1863. "svom otečestvu".




Danas je subota, 24. februar, 55. dan 2024. Do kraja godine ima 311 dana.

1389 - Danci su u bici kod Folkepinga porazili Šveđane i zarobili švedskog kralja Alberta, posle čega je danska kraljica Margaret postala vladar i Švedske.

1525 - Upotrebivši prvi put u istoriji ratova puške arkebuze, španska armija Karla V pod komandom markiza od Peskare, do nogu je, u bici kod Pavije, u Italiji, potukla francusko-švajcarske trupe koje je predvodio francuski kralj Fransoa I. U bici je poginulo 14.000 vojnika, a Fransoa I je zarobljen.

1530 - Karla V u Bolonji je za svetog rimskog cara i kralja Italije (već je bio kralj Španije i vladar njene ogromne imperije) krunisao papa Klement VII.

1563 - Hugenoti (francuski kalvinisti) su ubili Fransou Lorena, vojvodu od Giza, jednog od francuskih rimokatoličkih vođa u građanskom ratu s hugenotima, koji je sa svojim snagama opsedao Orlean.

1582 - Papa Grgur XIII izdao je bulu o primeni gregorijanskog kalendara. Reforma julijanskog kalendara i uvođenje gregorijanskog, sprovedena je iz praktičnih razloga, julijanski kalendar je astronomski neprecizan, dok je kod gregorijanskog astronomsko odstupanje neuporedivo manje.

1786 - Rođen je nemački pisac Vilhelm Grim, sakupljač i obrađivač narodnih bajki, koje je, kao i većinu drugih dela, objavio u saradnji sa starijim bratom Jakobom. Objavio je i nemačke srednjovekovne književne spomenike i proučavao mitologiju.

1848 - Pod pritiskom revolucije abdicirao je francuski kralj Luj Filip. Važio je za vladara sklonog građanskom ustrojstvu zemlje, bez naklonosti "starom režimu", ali mu to nije spaslo krunu. Francuska Druga republika je proglašena dva dana docnije.

1852 - Rođen je engleski pisac irskog porekla Džordž Ogastas Mur, autor realističkih i naturalističkih romana. Dela: romani "Moderni ljubavnik", "Glumčeva žena", "Ester Voters", "Ave", "Ispovesti mladića", "Uspomene iz mrtvog života", "Salve", "Vale".

1882 - Rođen je srpski slikar Ljubomir Ivanović, pionir srpske grafike. Posle studija na Državnoj akademiji u Minhenu, bio je profesor Umetničke škole u Beogradu. U srpskom slikarstvu razvio je crtež od pomoćne slikarske discipline do samostalnog umetničkog dela. Njegovi izvanredni realistički crteži, s motivima iz raznih krajeva naše zemlje imaju, uz umetničku, i izuzetnu dokumentarnu vrednost. Izradio je dve mape linoreza: "Stari Pariz" i "Iz naših krajeva" i tri albuma crteža olovkom: "Iz Južne Srbije", "Predeli Šumadije i Južne Srbije" i "Jugoslovenski predeli".

1882 - Preminuo je Sima Andrejević Igumanov, trgovac, veliki dobrotvor. Igumanov, trgovac iz Prizrena, s razgranatim uspešnim poslovima i međunarodnim vezama, zaveštao je velika sredstva za crkveno narodnu prosvetu Srba. Još dok je vodio poslove u Carigradu i Odesi pomagao je školovanje mladih Srba, brojne crkve i manastire uglavnom u Staroj Srbiji, i izgradio Bogoslovsko učiteljsku školu u Prizrenu. Sredstvima koje je zaveštao podignuta je reprezentativna palata u centru Beograda s namerom da se tim putem obezbedi izdržavanje bogoslovije u Prizrenu.

1885 - Rođen je američki admiral Čester Vilijam Nimic, komandant Pacifičke flote SAD u Drugom svetskom ratu.

1887 - Pariz i Brisel postale su prve dve prestonice povezane telefonskom vezom.

1920 - Prvi politički program Nacionalsocijalističke radničke partije Nemačke, koju je 1919. u Minhenu osnovao (preuzeo) Adolf Hitler, objavljen je u 25 tačaka. Program koji je sačinio Hitler kasnije je razrađen u njegovoj knjizi "Majn kampf".

1926 - Rođen je Nikola Karaklajić srpski šahista, reprezentativac i prvak Jugoslavije u šahu, internacionalni majstor. Kao član reprezentacije Jugoslavije na Olimpijadi u Moskvi 1956. osvojio je srebrnu medalju. Nalazio se i u selekciji koja je 1957. na prvom ekipnom prvenstvu Evrope u Beču zauzela drugo mesto. Decenijama je radio kao šahovski trener. Bio je selektor reprezentacija Malte, Singapura, Šri Lanke i Ujedinjenih Arapskih Emirata. Čitav radni vek proveo je u Radio Beogradu, gde je radio kao novinar i muzički urednik. Karaklajić se smatra prvim muzičkim urednikom u negdašnjoj Jugoslaviji koji je dozvolio emitovanje rok muzike.

1937 - Rođen je Srđa Popović, advokat. Izdanak ugledne advokatske porodice, nastavio je tradiciju i posvetio se advokaturi izuzetno uspešno. Postao je međunarodno poznat 1970-ih godina 20. veka, veštim i znalačkim zastupanjem optuženih u političkim procesima. Branio je tadašnje disidente, ali i razne kontroverzne ličnosti. Devedesetih je bio jedan od najistaknutijih protivnika tadašnjeg režima u Beogradu. Pokretač je 1989. nedeljnika "Vreme".

1945 - Egipatski predsednik vlade Ahmed Maher Paša ubijen je u skupštini, odmah pošto je u Drugom svetskom ratu objavio deklaraciju o stupanju Egipta u rat protiv Nemačke i Japana.

1945 - Trupe SAD oslobodile su japanske okupacije u Drugom svetskom ratu glavni grad Filipina Manilu.

1946 - Huan Peron je izabran za predsednika Argentine, započevši prvi od tri mandata na čelu te države.

1966 - U Gani je vojnim udarom, dok je bio u poseti Kini, zbačen predsednik Kvame Nkrumah, pod čijim je vođstvom Gana 1957. izborila nezavisnost od Britanije. Vlast je preuzelo takozvano Veće nacionalnog oslobođenja s generalom Džozefom Ankrahom na čelu. Svrgnuti predsednik otišao je u Konakri, gde ga je gvinejski predsednik Seku Ture 2. marta 1966. proglasio kopredsednikom Gvineje.

1971 - Alžir je saopštio da preuzima kontrolu nad francuskim petrolejskim kompanijama u zemlji.

1974 - Umro je srpski biolog Siniša Stanković, član Srpske akademije nauka i umetnosti, direktor Biološkog instituta. Bavio se uporednim istraživanjima porekla i razvića živog sveta balkanskih jezera, strukturom i razvojem njihovih ekosistema. Prirodne nauke studirao je u Beogradu i Grenoblu, a redovni profesor Beogradskog univerziteta postao je 1934. Tokom nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu bio je član rukovodstva NOP Srbije i veći deo rata proveo je kao zatočenik na Banjici. Posle oslobođenja izabran je za predsednika Prezidijuma Narodne skupštine Srbije i uspešno je zastupao interese Jugoslavije na međunarodnim konferencijama. U univerzitetsku nastavu uveo je ekologiju, citologiju, embriologiju, dinamiku razvića, uporednu anatomiju. Dela: "Ohridsko jezero i njegov živi svet" (sinteza njegovih naučnih istraživanja i shvatanja), univerzitetski udžbenici "Uporedna anatomija kičmenjaka", "Ekologija".

1974 - Pakistan je saopštio da je zvanično priznao Bangladeš (bivši Istočni Pakistan) kao nezavisnu državu.

1975 - Umro je sovjetski državnik Nikolaj Aleksandrovič Bulganjin, predsednik vlade Sovjetskog Saveza od 1955. do 1958, učesnik Oktobarske revolucije. Boljševicima se priključio 1917. uoči revolucije i do 1922. radio je u ČEKI (politička policija). Član Centralnog komiteta Komunističke partije Sovjetskog Saveza postao je 1934 a Politbiroa 1948. Tokom Drugog svetskog rata bio je u vojnim savetima Zapadnog, Drugog pribaltičkog i Prvog beloruskog fronta, potom zamenik ministra odbrane, a posle rata ministar oružanih snaga i zamenik predsednika vlade, pre nego što je postao šef vlade.

1990 - Umro je italijanski državnik Alesandro Pertini, bivši predsednik Italije, najpopularniji italijanski političar posle Drugog svetskog rata. Član italijanske Socijalističke partije postao je 1918, niz godina proveo je u fašističkim zatvorima, u Drugom svetskom ratu učestvovao je u pokretu otpora, a potom je bio poslanik i senator. Za šefa države izabran je 1978. i tu dužnost obavljao je do 1985. kada se povukao iz javnog života.

1991 - Nekoliko časova posle poslednjeg pokušaja sovjetske diplomatije da spreči sukob, počela je ofanziva američkih snaga i njihovih saveznika u Zalivskom ratu protiv Iraka u kojem je sa obe strane učestvovalo više od 1,3 miliona vojnika. Kako je navedeno, cilj ofanzive bilo je prisiljavanje Iraka da napusti Kuvajt, koji je okupiran 1. avgusta 1990.

1993 - Kanadski premijer Brajan Malruni, čija je popularnost spala na najniže grane u istoriji anketiranja birača u Kanadi, dao je ostavku posle devet godina na vlasti.

1995 - U retkoj javnoj svađi transatlantskih saveznika, ambasada SAD u Parizu optužila je ministra unutrašnjih poslova Francuske Šarla Paskvu da je slagao povodom špijunskog skandala i odluke francuskih vlasti, dva dana ranije, da zbog političke i ekonomske špijunaže protera četvoricu američkih diplomata i još jednog državljanina SAD.

1996 - Kubanski vojni avioni oborili su dva mala aviona jedne kubanske izbegličke organizacije u SAD, koji su uprkos ponovljenih upozorenja u višednevnom "ratu živaca" da provokacije neće biti tolerisane ušli duboko u vazdušni prostor Kube.

1996 - Palestinski islamski teroristi su u dva samoubilačka napada u Izraelu ubili 27 lica.

1998 - Francuska skupština je jednoglasno ratifikovala sporazum o sveobuhvatnoj zabrani atomskih proba.

2004 - U zemljotresu koji je pogodio oblast El Hoseima na mediteranskoj obali Maroka, poginulo je najmanje 572 lica.

2007 - U eksploziji kamiona bombe, u iračkom gradu Habanija, u blizini sunitske džamije, na prepunoj pijaci, poginulo je 37 ljudi a povređeno je 64. Habanija se nalazi u provinciji Anbar, oko 85 kilometara zapadno od Bagdada.

2008 - Kubanska skupština izabrala je Raula Kastra, brata Fidela Kastra, na mesto predsednika Državnog saveta, najvišeg organa vlasti, čime je on postao i novi predsednik zemlje i novi vrhovni komandant vojske. Fidel Kastro je tri dana ranije saopštio da se, iz zdravstvenih razloga, povlači sa položaja šefa države, na kojem se nalazio od 1959.

2022 - Ruske trupe započele su invaziju na Ukrajinu. Prema terminologiji zvanične Moskve reč je o specijalnoj operaciji izazvanoj odnosom prema ruskom stanovništvu u Ukrajini, odnosno prema Donjeckoj i Luganskoj republici, koje su prethodnog dana i zatražile intervenciju. Jedan od povoda nesumnjivo je bila i činjenica da je zvanični Kijev obelodanio odbacivanje Budimpeštanskog sporazuma iz decembra 1994, kojim je Ukrajina odustala od atomskog programa u vojne svrhe. Zvanična Moskva intervenciju je predstavila i kao denacifikaciju.

Dogodilo se na današnji dan, 25.02.

570 - Papa Pije V ekskomunicirao je iz crkve englesku kraljicu Elizabetu I, što nije imalo uticaja na njen čvrst stav prema Rimokatoličkoj crkvi i njenim vernicima u Engleskoj. Smatrala ih je najvećim političkim problemom njene zemlje.

1707 - Rođen je italijanski pisac Karlo Goldoni, obnovitelj italijanske komedije. Dela: komedije "Mirandolina", "Ribarske svađe", "Tvrdica", "Kockar", "Laskavac", drama "Dalmatinka".

1723 - Umro je engleski arhitekta Kristofer Ren, osnivač Kraljevskog društva u Londonu (akademija nauka) i njegov prvi predsednik od 1680. do 1682. Zaslužan je za usvajanje renesansnih arhitektonskih uzora i napuštanje duge tradicije zidanja u kasnogotičkom maniru. Posle požara koji je opustošio London 1666, uključujući 53 crkve, projektovao je niz zdanja, među kojima i monumentalnu katedralu Svetog Pavla.

1778 - Rođen je argentinski general i nacionalni heroj Hose de San Martin, oslobodilac Argentine, Čilea i Perua od španske kolonijalne vlasti, koji je sa Simonom Bolivarom predvodio južnoamerički pokret za nezavisnost. Ukinuo je ropstvo, proklamovao slobodu štampe, osnivao biblioteke i nastojao da kulturno preporodi svoju zemlju.

1815 - Ubijen je srpski vojvoda Stanoje Glavaš, jedan od čelnika Prvog srpskog ustanka. Pravo ime bilo mu je Stanoje Stamatović. Ubijen je prema nalogu Sulejman paše, posle propasti Hadži-Prodanove bune. Na zboru u Orašcu, na Stretenje 1804. odbio je da predvodi Prvi srpski ustanak i na njegov predlog za vožda je izabran Karađorđe. Njegovo herojstvo u boju na Deligradu, u oslobađanju Prokuplja, opsadi Beograda i drugim bitkama opevano je u narodnim pesmama, a Đura Jakšić je napisao i istorijsku dramu "Stanoje Glavaš".

1841 - Rođen je francuski slikar Pjer Ogist Renoar, jedan od najistaknutijih impresionista i najvećih evropskih slikara 19. veka. Radio je portrete, aktove, kompozicije iz savremenog života, mrtvu prirodu, pejsaže, s neuporedivim osećanjem za ljupka lica, životnu radost i prefinjen kolorit i razvio je izraz karakterističan po svetloružičastim i modrim tonovima. U starosti je radio i skulpture, pretežno aktove jedre forme.

1842 - Rođen je Karl Maj, nemački književnik. Plodan i popularan autor, pisao je laku literaturu zabavnog karaktera. Bio je najtiražniji nemački autor. Dela: "Vinetu", "Blago u srebrnom jezeru", "Sin lovca na medvede", "Od Bagdada do stambola", "U balkanskim gudurama".

1873 - Rođen je italijanski operski pevač Enriko Karuzo, jedan od najvećih tenora u istoriji opere. Bio je posebno cenjen kao izvođač rola u operama Đuzepea Verdija i Đakoma Pučinija i interpretator kancone. Jedan je od prvih pevača koji je snimio gramofonske ploče. Dela: "Uspomene", "Metodi pevanja".

1885 - Nemačka je anektirala Tanganjiku (Nemačku Istočnu Afriku), koja će ostati nemačka kolonija do kraja Prvog svetskog rata. Danas je Tanganjika sastavni deo istočnoafričke države Tanzanije, osim teritorija Ruande i Burundija.

1899 - Umro je osnivač britanske novinske agencije Rojter - Paul Julijus fon Rojter. Po rođenju bio je nemački Jevrejin, pravo ime bilo mu je Izrael Bir Josafat. Izvesno vreme radio je u novinskoj agenciji Avas u Parizu, a zatim je osnovao novinsku agenciju Rojter, koja se i danas zove po njemu. Rojter je posle francuskog Avasa (danas Frans pres) druga najstarija novinska agencija na svetu.

1948 - Komunisti su u Čehoslovačkoj prigrabili vlast "februarskim udarom", prinudivši predsednika vlade Eduarda Beneša da prihvati ostavke nekomunista u vladi.

1949 - Posmrtni ostaci Kornelija Stankovića svečano su sahranjeni u Aleji velikana na Novom groblju u Beogradu, nakon što su preneti iz Budimpešte, gde je Stanković umro 1865. Stanković je osnivač novog nacionalnog pravca u srpskoj muzici. Zapisivao je i harmonizovao srpsko crkveno pojanje. Rođen je 1831. u drevnoj porodici budimskih Srba. Školovao se u Aradu, Segedinu, Pešti, a u Beču je studirao kompoziciju. U Sremskim Karlovcima proučavao je i beležio usmenom tradicijom sačuvano srpsko crkveno pojanje. Bio je horovođa Beogradskog pevačkog društva. Doprineo je da se za srpsku muziku zainteresuju strani kompozitori, posebno ruski, uključujući Čajkovskog ("Srpski marš", danas poznat kao "Slovenski") i Nikolaja Rimskog-Korsakova ("Fantazija na srpske teme"). Dela: "Pravoslavno crkveno pojanje u srpskoga naroda", šest svezaka "Srpskih narodnih pesama", koje je harmonizovao za hor, za glas i klavir, ili samo za klavir.

1954 - Egipatski predsednik Muhamed Nagib prinuđen je da podnese ostavku, a svu vlast je kao premijer i predsednik Revolucionarnog saveta preuzeo Gamal Abdel Naser, njegov blizak saradnik prilikom obaranja kralja Faruka I u julu 1952.

1956 - U govoru na 20. kongresu Komunističke partije Sovjetskog Saveza, Nikita Hruščov je osudio vladavinu Staljina.

1972 - Sovjetski vasionski brod "Luna 20" vratio se na Zemlju sa uzorcima Mesečevog tla.

1976 - SAD su stavile veto na rezoluciju Ujedinjenih nacija kojom je osuđena izraelska aneksija istočnog Jerusalima.

1983 - Umro je američki pisac Tomas Lenijer Vilijams, poznat kao Tenesi Vilijams. Opisivao je svet seksualnosti i nasilja i neretko je napadan zbog sklonosti ka šokantnom i senzacionalnom. Dela: drame "Staklena menažerija", "Tramvaj nazvan želja", "Mačka na usijanom limenom krovu", "Tetovirana ruža", "Nežna ptica mladosti", "Leto i dim", "Noć iguane", "Camino real", "Vieux Carre", "Odeća za letnji hotel", "Ne o slavujima", romani "Rimsko proleće gospođe Ston", "Moize i svet razuma", zbirke priča "Jedna ruka", "Tvrda-šećerlema", zbirka pesama "U zimu".

1986 - Filipinski diktator Ferdinand Markos, koji je Filipinima vladao od 1965. kao predsednik, a od 1972. kao diktator, uz podršku SAD, podneo je ostavku i pobegao iz zemlje, zbog krađe glasova i objavljivanja "pobede" na predsedničkim izborima. Protivkandidat bila je Korason Akino, udovica Benjina Akina, čije je ubistvo 1983. organizovao Markos. Usledila je pobuna nazvana "vlast naroda" pod vođstvom šefa armije generala Fidela Ramosa i ministra odbrane Huana Enrilea. SAD su nakon pobune odustale od daljnje podrške Markosu.

1991 - Iračka raketa "skad" pogodila je u Zalivskom ratu kasarnu američkih marinaca kod saudijskog grada Dahran i usmrtila 28 vojnika.

1993 - Bomba koju su u njujorškom Svetskom trgovinskom centru podmetnuli islamski teroristi ubila je šest i ranila više od 1.000 ljudi.

1993 - Kim Jong Sam je preuzeo dužnost predsednika Južne Koreje kao prvi civil na čelu te azijske države posle 32 godine.

1994 - Jevrejski naseljenik Baruh Goldštajn usmrtio je 43 muslimanska vernika u džamiji u Hebronu. Ubrzo zatim, od strane prisutnih, pretučen je do smrti.

1994 - SAD su proterale ruskog diplomatu Aleksandra Lisenka, tvrdeći da je reč o šefu ruskih obaveštajaca u Vašingtonu.

1995 - Londonski dnevnik "Gardijan" objavio je da su bosanski muslimani tajno naoružavani preko aerodroma u Tuzli, uz podršku NATO, čime je kršena rezolucija UN.

1998 - Dužnost predsednika Južne Koreje preuzeo je Kim De Džung, bivši dugogodišnji disidentski lider tokom vojne diktature u toj azijskoj zemlji.

1999 - Kina je u Savetu bezbednosti UN stavila veto na produženje mandata snagama UN u Bivšoj Jugoslovenskoj Republici Makedoniji, što je protumačeno kao odgovor Pekinga na odluku vlade u Skoplju da prizna Tajvan, zbog čega je Kina prekinula diplomatske odnose s BJRM. U BJRM su potom ostale trupe NATO, bez mandata UN, ali su one ubrzo znatno brojčano i tehnički ojačane i aktivno su učestvovale u NATO agresiji na Srbiju (SRJ) mesec dana docnije.

2003 - Umro je italijanski filmski glumac i režiser Alberto Sordi. Igrao je u više od 200 filmova, a dvadesetak je režirao. U svet filma ušao je sa 15 godina, a tokom dugogodišnje karijere tumačio je galeriju likova, prikazujući duh Italijana, često s najkomičnije strane. Filmovi: gluma - "Pod suncem Rima", "Beli šeik", "Dangube", "Heroj našeg doba", "Moj sin Neron", "Veliki rat", "Mejd in Itali", "Mali, sasvim mali građanin", režija - "Oprostite, da li ste za ili protiv?", "Italijan u Americi", "Pomozi mi ljubavi".

2004 - Skupština Češke odlučila je da 100 vojnika češke vojske pošalje u Avganistan. Reč je prvoj borbenoj ulozi čeških oružanih snaga od Drugog svetskog rata.

2005 - Umro je britanski pravnik Piter Benenson, osnivač međunarodne organizacije za zaštitu ljudskih prava - Amnesti internešnal.

2007 - Iranska Revolucionarna garda, ubila je 17 pobunjenika na severozapadu Irana, nedaleko od Turske granice. Iran se suočava sa problemom nekolicine pobunjeničkih pokreta sa etničkim i verskim motivima.

2007 - Iran je uspešno lansirao u orbitu prvu raketu - nosač satelita, delo domaćih naučnika. U saradnji s Rusijom Iran je lansirao u svemir dve godine ranije satelit "Sina 1".

2012 - Preminuo je švedski glumac Erland Jozefson, dugogodišnji saradnik Ingmara Bergmana u više od 40 filmova i predstava. Svetsku slavu postigao je ulogom u Bergmanovom ostvarenju "Prizori iz bračnog života" 1973. Bio je direktor Kraljevskog pozorišta u Stokholmu. Sarađivao je i sa Tarkovskim "Nostalgija" (1983), "Žrtva" (1986), pa i sa srpskim rediteljem Goranom Markovićem u filmu "Variola vera".

2020 - Umro je Hosni Mubarak, predsednik Egipta od 1981. do 2011. Ostvario je blistavu karijeru kao vazduhoplovni oficir, a od 1975. godine bio je drugi čovek Egipta kao zamenik predsednika Sadata. Na čelu vojnog vazduhoplovstva te zemlje nalazio se od 1972. Kao predsednik uspešno je posredovao u odnosima Izraela i Palestinaca. Oboren je s vlasti na talasu promena u arapskom svetu februara 2011

Dogodilo se na današnji dan, 26.02.

Na današnji dan 1199. godine u Hilandaru je umro Stefan Nemanja (monaško ime bilo mu je Simeon), osnivač dinastije Nemanjić koja je vladala srpskim zemljama više od dva veka. Pre nego što se 1196. zamonašio, vladao je Srbijom kao veliki župan.
Vlast je preuzeo 1166. kad je zbacio brata Tihomira, velikog župana, štićenika dvora u Carigradu. Ubrzo po preuzimanju vlasti pokušao je da se odupre suprematiji Vizantije, protiv čije je vojske ratovao u savezu sa Mletačkom republikom, ali je to uspeo tek posle smrti vizantijskog cara Manojla Komnina 1180. U savezu sa Ugarskom napao je i Srbiji priključio zetsko primorje (staru srpsku Kraljevinu Duklju), Trebinje, Zahumlje, oblast oko Južne i Velike Morave kao i prostor Kosova i Metohije (bez Prizrena).

Nemački car i jedan od vođa Trećeg krstaškog rata Fridrih I Barbarosa, koji je s vojskom na osnovu sporazuma s Nemanjom prošao kroz Srbiju, 1189. nije prihvatio njegovu ponudu za zajedničku borbu protiv Vizantije. Kad su krstaši prešli u Malu Aziju, Vizantija je napala Srbiju 1190. ali je Nemanja uspeo da očuva samostalnost države.

Pošto je presto ustupio srednjem sinu, docnije prvom kralju iz dinastije Nemanjića - Stefanu Prvovenčanom, a ne najstarijem Vukanu, zamonašio se u svojoj zadužbini manastiru Studenica. Sa najmlađim sinom Rastkom, čije je monaško ime bilo Sava, podigao je na Svetoj Gori manastir Hilandar, koji je ubrzo postao najznačajniji srpski duhovni i književni centar.

Podigao je i crkve i manastire Đurđeve Stupove, Bogorodičin manastir i Svetog Nikolu kod Kuršumlije. Srpska pravoslavna crkva slavi ga kao Svetog Simeona Mirotočivog, prvog u nizu svetitelja iz loze Nemanjića.




Danas je ponedeljak, 26. februar, 57. dan 2024. godine. Do kraja godine ima 309 dana.

1531 - U portugalskoj prestonici Lisabon u zemljotresu je poginulo između 20.000 i 30.000 ljudi.

1770 - Umro je italijanski violinski virtuoz i kompozitor Đuzepe Tartini, koji je uveo novine u tehniku sviranja i građenja violina i otkrio pojedine akustične pojave u muzici. Komponovao je mnoštvo violinskih koncerata i sonata, uključujući sonatu "Đavolji triler".

1802 - Rođen je francuski pisac Viktor Igo, član Francuske akademije, najveći pesnik Francuske 19. veka i rodonačelnik francuskog realizma. Bio je veoma angažovan u političkom životu, isprva kao monarhista, potom kao republikanac. Pod Lujem Filipom postao je per Francuske i akademik, a 1848. poslanik u Ustavotvornoj skupštini. Posle državnog udara Napoleona III 1851. živeo je u izgnanstvu u Belgiji i Engleskoj, a kad je 1870. palo Drugo carstvo trijumfalno je dočekan u Parizu, gde je do smrti 1885. neumorno stvarao. Napisao je 1876. vatreni članak "Za Srbiju". Pisao je pesme, drame, romane, eseje, pamflete. Dela: romani "Jadnici", "Bogorodičina crkva u Parizu", "Rabotnici na moru", drame "Ernani", "Lukrecija Bordžija", "Rij Blaz", političko-satirična zbirka pesama protiv Napoleona III "Kazne", pamflet "Napoleon Mali".

1808 - Rođen je francuski slikar, grafičar i vajar Onore Domije, najveći karikaturista 19. veka. Njegove duhovite, smele i zajedljive karikature, koje je uglavnom objavljivao u listu "Šarivari", donele su mu i dosta nevolja - 1832. je odležao šest meseci u zatvoru zbog karikature kralja Luja Filipa. Izradio je veći broj slika socijalnog i takođe literarnog sižea.

1815 - Francuski car Napoleon I napustio je mediteransko ostrvo Elba, na koje je proteran posle abdikacije 1814. Krenuvši s malom grupom sledbenika ušao je u Pariz i povratio vlast, čime je počela njegova druga vladavina poznata kao "100 dana", okončana u junu 1815. vojnim porazom kod Vaterloa.

1834 - Umro je nemački izdavač i štampar Alojz Johan Nepomuk Franc Zenefelder, pronalazač sistema litografske štampe. Napisao je "Udžbenik litografije".

1846 - Rođen je Bafalo Bil, legendarna ličnost istorije Amerike u vreme osvajanja prostranstava na zapadu današnjih SAD. Rođen je kao Vilijam Frederik Kodi, a nadimak je stekao kao vešt lovac na bizone. U poznijim godinama obilazio je svet u sklopu jednog cirkusa prikazujući svoje neobične veštine. Sa svojim cirkusom gostovao i u tadašnjoj Kraljevini Srbiji.

1848 - U Francuskoj je proglašena Druga republika, dva dana posle abdikacije kralja Luja Filipa.

1852 - Britanski vojni transportni brod "Birkenhed" potonuo je u zalivu Simon uz obalu Južne Afrike, pri čemu je poginulo 485 osoba.

1901 - Posle gušenja dvogodišnjeg kineskog ustanka protiv strane okupacije - nazvanog "Bokserski ustanak" prema nazivu tajnog patriotskog udruženja "Pesnica u ime mira i pravde" - vođama pobune Či Hsiuiju i Su Čeng Juu javno su odrubljene glave.

1909 - Tursko carstvo je priznalo austrougarsku aneksiju Bosne i Hercegovine.

1915 - Nemci su u Prvom svetskom ratu, u borbi protiv Francuza kod Malankura, prvi put u istoriji ratovanja upotrebili bacače plamena.

1916 - Nemci su u Prvom svetskom ratu potopili francuski teretni brod "Provansa II", usmrtivši 930 ljudi.

1918 - Nemački avioni su u Prvom svetskom ratu bombardovali italijanski grad Veneciju.

1935 - Škotski fizičar Robert Votson Vat prvi put je javno demonstrirao uređaj nazvan radar (otkrivanje i određivanje položaja pomoću radio talasa).

1936 - Adolf Hitler je u Saksoniji otvorio prvu fabriku za proizvodnju "narodnog vozila" (Folksvagen).

1952 - Premijer Vinston Čerčil je saopštio da je Velika Britanija proizvela atomsku bombu i da će je isprobati u Australiji.

1960 - Umro je srpski lingvista Aleksandar Belić, profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske kraljevske akademije (posle Drugog svetskog rata Srpske akademije nauka) od 1937. do smrti 1960. i član svih slovenskih akademija. Posle završene Velike škole u Beogradu, studirao je slovensku filologiju i lingvistiku u Odesi i Moskvi. Osnovao je i uređivao časopise "Južnoslovenski filolog" i "Naš jezik". Osnivač je srpske moderne dijalektologije i jedan od tvoraca naučne sintakse. Rešio je složen problem opšteslovenskog akcentnog sistema. Pod njegovim rukovodstvom SAN (danas SANU) je izdala prvu knjigu velikog "Rečnika književnog i narodnog jezika". Napisao je oko 500 rasprava, jezičkih ogleda, naučnih kritika, polemika i prikaza. Dela: "O jezičkoj prirodi i jezičkom razvitku", "Pravopis srpskog jezika", "Dijalekti istočne i južne Srbije", "O dvojini u slovenskim jezicima", "Galički dijalekat".

1969 - Umro je nemački filozof Karl Teodor Jaspers. Po završetku medicine radio je na Psihijatrijskoj klinici u Hajdelbergu, a potom je bio profesor filozofije dok ga 1937. nisu otpustili nacisti. Objavio je 25 knjiga iz psihijatrije i filozofije. Dela: "Opšta psihopatologija", "Psihologija pogleda na svet", "Filozofija", "Um i egzistencija", "O istini", "O izvoru i cilju istorije", "Filozofska vera".

1980 - Egipat i Izrael su uspostavili diplomatske odnose, okončavši tri decenije međusobnog ratnog stanja.

1990 - Pod vođstvom Violete Barios de Čamoro, udružena lista 14 opozicionih partija Nikaragve dobila je izbore nad sandinistima predsednika Danijela Ortege.

1992 - Umro je srpski glumac Jovan Janićijević, dugogodišnji član Beogradskog dramskog pozorišta. Popularnost je stekao filmskim ulogama, posebno televizijskim serijama poput "Građana sela Luga", "Parničara" i "Muzikanata", a lik Burduša iz poslednje od tih serija postao je sastavni deo njegovog imena.

1993 - U snažnoj eksploziji koju su u Svetski trgovački centar u Njujorku podmetnuli arapski islamski teroristi poginulo je šest, a povređeno oko 1.000 ljudi.

1995 - Posle gubitka oko milijardu dolara koje je na berzi izazvao diler u Singapuru Nik Lison, bankrotirala je londonska banka "Berings", jedna od najstarijih i najuglednijih britanskih banaka.

1997 - Švajcarska vlada odobrila je osnivanje memorijalnog fonda za žrtve holokausta u Drugom svetskom ratu, nastojeći da umanji razmere skandala posle otkrića da su trezori banaka u Švajcarskoj puni imovine žrtava nemačkih nacista.

2001 - Umro je Dragoslav Avramović srpski ekonomski stručnjak, dopisni član SANU. Doktorat ekonomskih nauka stekao je 1956, bio je savetnik NBJ od 1951. Potom radi u Svetskoj banci, gde je od šefa Odeljenja za opšte studije dospeo je do mesta direktora. Bio je savetnik generalnog sekretara Konferencije UN za trgovinu i razvoj (UNCTAD) za pitanja ekonomske saradnje zemalja u razvoju i za opšta pitanja (Ženeva 1980-1984), kao i ekonomski savetnik Banke za trgovinu i razvoj (Vašington 1984-1988). Njegovim ekonomskim programom je januara 1994. zaustavljena hiperinflacija u SRJ, od marta 1994. do maja 1996. nalazio se na mestu guvernera Narodne banke. Bio je centralna ličnost Saveza za promene.

2001 - Etiopija je saopštila da je povukla sve trupe s teritorije Eritreje, okončavši tako dvogodišnji pogranični rat i omogućivši kasnije razmeštanje "plavih šlemova".

2001 - Jedan od vođa Hrvata u Bosni i Hercegovini Dario Kordić osuđen je u Haškom tribunalu na 25 godina zatvora zbog ratnih zločina nad bosanskim muslimanima.

2004 - Makedonski predsednik Boris Trajkovski poginuo je u avionskoj nesreći u blizini Mostara.

2007 - Srbija je presudom Međunarodnog suda pravde Hagu oslobođena optužbe za genocid u Bosni i Hercegovini. Sudsko veće tada je, sa 13 glasova "za" od ukupno 15, odlučilo da "Srbija nije planirala, podstrekivala, niti je bila saučesnik u genocidu koji se desio u Srebrenici u julu 1995".

2008 - Umrla je srpska pesnikinja Mira Alečković jedna od najplodnijih književnica srpske (i južnoslovenske) dečje literature. Diplomirala je u Beogradu književost i lingvistiku, a potom Fušeovu školu u Parizu. Autor je preko 50 knjiga za mlade, urednica dečjih i omladinskih listova Zmaj, Mladost, Pionir, Poletarac. Dugogodišnja je predsednica Društva Jugoslavija-Francuska, kao i Udruženja književnika Srbije. Bila je učesnik NOP-a. Na muziku Nikole Hercigonje ispevala je pesmu "Jugoslavijo", jednu od svečanih pesama negdašnje SFRJ. Nosilac je niza odlikovanja i priznanja među kojima su i dve Legije časti.

2009 - Bivši predsednik Srbije Milan Milutinović oslobođen je pred Haškim tribunalom. Sud je našao da su neosnovane sve optužbe za navodne zločine protiv čovečnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja na Kosovu i Metohiji 1999. godine.

2019 - Ratno vazduhoplovstvo Indije izvelo je vazdušne napade u pakistanskom delu Kašmira na kampove za obuku islamske ekstremističke grupe Džaiš-e-Mohamad (JeM). Ta grupa preuzela je prethodno odgovornost za samoubilački bombaški napad izveden desetak dana ranije kada je poginulo 40 indijskih vojnika u planinskom regionu Kašmira. Usledila je razmena vatre pakistanskih i indijskih trupa u Kašmiru narednih dana.

2021 - Iz školskog internata u varošici Dzangebe, u drzavi Zamfara na severozapadu Nigerije, oteto je 279 devojčica. Jedan policajac je ubijen. Za otmicu je odmah osumnjičena grupa Boko Haram, ekstremna islamistička formacija koja operiše po severnoj Nigeriji, Čadu, Nigeru, kao i na severu Kameruna, poznata po otmicama dece.

Dogodilo se na današnji dan, 27.02.

Na današnji dan 272. godine rođen je rimski car Konstantin I Veliki, prvi rimski car koji je dozvolio slobodno ispovedanje Hrišćanstva. Konstantin je rođen na tlu sadašnje Srbije u Naisusu (Niš). Carem su ga 306. proglasili rimski legioni u Britaniji, posle čega je u nizu sukoba savladao suparnike i sam zavladao zapadnim delom Rimskog carstva. Od 312. vladao je zajedno sa carem Istočnog Rimskog carstva Valerijem Likinijem, a posle pobede nad njim 324. sam celim Carstvom do smrti. S Likinijem je 313. izdao Milanski edikt o slobodi veroispovesti hrišćana. Na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji 325. pomogao je Crkvi da suzbije arijanizam. Osnivač je Konstantinopolja (Carigrad), nove prestonice carstva.

Danas je utorak 27. februar, 58. dan 2024. Do kraja godine ima 307 dana.

1807 - Rođen je američki pisac Henri Vodsvort Longfelou, čija dela odlikuje veoma uglađen oblik, ali i konvencionalnost, naglašena didaktičnost i sentimentalnost. Stvarao je pod jakim uticajem nemačkih romantičara. Dela: indijanski ep "Hijavata", poeme "Evangelina", "Poeme o ropstvu", soneti "Božanstvena komedija".

1822 - U Beču su prestale da izlaze "Novine serbske". List su 1. avgusta 1813. pokrenuli i uređivali Dimitrije Davidović i Dimitrije Frušić, studenti medicine u Beču, obojica rodom iz Srema. Davidoviću je novinarstvo i uopšte rad na polju nacionalne kulture postalo trajno opredeljenje. On je tvorac prvih novina i u obnovljenoj Kneževini Srbiji i autor je prvog srpskog ustava - Sretenjskog 1835. godine. Frušić je postao lekar i nije se više bavio novinarstvom. Njihove novine štampane su tadašnjim građanskim pravopisom.

1844 - Dominikanska Republika se odvojila od Haitija, i postala nezavisna država. U periodu između 1822. i 1844. celo ostrvo je bilo jedinstvena republika, da bi se tada izdvojio bivši španski posed (Dominikanska republika) od negdašnjeg francuskog Haitija. Pod španskom vlašću Dominikanska republika se ponovo nalazila između 1861. i 1865.

1846 - Rođen je nemački sociolog, istoričar i književni istoričar Franc Mering, jedan od vođa i teoretičara levog krila nemačke socijaldemokratije i "Saveza Spartaka" i Komunističke partije Nemačke. Dela: "Biografija Karla Marksa", "Istorija nemačke socijalne demokratije", studija "Legenda o Lesingu".

1847 - Rođena je engleska pozorišna glumica Elen Ališa Teri, najveći tumač ženskih likova u delima Vilijama Šekspira u britanskom pozorištu u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka. Posebno su upamćene njene kreacije Ledi Makbet, Ofelije, Dezdemone, Beatriče, Porcije, Viole. Vodila je 20 godina londonsko pozorište "Liceum" s Henrijem Irvingom, takođe slavnim glumcem tog doba, koji joj je najčešće bio partner. Napisala je autobiografiju "Istorija mog života", delo znatne književne vrednosti.

1881 - Rođen je islandski državnik Svejn Bjernson, prvi predsednik Islanda posle proglašenja te ostrvske zemlje republikom 1944.

1887 - Umro je ruski kompozitor Aleksandar Porfirijevič Borodin, pripadnik neformalne muzičke grupe "Velika petorica" i utemeljivač ruske simfonijske i kamerne muzike. Po obrazovanju bio je lekar i hemičar i radio je kao univerzitetski profesor. Kao dečak svirao je flautu i klavir, kasnije i violončelo. Inspirisao se ruskom narodnom muzikom, narodnim pričama, legendama i istočnjačkim folklorom. Dela: opera "Knez Igor", simfonija br. 2 ("Bagatirska simfonija"), simfonijska slika "U srednjoj Aziji".

1900 - Osnovana je britanska Laburistička partija, s Remzijem Mekdonaldom kao sekretarom.

1902 - Rođen je američki pisac Džon Stajnbek, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1962. Preplićući naturalizam s humorom, pisao je o životu eksploatisanih u vreme velike ekonomske krize tridesetih godina 20. veka, tegobnom životu seljaka, skitnica i probisveta, o animalnim porivima u čoveku i pobuni nekonformističke mlade generacije. Dela: romani "Plodovi gneva", "Zima našeg nezadovoljstva", "Istočno od raja", "Kvart Tortilja", "O miševima i ljudima", "U neizvesnoj bici", drama "Mesec je zašao", putopis "Putovanja s Čarlijem", eseji "Kratka vladavina Pipina IV".

1913 - Rođen je američki pisac Irvin Šo, čija se proza odlikuje snažnom dramatičnošću, društvenom svešću i živim dijalogom. Borio se u Drugom svetskom ratu kao vojnik u Evropi i Africi. Dela: romani "Mladi lavovi", "Lusi Kraun", "Dve sedmice u drugom gradu", "Glasovi letnjeg dana", "Prosjak i lopov", "Bogataš i siromah", "Hleb na vodama", "Veče u Vizantiji", "Vrh brda", zbirke pripovedaka "Mornar sa Bremena", "Dobrodošli u grad", "Mešovito društvo", "Ljubav u mračnoj ulici", "Pet decenija", "Bog je bio ovde, ali je otišao ranije", "Šaputanja u Bedlamu", drame "Sahraniti mrtve", "Opsada", "Ljubazni ljudi", "Povlačenje u zadovoljstvo", "Sinovi i vojnici", "Ubica", putopis "U društvu delfina".

1928 - Rođen je Mladomir Todorović, rektor Karlovačke bogoslovije, profesor, prevodilac, protojerej. Bio je profesor Svetog pisma Starog zaveta u bogoslovijama u Prizrenu, Beogradu i Sremskim Karlovcima, gde je obavljao dužnost rektora 1977-1993. Jedna je od najistaknutijih i najzaslužnijih ličnosti srpske crkvene prosvete. Dela: "Rečnik manje poznatih reči i izraza u Svetom pismu", "Prevod Svetog pisma Platona Atanackovića". Za "Srbljak" (staro crkveno pesništvo, službe i žitija kanonizovanih Srba), SKZ 1970, napisao je Rečnik pojmova, ličnosti i navoda iz Svetoga pisma, kao i za izdanje dela Teodosija Hilandarca. Priredio je Sveto Pismo za decu, kao i "Božićnu čitanku", u izdanju biblioteke Svečanik, Minhen. Prevod dela "Proroci" Alekseja Knjazeva.

1932 - Rođena je Elizabet Tejlor, britansko američka glumica, holivudska legenda, jedna od najvećih filmskih zvezda uopšte. Posebno je upamćena po ulogama u klasicima kao što su "Kleopatra", "Mačka na usijanom limenom krovu" i "Ko se boji Virdžinije Vulf?". Na vrhuncu slave nalazila se tokom 50-ih i 60-ih, kada je četiri puta za redom, bila je nominovana za Oskara, koji je dobila 1961. a drugi put šest godina kasnije.

1933 - Nacisti su zapalili zgradu Rajhstaga (skupština) u Berlinu, optuživši za to komuniste, što je iskorišćeno kao opravdanje za hapšenje oko 1.500 komunističkih prvaka. Na procesu u Lajpcigu jedan od optuženih - Georgi Dimitrov, razobličio je planove nacista, pa se suđenje pretvorilo u njihov fijasko.

1936 - Umro je ruski lekar Ivan Petrovič Pavlov, osnivač Instituta za eksperimentalnu medicinu, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1907. Završio je bogosloviju, zatim medicinu. Pavlovljevi veliki teorijski i praktični uspesi - teorija uslovnog refleksa, proučavanje rada žlezda, proveravanje dejstva lekova na rad srca, proučavanje funkcija kore velikog mozga - učinili su njegove laboratorije svetskim centrom fiziologije. Njegova teorija o uslovnim refleksima snažno je uticala na mnoge naučne discipline, posebno na psihologiju, psihijatriju kao i medicinu uopšte. Bio je otvoreni i uporni kritičar boljševika, ali ga je sovjetski režim tolerisao i do smrti mu je pružao potrebne uslove za naučni rad.

1939 - Ujedinjeno kraljevstvo i Francuska priznale su vladu generala (generalisimusa) Franka, nasuprot legalno izabrane republikanske vlade koja je izgubila građanski rat. Francisko Franko Bahamonde će uvesti diktaturu, praćenu belim terorom, a docnije je obnovio monarhiju. Njegova vladavina bila je izrazito reakcionarna i naglašeno klerikalna. Nakon njegove smrti španski kralj Huan Karlos Burbonski, koga je Franko pripremao za presto, uspostavio je demokratski režim.

1952 - Održana je prva sednica UN u novom stalnom središtu svetske organizacije u Njujorku.

1963 - U Dominikanskoj Republici je posle 33 godine okončan period diktature dolaskom na vlast izabranog predsednika Huana Boša, osnivača i vođe Revolucionarne Dominikanske Partije, koji je od 1930. živeo u izbeglištvu.

1968 - Donji dom parlamenta je ograničio useljavanje "obojenih" u Veliku Britaniju.

1976 - Eskimski lideri predočili su kanadskoj vladi da njihovom narodu pripada pola miliona kvadratnih kilometara Kanade.

1976 - U negdašnjoj koloniji "Španska Sahara" - koju je vlada u Madridu predala na upravljanje Maroku i Mauritaniji - oslobodilački pokret "Polisario" je objavio osnivanje Saharske Arapske Demokratske Republike, poznatije kao Zapadna Sahara.

1978 - Egipat je ukinuo povlastice za Palestince u toj zemlji, izjednačivši ih sa ostalim Arapima.

1986 - Posle obaranja sa vlasti, filipinski diktator Ferdinand Markos, dugogodišnji štićenik SAD, doputovao je na Havaje.

1990 - Nelson Mandela je doputovao u Zambiju, otpočevši tako prvo putovanje u inostranstvo posle 27 godina provedenih u južnoafričkim zatvorima.

1991 - Porazom Iraka završen je Zalivski rat SAD i savezničkih zemalja protiv te arapske zemlje. Iračani su morali da se povuku iz Kuvajta, koji su okupirali 1. avgusta 1990.

1993 - U stanici Štrpci, iz voza koji je saobraćao na relaciji Beograd - Bar, grupa pripadnika paravojne formacije, otela je 20 putnika muslimana (Bošnjaka) - kojima se izgubio svaki trag. Oteti putnici bili su državljani Srbije i Crne Gore, a svi detalji ovog zločina nisu nikada rasvetljeni.

1994 - U eksploziji bombe koju su islamski teroristi podmetnuli u jednu maronitsku crkvu u Libanu poginulo je 10 vernika koji su pred oltarom čekali da budu pričešćeni.

1996 - Suspendovane su sankcije UN protiv Republike Srpske.

2002 - Muslimanski ekstremisti su u državi Gudžarat na zapadu Indije zapalili voz pun hinduističkih vernika i usmrtili 58 ljudi, što je izazvalo talase nasilja u toj državi u kojima je stradao oko 1.000 osoba.

2003 - Haški tribunal osudio je bivšu predsednicu Republike srpske Biljanu Plavšić na 11 godina zatvora.

2004 - Vođa japanske sekte Aum šinrikjo (Sekta vrhovne istine) Šoko Asahara osuđen je na smrtnu kaznu vešanjem zbog organizovanja napada nervim gasom sarin u tokijskom metrou devet godina ranije, kada je usmrćeno 12 ljudi.

2007 - Glavni tužilac stalnog Međunarodnog krivičnog suda u Hagu Luis Moreno-Okampo imenovao je prvu dvojicu optuženih za zločine u regiji Darfur, na zapadu Sudana - bivšeg sudanskog ministra unutrašnjih poslova i bivšeg zapovednika lokalnih oružanih jedinica.

2019 - Na Ramzes železničkoj stanici u Kairu, Egipat, 25 osoba je poginulo, a 50 je povređeno, pošto je lokomotiva probila rampu na stanici izazvavši eksploziju i požar.

Dogodilo se na današnji dan, 28.02.

Na današnji dan 1862. godine u Srbiji je zakonom uvedena advokatura, pošto je usvojen Zakon o javnim pravozastupnicima. Donošenjem Zakona pravna pomoć poverena je samo školovanim pravnicima, i bilo je neophodno da ih u ovo zvanje upiše Ministarstvo pravde. Ranije su stranke pred sudom zastupali pismeniji ljudi, mahom činovnici. Smatra se da je inicijator Zakona o javnim pravozastupnicima bio Ilija Garašanin, u vreme njegovog donošenja predsednik Saveta ministara (vlade) tadašnje Kneževine Srbije.

Danas je sreda, 28. februar, 59. dan 2024. Do kraja godine ima 306 dana

1525 - Poslednjeg astečkog cara Kuautemoka posle mučenja je pogubio španski osvajač Ernan Kortes.

1533 - Rođen je francuski pisac i filozof Mišel de Montenj, obnovitelj intelektualnog skepticizma i vesnik slobodne misli u 17. i 18. veku. Smatrao je da je ljudski razum nemoćan u traženju istine i pravde, ali da je svaki čovek dužan da nađe izvesne norme u privatnom i javnom životu kako bi živeo razumno, svestan svojih opšteljudskih odgovornosti. Dela: "Eseji", "Dnevnik putovanja".

1825 - Potpisan je ugovor Rusije i Velike Britanije, kojim je određena granica između Aljaske i Kanade, tada teritorija pod kontrolom Moskve, odnosno Londona.

1832 - U Beogradu je osnovana Narodna biblioteka Srbije. Dimitrije Davidović tog dana prosledo je pismo Knjazu Milošu o ustrojstvu Biblioteke, novembra iste godine Knjaz Miloš odredio je da se po jedan obavezni primerak dostavlja novoosnovanoj biblioteci. Prva zgrada Narodne biblioteke nalazila se uz samu portu Saborne crkve, u tom zdanju bila je smeštena samo godinu dana 1832/33, zatim je preseljena u zgradu Državne tipografije nasuprot knjizare Gligorija Vozarovića. Izvesno vreme biblioteka je u sastavu Državne štamparije (Knjaževsko tipografijska biblioteka), zatim Ministarstva prosvete, a 1870. postala je samostalna ustanova. Za njenu organizaciju i napredovanje najzaslužniji su Đura Daničić, Janko Šafarik, Stojan Novaković, Jovan Tomić, Milorad Panić Surep. U nemačkom bombardovanju Beograda aprila 1941. potpuno je uništena zgrada Biblioteke na Kosančićevom vencu pri čemu je izgorelo oko 300.000 knjiga, od kojih su neke bile raritetne i od neprocenjive vrednosti, ne samo za srpsku kulturu. Tokom i posle rata obnavljani su fondovi i već 1958. imala je 335.000 knjiga. Narodna bibilioteka Srbije od aprila 1973. nalazi se u namenski građenom zdanju na Svetosavskom platou u Beogradu.

1842 - Rođen je srpski filozof, pisac i političar Milan Kujundžić Aberdar, jedan od prvih profesora filozofije na beogradskoj Velikoj Školi, član Srpske kraljevske akademije, predsednik skupštine Srbije i ministar prosvete. Studirao je u Beču, Minhenu i Parizu, diplomirao u Oksfordu. U mladosti je bio jedan od vođa Ujedinjene omladine srpske i urednik njenog glasila "Mlada Srbadija". Stihovi tog izrazito romantičarskog pesnika pozivali su na borbu za oslobođenje i ujedinjenje porobljene braće. Dela: "Kratki pregled harmonije u svetu", "Ide li svet na bolje ili na gore", "Filozofija u Srba", "Šta je i koliko u nas urađeno na lođici", spev "Srpski patrijarh", balada "Nevesta hajdukova".

1844 - Tokom prikazivanja nove fregate "Prinston", koje je na reci Potomak priredila američka mornarica, na brodu je eksplodirao jedan od topova, usmrtivši državnog sekretara, zapovednika mornarice i još nekoliko funkcionera vlade SAD.

1869 - Umro je francuski pisac i diplomata Alfons de Lamartin, član Francuske akademije. Bio je aktivan u politici od 1834. do državnog udara Napoleona III 1851. Nakon Februarske revolucije 1848. postao je šef diplomatije. Potisnut iz političkog života, posvetio se književnosti. Slavu mu je donela već prva zbirka pesama "Pesničke meditacije". Snažno je uticao na razvoj romantizma u Francuskoj. Ostala dela: zbirka pesama "Pesničke i religiozne harmonije", poeme "Žoslen", "Pad jednog anđela" (s motivima srpskih narodnih pesama), prozna dela "Put na istok" (u poglavlju "Beleške o Srbiji" sa simpatijama je pisao o Srbiji, veličajući borbu Srba za slobodu), "Istorija žirondinaca".

1890 - Rođen je ruski baletski igrač i koreograf Vladimir Fomič Nižinski, možda najveći u istoriji baleta, iako je njegova igračka karijera trajala samo četiri godine, jer je 1917. oboleo od neizlečive duševne bolesti. Njegove kreacije nisu nadmašene a skokovi u baletu "San o ruži" su, zbog neuobičajene visine i lepote, ušli u legendu kao nedosegnut ideal.

1901 - Rođen je američki hemičar Linus Karl Pauling, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1954. i Nobelove nagrade za mir 1962. Prvu je dobio za primenu kvantne mehanike u istraživanju strukture molekula, a drugu za uporno nastojanje da se uspostavi međunarodna kontrola nuklearnog oružja kao i zabrana proba.

1909 - Rođen je engleski pisac Stiven Harold Spender. Počeo je da piše poeziju pod uticajem Španskog građanskog rata u kojem se borio na strani republikanaca. Docnije se odrekao ultralevih uverenja i priklonio se idejama liberalizma, a lirika mu je postala nežnija i romantičnija. Dela: zbirke pesama "Nepokretno središte", "Ruševine i vizije", "Rub bića", "Plemeniti dani", roman "Zaostali sin", zbirka priča "Zapaljeni kaktus", eseji "Razorni element", "Stvaralački element", "Borba modernih", "Tridesete i posle", autobiografski spis "Svet u svetu".

1910 - Rođen je američki filmski režiser italijanskog porekla Vinsente Mineli, koji je 1958. dobio Oskara za film "Žiži". Ostali filmovi: "Madam Bovari", "Amerikanac u Parizu", "Žeđ za životom", "Čaj i simpatija", "Kismet", "Kuća na brdu", "Zvona zvone", "Grad iluzija", "Neki su dotrčali", "Diži zavesu".

1916 - Umro je američki pisac Henri Džejms, tanan i prodoran psiholog, koji je u realističnom maniru precizno analizirao običaje, postupke i navike američkog i evropskog društva, uvek u potrazi za moralnim vrednostima. Brižljivo je gradio kompoziciju dela, težeći umetničkom savršenstvu. Pred kraj života 1915. postao je britanski državljanin. Dela: romani "Roderik Hadson", "Amerikanac", "Dejzi Miler", "Portret jedne ledi", "Tragična muza", "Bostonci", "Golubija krila", "Ambasadori", "Zlatna zdela".

1921 - Počela je pobuna mornara ruske Baltičke flote i radnika u pomorskoj bazi u Kronštatu na ostrvu Kotlin u Finskom zalivu protiv boljševičke vlasti. Kronštatski mornari i radnici u bazi zapadno od Petrograda - koji su snažno podržali boljševike 1917. i bili jedan od oslonaca Oktobarske revolucije - tražili su ekonomske reforme i okončanje boljševičke političke dominacije, ali su boljševici 20 dana docnije vojskom krvavo ugušili pobunu u Kronštatu.

1922 - Velika Britanija je formalno proglasila nezavisnost Egipta, ali je zadržala kontrolu nad Sueckim kanalom i poslovima odbrane zemlje.

1933 - Dan pošto su nacisti zapalili u Berlinu zgradu Rajhstaga (skupština), optuživši za to komuniste, vođa nacista Adolf Hitler ubedio je ostarelog predsednika Nemačke Paula fon Hindenburga da potpiše dekrete o suspendovanju ličnih sloboda, slobode govora, slobode štampe i prava na okupljanje.

1939 - Izašao je prvi broj "Politikinog Zabavnika". Ubrzo je doživeo veliku popularnost i postao je svojevrsna institucija srpske dečje štampe i to je ostao do danas. Bio je poznat po redovnoj produkciji vrhunskog stripa, i domaćeg i stranog. Prestao je da izlazi 1941. a obnovljen je 1952. Poput lista "Politika" uz njega su odrasle brojne generacije srpske omladine.

1943 - Na nemačkim postrojenjima za proizvodnju teške vode u blizini Rjukana, u okupiranoj Norveškoj u Drugom svetskom ratu, sabotažu je izvelo devet norveških komandosa.

1944 - Rođen je srpski književnik Moma Dimić. Rođen je u Beogradu, gde je diplomirao filozofiju na Filozofskom fakultetu. Imao je samo 22 godine kada je napisao roman o Tolu Manojloviću, koji je doživeo stotine izvođenja pa i TV adaptaciju. Autor je scenarija za film "Kako sam sistematski uništen od idiota". Objavio je oko 40 knjiga, a sa švedskog je preveo desetak naslova. Prevodio je i sa engleskog. Bio je dugogodišnji umetnički direktor Beogradskih međunarodnih susreta pisaca.

1948 - Poslednje britanske vojne jedinice su napustile Indiju.

1953 - Potpisan je "Balkanski pakt" u Ankari. Jugoslavija, Grčka i Turska potpisale su tada sporazum o političkoj, privrednoj i vojnoj saradnji.

1974 - SAD i Egipat su posle sedam godina prekida obnovili diplomatske odnose.

1975 - U najgoroj podzemnoj železničkoj nesreći u Velikoj Britaniji, 42 putnika su poginula kad je voz u punoj brzini udario u odbojnike u stanici "Murgejt" londonskog metroa.

1986 - Švedski državnik Ulof Palme ubijen je u Stokholmu prilikom povratka iz pozorišta. Ubica, uprkos obimne policijske istrage, nije otkriven. U politiku je ušao kao studentski vođa, a u 42. godini postao je šef stranke i predsednik vlade (od 1969. do 1976. i od 1982. do februara 1986, kada je ubijen). Odlučno se protivio vojnoj intervenciji SAD u Vijetnamu. Od 1980. vodio je nezavisnu međunarodnu komisiju za unapređenje procesa razoružanja. Kao lider Socijalističke internacionale više puta je rukovodio mirovnim misijama UN, poput rešenja sukoba Irana i Iraka, ili Radne grupe o Južnoj Africi.

1992 - Savet bezbednosti UN odobrio je upućivanje 22.000 "plavih šlemova" u Kambodžu.

1995 - Raul Salinas, brat bivšeg predsednika Meksika Karlosa Salinasa, uhapšen je pod optužbom da je umešan u ubistvo predsedničkog kandidata vladajuće Revolucionarne institucionalne partije Luisa Donalda Kolosija na predizbornom mitingu u Tihuani u martu 1994.

1996 - Britanska princeza Dajana pristala je na razvod od princa prestolonaslednika Čarlsa.

1997 - U Iranu je zemljotres razorio više od 20 sela, usmrtivši oko 1.000 ljudi.

1998 - Teroristi takozvane OVK su na Kosovu i Metohiji u napadima iz zasede kod Glogovca i Srbice ubili četiri pripadnika MUP-a Srbije, a u odgovoru na napade policija je uhvatila devet i likvidirala 16 terorista.

2004 - Afrički lideri postigli su dogovor o formiranju afričkih višenacionalnih snaga, zaduženih za intervencije u Africi radi gušenja građanskih ratova i sprečavanja genocida.

2005 - U samoubilačkom bombaškom napadu u iračkom gradu Hili, ispred jedne bolnice, poginulo je 125 ljudi, a 200 je ranjeno.

2006 - Od eksplozije bombe, koju su maoistički pobunjenici postavili ispod kamiona u centralnoj saveznoj indijskoj državi Čatisgar, život je izgubilo 55 ljudi, a teško je povređeno 20.

2007 - Umro je Artur Šlezinger, američki istoričar i publicista. Dvostruki dobitnik Pulicerove nagrade i dobitnik američke Nacionalne književne nagrade, imao je pristup dešavanjima u Beloj kući u vreme Kenedija, a proučavao je i zaostavštine - Frenklina Ruzvelta, Endrijua Džeksona, Džona i Roberta Kenedija. Za hroniku Kenedijeve administracije "Hiljadu dana: Džon F. Kenedi u Beloj kući" dobio je Pulicerovu nagradu i Nacionalnu književnu nagradu 1966. Autor je više od 20 dela.

2011 - Preminula je Džejn Rasel američka filmska diva, glumica koja je, uz Merlin Monro verovatno bila najveći seks simbol Holivuda. Proslavila se četrdesetih filmom "Odmetnik", koji je zbog senzualnih scena skoro tri godine bio pod udarom cenzure. Upamćena je i po filmovima "Bledoliki" u kojem je glumila sa Bobom Houpom i "Muškarci vole plavuše" sa Merilin Monro.

2012 - Predsedavajući ministarskog saveta EU i šef danske diplomatije Nikolaj Vamen izjavio je da su ministri EU preporučili Savetu Unije da na predstojećem samitu 1. i 2. marta Srbiji dodeli status kandidata.

2013 - Benedikt XVI zvanično napustio položaj pape. Benedikt XVI (Jozef Racinger) je drugi papa u 2.000 godina dugoj istoriji Crkve koji se dobrovoljno povukao.

Dogodilo se na današnji dan, 29.02.

Na današnji dan 1824. godine rođen je srpski pisac i političar Stjepan Mitrov Ljubiša. Mnogo je učinio na polju buđenja nacionalne svesti Srba u Boki i Dalmaciji, kao javni radnik i poslanik u dalmatinskom saboru i austrijskom rajhsratu (skupština). Bio je samouk, pripovedanje mu je lucidno, izvorno, protkano finim humorom, s poetskim osećanjem za legendu i realističnim nervom za život njegovog zavičaja. Dela: "Kanjoš Macedonović", "Pričanja Vuka Dojčevića", "Pripovijesti crnogorske i primorske".

Danas je četvrtak, 29. februar, 60. dan 2024. Do kraja godine ima 306 dana. Ovaj datum nalazi se u kalendaru svake četvrte godine, samo u prestupnim godinama.

1720 - Švedska kraljica Ulrika abdicirala je u korist supruga, princa Frederika I .

1792 - Rođen je italijanski kompozitor Đoakino Antonio Rosini, autor 39 opera, od kojih se veći deo vremenom izgubio s repertoara operskih kuća, ali su pojedine popularne i često se izvode. Komponovao je u romantičarskom stilu, duhovito, spontano i originalno, s dopadljivom melodijom pokretljivog ritma i izražajnog orkestra. Dela: opere "Seviljski berberin", "Viljem Tel", "Tankredi", "Otelo", "Semiramida", crkvena muzika "Stabat Mater".

1808 - U pohodu tokom kojeg je za samo mesec dana osvojena cela Španija, francuske snage Napoleona I su zauzele Barselonu.

1892 - SAD i Britanija su potpisale ugovor o lovu na foke u Beringovom moru, čime je nastavljeno masovno uništavanje tih životinja - ali od tada sa ustanovljenim kvotama svake od dveju zemalja potpisnica ugovora.

1916 - Stupila je na snagu naredba nemačke vrhovne komande u Prvom svetskom ratu o potapanju svih naoružanih trgovačkih brodova zemalja s kojima je Nemačka bila u ratu.

1920 - Usvojen je novi Ustav Čehoslovačke. Njime je zamenjen privremeni ustav od 13. novembra 1918. pošto je Čehoslovačka obrazovana raspadom Austro-Ugarske posle Prvog svetskog rata. Ustavom su proklamovane demokratske političke i građanske slobode, a zemlja je definisana kao republika u kojoj šef države rukovodi izvršnom vlašću, dok se dvodomna skupština bira opštim pravom glasa punoletnih građana oba pola.

1920 - Rođena je francuska glumica Simon Rusel, poznata kao Mišel Morgan, čija se gluma odlikovala jednostavnošću i suptilnošću. Filmovi: "Obala u magli", "Pastoralna simfonija", "Fabiola", "Oholi", "Veliki manevri", "Lavovi su pušteni", "Benžamin".

1928 - Pukovnik armije SAD Hari Stimson preuzeo je u Manili položaj generalnog guvernera Filipina, koji su bili američka kolonija sve do 1946.

1932 - Pronacistički "Lapua pokret" pokušao je da preuzme vlast u Finskoj, ali je to sprečeno. Vlada u Helsinkiju je u martu 1932. zabranila taj politički pokret.

1944 - Američke trupe su u Drugom svetskom ratu izvršile invaziju na Admiralska ostrva u Tihom okeanu severoistočno od Nove Gvineje, koja su bila pod japanskom okupacijom. Zauzimanje tih ostrva bilo je strateški značajno za snage SAD u nadiranju ka Filipinima.

1956 - Pakistan je proglašen islamskom republikom.

1960 - U snažnom zemljotresu koji je pogodio marokanski grad Agadir poginulo je oko 12.000 ljudi.

1964 - Saopšteno je da su SAD razvile avion koji može da leti brzinom od 3.200 kilometara na čas i da dostigne visinu od 21.300 metara, što je tada bilo izuzetno dostignuće u vazduhoplovstvu.

1988 - U Iračko-iranskom ratu (1980-1988) otpočela je nova runda "rata gradova", odnosno međusobnog bombardovanja civilnih naselja.

1996 - Prilikom pada peruanskog vazduhoplova "boing 737" koji kretao od Lime ka gradu Arekipa, poginulo je 117 putnika i šest članova posade. Avion se srušio u Andima oko 900 kilometara južno od Lime.

1996 - Na osnovu optužbe indijskog Federalnog istražnog biroa, izdat je nalog za hapšenje deset zvaničnika, uključujući četiri bivša člana vlade koju je vodila "Kongresna stranka". Uhapšeni su i šef opozicione "Baratija Džanata Partije" Lala Krišna Advani i bivši potpredsednik vlade Devi Lala. Indijski biznismen Surendra Džain je od 1988. do 1991. podmićivao političare kako bi došao do povoljnih ugovora sa državom.

1996 - Hrvatski helsinški odbor je obelodanio još jedan zločin nad malobrojnim Srbima, preostalim u Krajini posle agresije Hrvatske početkom avgusta 1995: u selu Jezerce kod Plitvičkih jezera u svojoj kući, udaljenoj od glavne saobraćajnice samo stotinak metara, u noći između 27. i 28. februara ubijen je bračni par Dane (83) i Milka Kalember (81), a kuća je zatim spaljena. Takođe je obelodanjeno da su potom hrvatske vlasti u tajnosti sahranile žrtve.

2012 - Preminuo je Branko Miljuš srpski slikar i grafičar. Diplomirao je na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu a specijalizovao je grafiku u ateljeu Dzonija Fridlandera u Parizu. Pored slikarstva i grafike, Miljuš se bavio mozaikom, vitražom, ilustracijom i grafickim dizajnom. Bio je redovni profesor na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu, Akademiji lepih umetnosti u Beogradu, kao i gostujući profesor na više fakulteta. Od 1959. imao je 40 samostalnih izložbi i više stotina kolektivnih izlozbi u zemlji i inostranstvu. Dobitnik je čak 22 prestižne nagrade.

2012 - Ekvadorski zvaničnici saopštili su da su locirali mesto gde je sahranjen Atahualpa, poslednji vladar Inka. Ekvadorski istoričar Tamara Estupinan pronašla je ostatke kompleksa na litici na visini 1.020 metara u Andima u oblasti Sigčos, 45 milja južno od Kita. Atahualpa je bio poslednji vladar imperija Inka koja se u XV i XVI veku prostirala duž većeg dela Anda. Tokom španskog osvajanja zarobljen i pogubljen a mesto gde je sahranjen je vekovima bilo misterija.

Dogodilo se na današnji dan, 01.03.

Danas je petak, 1. mart, 60. dan 2024. Do kraja godine ima 306 dana.

1498. - Na putu ka Indiji portugalski moreplovac Vasko de Gama kao prvi Evropljanin iskrcao se na obale sadašnje aFričke države Mozambik.

1562. - Francuski rimokatolici, s blagoslovom Vatikana, u Vasiju poklali 1.200 hugenota, izazvavši religiozni rat koji je trajao do 1598.

1643. - Umro italijanski orguljaš i kompozitor Đirolamo Freskobaldi, najveći majstor svog vremena na orguljama. Bio je preteča Johana Sebastijana Baha u kompozicijama za orgulje, koje je obogatio novim izražajnim sredstvima. Komponovao je tokate, kancone, fantazije za orgulje, madrigale, motete.

1767. - Španski kralj Karlos Treći protjerao iz zemlje rimokatolički jezuitski red.

1810. - Rođen poljski kompozitor i pijanista Frederik Francišek Šopen, nazvan "pjesnikom klavira", koji je u vrhunskom romantičarskom maniru komponovao gotovo isključivo klavirsku muziku. Romantičnu muziku oplemenjene jednostavosti i visokog artizma obogatio je novim izražajnim sredstvima, naročito u pogledu harmonije, oblika i pijanističke tehnike, uvodeći novi raspored prstiju na klavijaturi. U kompozicijama se obilato koristio elementima poljske narodne muzike. Iz Poljske je 1830. otišao u Francusku, ne sluteći da više neće vidjeti otadžbinu. Djela: dva koncerta za klavir i orkestar, oko 170 sonata, mnoštvo poloneza, mazurki, valcera, preludijuma, nokturna, etida, skerca, balada.

1815. - Francuski car Napoleon Prvi iskrcao se na obalu Francuske, tri dana pošto je s grupicom sljedbenika napustio mediteransko ostrvo Elba, na kojem je bio zatočen pošto je primoran da abdicira u aprilu 1814. Ubrzo je trijumfalno ušao u Pariz i vratio vlast, čime je počela njegova druga vladavina, poznata kao "sto dana", okončana u junu 1815. vojnim porazom kod Vaterloa.

1872. - U planinskom području Jelouston u SAD osnovan prvi nacionalni park u svijetu.

1878. - Pobjedom Srbije završen Drugi srpsko-turski rat. Prvi rat s Otomanskim carstvom 1876. i 1877. okončan je neuspjehom Srbije, ali joj je drugi 1877. i 1878. donio teritorijalno proširenje za četiri okruga i međunarodno priznanje na Berlinskom kongresu 1878. Ti ratovi su bili nastavak oslobodilačke borbe, a neposredan povod bio je ustanak Srba 1875. protiv turske vlasti u BiH.

1879. - Rođen bugarski državnik Aleksandar Stamboliski, vođa Zemljoradničkog narodnog saveza i premijer Bugarske od 1920. do 1923, kad je oboren u profašističkom udaru i ubrzo ubijen. Kao šef vlade stekao je izuzetnu popularnost u narodu, jer je sproveo agrarnu i poresku reformu, nacionalizovao neke banke i nastojao da izmijeni unutrašnju i spoljnu politiku dinastije Koburg, zalažući se za prijateljstvo s Jugoslavijom.

1886. - Rođen austrijski slikar i pisac Oskar Kokoška, jedan od najistaknutijih predstavnika ekspresionističkog slikarstva. Njegovo halucinantno slikarstvo nervoznog poteza, rastočene forme i ekspresionističkog izraza, koje duboko ponire u psihologiju motiva, jeste dramatična vizija strastveno doživljene realnosti. Pred nacistima je 1938. izbjegao u Veliku Britaniju i u toku Drugog svjetskog rata je slikao velike kompozicije idejno-humanističkog sadržaja. Njegove drame "Ubica, mada žena" i "Trnov žbun u plamenu", pisane ekstremnim ekspresionističkim stilom, s ekstatičnim i vizionarskim slikama koje razaraju logiku izlaganja, imaju još samo istorijsku vrijednost.

1891. - Rođen pisac Stanislav Vinaver, jedan je od najznačajnijih i najraznovrsnijih stvaralaca u novijoj srpskoj literaturi. Studirao je matematiku i muziku u Parizu, a između dva svjetska rata radio je kao novinar. U Prvom svjetskom ratu je učestvovao kao dobrovoljac, okupaciju zemlje u Drugom svjetskom ratu je proveo u njemačkom zarobljeništvu, a od 1945. je radio u Beogradu kao profesionalni pisac i prevodilac. Nemiran, radoznao, dinamičan duh, muzički obdaren, bio je jedan od protagonista moderne srpske književnosti poslije Prvog svjetskog rata, istraživač i kreator slobodnijeg pjesničkog izraza i književnog jezika. Djela: zbirke pjesama "Mjeća", "Varoš zlih volšebnika", "Čuvari svijeta", "Evropska noć", "Pantologija novije srpske pelengirike", "Najnovija pantologija srpske i jugoslovenske pelengirike", proza "Priče koje su izgubile ravnotežu", "Godine poniženja i borbe, život u njemačkim 'oFlazima'", "Ratni drugovi", "Šabac i njegove tradicije", eseji "Goč gori, jedna jugoslovenska simfonija", "Živi okviri", "Jezik naš nasušni", "Nadgramatika", "Zanosi i prkosi Laze Kostića", "Momčilo Nastasijević", "Gromobran svemira", "Njemačka u vrenju".

1896. - Bosonogi ratnici abisinskog negusa Menelika Drugog do nogu potukli italijanske trupe kod Adue, poslije čega je Italija morala da prizna nezavisnost Abisinije.

1909. - Rođen engleski pozorišni i filmski glumac Džejms Dejvid Grejem Niven, koji je elegantnom glumom oličavao britanski tip džentlmena, dobitnik nagrade "Oskar" 1958. za film "Odvojeni stolovi". Tridesetih godina 20. vijeka otišao je u Holivud, a u Drugom svjetskom ratu bio je komandos u vojsci SAD. Ostali filmovi: "Put oko svijeta za 80 dana", "Dobar dan, tugo", "Topovi s Navarona", "Kasino Rojal", "Papirnati tigar".

1914. - Rođen američki pisac afričkog porijekla Ralf Valdo Elison, čiji je roman "Nevidljivi čovjek" jedan od najimpresivnijih u američkoj književnosti poslije Drugog svjetskog rata. Osnovna tema njegovog jedinog romana je traganje za sopstvenim identitetom, a glavni junak, crnac, predstavljen je kao arhetipski obrazac čovjeka koji ostaje nevidljiv zato što mu društvo uskraćuje pravo na samodeFinisanje. Djelo je pisano izuzetno sugestivno, s mnoštvom naturalističkih detalja. Takođe je napisao knjigu eseja "Sjenka i čin".

1919. - U Beogradu se sastao prvi jugoslovenski parlament - privremeno narodno predstavništvo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u kojem je bilo 296 poslanika, postavljenih ukazom vlade. Poslanici su mahom bili iz ranijih parlamenata jugoslovenskih zemalja, izabrani prije Prvog svjetskog rata.

1922. - Rođen izraelski državnik Jicak Rabin, premijer od 1974. do 1977. i od juna 1992. do 4. novembra 1995, kad ga je, u trenutku dok je napuštao mirovni miting na kojem je govorio, ubio atentator Jigal Amir. Kao član ilegalnog jevrejskog pokreta Palmah, od 1940. borio se protiv britanske kolonijalne uprave u Palestini i protiv francuskih kvislinških trupa 1941. u Siriji. Od formiranja Izraela 1948, kad je u ratu protiv Arapa komandovao brigadom, bio je u armiji. General i načelnik generalštaba postao je 1964. i imao je istaknutu ulogu u nanošenju teškog poraza Arapima u ratu 1967, ali je poslije ponovnog preuzimanja vlasti postao arhitekta mirovnog procesa na Bliskom istoku i izmirenja Jevreja s Arapima. To je izazvalo gnjev izraelskih nacionalista, posebno politika prepuštanja Palestincima teritorija zauzetih u ratu 1967.

1938. - Umro italijanski pisac i političar Gabrijele Danuncio, predstavnik estetizma, koji je najdublji trag u literaturi ostavio pjesničkim zbirkama "Rajska poema" i "Alkiona". U politici je bio izraziti predstavnik italijanskog iredentizma, preteče fašizma. Ostala djela: romani "Slast", "Uljez", "Oganj", drame "Mrtvi grad", "frančeska da Rimini", "Joriova kći", "Đokonda".

1941. - Bugarska u Drugom svjetskom ratu pristupila fašističkom Trojnom paktu i već 2. marta 1941. u nju su iz Rumunije počele da ulaze njemačke trupe. Uz pomoć Adolfa Hitlera, revanšistička politika Bugarske još više je usmjerena protiv Jugoslavije, prema kojoj je godinama imala teritorijalne pretenzije.

1942. - U Čajniču u Drugom svjetskom ratu od oko hiljadu boraca formirana Druga proleterska brigada s četiri bataljona, u čiji su sastav ušli Prvi i Četvrti bataljon Užičkog, Drugi bataljon Čačanskog i Treći bataljon Šumadijskog odreda. Na borbenom putu dugom oko 24.000 kilometara brigada je izvela više od 120 većih operacija širom Jugoslavije.

1943. - Britansko ratno vazduhoplovstvo u Drugom svjetskom ratu počelo da sistematski bombarduje evropske željezničke sisteme na teritoriji pod kontrolom nacističke Njemačke.

1946. - Rođen Ljubiša Veličković, koji je postao general-pukovnik pilot, jedini general koji je poginuo tokom agresije NATO-a na SRJ 1999. Obavljao je sve letačke i najodgovornije komandne dužnosti u Ratnom vazduhoplovstvu i Protivvazdušnoj odbrani JNA i VJ i prvi je Srbin koji je letio avionom "Mig 29". Bio je nastavnik letenja, komandant letačke eskadrile, puka i korpusa, sekretar Savezne direkcije za kontrolu letenja, načelnik Generalštabne škole VJ, načelnik Sektora za RV i PVO Generalštaba VJ i komandant RV i PVO VJ. U trenutku pogibije prilikom obilaska jedinica na prvoj liniji odbrane otadžbine obavljao je dužnost pomoćnika načelnika Štaba Vrhovne komande za RV i PVO VJ.

1954. - SAD saopštile da su na pacifičkom ostrvu Bikini izvele prvu probu hidrogenske bombe.

1954. - U glavnom gradu Venecuele Karakasu otvorena prva konferencija Organizacije američkih država.

1958. - Umro srpski vajar Toma Rosandić, prvi rektor Akademije likovnih umjetnosti u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umjetnosti. Kamenorezački zanat je učio u Splitu, a vajarstvo u Veneciji i Beču. Bio je odličan klesar, ali je najbolja djela stvorio u drvetu, s izvanrednim osjećajem za njegovu strukturu i materiju. Izradio je mnoštvo javnih spomenika, uključujući veliku grupu "Igrali se vrani konji" ispred Skupštine Jugoslavije u Beogradu i skulpturu "Umorni borac" na Kalemegdanu.

1959. - Arhiepiskop Makarios Treći vratio se na Kipar iz izgnanstva na Sejšelskim ostrvima, na koja su ga 1956. protjerali Britanci. Krajem 1959. Velika Britanija, Grčka i Turska su se sporazumjele o nezavisnosti Kipra, a Makarios je 1960. postao prvi predsjednik Kiparske republike, što je ostao do smrti 1977.

1966. - Poslije tri i po mjeseca leta na Veneru se spustila sovjetska "Venera 3", prvi vasionski brod koji je prispio na neku drugu planetu.

1985. - U Urugvaju preuzeo vlast predsjednik Hulio Sangineti, čime je okončana devetogodišnja vojna vladavina u toj latinoameričkoj zemlji.

1991. - Na prvim slobodnim izborima u Albaniji Albanska partija rada osvojila 176 od 250 poslaničkih mjesta i zadržala vlast, ali je predsjednik partije Ramiz Aljija izgubio u svojoj izbornoj jedinici.

1992. - Muslimani i Hrvati iz BiH na referendumu glasali za otcjepljenje od Jugoslavije, a u Sarajevu su muslimani ispred srpske pravoslavne crkve pucali na srpske svatove, što je nagovijestilo građanski rat u bivšoj BiH. Ubijen je otac mladoženje Nikola Gardović i ranjen sveštenik Radenko Mirović, a ubice - koje vlast muslimanskog lidera Alije Izetbegovića nije ni pokušala da identifikuje i kazni - spalile su i srpsku zastavu.

1992. - U Crnoj Gori na referendumu 63 odsto građana izjasnilo se za zajedničku državu sa Srbijom - Saveznu Republiku Jugoslaviju. Čelnici najvećih političkih stranaka su tim povodom izjavili da narode Crne Gore i Srbije povezuju etničke, ekonomske, kulturne, istorijske i druge veze i da ih one upućuju na zajednički interes da žive u jednoj državi.

1993. - Američki vojni transporteri iznad istočne Bosne izbacili prve tovare sa hranom i lijekovima, čime je počela "Operacija padobran" u bivšoj BiH.

1994. - Poslije četvorodnevnih pregovora pod pritiskom SAD, predstavnici Hrvatske i bosanskih muslimana i Hrvata u Vašingtonu potpisali preliminarni sporazum o stvaranju muslimansko-hrvatske federacije u bivšoj BiH.

1996. - Niko od 123 putnika i članova posade nije preživio pad peruanskog putničkog aviona "boing 737", u najtežoj nesreći u istoriji civilnog vazduhoplovstva u Peruu.

1997. - Albanska vlada premijera Saljija Beriše podnijela ostavku poslije dvomjesečnih krvavih nereda izazvanih krahom štedionica u kojima su desetine hiljada Albanaca izgubile životnu ušteđevinu.

2001. - Vlada SRJ prihvatila Sporazum o specijalnim paralelnim vezama Republike Srpske i SRJ.

2012. - Evropski savjet dodijelio Srbiji status kandidata za članstvo u EU.

2017. - Pronađeni su fosili od najranijih živih organizama koji predstavljaju "direktan dokaz" života na Zemlji prije 3,8 do 4,3 milijarde godina, kada je naša planeta bila još u fazi razvoja.

2021. - Legendarni srpski košarkaš Milenko Savović preminuo je u 61. godini.

2021. - Sud u Francuskoj osudio bivšeg predsjednika Nikolu Sarkozija na tri godine zatvora, od čega dvije godine uslovno, za pokušaj podmićivanja sudije i širenje uticaja.

Dogodilo se na današnji dan, 02.03.

1855 - Umro je ruski car Nikolaj I Pavlovič Romanov. Vladao je od 1825. do smrti. Ugušio je 1825. ustanak dekabrista (pobuna petrogradskih pukova-pod uticajem modernih intelektualnih stremljenja) a 1831. ustanak u Poljskoj. Bio je izrazito reakcionarno orjentisan, tokom njegove vladavine sumnjičeni su mnogi ruski pisci, poput Puškina, Ljermontova, Belinskog, Ševčenka. U dogovoru s Austrijom, ugušio je 1849. revoluciju u Mađarskoj. Rusiju je, uglavnom na račun Turske, proširio, pripojivši Jermeniju, Zakavkazje, istočne obale Crnog mora i ušće Dunava, ali je izgubio Krimski rat. Taj rat vođen od 1853. protiv Turske, kojoj su se pridružile Francuska, Britanija i Sardinija (Pijemont), okončan je godinu dana posle njegove smrti Pariskim mirom. Rusija je izgubila pravo da drži flotu u Crnom moru i podiže tvrđave na njegovim obalama, kao i deo Besarabije i protektorat nad dunavskim kneževinama (Vlaška i Moldavija).



Danas je subota, 2. mart, 62. dan 2024. godine.

1459 - Rođen je holandski sveštenik Adrijan Florison, koji je kao papa Adrijan VI u januaru 1522. postao jedini Holanđanin poglavar rimokatoličke crkve u njenoj istoriji. Umro je u septembru 1523. nakon pontifikata od nepune dve godine. Nije uspeo da ostvari zamisao o zajedništvu evropskih zemalja u ratu protiv Turaka.

1810 - Rođen je italijanski sveštenik Vinčenco Đoakino Peči, koji je kao papa Lav XIII tokom pontifikata od 1878. do smrti 1903. svesrdno podupirao Katoličku akciju, specifičan duhovno intelektualni pokret. Katolička akcija je ubrzo prerasla u političku snagu značajne težine i ostavila je veliki trag u idejama političke desnice. Upamćen je i po nastojanju da rimokatolička crkva otvorenije prilazi novim naučnim dostignućima.

1817 - Rođen je mađarski pisac Janoš Aranj, najveći mađarski epski pesnik, uz Šandora Petefija, najznačajniji predstavnik "narodnjačkog" pravca koji je dominirao mađarskom literaturom 19. veka. Prevodio je Vilijama Šekspira i Aristofana i pisao studije o estetici, metrici i istoriji umetnosti. Ostala dela: trilogija "Toldi", "Toldijeva ljubav", "Toldijevo veče" (epski spev o mađarskom narodnom junaku Miklošu Toldiju), balade "Božji sud","Agneza", "Komešanje", "Kralj Lajoš V".

1824 - Rođen je češki kompozitor, dirigent i pijanista Bedžih Smetana, začetnik i najznačajniji predstavnik češkog muzičkog nacionalizma. Inspirisao se narodnim legendama,istorijom i folklorom. Dela: opere "Prodana nevesta", "Dalibor","Libuša", "Poljubac", ciklus simfonijskih poema "Moja domovina", gudački kvartet "Iz moga života", klavirske i kamerne kompozicije.

1855 - Umro je ruski car Nikolaj I Pavlovič Romanov. Vladao je od 1825. do smrti. Ugušio je 1825. ustanak dekabrista (pobuna petrogradskih pukova-pod uticajem modernih intelektualnih stremljenja) a 1831. ustanak u Poljskoj. Bio je izrazito reakcionarno orjentisan, tokom njegove vladavine sumnjičeni su mnogi ruski pisci, poput Puškina, Ljermontova, Belinskog, Ševčenka. U dogovoru s Austrijom, ugušio je 1849. revoluciju u Mađarskoj. Rusiju je, uglavnom na račun Turske, proširio, pripojivši Jermeniju, Zakavkazje, istočne obale Crnog mora i ušće Dunava, ali je izgubio Krimski rat. Taj rat vođen od 1853. protiv Turske, kojoj su se pridružile Francuska, Britanija i Sardinija (Pijemont), okončan je godinu dana posle njegove smrti Pariskim mirom. Rusija je izgubila pravo da drži flotu u Crnom moru i podiže tvrđave na njegovim obalama, kao i deo Besarabije i protektorat nad dunavskim kneževinama (Vlaška i Moldavija).

1876 - Rođen je italijanski rimokatolički sveštenik Euđenio Pačeli, od 1939. do smrti 1958. papa Pije XII. Pred kraj Drugog svetskog rata i neposredno posle njega blagonaklono je posmatrao i pomagao beg pripadnika poraženih formacija putem takozvanih "pacovskih kanala" - mreže pomoću koje su se nacisti prebacivali najčešće u Latinsku Ameriku.

1900 - Rođen je srpski glumac Milivoje Živanović, prvak Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Karijeru je počeo u putujućem pozorištu Udruženja glumaca, a zalaganjem Branislava Nušića postao je stalni član Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Kasnije je prešao u Skoplje, a 1932. ostvario je dugogodišnji san - primljen je u Narodno pozorište u Beogradu. Kad je 1947. osnovano Jugoslovensko dramsko pozorište, koje je okupilo veliki deo glumačke elite, našao se u novom ansamblu. Za izuzetne glumačke kreacije dobio je niz priznanja, uključujući "Zlatnu medalju Stanislavskog" koju mu je dodelio Moskovski hudožestveni teatar na čijim je daskama često gostovao.

1909 - Intervencijom evropskih sila Austro-Ugarska je zaustavljena u nameri da zarati protiv Srbije tokom krize izazvane austrijskom aneksijom Bosne i Hercegovine, u istoriografiji poznate kao Aneksiona kriza.

1919 - U Moskvi je počeo osnivački kongres Treće komunističke internacionale, poznate kao Kominterna, koji je naložio osnivanje u svim zemljama novih komunističkih partija, koje će biti sekcije Kominterne.

1921 - Umro je bivši crnogorski vladar Nikola Petrović. Posle invazije austrougarskih trupa, u januaru 1916. potpisao je kapitulaciju i napustio Crnu Goru. Velika Narodna skupština u Podgorici ga je 26. novembra 1918. zbog izdaje 1916. zbacila sa prestola i proglasila prisajedinjenje Crne Gore - Srbiji. Imao je literarne ambicije i smatrao je sebe velikim književnikom, ali ga je ozbiljna književna kritika smatrala diletantom.

1930 - Umro je engleski pisac Dejvid Herbert Lorens, koji je opisivanjem seksualnosti skandalizovao puritansko britansko društvo. Bio je preokupiran problemom seksualnih odnosa, zainteresovan za primitivne religije i misticizam i neprijateljski raspoložen prema industrijskom 20. veku, puritanizmu i anglosaksonskim društvenim konvencijama. Dela: romani "Beli paun", "Sinovi i ljubavnici", "Ljubavnik ledi Četerli", "Zaljubljene žene", "Duga", priče "Pruski oficir", "Engleska, moja Engleska", "Žena koja je ođahala", eseji "Psihoanaliza i nesvesno", "Pokreti u evropskoj istoriji", "Studije o klasičnoj američkoj književnosti", "Pornografija i opscenost", "Apokalipsa", pesme "Ljubavne i druge pesme", "Amores", "Kornjače", "Ptice, zveri i cveće".

1931 - Rođen je sovjetski državnik Mihail Sergejevič Gorbačov, poslednji predsednik Sovjetskog Saveza. Posle preuzimanja vlasti 1985. otpočeo je promene poznate kao "glasnost" i "perestrojka". Okončao je razdoblje "Hladnog rata" i odrekao se čvrste kontrole nad članicama Varšavskog pakta, što je dovelo do pada režima u istočnoevropskim zemljama. Proces koji je započeo nije uspeo da kontroliše, zbog čega se 1991. raspao Sovjetski Savez, što ni on politički nije uspeo da preživi, čemu je odlučujuće doprineo njegov bivši politički štićenik Boris Jeljcin, koji je postao prvi predsednik Rusije.

1939 - Umro je engleski egiptolog Hauard Karter, koji je 1922. otkrio grobnicu egipatskog faraona Tutankamona.

1943 - U Drugom svetskom ratu u Bizmarkovom moru počela je pomorska bitka, u kojoj su saveznički avioni potopili 12 japanskih ratnih brodova, sprečivši ih da dopreme pojačanja na Novu Gvineju. Tokom bitke poginulo je oko 4.000 Japanaca.

1946 - Ho Ši Min je izabran za predsednika Severnog Vijetnama.

1949 - Američki kapetan Džejms Galaher se avionom B-50, posle leta od 37.742 kilometra, koji je trajao 94 časa i jedan minut, spustio u bazu Fort Vort u Teksasu, okončavši prvi let oko Zemlje bez spuštanja.

1956 - Francuska je priznala nezavisnost Maroka.

1972 - SAD su lansirale vasionski brod "Pionir 10", kojim su - pre nego što je napustio Sunčevi sistem - prvi put ispitivane planete Jupiter i Neptun.

1994 - Posle četvorodnevnih pregovora pod pritiskom SAD, predstavnici Hrvatske i bosanskih Muslimana i Hrvata su u Vašingtonu potpisali okvirni preliminarni sporazum o stvaranju Muslimansko-hrvatske federacije u BiH. U konačnom obliku Sporazum je potpisan u Vašingtonu 18. marta, u prisustvu predsednika SAD Bila Klintona.

1995 - Protiv bivšeg sedmostrukog šefa vlade Italije Đulija Andreotija podignuta je optužnica za povezanost s mafijom.

1999 - Hutu pobunjenici u Ruandi ubili su osam od 17 stranih turista koje su oteli prethodnog dana. Otmičari su docnije likvidirani.

2003 - U Alžir je kao prvi francuski predsednik od 1962. kada je Alžir stekao nezavisnost, doputovao Žak Širak.

2004 - U koordinisanim samoubilačkim napadima u Bagdadu i Kerbali dok su šiitski vernici proslavljali praznik Ašuru, ubijeno je više od 170 ljudi.

2005 - Umro je bivši vrhovni rabin Jugoslavije Cadik Danon, dugogodišnji diplomata SFRJ. Obavljao je dužnosti otpravnika poslova ambasade Jugoslavije u Stokholmu i šefa Odseka za nordijske zemlje u Ministarstvu inostranih poslova. Nakon penzionisanja 1970. nalazio se na funkciji vrhovnog rabina Jugoslavije.

2007 - Umro je Igor Delijanić. Istaknuti meteorolog, profesor i dugogodišnji direktor Hidrometeorološkog zavoda Srbije. Završio je studije meteorologije na Univerzitetu u Beogradu 1952. Bio je načelnik Klimatološkog odeljenja i rukovodilac jednog od najznačajnijih projekata izrade Atlasa klime Jugoslavije (tada SFRJ). Zasluzan je za modernizaciju Hidrometeorološke službe Srbije.

2012 - Zastave Evropske Unije zavijorile su se, pored zastava Srbije, ispred reprezentativnih zdanja Narodne Skupštine i vlade Srbije, dan pošto je Srbija i formalno postala kandidat za članstvo u EU.

Dogodilo se na današnji dan, 03.03.

Danas je nedelja, 3. mart, 63. dan 2024. Do kraja godine ima 303 dana.

1652 - Rođen je engleski pisac Tomas Otvej, dramski pisac. Predstavnik je takozvane "herojske drame" svojevrsnog spoja između elizabetanske književne baštine i francuskog klasicizma. Dela: "Spasena Venecija", "Siroče", "Don Karlos".

1703 - Umro je engleski fizičar Robert Huk, sekretar Kraljevskog društva u Londonu. Usavršio je barometar, teleskop i mikroskop i prvi otkrio ćelijsku strukturu biljaka. Dokazao je okretanje Zemlje i gravitaciju nebeskih tela i autor je zakona o istezanju elastičnih tela ("Hukoov zakon").

1707 - Umro je mogulski car Aurangzeb, najmlađi sin cara Džehana, poslednji veliki mogulski vladar Indije, koji je tom zemljom upravljao od 1658. do smrti. U ratu za naslednika trona 1657. kad je teško oboleo njegov otac, pobedio je brata Dara Šikoha i potom je prilikom krunisanja u Delhiju uzeo titulu "alamgir" (osvajač sveta). Vladao je surovo i opravdao je titulu, jer je proširio Mogulsko carstvo više nego iko pre njega, ali ga je kobno oslabio iznutra, načinivši neprijatelje od hindu podanika u pokušaju da im nametne žestoku islamsku ortodoksiju.

1792 - Umro je škotski arhitekta i dekorater Robert Adam, jedan od tvoraca neoklasicističkog stila u arhitekturi. Projektovao je mnoge javne zgrade izuzetne elegancije, posebno u Londonu, koje se odlikuju karakterističnim vazdušastim i prozračnim stilom, nazvanim njegovim imenom.

1847 - Rođen je američki pronalazač škotskog porekla Aleksander Grejem Bel, pronalazač telefona. Posle studija medicine u Edinburgu i Londonu preselio se u SAD i posvetio lečenju gluvih. Telefon je patentirao 1876. u Bostonu, što je mu je donelo slavu, ali i brige. Patent nije bio zaštićen pa su ga mnogi pokrali i tek je 1886. Vrhovni sud SAD presudio da je on jedini vlasnik patenta. Bogat i slavan, potom se potpuno posvetio starom poslu - lečenju gluvih.

1861 - Manifestom cara Aleksandra II ukinuto je kmetstvo u Rusiji. Više od 47 miliona kmetova je oslobođeno lične zavisnosti od plemstva kao i vezanosti za zemlju. Ovim aktom bivši kmetovi dobili su i potpuno pravo slobodnog poslovanja.

1886 - posle tromesečnog rata Srbija i Bugarska su zaključile Bukureštanski mir. Neposredan povod rata bio je pripajanje Bugarskoj Istočne Rumelije. Kralj Milan je taj čin smatrao narušavanjem ravnoteže kakva je uspostavljena Berlinskim kongresom. Slabije opremljena i loše motivisana srpska vojska je odbijena i posle poraza na Slivnici Bugari su zauzeli Pirot. Rat nije doneo teritorijalne promene, najviše zato što je iza Srbije stala Austro-Ugarska, ali je znatno oslabio poziciju kralja Milana Obrenovića. Najpre je zbog ogromnog pritiska radikalskog mnoštva prihvatio Ustav iz 1888. da bi se naredne 1889. rezigniran, povukao sa vlasti.

1905 - Umro je srpski filozof Božidar Knežević. Rođen je u Ubu 1862. Veliku školu završio je u Beogradu. Veći deo života proveo je kao nastavnik po raznim provincijskim mestima Srbije. Iako samouk, ostavio je čudesno filozofsko delo. Glavna dela: "Red u istoriji", "Principi istorije", posthumno "Misli". Prevodio je uspešno Bekla, Makolea, Karlajla, mada je engleski jezik naučio kao samouk. Knežević je bio specifična pojava velike duhovne snage, izrazito netipičan za srpske intelektualne krugove.

1918 - U Brest-Litovsku je u Prvom svetskom ratu potpisan mirovni ugovor Centralnih sila i Sovjetske Rusije. Boljševička Rusija prihvatila je tada teške teritorijalne ustupke i plaćanje ratne odštete Nemačkoj od šest milijardi zlatnih maraka.

1924 - Nastavljajući reforme u Turskoj, Kemal Ataturk je zabranio kalifat i proterao iz zemlje kalifa (negdašnjeg sultana) i njegovu porodicu.

1931 - Pesma "Zastava posuta zvezdama" proglašena je himnom SAD.

1944 - Američki ratni avioni su se prvi put u Drugom svetskom ratu pojavili iznad Berlina.

1974 - U do tada najtežoj nesreći u istoriji civilnog vazduhoplovstva, poginulo je svih 346 ljudi u turskom putničkom avionu tipa DC-10, koji se srušio ubrzo po poletanju sa pariskog aerodroma "Orli".

1980 - Vođa partije ZAPU Robert Mugabe ubedljivo je dobio prve slobodne izbore u Rodeziji, kasnije nazvanoj Zimbabve, i ubrzo formirao prvu većinski crnačku vladu.

1980 - Francuski predsednik Valeri Žiskar d'Esten je u razgovoru sa državnicima arapskih zemalja Persijskog zaliva prvi put, u zvaničnoj formi, priznao palestinskom narodu pravo na samoopredeljenje. 1984 - Zemljotres je na Kopaoniku pričinio znatnu materijalnu štetu, ali ljudskih žrtava nije bilo.

1987 - Umro je američki pozorišni i filmski glumac Dejvid Denijel Kaminski, poznat kao Deni Kej, sjajan komičar, koji se angažovao i u UNICEF-u, agenciji UN za pomoć deci. Filmovi: "Čudo od čoveka", "Momak iz Bruklina", "Pesma se rodila", "Tajni život Voltera Mitija", "Revizor", "Ludi podvig".

1988 - Umro je meksički violinista poljskog porekla Henrik Šering, jedan od najvećih majstora violine uopšte. Oplemenio je klasičan i savremeni repertoar izvanrednom tehnikom i stilskom kulturom. Emigrirao je kad je nacistička Nemačka 1939. napala Poljsku i do 1945. u Londonu je bio oficir za vezu poljske izbegličke vlade i prevodilac šefa vlade, generala Vladislava Sikorskog. Profesor Muzičkog fakulteta u Meksiku postao je 1945, a od 1953. je kao ambasador dobre volje meksičke vlade priređivao koncerte koji su oduševljavali publiku širom sveta.

1989 - Osnovan je Bitef teatar, beogradsko pozorište, s ciljem popularizacije Bitef festivala, kao i otkrivanja novih pozorišnih tendencija. Pozorište smešteno u prostoru rekonstruisane evangelističke crkve na Dorćolu pokrenula je Mira Trailović, režiser i osnivač Bitefa s ciljem da se pruži prilika umetnicima čiji rad predstavlja iskorak iz tradicionalnih granica scenskog izraza.

1991 - Umro je engleski atomski fizičar i matematičar Vilijam Džorž Peni, otac britanske atomske bombe. Pod njegovom kontrolom izvedena je prva proba britanskog atomskog oružja 1952. na ostrvima Monte Belo u zapadnoj Australiji.

1993 - Umro je američki virusolog Albert Brus Sejbin, pronalazač vakcine protiv poliomielitisa (zarazna dečja paraliza). Sejbinova vakcina, spravljena od oslabljenih virusa, prvi put je masovno primenjena u Sovjetskom Savezu. Bio je profesor Medicinskog koledža Univerziteta u Sinsinatiju (SAD) i docnije predsednik Vajcmanovog instituta u Izraelu.

1996 - Arapski islamski terorista-samoubica je u autobusu u centru glavnog grada Izraela Jerusalimu usmrtio 18 ljudi. 1996 - U Španiji je konzervativna Narodna partija Hosea Marije Aznara dobila parlamentarne izbore, okončavši 13 godina vladavine socijalističkog šefa vlade Felipea Gonzalesa.

1997 - Putnički voz u pakistanskom delu provincije Pendžab izleteo je u punoj brzini iz šina, usmrtivši najmanje 125 ljudi. 2002 - Švajcarci su se na referendumu izjasnili za ulazak svoje zemlje u Ujedinjene nacije.

2004 - Senat Francuske izglasao je ogromnom većinom zabranu nošenja muslimanske marame u državnim školama.

2005 - Američki avanturista Stiv Fosit postao je prvi čovek koji je obleteo Zemlju avionom bez usputnog sletanja i dolivanja goriva, pošto se posle 67-časovnog putovanja i pređenih 37.000 kilometara, spustio na aerodrom Salina u američkoj državi Kanzas.

2008 - Umro je Đuzepe di Stefano, italijanski operski umetnik, tenor. Rođen u Kataniji, na Siciliji, pevanje je učio u Milanu, a debi je imao 1947. godine u milanskoj Skali. Zbog specifične boje glasa, od pedesetih 20. veka, Di Stefano je smatran jednim od najboljih svetskih pevača. Osvajač je zlatnog Orfeja, prestižne italijanske muzičke nagrade. Često je pevao u duetu sa operskom divom Marijom Kalas.

2010 - Umro je Momčilo Momo Kapor, srpski književnik, slikar, novinar. Diplomirao je slikarstvo 1961. u Beogradu. Napisao je više romana i zbirki priča, autor je i nekoliko dokumentarnih filmova i tv emisija. Dela: "Beleške jedne Ane", "Foliranti", "Una", "Knjiga žalbi", "Uspomene jednog crtača". Scenarista je više filmova: "Valter brani Sarajevo", "Banket". Bio je akademik Republike Srpske.

2014 - Njujork tajms je objavio ispravku teksta publikovanog pre 161 godinu. Pošto je ustanovljeno da se u članku objavljenom 1853. godine, na temu Solomona Nortupa, Afroamerikanca čija je životna drama motivisala britanskog reditelja Stiva Mekvina da snimi "12 godina ropstva", potkrala greška, renomirani list objavio je neobičnu ispravku sa 161. godinom zakašnjenja.

2023 - Preminuo je Kenzaburo Oe, japanski književnik, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1994. Bio je među najistaknutijim predstavnicima savremene japanske književnosti, aktivan u mirovnim i ekološkim pokretima. Studirao je francusku književnost na univerzitetu u Tokiju. U ranijim radovima bavio se istraživanjem odrastanja, posledicama rata, dezorjentacijom Japana posle Drugog svetskog rata. Kao literata bio je posvećen problematici socijalnih odnosa, atomskog naoružanja, sukobima civilizacija. Postao je poznatom romanom "Lično iskustvo" 1964. godine, u kom je opisivao iskustvo oca hendikepiranog deteta.

Dogodilo se na današnji dan, 04.03.

Na današnji dan 1967. umro je pisac Vladan Desnica. Pravo i filozofiju je studirao u Zagrebu i Parizu. Direktni je potomak legendarne ličnosti srpske epike Stojana Jankovića. Njegova dela su duboko intelektualna i najčešće prikazuju psihološke tipove njegove rodne Dalmacije. Dela: romani "Zimsko ljetovanje", "Proljeća Ivana Galeba", zbirke novela "Olupine na suncu", "Proljeće u Badrovcu", "Tu odmah pokraj nas", zbirka stihova "Slijepac na žalu".

Danas je ponedeljak, 4. mart, 64. dan 2024. Do kraja godine ima 302 dana.

1193 - Umro je arapski državnik i vojskovođa Saladin, sultan Egipta i Sirije, osnivač dinastije Ejubida, koji je 1187. porazio krstaše kod Hatina i osvojio veliki deo Sirije i Palestinu s Jerusalimom. Tako je posle 88 godina okončao franačku okupaciju Jerusalima, što je izazvalo Treći krstaški rat. Važio je za mudrog i verski tolerantnog vladara. Saladin je do danas ostao mitska ličnost arapske istorije i kulture, iako po etničkom poreklu nije bio Arapin nego Kurd.

1461 - U engleskom "Ratu ruža" Edvard od Jorka preuzeo je presto kao kralj Edvard IV.

1678 - Rođen je italijanski kompozitor i violinski virtuoz Antonio Vivaldi. Po profesiji bio je sveštenik u Veneciji. Tipičan je predstavnik zrelog baroka. Nije bio poznat samo kao sjajan i veoma plodan kompozitor već je oduševljavao savremenike i izvanrednim izvođačkim umećem. Dela: "Četiri godišnja doba","L'estro armonico", "Il cimento dell'armonia e dell'inventione", niz koncerata za violinu, flautu, fagot.

1789 - U Njujorku je osnovan prvi Kongres SAD.

1801 - Tomas Džeferson je postao prvi predsednik SAD inaugurisan u novom glavnom gradu Vašingtonu.

1832 - Umro je francuski orijentalista Žan Fransoa Šampolion, osnivač egiptologije. Uspeo je da 1822. dešifruje hijeroglife sa ploče pronađene 1799. u egipatskom mestu Rešid. I to tako što je primetio da se na toj ploči nalaze tri identična teksta na trima različitim jezicima, od kojih je jedan bio grčki.

1852 - Umro je ruski pisac Nikolaj Vasiljevič Gogolj, otac ruske realističke proze. U romanu "Taras Buljba" prikazao je borbu Kozaka protiv poljskih i turskih osvajača. U zbirkama pripovedaka "Večeri na salašu kraj Dikanjke", "Mirgorod", "Petrogradske priče", "Arabeske", delu "Mrtve duše", komedijama "Revizor" i "Ženidba", oslikao je neveselu stvarnost njegove zemlje. Opterećen opštim stanjem ali i sopstvenim delom, piše "Izabrana mesta iz prepiske sa prijateljima", pokušavajući da na mračnu sliku baci svetle tonove i stvori pozitivne junake. Pred smrt je uništio rukopis drugog toma "Mrtvih duša". Intimno bio je izrazito religiozan, čak mistik, pisao je teološke tekstove, pa i tumačenja liturgije. Na osnovu Gogoljevog dela, Visarion Belinski je formulisao principe naturalne škole ruske književnosti, a Nikolaj Černiševski ga je smatrao osnivačem "satiričnog ili tačnije rečeno kritičkog pravca ruskog realizma".

1857 - Mirom u Parizu završen je Britansko-persijski rat i šah Persije morao je da prizna nezavisnost Avganistana, što je London iskoristio da se s manje teškoća usmeri na pokoravanje te zemlje (Britancima to nije nikada u potpunosti uspelo).

1908 - Umro je srpski pisac Simo Matavulj, član Srpske kraljevske akademije, jedan od najistaknutijih predstavnika srpskog realizma. Pisao je bogatim i sočnim jezikom pripovetke iz života rodne Dalmacije kao i Beograda u kojem je docnije živeo. Imao je veliki dar posmatranja kao i sposobnost živopisnog slikanja i ljudi i njihovog okruženja. Prevodio je francuske pisce Mopasana, Zolu, Molijera. Dela: romani "Bakonja fra Brne", "Uskok", zbirke pripovedaka "Iz primorskog života", "S mora i planine", "Beogradske priče".

1913 - Rođen je američki filmski glumac Džulijus Garfinkl, poznat kao Džon Garfild, koji je najčešće igrao uloge društvenih autsajdera i buntovnika. Bio je veliki prijatelj socijalističke Jugoslavije i pomogao je da se SAD u Drugom svetskom ratu okrenu ka Josipu Brozu Titu i njegovom Pokretu, a pred kraj rata se na tlu Jugoslavije borio protiv nemačkih nacista. Filmovi: "Četiri žene", "Huarez", "Načinili su me zločincem", "Morski vuk", "Oni žive opasno", "Poštar uvek zvoni dva puta", "Humoreska", "Telo i duša", "Snaga zla", "Džentlmenski sporazum", "Veliki nož", "Imati i nemati".

1932 - Rođen je poljski pisac i novinar Rišard Kapušćinjski, verovatno najprevođeniji poljski autor, knjige su mu objavljivane na tridesetak jezika. Rođen je 1932. u Pinsku (danas Belorusija). Proslavio se reportažama o Kongu krajem pedesetih. Tokom brojnih boravaka u Africi, Južnoj Americi i Aziji, bio je svedok više građanskih ratova, revolucija i svrgavanja režima. Više puta bio je kandidat za Nobelovu nagradu za književnost. Najpoznatije knjige: "Jedan dan života", "Fudbalski rat", "Car", "Šahinšah", "Beležnica", "Lapidarijum", "Imperija", "Ebonovina", "Putovanja s Herodotom".

1933 - Frenklin Ruzvelt je položio zakletvu kao 32. predsednik SAD i pod pritiskom ekonomske krize objavio je "Nju dil", čija je suština bilo intervenisanje države u rastrojeni privredni sistem.

1941 - Jugoslovenski knez-namesnik Pavle Karađorđević, pod velikim pritiskom sastao se u Berhtesgadenu sa vođom Trećeg rajha Adolfom Hitlerom, koji je insistirao da Beograd pristupi Trojnom paktu, a Nemačka i Italija bi navodno garantovale integritet i nezavisnost Kraljevine Jugoslavije.

1941 - Britanska mornarica je u Drugom svetskom ratu napala nemačke snage na okupiranim norveškim Lofotskim ostrvima i potopila 11 nemačkih brodova.

1945 - Progoneći nemačke trupe, sovjetska Crvena armija je u Drugom svetskom ratu izbila na Baltičko more, presecajući, na taj način nemačku Pomeraniju.

1952 - Kina je optužila SAD da su u Koreji počele biološki rat.

1954 - Umro je srpski filozof, matematičar i paleontolog Branislav Petronijević, profesor Velike škole, potom Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. U Prvom svetskom ratu prošao je sa srpskom vojskom povlačenje preko Albanije. Doktorirao je filozofiju u Lajpcigu. Stvorio je originalni filozofski sistem, u koji je uz metafiziku uključio teoriju saznanja i filozofiju prirode. Pisao je na nemačkom i francuskom. Dela: "Principi metafizike" , "Istorija novije filozofije", "Univerzalna evolucija", "Članci i studije", "Empirijska psihologija", "O vrednosti života" (sa kratkom autobiografijom, objavljeno posthumno).

1965 - Sirija je nacionalizovala devet naftnih kompanija, uključujući dve američkih naftnih koncerna.

1970 - Havariju francuske podmornice "Euridika" u Sredozemnom moru u blizini Tulona nije preživeo niko od 57 ljudi u njoj.

1977 - U snažnom zemljotresu u Rumuniji, koji je najteže pogodio glavni grad Bukurešt, poginulo je više od 1.570 ljudi.

1996 - Islamski terorista-samoubica ubio je u Tel Avivu 13 ljudi i ranio više od 130, uključujući decu.

1999 - Američki vojni sud oslobodio je krivice vojnog pilota, iako je on, kršeći proceduru tokom leta, krilom aviona presekao sajle uspinjače u jednom italijanskom zimskom skijalištu, usmrtivši 20 ljudi u gondoli.

2004 - U požaru koji je zahvatio manastir Hilandar na Svetoj Gori potpuno su uništene renovirana gostoprimnica, igumanske prostorije, deo monaških kelija, Beli konak iz 17. veka, mala crkva iz 17. veka, administrativne prostorije, ali su monasi uspeli da spasu najvrednije relikvije.

2008 - Umro je srpski naučnik Vladimir Bošnjaković, član SANU. Bio je profesor na Medicinskom fakultetu u Beogradu (nuklearna medicina), upravnik Laboratorije za primenu radioaktivnih izotopa u medicini (Medicinski fakultet) i direktor Instituta za nuklearnu medicinu Kliničkog centra Srbije.

2012 - U nizu eksplozija u skladištu municije u Brazavilu, glavnom gradu Republike Kongo (bivši Francuski Kongo) poginule su 282 osobe, povređeno je više od 2.300, a čak 14.000 ljudi je ostalo bez krova nad glavom.

2015 - Preminuo je Vlada Divljan, muzičar. Divljan je bio frontmen sastava "Idoli" i istaknuti muzičar novog talasa. Od 1991. do 1997.godine živeo je u Sidneju a od 1999. u Beču. Autor je niza pesama koje su obeležile jugoslovensku muzičku scenu osamdesetih. "Odbrana i poslednji dani" album "Idola" objavljen 1982. proglašen je najboljim albumom jugoslovenske rok i pop muzike.

2020 - Umro je Perez de Kueljar, peruanski diplomata, peti po redu generalni sekretar Ujedinjenih nacija, od 1982. do 1991. Po profesiji advokat, postao je uspešan diplomata. Izvesno vreme bio je predsednik vlade Perua, od oktobra 2000. do jula 2001.

Dogodilo se na današnji dan, 05.03.

Na današnji dan 1953. godine umro je sovjetski lider Staljin, pravo ime bilo mu je Josif Visarionovič Džugašvili. Upravljao je Sovjetskim Savezom 29 godina. Kao učenik bogoslovije pristupio je socijaldemokratama, potom boljševicima. Pre Oktobarske revolucije 1917. ušao je u Politbiro i Vojno-revolucionarni komitet u oktobru te godine. Od aprila 1922. do smrti u martu 1953. bio je generalni sekretar partije. Vremenom je ustrojio razrađen sistem sveopšte kontrole i represije. Masovne čistke je započeo 1934. i uklonio je brojne stare boljševike, partijske, državne i armijske rukovodioce, prvake Kominterne. U ratu protiv Nemačke i njenih saveznika od 1941. do 1945. bio je vrhovni komandant oružanih snaga i pod njegovim vođstvom Sovjetski Savez potpuno je potukao nacističku Nemačku. Stvorio je 1947. Informacioni biro komunističkih partija, pomoću kojeg je nastojao da obezbedi uticaj u komunističkom svetu. Godine 1948. pokušao je da se obračuna s rukovodstvom KPJ. Ipak period njegove vlade bio je obeležen ogromnim industrijskim napretkom. Sovjetska država razvila je nuklearni potencijal (i u vojne i u mirnodopske svrhe), kao i uspešan svemirski program.

Danas je utorak, 5. mart, 65. dan 2024. godine. Do kraja godine ostao je 301 dan.

1133 - Rođen je engleski kralj Henri II Plantagenet, osnivač dinastije Plantageneta, koji je tokom vladavine od 1154. do smrti 1189. reformom sudstva znatno ojačao kraljevsku vlast. Pre stupanja na engleski presto, 1150. postao je vojvoda od Normandije, 1151. grof od Anžua, a 1152. vojvoda od Akvitanije. Započeo je osvajanje Irske i proširio vlast Engleske na zapadne delove Francuske, ali je njegovu vladavinu karakterisao i niz sukoba koji su mu poljuljali autoritet. Naredio je 1170. pogubljenje kenterberijskog nadbiskupa Tomasa Beketa, svojevremeno bliskog prijatelja, zbog toga što je odbio da položi zakletvu na kraljeva "Klarendonska pravila" o odnosima crkve i države, protiveći se ograničavanju crkvene vlasti. Oštro se sukobljavao i sa suprugom Elinor od Akvitanije, koju je 1174. bacio u tamnicu, a sinove, buduće kraljeve Ričarda I Lavlje srce i Jovana Bez Zemlje, optužio je za zaveru.

1534 - Umro je italijanski slikar Antonio Alegri da Koređo, koji je obrađivao religiozne i mitološke teme. Najznačajnija dela: freska u crkvi Svetog Jovana u Parmi, slika "Mistično venčanje Svete Katarine", "Jupiter i Antiopa", "Leda", "Bogorodica sa Svetim Đorđem".

1696 - Rođen je italijanski slikar Đovani Batista Tijepolo, poslednji veliki venecijanski majstor, jedan od najvećih dekorativnih umetnika 18. veka. Njegovi glavni radovi, freske velikih dimenzija, rađene u maniru rokokoa, nalaze se u nadbiskupskoj palati u Udinama, u palati Labija u Veneciji, u biskupskoj rezidenciji u Vircburgu i u kraljevskoj palati u Madridu.

1770 - Britanske trupe su u Bostonu ubile pet demonstranata i taj događaj, poznat kao "bostonski masakr", ubrzao je američki rat za nezavisnost.

1827 - Umro je francuski astronom, matematičar i fizičar Pjer Simon Laplas, koji je dokazao nepromenljivost srednjih udaljenosti planeta od Sunca, izučavao poreklo velikih nejednakosti Jupitera i Saturna, Sunčev sistem, oblik Zemlje, eliptičnost putanja planeta, plimu i oseku. Takođe je dokazao (Kant-Laplasova teorija) da je Sunčev sistem nastao od rotirajuće usijane gasovite mase od koje su se odvojili delovi formirajući planete. Značajni su i radovi u matematičkoj teoriji diferencijalnih jednačina (Laplasova jednačina) i teoriji grešaka, aglebri, analizi. Razvio je teoriju verovatnoće (Laplas-Moavrova formula). Bavio se i politikom i kratko je bio ministar unutrašnjih poslova, zatim senator. Dela: "Nebeska mehanika", "Prikaz sistema sveta", "Analitička teorija verovatnoće", "Pregled istorije astronomije".

1827 - Umro je italijanski fizičar Alesandro Volta, koji je izučavajući elektricitet pronašao elektrofor, galvanski element, bateriju galvanskih elemenata (Voltin stub). Po njemu su mnogi pojmovi u fizici dobili ime - volt (oznaka V), voltamper (oznaka VA), Voltin luk.

1856 - Londonsko pozorište "Kovent Garden" uništeno je u požaru.

1900 - Umro Nićifor Dučić, predsednik Srpskog učenog društva, arhimandrit, istoričar. Bogosloviju je završio u Beogradu, a opštu istoriju, geografiju i filozofiju je studirao na Sorboni. Učestvovao je u Hercegovačkom ustanku Luke Vukalovića 1861. i 1862. a 1868. prešao je u Srbiju. Bio je vođa dobrovoljačke jedinice u Srpsko-turskom ratu od 1876. do 1878, predsednik Vrhovnog suda Srbije i poslanik. Svu imovinu ostavio je u dobrotvorne svrhe - Srpskoj kraljevskoj akademiji, iz čega je nastao fond za nagrađivanje istoriografskih dela. Kao sledbenik Vuka Karadžića u "Srpsko-dalmatinskom magazinu" štampao je radove Vukovom reformisanom azbukom.

1910 - Rođen je Momofuku Ando, japanski "kralj rezanaca", izumitelj "instant rezanaca" koji su bili hrana astronautima u svemiru. Ando, rođen 1910. na Tajvanu, proizvodnju testenine počeo je u Tajpehu, a kasnije je nastavio u Osaki. Osnovao je 1948. fabriku "Nišin Food", bila je to fabrika koja je prva (1958.) proizvela rezance u vrećici, a zatim i druge slične proizvode koji su vremenom osvojili čitav svet.

1916 - Poginulo je 455 putnika i članova posade od 588, koliko ih je bilo u španskom putničkom brodu "Princ od Asturije" u trenutku kad je udario u stenu u blizini brazilske obale i potonuo posle samo nekoliko minuta.

1933 - Nacionalsocijalistička radnička partija Nemačke Adolfa Hitlera osvojila je 44 odsto glasova na izborima za Rajhstag (Skupština), čima je postala odlučujuća politička snaga u Nemačkoj.

1945 - Američke trupe ušle su u Keln u Drugom svetskom ratu.

1946 - U Fultonu u američkoj državi Misuri britanski premijer Vinston Čerčil održao je čuveni govor u kojem je prvi put upotrebljen termin "gvozdena zavesa" - "Od Šćećina na Baltiku do Trsta na Jadranu gvozdena zavesa je spuštena preko (evropskog) kontinenta".

1953 - Umro je ruski kompozitor i pijanista Sergej Sergejevič Prokofjev, jedan od najoriginalnijih muzičkih stvaralaca 20. veka. Od 1918. živeo je u zapadnoj Evropi i SAD, a 1932. vratio se u otadžbinu. Dela: opere "Zaljubljen u tri narandže", "Rat i mir", "Plameni anđeo", simfonijska bajka "Peća i vuk", baleti "Romeo i Julija", "Pepeljuga", "Priča o kamenom cvetu", kantata "Aleksandar Nevski", simfonije "Klasična simfonija", "Peta simfonija", muzika za filmove "Aleksandar Nevski", "Ivan Grozni".

1960 - Predsednik Ahmed Sukarno raspustio je indonežansku Skupštinu.

1964 - Umro je jedan od prvih filmskih snimatelja na Balkanu Milton Manaki. Godine 1905. započeo je filmskom kamerom da beleži događaje. Poseban dokumentarni značaj ima njegova reportaža o boravku turskog sultana Mehmeda V 1911. u Bitolju, snimci rumunskog i grčkog kralja, bugarskog cara, događaji iz vremena mladoturske revolucije, balkanskih ratova (tada je snimio i kralja Petra i regenta Aleksandra Karađorđevića), Prvog i Drugog svetskog rata.

1966 - Britanski putnički avion udario je u japansku planinu Fuđi i svih 124 putnika i članova posade je poginulo.

1970 - Stupio je na snagu ugovor o neširenju nuklearnog oružja koji je potpisalo 45 zemalja.

1984 - Umro je italijanski pevač Tito Gobi, operski bariton svetskog ugleda. Posebno je upamćen po ulozi u "Toski" Đakoma Pučinija u kojoj mu je partner bila Marija Kalas.

1993 - Minut posle poletanja sa skopskog aerodroma srušio se makedonski putnički avion tipa "Foker 100", što je preživelo samo 20 od 97 putnika i članova posade.

1998 - U terorističkom napadu tamilskih pobunjenika, koji su u glavnom gradu Šri Lanke Kolombu aktivirali minibus pun eksploziva, poginulo je 37 ljudi.

1999 - Karlos Vestendorp, smenio je izabranog predsednika Republike Srpske Nikolu Poplašena s obrazloženjem da ugrožava mirovni proces.

1999 - Arbitraža uspostavljena Dejtonskim mirovnim sporazumom odlučila je da grad Brčko, do tada u sastavu Republike Srpske, dobije status distrikta pod međunarodnim nadzorom.

2000 - Izrael je odlučio da jednostrano povuče trupe iz Libana, nezavisno od stava Sirije.

2001 - Tokom rituala kamenovanja đavola, u stampedu muslimanskih hodočasnika poginulo je najmanje 35 ljudi na mostu Džamarat u blizini Meke.

2003 - U samoubilačkom napadu palestinskih islamskih terorista na autobus u severnoj izraelskoj luci Haifi poginulo je 15 ljudi, mahom studenata.

2006 - Lider Srba u Hrvatskoj Milan Babić izvršio je samoubistvo u svojoj ćeliji u zatvorskoj jedinici haškog tribunala u Ševeningenu.

2007 - Umro je Anri Troaja, jedan od najpopularnijih francuskih pisaca 20. veka. Autor blizu 100 dela, Troaja je izvan Francuske najpoznatiji po biografijama francuskih i ruskih literata i istorijskih ličnosti, poput Tolstoja, Puškina, Flobera, Zole, Katarine Velike i Ivana Groznog. Rođen je kao Lev Tarasov u Moskvi u imućnoj porodici. Nagradu "Gonkur" dobio je za svoju treću knjigu "Pauk". Njegove knjige prevedene su na desetine jezika, u jednoj anketi iz 1994. proglašen je za najpopularnijeg francuskog pisca.

2007 - Najmanje 11 levičarskih pobunjenika i sedam vojnika je ubijeno u borbama na jugu Kolumbije, a vladine snage su zaplenile čitav arsenal oružja u borbama sa pripadnicima marksističke grupe "Revolucionarne oružane snage Kolumbije".

2007 - Preminula je Irena Davošir-Matanović, sopran, solistkinja Opere Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Rođena u Đurđevu u Bačkoj 1933, muzičko obrazovanje je stekla u Muzičkoj školi "Isidor Bajić" u Novom Sadu. Solistkinja SNP-a je od 1953. Ostala je upamćena po ulogama Tatjane ("Evgenije Onjegin"), Mimi ("Boemi"), Lie ("Turandot"), Marženke ("Prodana nevesta"), Dezdemone ("Otelo"), Margarete ("Faust").

2008 - UNESKO je stavio na svoju listu proslava za nastupajuću godinu stogodišnjicu rođenja Ljubice Marić i 130 godina od rođenja Milutina Milankovića.

2013 - Umro je Ugo Čaves dugogodišnji lider Venecuele. Čaves, koji je bio skromnog porekla, ostvario je uspešnu vojnu karijeru, pre nego što je početkom 1990-ih ušao u politiku, s promenljivim uspehom. Na čelu te zemlje nalazio se 14 godina. Vremenom, postao je neka vrsta simbola protivljenja imperijalizmu, i interesima krupnog kapitala.

2015 - Započelo je uništavanje Nimruda, drevnog asirskog grada, smeštenog oko 30 kilometara južno od današnjeg Mosula, Irak. Islamska država je za uništavanje Nimruda, buldožerima, kao i drugih jedinstvenih starina, motivisana takozvanim verskim razlozima.

2016 - Umro je Rej Tomlinson, pionir internet tehnologije i izumitelj i-mejla. Tomlinson, američki kompjuterski programer, kao inženjer u istraživačkoj kompaniji "Bolt, Beranek i Njuman" 1971. izmislio je elektronsku poštu. Njegov izum uključivao je i upotrebu znak @ u mejl adresama.

Dogodilo se na današnji dan, 06.03.

Na današnji dan 1882. godine knez Milan Obrenović proglasio je Srbiju kraljevinom i sebe kraljem. Knez je postao 1868. posle ubistva kneza Mihaila, a vlast je preuzeo od namesnika 1872. Kralj Milan ostaće upamćen kao prvi srpski kralj "posle Kosova", kao i po uspešnim reformama koje će imati dugoročne posledice, poput vrlo uspešne reforme vojske, kao i opšte ubrzane evropeizacije Srbije, ali i potezima poput Tajne konvencije sa Austrougarskom ili gušenja Timočke bune.

Danas je sreda, 6. mart, 66. dan 2024. Do kraja godine ima 300 dana.

1475- Rođen je italijanski vajar, slikar, arhitekta i pisac Mikelanđelo Buonaroti, jedan od najvećih umetnika renesanse. U kamenu je klesao savršene proporcije ljudskog tela. U Sikstinskoj kapeli u Vatikanu oslikao je prizore iz Starog zaveta, uključujući ogromni "Strašni sud". Sagradio je Lorencovu biblioteku u Firenci, u Rimu je projektovao trg Kampodiljo, dovršio je palatu Farneze i radio na crkvi Svetog Petra. Pisao je stihove ("Soneti", "Madrigali"). Skulpture: "David", "Mojsije", "Robovi", "Jutro", "Veče", "Dan", "Noć", "Pijeta".

1480- U Toledu je potpisan sporazum kojim je Španija priznala portugalsko osvajanje Maroka, a Portugal se odrekao pretenzija prema Kanarskim ostrvima.

1619- Rođen je francuski pisac Sirano de Beržerak, čija su dela kombinacija političke satire i fantazije. Teško je ranjen 1640. zbog čega je napustio vojsku, u kojoj se istakao kao izuzetan mačevalac. Veoma smeo i slobodan duh, bujne mašte, pisao je pesme, napisao je po jednu komediju i tragediju, ali je najpoznatiji po delu "Drugi svet", gde je opisivao putovanje na Mesec i Sunce. Edmon Rostan ovekovečio ga je u herojskoj komediji "Sirano de Beržerak", stvorivši od njega simbol retke duševnosti i neobičnog uma.

1836- Trupe pod komandom predsednika Meksika generala Antonija Lopesa de Santa Ane zauzele su tvrđavu Alamo u Teksasu i pobile sve branioce, uključujući Dejvija Kroketa.

1900- Umro je nemački inženjer Gotlib Vilhelm Dajmler, koji je 1883. konstruisao prvi automobilski benzinski motor. Taj motor je omogućavao brzinu vozila od 18 kilometara na čas. Osnovao je 1890. kompaniju "Dajmler Motoren-Gezelšaft", koja se 26 godina posle njegove smrti ujedinila s fabrikom Karla Benca u kompaniju "Dajmler-Benc", proizvođača prestižnih automobila "mercedes".

1926- Rođen je poljski filmski režiser Andžej Vajda, utemeljitelj subjektivnog realizma. Glavni je predstavnik "crnog talasa" poljskog filma pedesetih godina 20. veka. Filmovi: "Generacija", "Kanal", "Pepeo i dijamant", "Lotna", "Samson", "Prah", "Svadba", "Obećana zemlja", "Čovek od mramora", "Gospođice iz Vilka", "Dirigent", "Čovek od gvožđa", "Danton", "Jedna nemačka ljubav".

1930- Umro je nemački admiral Alfred fon Tirpic, koji je kao ministar mornarice od 1897. do 1916. odlučujuće doprineo izgradnji moćne ratne flote Nemačke. Ratnu mornaricu gradio je radi obračuna s Velikom Britanijom. Uz odlučnu podršku cara Vilhelma II u Prvom svetskom ratu izazvao je neograničeni podmornički rat, uključujući potapanje trgovačkih brodova. Napisao je memoare - "Sećanja".

1941- Krunski savet je, posle ogromnih pritisaka, odlučio da Jugoslavija pristupi Trojnom paktu, pod uslovom da joj Nemačka i Italija garantuju nepovredivost teritorije.

1944- Poletevši iz vazduhoplovnih baza u Velikoj Britaniji, 658 američkih bombardera je u Drugom svetskom ratu započelo danonoćno bombardovanje Berlina.

1945- Umrla je srpska slikarka Milena Pavlović Barili, umetnik rafinirane kulture. Slikala je u nadrealističkom maniru. Završila je Umetničku školu u Beogradu, studirala u Minhenu, živela u Rimu i Parizu. U SAD je otišla 1939, gde je bila ilustrator modnog časopisa "Vog" i scenograf i kostimograf u njujorškim pozorištima. Od posledica pada s konja umrla je u Njujorku u 36. godini života.

1949- Radio Beograd je prvi put emitovao humorističku emisiju "Veselo veče", koja se pokazala kao retko dugovečna, emitovana je u kontinuitetu čak 60 godina.

1950- Umro je francuski državnik Alber Lebren, predsednik Francuske od 1932. do 1940. Kao poslednji predsednik Treće republike, nakon što je nacistička Nemačka okupirala Francusku u Drugom svetskom ratu, primoran je da vlast preda vladi maršala Petena.

1953- Georgij Maljenkov je posle smrti Staljina postao sovjetski predsednik vlade i prvi sekretar Komunističke partije.

1957- Bivše britanske kolonije Zlatna Obala i Togoland (britanski deo negdašnjeg nemačkog Togoa) ujedinjene su, pod vođstvom Kvame Nkrumaha u državu pod nazivom Gana, koja je stekla nezavisnost u okviru Komonvelta, čime je počeo talas dekolonizacije u Africi.

1965- Ministarstvo odbrane SAD saopštilo je da će u Južni Vijetnam prebaciti 3.500 marinaca, čime je počelo otvoreno američko vojno angažovanje u toj zemlji.

1967- Umro je mađarski kompozitor Zoltan Kodalj, uz Belu Bartoka najznačajniji mađarski muzički stvaralac 20. veka, u čijim delima je prepoznatljiva melodika i ritam narodne muzike. Napisao je studije o mađarskom muzičkom folkloru i izdao zbirke narodnih pesama. Dela: kantata "Psalmus hungaricus", scenska muzika "Hari Janoš", orkestarsko delo "Igre iz Galante".

1970- Iz Komunističke partije Čehoslovačke isključen je njen bivši lider Aleksander Dubček.

1973- Umrla je američka književnica Perl Bak, dobitnica Nobelove nagrade za književnost 1938. Autor je serije dela iz života Kine. Pisala je i knjige za decu kao i eseje. Kao ćerka misionara dugo je živela u Kini. Posle Drugog svetskog rata osnovala je fondaciju "Perl Bak" za pomoć deci američkih vojnika koji su služili u Aziji. Fondaciji je 1967. zaveštala najveći deo prihoda od knjiga - više od sedam miliona dolara. Dela: romani "Dobra zemlja", "Sinovi", "Zmajevo seme", "Rastureni dom", "Majka", "Izgnanstvo", "To ponosno srce", "Obećanje", "Paviljon žena", "Božur", "Skriveni cvet".

1980- Francuska književnica belgijskog porekla Margerit Jursenar postala je prva žena član Francuske akademije.

1988- Britanski komandosi, pripadnici elitne jedinice SAS, u Gibraltaru su ubili trojicu terorista Irske republikanske armije.

1994- Umrla je grčka glumica Melina Merkuri, veoma angažovana šezdesetih godina 20. veka u borbi protiv vojne hunte, potom ministar kulture u vladi grčkih socijalista. Filmovi: "Stela", "Onaj koji mora da umre", "Ciganin i džentlmen", "Nikad nedeljom", "Fedra", "Pobednici", "Jednom nije dovoljno", "Maja i Brenda", "Lizistrata", "Slatka ptica mladosti", autobiografija "Ja sam rođena Grkinja".

1996- U sarajevsko predgrađe Hadžići, koje je prema Dejtonskom sporazumu pripalo muslimansko-hrvatskoj federaciji, ušli su muslimani i Hrvati, pošto su ga prethodno napustili Srbi.

1999- Na severu Kambodže uz granicu s Tajlandom uhapšen je Ta Mok, poslednji od vođa maoističkog gerilskog pokreta "Crvenih Kmera", koji su tokom četvorogodišnje strahovlade Kambodžom u drugoj polovini sedamdesetih godina 20. veka pobili između milion i dva miliona ljudi.

2000- Vršilac dužnosti predsednika Rusije Vladimir Putin nije isključio mogućnost da Rusija jednog dana postane članica NATO, pod uslovom da se "na Rusiju gleda kao na ravnopravnog partnera", naglasivši da za njegovu zemlju "izolacionizam nije opcija".

2002- Umrla je srpska slikarka Vera Božičković Popović. Studirala je na beogradskoj Likovnoj akademiji u klasi Marka Čelebonovića, gde je diplomirala 1951. Sa grupom kolega sa Akademije bila je osnivač poznate neformalne "Zadarske grupe" koja je odigrala prevratničku ulogu u modernom jugoslovenskom slikarstvu. Božičković-Popović je bila među vodećim slikarima enformela u srpskom slikarstvu čemu je ostala verna do kraja. Bavila se i scenografijom, tapiserijom i crtežom.

2003- Avion tipa "Boing 737-200" nacionalne alžirske aviokompanije "Er alžeri" srušio se ubrzo po poletanju sa aerodroma Tamanraset, pri čemu su poginule 102 osobe, putnici i članovi posade.

2005- Umro je američki naučnik Hans Bate, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku (1967) i jedan od tvoraca atomske bombe.

2006- Počelo je suđenje Zakariji Musauiu (38), u okružnom sudu u Virdžiniji, jedinom čoveku koji je u SAD optužen za direktnu vezu sa terorističkim napadima na Njujork i Vašington 11. septembra 2001. godine. U vreme napada bio je u zatvoru, ali je slagao inspektore i tako ih sprečio da na vreme otkriju zaveru. Musaui je šokirao porotu kad je 28. marta na suđenju rekao da je trebalo da upravlja petim avionom čija je meta bila Bela kuća.

2007- Umro je srpski pisac i režiser Milan Vukotić, tvorac alternativnog "Teatra levo". Vukotić je više godina vodio dečji zabavni kamp Apelhof u Austriji gde je i umro. Autor je desetak dečjih romana, koji su doživeli međunarodni uspeh, a na srpskom jeziku, u izdanju Kreativnog centra, objavljeni su "Zagonetni iksilon" i "Trinaesti jezik".

2007- U dva snažna zemljotresa, koji su pogodili indonežansko ostrvo Sumatru, poginulo je najmanje 70 ljudi. Epicentar zemljotresa, koji se osetio i u Maleziji i Singapuru, bio je na oko 50 kilometara od grada Padanga na Sumatri.

2007- Najmanje 100 iračkih šiita hodočasnika je poginulo, a 160 je ranjeno u dva samoubilačka napada eksplozivom u gradu Hila, oko 95 kilometara južno od Bagdada.

2007- Umro je Žan Bodrijar, francuski filozof, postmodernist i poststrukturalist. Najpoznatiji je po stvaranju pojma "hiperstvarnost". Posebno je bio kritičan prema potrošačkoj kulturi savremenih SAD. Pisao je o bombardovanju Srbije 1999. godine, kao o "dvoličnom ratu". Najpoznatije njegovo delo je "Zaboraviti Fukoa" objavljeno 1977. Poslednje od 20 dela koliko je napisao, je "Kul sećanja", objavljeno 2005.

2007- Iračka sunitska pobunjenička grupa "Islamska država u Iraku", povezana sa Al Kaidom, izvela je akciju upada u zatvor Baduš, u blizini iračkog grada Mosula, odakle je oslobođeno 150 zatvorenika. Policija je uspela da pronađe i ponovo uhapsi 47 zatvorenika.

2008- U dva bombaška napada u centru Bagdada, najmanje 55 ljudi je poginulo, a oko 130 je ranjeno. Nagazna mina eksplodirala je u trgovačkoj zoni u gradskom okrugu Karada, a ubrzo zatim, pošto su se iračke snage bezbednosti pojavile na mestu napada i okupili se prolaznici, bombaš samoubica digao se u vazduh.

2014- Vrhovni sovjet (skupština) Krima doneo je načelnu odluku o stupanju te autonomne republike u sastav Ruske Federacije.

2018 - Prilikom pada ruske vojno transportne letelice "An-26", na aerodromu "Hmejmim" u Siriji, poginulo je 39 osoba, putnika i članova posade. Avion se srušio tokom sletanja.

2020 - U Srbiji je potvrđen prvi slučaj koronavirusa, saopštio je na vanrednoj konferenciji za štampu Zlatibor Lončar, ministar zdravlja. Virus je pronađen kod muške osobe srednjih godina iz Subotice.

2020 - U terorističkom napadu u Kabulu, Avganistan, na učesnike ceremonije u čast lokalnog lidera Hazara, Abdula Ali Mazarija, ubijenog 1995, poginule su 32 osobe a gotovo

60 je ranjeno. Žrtve su bili civili. Takozvana Islamska država preuzela je odgovornost za raketni napad. Osumnjičeni Talibani odbacili su ma kakvu povezanost s ovim činom. U većinski sunitskom Avganistanu, Hazari koji su šiiti neretko su žrtve pritisaka i napada.

2021 - Umro je Lu Otens, holandski inovator, tvorac audio kasete. Od 1952. radio je za Filips gde su on i njegov tim razvili prvi portabl snimač kaseta, koji je prodat u više od milion primeraka, da bi potom uspešno modifikovao magnetofon stvorivši audio kasete. Docnije je radio i na razvoju CD tehnologije za kompanije Soni i Filips. Zanimjivo je da je principijelno odbijao da preuzme lične zasluge za učešće u tehnološkoj revoluciji tvrdeći da je sve to bio timski rad.

2022 - Portparol Ministarstva odbrane Rusije Igor Konašenkov objavio je da dokumenti koje je ruska strana dobila od zaposlenih u ukrajinskim biološkim laboratorijama potvrđuju da su se komponente biološkog oružja razvijale u Ukrajini. Po njemu, na dan početka vojne operacije Rusije u Ukrajini uspešno su uništeni posebno opasni patogeni.

Rukovodilac ruskog tima za zaštitu od radijacije, hemijskog i biološkog oružja Igor Kirilov sutradan je pojasnio da je aktivnost bioloških laboratorija poznata je od 2014, od kada se zna za američki program takozvane reforme ukrajinskog zdravstvenog sistema. Usledilo je, dva dana potom, saopštenje Ministarstva spoljnih poslova Kine, kojim su pozvane SAD "da razjasne svoju aktivnost po pitanju biološke militarizacije u zemlji i u inostranstvu". Kako je rečeno, prema saznanjima Pekinga, Amerika kontroliše 335 bioloških laboratorija u 30 zemalja sveta.

Dogodilo se na današnji dan, 07.03.

Danas je četvrtak, 7. mart, 67. dan 2024. Do kraja godine ima 299 dana

1573 - Potpisivanjem mira u Carigradu završen je rat Turske i Venecije, kojoj su Turci 1571. preoteli Kipar.

1765 - Rođen je francuski hemičar Žozef Nisefor Nieps, pionir fotografije. Usavršavajući litografiju od 1813. do 1820, prvi je u svetu uspeo da fiksira sliku dobijenu u mračnoj komori pomoću posrebrene bakarne ploče prekrivene osetljivim slojem asfaltnog laka.

1785 - Rođen je italijanski pisac Alesandro Manconi. Prvi je u italijanskoj književnosti seljacima dodelio ulogu literarnih junaka. Nastojao je da književni jezik bude sredstvo komunikacije ne samo za odabrane već da bude opšterazumljiv. Zalagao se za ujedinjenje Italije, podržavajući nacionalni pokret "Rizorđimento" (preporod) četrdesetih godina 19. veka. Dela: roman "Verenici", posmrtna oda Napoleonu I "Svete himne", drame "Grof Karmanjola", "Adelki".

1793 - Revolucionarna Francuska objavila je rat Španiji.

1809 - Umro je francuski konstruktor Žan Pjer Fransoa Blanšar, koji je 1785. sa Džonom Džefrisom prvi preleteo Lamanš balonom. Takođe je konstruisao padobran.

1820 - Pod pritiskom ustanika, španski kralj Fernando VII morao je da vrati na snagu liberalni ustav iz 1812. i ukine inkviziciju.

1875 - Rođen je francuski kompozitor Žozef Moris Ravel, jedan od najistaknutijih predstavnika francuskog impresionizma. Oslanjao se na klasično francusko muzičko nasleđe, ali se inspirisao i španskom muzikom i džezom. Virtuozni pijanista i dirigent, održavao je koncerte širom Evrope i Amerike. Dela: opera "Sat Španije", balet "Dafne i Kloe", orkestarska kompozicija "Bolero", klavirski ciklusi "Ogledala", "Kuprenov grob", "Sonatina" za klavir, mnoštvo solo pesama, uglavnom na stihove francuskih simbolista.

1918 - Boljševička partija promenila je naziv u Ruska Komunistička partija.

1876 - Američkom pronalazaču Aleksanderu Grejemu Belu priznat je patent za pronalazak telefona.

1932 - Umro je francuski državnik Aristid Brijan, 11 puta predsednik vlade, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1926. U Prvom svetskom ratu zalagao se za formiranje Solunskog fronta, a posle rata za stvaranje Sjedinjenih Država Evrope i Društva naroda.

1935 - Povratkom Sarske oblasti u okrilje Nemačke počela je velika teritorijalna ekspanzija Trećeg rajha, okončana 1945. nemačkim porazom u Drugom svetskom ratu.

1936 - Okupacijom demilitarizovane Rajnske oblasti, Nemačka je demonstrativno prekršila Versajski mirovni ugovor.

1945 - Američka armija je u Drugom svetskom ratu zauzela strateški važan most preko Rajne kod Remagena u Nemačkoj.

1945 - Potisnuvši japanske snage u Drugom svetskom ratu, britanska 14. armija ušla je u Mandalej, drugi najveći grad u Burmi.

1951 - Iranskog šefa vlade Alija Razmaru u jednoj teheranskoj džamiji ubio je islamski fanatik.

1983 - U eksploziji gasa u rudniku uglja blizu turskog grada Eregli poginulo je 96 rudara.

1989 - Kina je objavila vanredno stanje u Tibetu posle trodnevnih antikineskih nereda u toj kineskoj pokrajini.

1989 - Iran je prekinuo diplomatske odnose s Velikom Britanijom posle objavljivanja knjige britanskog pisca indijskog porekla Salmana Ruždija "Satanski stihovi" u kojoj je islam, i religiznost uopšte, predmet poruge.

1991 - Snage lojalne iračkom predsedniku Sadamu Huseinu su prema zapadnim izvorima - u Basri i drugim gradovima na jugu Iraka pogubile najmanje 400 učesnika pobune protiv centralnih vlasti.

1995 - Nemački ratni veterani i njihovi američki ratni neprijatelji koji su ih porazili, zajednički su u Remagenu obeležili poluvekovni jubilej poraza nemačke vojske na Rajni, kojim je ubrzan slom Nemačke u Drugom svetskom ratu.

1996 - Trojica pripadnika američkih oružanih snaga osuđena su na zatvor od 6,5 do sedam godina, zbog toga što su 1995. silovala jednu dvanaestogodišnju devojčicu na Okinavi, što je izazvalo talas ogorčenih protesta i zahteva da američka vojska napusti taj japanski arhipelag.

1998 - Italijanski vojni sud je osudio bivšeg nemačkog SS kapetana Eriha Pribkea na doživotnu robiju, oglasivši ga krivim za najgore zverstvo tokom Drugog svetskog rata u Italiji, masakr u Adreatinskim pećinama u blizini Rima.

1999 - Umro je američki filmski režiser Stenli Kjubrik, jedna od najkontroverznijih ličnosti svetskog filma, osobenog stila. Namera mu je, po sopstvenim rečima, bilo stvaranje samo "konačnih dela" - savršenih proizvoda. Filmovi: "2001: Odiseja u svemiru", "Paklena pomorandža", "Dr Strejndžlav", "Spartak", "Ubijanje", "Uzaludna pljačka", "Staze slave", "Lolita", "Beri Lindon", "Isijavanje", "Ful metal džekit", "Široko zatvorenih očiju".

2003 - Skupština Srbije i Crne Gore izabrala je potpredsednika crnogorske vladajuće Demokratske partije socijalista Svetozara Marovića za prvog predsednika Državne zajednice.

2004 - Prilikom potapanja feribota "Samson" u blizini Madagaskara tokom ciklona "Gafilo" poginulo je najmanje 115 ljudi.

2006 - Najmanje pola miliona ljudi je u gradovima širom Francuske protestovalo zbog plana vlade premijera Dominika de Vilpena za smanjenje nezaposlenosti kojim se predviđa i lakše otupštanje mladih radnika u nadi da će se poslodavci zbog toga lakše odlučivati da ih zaposle.

2007 - Avion Boing 737-400 indonežanske nacionalne aviokompanije Garuda, sa 140 putnika i članova posade, izgoreo je po neuspešnom sletanju na aerodrom kulturne prestonice Indonezije, Džogdžakarte. Potvrđena je smrt 48 putnika u avionu i jedne osobe docnije u bolnici.

2010 - Umro je Mihajlo Mihajlov, jedan od ključnih disidenata socijalističke Jugoslavije, univerzitetski profesor, publicista, politički mislilac. Dela: "Ruske teme", "Planetarna svest", "Nenaučne misli", "Povratak inkvizitora", "Niče i ruski neoidealizam".

2011 - Umrla je Milka Ivić, lingvista, profesor univerziteta, akademik. Redovni član SANU postala je 1983. Bila je članica i nekolicine stranih akademija (norveške, saksonske) i niza naučnih asocijacija. Kao naučnik uživala je veliki ugled i njena dela prevedena su na desetine jezika.

2015 - ISIL je započeo uništavanje Hatre. Drevni helenistički, seleukidski, grad Hatra nalazi se oko 300 kilometara severozapadno od Bagdada. Dva dana ranije Islamska država uništila je asirski Nimrud, osnovan u 13. veku pre naše ere.

Dogodilo se na današnji dan, 08.03.

Danas je petak, 8. mart, 68. dan 2024. Do kraja godine ima 298 dana.

1714 - Rođen je nemački kompozitor, čembalista i dirigent Karl Filip Emanuel Bah, sin i učenik Johana Sebastijana Baha. Dela: dvadesetak simfonija, oko 60 koncerata za klavir, kamerna muzika, sonate za klavir, kantate, crkvene kompozicije.

1847 - Rođen je Sima Lozanić, hemičar, prvi rektor Beogradskog univerziteta, član, izvesno vreme i predsednik, Srpske kraljevske akademije. Bio je profesor hemije na Filozofskom fakultetu Velike škole i potom Univerziteta u Beogradu, ministar privrede i spoljnih poslova u vladama Srbije 1894. i 1905. Izučavao je organsku hemiju, agrikulturnu hemiju i mineralne sirovine.

1866 - Rođen je ruski fizičar Pjotr Nikolajevič Lebedev, profesor Moskovskog univerziteta. Proučavao je pritisak svetlosti, dokazavši postojanje mehaničkog impulsa kod svetlosnih zraka, što je od velikog značaja za razumevanje kosmičkih pojava. Dela: "Sila pritiska svetlosti na gasove", "Magnetometrijsko proučavanje obrtnih tela".

1869 - Umro je francuski kompozitor i muzički pisac Hektor Berlioz, tvorac romantičarske programske muzike i začetnik moderne orkestracije. Znatno je uticao na evropsku muziku svog doba. Napisao je "Nauku o instrumentaciji". Dela: "Fantastična simfonija", "Harold u Italiji", "Romeo i Julija", "Faustovo prokletstvo", "Rekvijem", opere "Benvenuto Čelini", "Trojanci".

1879 - Rođen je srpski slikar, vajar i pisac Mihailo Milovanović, jedan od osnivača Udruženja likovnih umetnika Srbije, ratni slikar Vrhovne komande srpske vojske u Prvom svetskom ratu, autor portreta srpskih vojvoda Radomira Putnika, Živojina Mišića, Stepe Stepanovića i Petra Bojovića, generala Pavla Jurišića Šturma, kralja Petra I i regenta Aleksandra Karađorđevića. Diplomirao je 1909. na Likovnoj akademiji u Minhenu, odakle je 1912. došao u Srbiju kao dobrovoljac. Njegovo slikarstvo karakteriše preplitanje realizma, simbolizma i impresionizma, uz oslon na nacionalnu tradiciju. Izložbe Milovanovićevih slika u međuratnom periodu bile su prvorazredan kulturni događaj. Njegova izložba 1938. u Paviljonu "Cvijeta Zuzorić" bila je najposećenija postavka u dotadašnjoj istoriji te kuće. Izradio je spomenike arhimandritu račanskog manastira i knezu Sokolske nahije Hadži-Melentiju u manastiru Rača, komandantu Zlatiborskog četničkog odreda majoru Kosti Todoroviću u Srebrenici (uništile ustaše u Drugom svetskom ratu), srpskim ratnicima u Mladenovcu (1947. uklonjen grb Srbije), spomenik na Krfu poginulim vojnicima Drinske divizije, mermerni ikonostas u crkvi u Mladenovcu. Iako nosilac Albanske spomenice i Ordena Svetog Save, streljan je u Užicu novembra 1941, od strane partizana (Užička republika) pod optužbom da je "engleski špijun". Napisao je roman "Lendina vodenica", prvi put objavljen 1997.

1879 - Rođen je nemački hemičar i fizičar Oto Han, profesor univerziteta u Berlinu i Getingenu, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1944, koji je 1957. potpisao Getingenšku deklaraciju, odbijajući da sarađuje u razvoju eventualnog zapadnonemačkog nuklearnog oružja. Dokazao je 1938. raspadanje rubidijuma, a 1939. s Fricom Štrasmanom otkrio je nuklearnu fisiju (cepanje) jezgra urana. Otkrio je i redioaktivne elemente mezotorijum, radio-torijum i - s Lizom Majtner - protoaktinijum.

1895 - Rođena je urugvajska književnica Huanita Fernandes Morales, poznata kao Huana Fernandes de Ibarbourou. Jedna je od najistaknutijih liričarki Južne Amerike, poznata i kao "Huana Amerike". Dela: zbirke stihova "Dijamantski jezici", "Divlji koren", "Ruža vetrova", "Izgubljena", "Romanse sudbine".

1904 - Nemačka je ublažila antijezuitski zakon iz 1872, dopustivši povratak pojedinih pripadnika tog rimokatoličkog reda.

1907 - Rođen je grčki državnik Konstantin Karamanlis, predsednik Grčke od 1980. do 1985, osnivač stranke "Nova demokratija". Prvi put je postao predsednik vlade 1955. i na tom položaju ostao je do 1963, kad je dobrovoljno emigrirao. Vladu je ponovo sastavio 1974, posle pada vojne hunte, odigravši ključnu ulogu u obnovi demokratije u Grčkoj.

1911 - Umro je Svetislav Simić, srpski diplomata, sekretar Ministarstva spoljnih poslova, nacionalni radnik, žurnalista, jedan od najzaslužnijih za organizovanje i pomoć srpskom pokretu u tada neoslobođenoj Južnoj Srbiji (danas Makedonija). Studirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu i u Petrogradu. Radio je u poslanstvima Srbije u Prištini i Sofiji. Osnivač je urednik listova "Delo" i "Ustavna Srbija", kao i "Srpskog književnog glasnika". Dela: "Makedonsko Pitanje", "Radikali i naša nacionalna politika", "Srbi i Arbanasi", "Stara Srbija i Arbanasi".

1917 - U Petrogradu (danas Sankt-Peterburg) je nemirima i štrajkovima počela Februarska revolucija (događaj se zbio 23. februara prema Julijanskom kalendaru, tada na snazi u Rusiji).

1917 - Umro je nemački konstruktor i general Ferdinand fon Cepelin, koji je 1900. konstruisao veliku vazdušnu lađu - dirižabl, nazvanu po njemu "cepelin".

1921 - Francuske trupe ušle su u Diseldorf i druge gradove u Ruru pošto Nemačka nije isplatila ratnu štetu, prema obavezi iz Versajskog ugovora kao poražena strana u Prvom svetskom ratu.

1921 - Španskog predsednika vlade Eduarda Data u Madridu su ubili anarhisti.

1930 - Umro je američki državnik Vilijam Hauard Taft, predsednik SAD od 1909. do 1913, prvi bivši šef države u američkoj istoriji koji je od 1921. do smrti bio predsednik Vrhovnog suda. Tokom predsedničkog mandata vojno je intervenisao u Nikaragvi, koja je potom bila pod američkom okupacijom od 1912. do 1925. i od 1926. do 1933.

1931 - Rođen je srpski književnik Vladimir Bulatović Vib, satiričar, dramski pisac, novinar. Bio je dugogodišnji urednik u kući "Politika" i urednik "Politikinog Zabavnika" u njegovim najslavnijim danima. Rođen je u Sopotskom u današnjoj Makedoniji, tada Kraljevina Jugoslavija, pošto je njegova majka tamo bila učiteljica. Studirao je Novinarsko-diplomatsku školu i Filozofski fakultet u Beogradu. Jedan je od najvećih satiričara u istoriji srpske književnosti. Najprestižnija nagrada koja se dodeljuje za stvaralaštvo iz oblasti satire nazvana je po njemu - Vibova nagrada. Dela: "Budilnik", "Menjačnica ideala", Veliko spremanje", "Korak nazad", "Šta je pisac hteo da kaže", "Dežurno uvo vremena".

1942 - Umro je kubanski velemajstor Hose Raul Kapablanka i Graupera, svetski prvak u šahu od 1921. do 1927. Izgubio je samo jednu partiju u razdoblju od 1914. do 1924, po čemu je jedinstven u istoriji šaha. Titulu je osvojio pobedivši u meču nemačkog velemajstora Emanuela Laskera s 4:0, uz 10 remija, a izgubio je od ruskog velemajstora Aleksandra Aljehina, koji ga je pobedio sa 6:3, uz 25 remija. Dela: "Osnovi šaha", "Moja šahovska karijera".

1942 - Japanske trupe su u Drugom svetskom ratu zauzele glavni grad Burme Rangun. U ratu je Burma imala izuzetan strateški značaj, ali su Britanci tu koloniju smatrali za sporedno ratište, što im se osvetilo u kasnijim operacijama.

1950 - Sovjetski maršal Kliment Vorošilov objavio je da je Sovjetski Savez isprobao atomsku bombu, što je izazvalo šok u SAD, jer su Amerikanci bili uvereni da jedini poseduju nuklearno oružje. Pometenost u Vašingtonu upotpunila je izjava Vorošilova da je proba izvršena još 23. septembra 1949.

1954 - Zaključen je odbrambeni sporazum SAD i Japana, čime se Tokio formalno potpuno priklonio političko-vojnom savezu Zapada.

1965 - U Južni Vijetnam iskrcalo se 3.500 američkih marinaca, čime je otpočelo masovno uključenje kopnenih trupa SAD u vijetnamsku ratnu avanturu, okončanu potpunim porazom 1975. i pogibijom više od 58.000 Amerikanaca u toj zemlji jugoistočne Azije.

1969 - Sovjetski Savez je stavio u stanje uzbune dalekoistočne trupe kao znak upozorenja Kini posle pograničnih sukoba na reci Usuri.

1971 - Osnovan je hor "Kolegijum muzikum" (Collegium musicum), akademski kamerni hor studenata Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu. Inicijativa je potekla od profesora Vojislava Ilića. Hor nastavlja tradiciju kamernomuzičkog hora Univerziteta u Beogradu osnovanog 1925. pod istim imenom, na inicijativu profesora Miloja Milojevića.

1971 - Umro je američki filmski glumac Harold Lojd, jedan od najvećih komičara nemog filma. Filmovi: "Sigurnost na poslednjem mestu", "Brucoš", "Čuvaj se, profesore", "Luda sreda".

1983 - Umro je engleski kompozitor Vilijam Tarner Volton, tvorac osećajne i lirske muzike neoromantičarskog stila. Posebno je značajan po orkestarskim kompozicijama, koje se odlikuju dugom melodijskom linijom, bogatom harmonijom i složenim ritmom. Dela: melodrama "Fasada", oratorijum "Baltazarov pir", "Koncert za violinu".

1994 - Kod Durbana u Južnoj Africi poginula su 64 putnika prigradskog voza koji je iskočio iz šina.

1996 - Okončan je neuspešni mirovni mandat UN u Ruandi.

1999 - Umro je američki sportista Džo Di Mađo, legendarni bejzbol igrač njujorških "Jenkija".

2000 - U Kini je pogubljen bivši provincijski viceguverner Hu Čangćing zbog podmićivanja, najviši funkcioner pogubljen u toj zemlje tokom poslednjih 50 godina.

2001 - Tročlano veće čileanskog apelacionog suda presudilo je sa 2:1 da bivšem diktatoru Augustu Pinočeu može da bude suđeno za kršenje ljudskih prava posle vojnog udara koji je izveo 1973. u kojem je ubijen demokratski izabrani šef države Salvador Aljende.

2003 - Ubijen je jedan od osnivača i vođa oružanog krila palestinskog islamističkog pokreta Hamas - Ibrahim el Makadma. U raketnom napadu izraelskih helikoptera na Makadmino vozilo u pojasu Gaze ubijena su i trojica njegovih telohranitelja.

2005 - U akciji specijalne ruske policije na severu Kavkaza, u mestu Tolstoj-Jurt, ubijen je Aslan Mashadov, vođa čečenskih separatista, jedan od najozloglašenijih terorista na prostorima bivšeg Sovjetskog Saveza.

2005 - Sirijske trupe počele su povlačenje iz Libana, nakon sirijsko-libanskog vojnog sporazuma čiji su detalji dogovoreni dan ranije, prilikom susreta u Damasku sirijskog predsednika Rašida el Asada sa svojim libanskim kolegom Emilom Lahudom.

2007 - Izraelski ministar zdravlja Jakob Ben-Jizri je potvrdio da smrtonosna bakterija hara bolnicama u Izraelu i da je ukupno izazvala smrt oko 200 ljudi, od početka godine. Veruje se da je u pitanju bakterija "Klebsiella pneumoniae" jedna od najotpornijih na antibiotike, bezopasna za zdrave ljude ali fatalna za pacijente s oslabljenim imunitetom. 2014 - Uklanjanjem koloseka kod železničke stanice Beograd nedaleko od mosta Gazela, započela je realizacija projekta - Beograd na vodi.

2014 - Avion malezijske aviokompanije koji se kretao od Kuala Lumpura ka Pekingu nestao je, i sudbina letelice na letu MH370 i svih 239 osoba u njoj ostala je nerazjašnjena.

2020 - Umro je Maks fon Sidou, švedski glumac. Proslavio se ulogom viteza u filmu Ingmara Bergmana "Sedmi pečat", kao i docnije ulogom sveštenika u filmu "Isterivač". Glumio je u 11 Bergamnovih dela, a ukupno u više od 130 filmova ili serija. Drugi filmovi: "Tri Kondorova dana", "Konan varvarin", "Nikad ne reci nikad", "Kvo vadis?", "Do kraja sveta", "Ratovi zvezda: Buđenje sile".

- Danas je međunarodni Dan žena. Druga međunarodna konferencija žena socijalista je 8. marta 1910. u Kopenhagenu, na inicijativu nemačke revolucionarke Klare Cetkin, ustanovila ovaj datum kao Dan žena, u znak sećanja na demonstracije američkih žena u Čikagu 8. marta 1909. Prva proslava Dana žena u Srbiji je održana 1914.

Dogodilo se na današnji dan, 09.03.

Danas je subota, 9. mart, 69. dan 2024. Do kraja godine ima 297 dana.

1074 - Papa Grgur VII naredio je da svi oženjeni rimokatolički sveštenici budu odstranjeni iz Crkve.

1454 - Rođen je italijanski moreplovac Amerigo Vespuči, prema čijoj je latinskoj verziji imena (Americus) nemački kartograf Martin Valdzemiler 1507. novootkriveni kontinent nazvao Amerika. To je prihvaćeno uprkos činjenici da je novi kontinent 1492. otkrio Vespučijev zemljak Kristifor Kolumbo. Vespuči je u Novi svet putovao 1499. kao član španske ekspedicije, a 1501. i 1502. predvodio je portugalsku ekspediciju. Verovao je da su Honduras i Brazil novi, neotkriveni kontinenti, ne znajući da je Honduras pre njega otkrio Kolumbo.

1661 - Umro je francuski kardinal italijanskog porekla Žil Mazaren, posle smrti kardinala Armana Žana Rišeljea 1642. šef vlade u vreme Luja XIII i Luja XIV. Kao jedan od najveštijih diplomata svog doba postavio je temelje na kojima je Luj XIV gradio hegemonističku politiku Francuske u Evropi. Okončao je 1648. Tridesetogodišnji rat, posle kojeg je Vestfalskim mirom Francuska od Nemačkog carstva preuzela Alzas i neke lorenske gradove. Takođe je savladao bunu plemstva od 1652. i učvrstio kraljev apsolutizam poljuljan tokom pobune.

1749 - Rođen je francuski političar i pisac Onore Gabrijel Viktor Riketi de Mirabo, najbolji govornik Francuske revolucije i jedan od glavnih zastupnika interesa trećeg staleža. Doprineo je pobedi Ustavotvorne skupštine nad kraljem, ali ne kao principijelan protivnik monarhije. Njegov cilj bila je liberalna reforma društva uz održavanje monarhije. Ubijen je 1791. pod optužbom da je paktirao s dvorom. Dela: "Esej o despotizmu", "O pruskoj monarhiji pod Fridrihom Velikim".

1814 - Rođen je ukrajinski pisac i slikar Taras Grigorjevič Ševčenko, najveći ukrajinski pesnik 19. veka, osnivač nove ukrajinske književnosti, romantičar, revolucionar, vatreni borac za prava naroda. Poezijom inspirisanom narodnim stvaralaštvom je utemeljio književni ukrajinski jezik. Kao ukrajinski nacionalista proveo je više godina u progonstvu u Sibiru, a mnoga njegova dela našla su se na udaru carske cenzure. Ruski režim, u to vreme, je Ukrajince smatrao delom ruskog naroda kao Maloruse. Dela: zbirka pesama i poema "Kobzar", poema "Hajdamaki", romani (na ruskom) "Najamnica", "Kneginja", "Muzikant", "Blizanci", "Umetnik".

1831 - Kralj Luj Filip osnovao je francusku Legiju stranaca.

1851 - Umro je danski fizičar Hans Kristijan Ersted, osnivač nauke o elektromagnetizmu. Njegovo glavno delo "Experimenta circa effectum conflictus electrici in acum magneticam" znatno je uticalo na francuskog fizičara i matematičara Andre Mari Ampera. Njemu u čast jedinica za jačinu magnetnog polja je nazvana Ersted (oznaka Oe).

1885 - Rođena je ruska balerina Tamara Platonovna Karsavina, jedna od najvećih umetnica klasičnog baleta u prvoj polovini 20. veka. S Anom Pavlovom i Vaclavom Nižinskim bila je među glavnim zvezdama Ruskog baleta Sergeja Đagiljeva, u Imperatorskom baletu u Petrogradu nastupala je kao primabalerina i gostovala je na scenama u Parizu i Londonu, gde je 1928. osnovala baletsku školu. Upamćena je kao nezamenjiva partnerka Nižinskog u baletu "San o ruži" i po sjajnim rolama u baletima "Šeherezada", "Žar ptica", "Petruška", "Fantastični dućan", "Trorogi šešir".

1888 - Umro je nemački car Vilhelm I Fridrih Ludvig. Podržao je Bizmarkovu politiku ujedinjenja Nemačke, svim sredstvima ("krvlju i gvožđem"). Bio je kralj Pruske od 1861. a 1871. postaje prvi car novostvorenog Nemačkog carstva. Tokom njegove vladavine Nemci su Danskoj oteli pokrajine Šlezvig i Holštajn u ratu 1864. porazili Austriju 1866. a u Francusko-pruskom ratu 1871. otrgli su Alzas i Lorenu od Francuske. Izdao je 1879. "Izuzetni zakon" (Lex specialis), kojim je socijaldemokratski pokret u Nemačkoj stavljen van zakona.

1890 - Rođen je sovjetski državnik Vjačeslav Mihajlovič Skrjabin, poznat kao Vjačeslav Mihajlovič Molotov, šef sovjetske diplomatije od 1939. do 1949. i od 1953. do 1956. Bio je glavni kreator, sa sovjetske strane, sovjetsko-nemačkog desetogodišnjeg pakta o nenapadanju, potpisanog 1939. devet dana pre napada Nemačke na Poljsku. Jedan je od osnivača lista "Pravda". Održao se u vrhu vlasti tokom tri decenije Staljinove vlade, ali je u junu 1957. pod optužbom za "antipartijski stav", isključen iz Centralnog komiteta Komunističke partije i smenjen sa svih funkcija.

1893 - Umro je francuski teoretičar umetnosti, istoričar i filozof Ipolit Ten, koji je nastojao da unese pozitivističke metode u izučavanje literature, umetnosti i društva. Prema determinističkom shvatanju istorije, smatrao je da pojedinac, izrazito određen jednom "preovlađujućom osobinom", trpi jak spoljni uticaj "rase", "sredine" i "trenutka". Kao filozof bavio se problemima saznanja. Dela: "Istorija engleske književnosti", "Filozofija umetnosti", "O inteligenciji", "Postanak savremene Francuske".

1896 - Rođen je Mirko Plajvajs, kapetan bojnog broda Jugoslavenske kraljevske ratne mornarice, heroj Aprilskog rata 1941. Rođen u Ljubljani, Plajvajs je završio Vojno pomorsku akademiju u Puli 1915, kada je postao oficir ratne mornarice Austrougarske. Novembra 1918, prišao je ratnoj mornarici Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, i bio je prvi koji je na svom brodu "Silni" razvio zastavu Kraljevine SHS. Tokom Aprilskog rata 1941, kao komandant Severnog sektora pomorske odbrane u Selcu, kod Crikvenice, odlučno je onemogućio pokušaj hrvatskih ustaša da preuzmu vlast u Crikvenici i otmu vojnu komandu. Plajvajs je tada, uz pomoć Đure Hejdina, sreskog načelnika Crikvenice, ubio Petra Kvaternika, istaknutog ustašu, brata Slavka Kvatrenika, čoveka koji je proglasio NDH. S grupom mornara iz baze Selce izvršio je napad na lokalne ustaše, kada je ta grupa uništena. Dva dana docnije, po njegovom naređenju dignute su u vazduh zgrade komande i potopljeni sektorski brodovi u luci Klimno na Krku, kako ne bi pali u ruke neprijatelju. Potom se s grupom mornara na minolovcu "Malinska" povukao prema jugoistoku, u nadi da će pronaći organizovani otpor okupatoru. Uspešno se borio protiv ustaša i Italijana u Lici, da bi se posle kapitulacije JKV, zaputio put Slovenije. Ostavio je sećanja "Slomljeno sidro".

1916 - Nemačka je u Prvom svetskom ratu objavila rat Portugaliji, koja je prethodno u svojim lukama zaplenila nemačke brodove.

1918 - Umro je nemački pisac Frank Vedekind, koji je ekscentričnim dramama, punim ironije i cinizma, tragike i komike, grotesknih likova, drastičnih erotskih scena i uličnog žargona, provocirao građanski moral. Njegove pesme, šansone i balade, recitovane su i izvođene u minhenskom kabareu "Jedanaest dželata". Dela: drame "Prolećno buđenje", "Zemaljski duh", "Markiz fon Kajt", "Pandorina kutija", "Mrtvački ples", "Muzika", "Cenzura", pesme "Četiri godišnja doba".

1919 - Britanci su deportovali na Maltu vođu egipatskog pokreta za nezavisnost Saada Zaglula.

1924 - Italija je anektirala grad Fiume (danas Rijeka).

1934 - Rođen je ruski kosmonaut Jurij Aleksejevič Gagarin, prvi čovek koji je obleteo Zemlju. U aprilu 1961. vasionskim brodom "Vastok I" načinio je krug oko planete za 108 minuta, krećući se maksimalnom brzinom od 28.000 kilometara na čas, na najvećoj udaljenosti od Zemlje 327 kilometara.

1942 - Japanske invazione snage su u Drugom svetskom ratu okončale zauzimanje centralnog indonežanskog ostrva Java. Indonezija je tada bila holandska kolonija, kao Holandska Istočna Indija.

1943 - Rođen je Bobi Fišer, šahovski velemajstor, bivši prvak sveta u šahu i jedan od najboljih šahista u istoriji. Titulu svetskog prvaka osvojio je 1972. u Rejkjaviku pobedom nad Spaskim, a kruna mu je oduzeta tri godine docnije, pošto je odbio meč protiv izazivača Karpova. Kada je 1956. kao trinaestogodišnak, postao juniorski prvak SAD, proglasen je za "čudo od deteta", a već naredne godine trijumfovao je na Otvorenom prvenstvu SAD. Titulu velemajstora osvojio je sa 15 godina. Šahu se vratio 1992. kada je na Svetom Stefanu i u Beogradu odigrao revanš protiv Spaskog. Vlada SAD optužila ga je tada zbog kršenja sankcija protiv Srbije (SRJ) što je Fišer javno ismejao doslovno pljunuvši na tekst optužbe. Nakon osmomesečnog pritvora u Japanu, zbog zahteva SAD za deportaciju, 2005. dobio je islandsko državljanstvo, pa je ostatak života proveo u Rejkjaviku.

1945 - Američke snage su u Drugom svetskom ratu zauzele Bon.

1956 - Englezi su deportovali kiparskog arhiepiskopa Makariosa III na Sejšelska ostrva u Indijskom okeanu.

1976 - U Kavalezeu kod grada Trento na severu Italije srušila se uspinjača, usmrtivši 42 smučara u najgoroj nesreći te vrste u svetu. Tragediju je preživela jedna devojka.

1987 - Teheran je optužio Bagdad da upotrebljava hemijsko oružje u Iransko-iračkom ratu.

1989 - Vlasti u Varšavi zvanično su optužile sovjetske službe bezbednosti za likvidaciju više od 4.200 poljskih oficira u Katinskoj šumi u proleće 1940.

1991 - U Beogradu su se opozicione demonstracije pretvorile u masovne nerede u kojima su poginuli učenik Branivoje Milinović i policajac Nedeljko Kosović.

1992 - Umro je bivši premijer Izraela Menahem Begin, prvi izraelski državnik koji je potpisao ugovor s nekom arapskom zemljom. Posle razgovora u Kemp Dejvidu sa egipatskim predsednikom Anvarom el Sadatom i predsednikom SAD Džimijem Karterom, 1977. u Vašingtonu je potpisao mirovni ugovor sa Egiptom i sa Sadatom je 1978. podelio Nobelovu nagradu za mir. Završio je prava u Varšavi, a 1939. bio je vođa omladinskog cionističkog pokreta "Betar" u rodnoj Poljskoj. Uhapšen je 1940. i dve godine je proveo u logoru u Sibiru, ali je 1942. uspeo da se domogne Palestine, tada pod britanskom upravom, gde je komandovao ilegalnom cionističkom grupom "Irgun Cevai Leumi" (Narodni vojnički savez). U tek osnovanoj državi Izrael 1948. oformio je pokret "Herut" (sloboda), od kojeg je nastala partija "Likud" (jedinstvo). Ubrzo je postao član Kneseta (Skupština), u vladu je ušao 1967. i bio je premijer od 1977. do 1983, kad je podneo ostavku. Važio je za "čoveka najtvrđe linije s vizijom za kompromis". Dela: "Pobuna", "Lična sećanja komandanta Irgun Cevai Leumija", "Bele noći", "U podzemlju".

1994 - Teroristi Irske republikanske armije izveli su prvi u seriji minobacačkih napada na londonski aerodrom "Hitrou".

1999 - Iranski predsednik Muhamed Hatami doputovao je u Italiju, što je bila prva poseta Zapadu šefa iranske države od islamske revolucije 1979. u toj azijskoj zemlji.

2000 - NATO je odbacio izveštaje da je špijun unutar tog vojnog saveza snabdevao Srbe tajnim detaljima tokom agresije NATO na Srbiju (SRJ) u proleće 1999.

2003 - Evropska unija otvorila je diplomatsko predstavništvo u kubanskoj prestonici Havani.

2007 - Umro je Kazuo Tanaka, istoričar književnosti, pisac i prevodilac, koji je svojim radom dao dragocen doprinos širenju srpske kulture u Japanu. Dobitnik je Ordena Vuka Karadžića, Nagrade Njegoševe zadužbine i Nagrade Srpskog PEN centra za životno delo. Predavao je na univerzitetima Cudađuku i Ćiba, a kao urednik i savetnik direktora izdavačke kuće "Kobunša" preveo je i objavio dela srpskih književnika kao što su Ivo Andrić, Miodrag Bulatović, Desanka Maksimović ili akademik Georgije Ostrogorski. Objavio je i preveo (sa M. Suzukijem, 1995.) fotomonografiju Hilandar. Tanaka je bio i koautor više priručnika za učenje srpskog jezika i priručnika za konverzaciju. Bio je član odbora za izradu Velikog srpsko-japanskog rečnika (30.000 reči). Objavio je zbirku eseja: "Balkanska duša".

2014 - Iz zemunskog "Ikarbusa" izašao je prvi autobus plod saradnje te fabrike s "Mercedesom".

2017 - U Dizeldorfu, na železničkoj stanici, povređeno je devet lica tokom napada sekirom. Napadac, za kog je zaključeno da pati od "psihičkog poremećaja", identifikovan je kao Albanac sa Kosova Fatmir H. Zanimljivo je da se identičan napad dogodio jula 2016 u Vircburgu, kada je napadač bio Avganistanac i povređeno je pet osoba.

2019 - Preminuo je Slobodan Žunjić, srpski filozof. Studirao je i doktorirao na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Kao univerzitetski predavač radio je u Beogradu, Novom Sadu kao i u SAD na univerzitetima Pensilvanija i Rod Ajlend. Aktivno se bavio i prevođenjem. Dela: "Aristotel i henologija", "Martin Hajdeger i nacionalsocijalizam", "Službe Mnemosini", "Modernost i filozofija", "Istorija srpske filozofije", "Prirok i suštastvo" I-IV, "Hajdeger i presokratovci".

2020 - Umro je Ričard Kenet Gaj, matematičar. Rodom Britanac, bio je univerzitetski profešor u Singapuru, zatim u Indiji, a od 1965. živeo je u Kanadi i predavao u Kalgariju. Bavio se rekreativnom matematikom, teorijom brojeva, kombinatorikom, geometrijom. Poznat je kao autor knjige "Nerešeni problemi u teoriji brojeva" i jedan od autora knjige "Kako da pobedite u matematičkim igrama". Autor je više stotina naučnih radova.

2021 - Evropski parlament ukinuo je imunitet bivšeg katalonskog separatističkog lidera Karlesa Pudždemona i još dvoje njegovih saradnika. Posledica bi mogla da bude njihovo izručenje Španiji. Pudždemon, Toni Komino i Klara Ponsati su 2019. godine osvojili mesta u Evropskom parlamentu.

2023 - Sedam osoba je ubijeno, a osam ranjeno, u pucnjavi u Hamburgu, na severu Nemačke. Prilikom okupljanja Jehovinih svedoka, bivši njihov pripadnik otvorio je vatru iz automatskog oružja. Među poginulima je i napadač.

Dogodilo se na današnji dan, 10.03.

Na današnji dan 1856. godine umro je srpski pisac Jovan Sterija Popović, prvi srpski komediograf. Posle završenih studija prava u Kežmarku u Slovačkoj (tada Gornja Ugarska), radio je kao advokat u rodnom Vršcu, potom je prešao u tadašnju Kneževinu Srbiju i postao profesor prava na Liceju, prvo u Kragujevcu pa u Beogradu. Kao načelnik Ministarstva prosvete Srbije obavio je pionirski rad u organizovanju školstva, pokrenuo inicijativu za osnivanje Akademije nauka, Narodne biblioteke i Narodnog muzeja. Izradio je i čitav rečnik nove srpske pravno-filozofske terminologije, ali ga na žalost intelektualna javnost nije prihvatila. Učestvovao je u organizovanju prvog beogradskog teatra koji je otvoren izvođenjem njegove tragedije "Smrt Stefana Dečanskog". U početku je pisao pod uticajem Lukijana Mušickog i Milovana Vidakovića, ali je "Romanom bez romana" napustio romantičarsku i avanturističku književnost. Ostala dela: komedije "Laža i paralaža", "Pokondirena tikva", "Zla žena", "Tvrdica"(Kir-Janja), "Rodoljupci", zbirka pesama "Davorje". Napisao je i jedan udžbenik retorike.



Danas je nedelja, 10. mart, 70. dan 2024. godine.

1452- Rođen je španski kralj Ferdinand Katolički (kao Ferdinand II vladar Aragonije, a kao Ferdinand V od Kastilje), čiji je dolazak na presto Aragonije 1479. označio početak istorije ujedinjene Španije. Njegova žena Isabela I postala je 1474. kraljica Kastilje, a on je nasledio oca Huana II u Aragonu i tako su sjedinjene glavne pirinejske države. U nastojanju da ojača rimokatoličku crkvu i monarhiju, 1480. utemeljio je sud inkvizicije (koji je u toj zemlji postojao do 1834.) a 1492. proterao je Jevreje iz Španije. Borbe s Mavrima pobedonosno je okončao 1492, proteravši ih iz južne španske pokrajine Granade, iste godine opremio je ekspediciju Kristifora Kolumba koja je otkrila Ameriku, a 1503. od Francuske je preoteo Napuljsku kraljevinu (Kraljevina Dveju Sicilija).

1628- Rođen je italijanski lekar i botaničar Marčelo Malpigi, tvorac mikroskopske anatomije. Pronašao je jako konveksna sočiva, jednostavan mikroskop koji uveličava do 180 puta.

1772- Rođen je nemački pisac Fridrih fon Šlegel, najznačajniji teoretičar nemačkog romantizma i jedan od prvih evropskih modernista. S bratom Augustom Vilhelmom Šlegelom uređivao je glavni romantičarski časopis "Ateneum". Pored radova o antičkoj književnosti, eseja, pesama i pripovedaka, pisao je aforizme. Dela: roman "Lucinda", "Istorija stare i nove književnosti" (jedan od prvih pregleda celokupne svetske literature).

1861- Umro je ukrajinski pisac i slikar Taras Grigorjevič Ševčenko, najveći ukrajinski pesnik 19. veka, osnivač nove ukrajinske književnosti, romantičar, revolucionar, vatreni borac za slobodu naroda. Poezijom inspirisanom narodnim stvaralaštvom utemeljio je književni ukrajinski jezik. Kao ukrajinski nacionalista proveo je više godina u progonstvu u Sibiru, a mnoga njegova dela našla su se na udaru carske cenzure. Ruski režim je, u to vreme, Ukrajince smatrao sastavnim delom ruskog naroda, kao Maloruse. Dela: zbirka pesama i poema "Kobzar", poema "Hajdamaki", romani (na ruskom) "Najamnica", "Kneginja", "Muzikant", "Blizanci", "Umetnik".

1872- Umro je italijanski revolucionar Đuzepe Macini, glavni ideolog nacionalnog pokreta Italijana u 19. veku i jedan od tvoraca moderne italijanske države. U Marselju je 1831. osnovao revolucionarno udruženje italijanskih nacionalista "Mlada Italija" i aktivno je učestvovao u borbama za ujedinjenje, naročito 1848. i 1849. Ostao je do kraja života veran republikanskim načelima i idejama Francuske revolucije i protivio se 1861. ujedinjenju Italije pod Savojskom dinastijom.

1875- Umro je srpski političar, politički mislilac i pisac Svetozar Marković, osnivač socijalističkog pokreta u Srbiji i prvi teoretičar realizma u srpskoj literaturi. Po povratku sa studija u Švajcarskoj i Rusiji, gde je upoznao Karla Marksa, Nikolaja Černiševskog, Dmitrija Pisareva, pokrenuo je 1871. prvi socijalistički list na Balkanu "Radenik". Bio je pod uticajem ruskog "narodnjaštva". Ubrzo je proteran iz Srbije i godinu dana je živeo u Novom Sadu. Po povratku je 1873. i 1874. pokrenuo listove "Javnost" i "Glas Javnosti", a 1875. "Oslobođenje". Zbog navodne štamparske krivice odležao je devet meseci u požarevačkom zatvoru, odakle je izašao teško bolestan. Člancima "Realni pravac u nauci i životu", "Pevanje i mišljenje" i "Realnost" snažno je uticao na srpsku književnost krajem 19. veka. Političke ideje razradio je u delu "Srbija na istoku", najznačajnijem i najoriginalnijem spisu.

1908- Rođen je srpski pravnik Jovan Đorđević, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti, stručnjak za ustavno pravo. Od 1945. učestvovao je u pisanju ustava i zakona u bivšoj SFRJ i bio jedan od glavnih urednika "Arhiva za pravne i društvene nauke". Jedan je od tvoraca ustava SFRJ iz 1974. Dela: "Državno uređenje FNRJ", "Narodni odbori", "Ustavno pravo SFRJ", "Osnovna pitanja federalne države", "Novo ustavno pravo".

1922- Na Evropskoj ekonomskoj konferenciji u Đenovi zapadne sile su uslovile priznavanje Sovjetskog Saveza isplatom 12 milijardi zlatnih franaka carskih državnih zajmova i štete zbog nacionalizacije stranih firmi posle Oktobarske revolucije. Šef sovjetske diplomatije Georgij Čičerin predočio je da su zapadne sile Sovjetskoj Rusiji nanele štetu vojnom intervencijom od 30 milijardi zlatnih franaka, pa je skup zapao u ćorsokak.

1940- Umro je ruski pisac Mihail Afanasjevič Bulgakov.

Zbog romana s fabulom iz građanskog rata "Bela garda", bio je "počastvovan" napadom samog Staljina. Sličan gnev izazvao je romanom "Majstor i Margarita", štampanom u Moskvi tek 1966. Ostala dela: priče i pripovetke "Beleške mladog lekara", "Đavolijada", "Kobna jaja", "Pseće srce", romani "Život gospodina de Molijera", "Pozorišni roman" (nedovršen), drame "Bekstvo", "Zojkin stan", "Purpurno ostrvo", "Adam i Eva", "Blaženstvo", "Ivan Vasiljevič", "Bratstvo licemera", "Poslednji dani", "Batum", scenariji "Revizor", "Mrtve duše", dramatizacije "Mrtve duše", "Rat i mir".

1945- Tokio je u Drugom svetskom ratu razoren napadom 300 američkih bombardera tipa B-29, u kojem je ubijeno oko 100.000 stanovnika japanske prestonice.

1948- Šef čehoslovačke diplomatije Jan Garig Masarik, sin prvog predsednika Čehoslovačke Tomaša Masarika, izvršio je samoubistvo - kako je zvanično saopšteno. Motivi tog čina predratnog ambasadora Čehoslovačke u SAD i Velikoj Britaniji i ministra inostranih poslova od 1940. nisu rasvetljeni, ali se znalo da nije bio naklonjen komunističkom režimu koji je preuzimao vlast.

1952- Kubansku vladu zbacio je bivši predsednik Fulhensio Batista, koji je potom kao diktator vladao Kubom do 1959.

1968- U feribotu koji se prevrnuo u luci novozelandskog grada Velington poginulo je najmanje 200 ljudi.

1969- Džejms Erl Rej osuđen je na 99 godina robije, pod optužbom da je ubio američkog crnačkog lidera Martina Lutera Kinga u aprilu 1968. Kasnije je nezavisna istraga pokazala da je verodostojnost "dokaza" FBI veoma nepouzdana i da nije sigurno da je Rej atentator na Kinga.

1974- Japanski poručnik Hiro Onade se, posle 29 godina skrivanja u džungli, predao filipinskim vlastima, objasnivši da nije dobio naređenje o povlačenju i da nije znao da je prestao rat SAD i Japana.

1982- Jugoslavija je osvojila prvo mesto u evropskoj stonoteniskoj superligi.

1985- Umro je sovjetski državnik Konstantin Ustinovič Černjenko, samo 13 meseci pošto je postao lider Sovjetskog Saveza.

Na najmoćniji položaj u državi - mesto generalnog sekretara sovjetske Komunističke partije, dospeo je posle smrti Jurija Andropova u februaru 1984. Došao je na vlast već sasvim zdravstveno onemoćao. Bio je godinama šef kabineta sovjetskog lidera Leonida Brežnjeva.

1990- Britanskom novinaru Farzadu Bazoftu irački sud je, zbog navodne špijunaže, izrekao smrtnu kaznu izvršenu pet dana docnije, uprkos talasu protesta u inostranstvu i apela Bagdadu da mu poštedi život.

1993- Suharto je šesti put izabran za predsednika Indonezije.

1997- Vatikan je uspostavio diplomatske odnose sa Libijom.

2004- Umro je srpski pilot Vukadin Jelić, koji je zajedno sa ostalim malobrojnim našim pilotima, u neravnopravnom dvoboju sa eskadrilama nemačkog "Luftvafea", branio Beograd od nemačkog bombardovanja 6. aprila 1941.

2004- Libija je potpisala protokol kojim je Međunarodnoj agenciji za atomsku energiju dato pravo nenajavljenih inspekcija libijskih postrojenja.

2005- U samoubilačkom napadu u iračkom gradu Mosulu, tokom sahrane jednog od šiitskih verskih lidera, život je izgubilo 47 ljudi, a preko 100 je ranjeno.

2019 - Putnički avion Etiopian erlajnza, Boing 737 MAX, koji se kretao od Adis Abebe ka Najrobiju u Keniji, srušio se kod grada Bišoftu u centralno Etiopiji. Poginulo je 157 lica, koliko se nalazilo u letelici. Stradao je 21 službenik OUN, među njima i građanin Srbije Đorđe Vdović.

2020 - U Italiji je stupio na snagu dekret kojim su zbog širenja korona virusa ograničena sva kretanja osim u izuzetnim slučajevima. Prethodnog dana zabeležen je drastičan porast broja zaraženih u toj zemlji, a umrle su 463 osobe.

Dogodilo se na današnji dan, 11.03.

Na današnji dan 2006. godine umro je Slobodan Milošević, bivši predsednik Srbije i Savezne Republike Jugoslavije. Po obrazovanju pravnik, nakon dugogodišnje karijere u privredi, tokom 80-ih 20. veka dospeo je u sam vrh političke elite tadašnje Jugoslavije. Inicijator je promene ustavnog položaja autonomnih pokrajina unutar Srbije. Centralna je ličnost srpske politike 90-ih godina 20. veka. Milošević je pronađen mrtav u svojoj ćeliji u zatvoru Haškog tribunala u Ševeningenu, u kom se nalazio od juna 2001.



Danas je nedelja, 11. mart, 71. dan 2024. Do kraja godine ima 295 dana.

1544 - Rođen je italijanski pisac Torkvato Taso. Najveći deo burnog života proveo je na dvoru vojvode Alfonsa II od Este. U glavnom delu "Oslobođeni Jerusalim" opisao je Prvi krstaški rat. Tri soneta i pet madrigala posvetio je Dubrovčanki Cvijeti Zuzorić, a njegova poezija inspirisala je Getea, Bajrona pa i Ivana (Dživa) Gundulića.

1820 - Umro je američki slikar Bendžamin Vest, koji je u klasicističkom maniru slikao portrete i istorijske kompozicije. Poslednje godine života je proveo u Londonu, gde je portretisao britanskog kralja Džorža III.

1857- Umro je španski pisac Manuel Hose Kintana. Kao literata oslanjao se na antičke uzore. Bio je sekretar pobunjeničkog pokreta za nezavisnost u vreme vladavine Španijom Napoleona I od 1808. do 1814. Dela: poetska "Oda Španiji", "Oda štampariji", drame "Pelajo", "Vojvoda od Visea", istorijsko delo "Životi slavnih Španaca", kritika "Pravila drame".

1885 - Rođen je engleski vozač brzih automobila i čamaca Malkolm Kempbel, koji je između 1924. i 1935. devet puta obarao svetski brzinski rekord u vožnji automobilom, a između 1937. i 1939. tri puta u vožnji čamcem. Postao je 1935. prvi čovek koji je automobilom vozio brže od 300 milja na čas (483 kilometra). Očeve rekorde oborio je njegov sin Donald, koji je 1967. poginuo u čamcu "Plava ptica", prilikom postavljanja novog svetskog rekorda na vodi od 527,9 kilometara na čas.

1887 - počelo je s radom Narodno pozorište u Nišu. Teatar koji se tada zvao "Sinđelić" prvu predstavu "Srpski ajduci" iz pera J. Sterije Popovića, davao je u gostionici "Knez Mihajlo". Niško pozorište koje je tim izvođenjem započelo rad osnovali su Stevan Sremac, Milorad Petrović, Đoka Protić, Henrih Liler, Spiro Kalik i Stevan Nikšić Lala. Prvi upravnik bio je Mihajlo Dimić. Posle Drugog svetskog rata niško pozorište preimenovano je u Narodno pozorište. Od januara 1939. smešteno je u namenski građenom zdanju na Sinđelićevom trgu.

1892 - Rođen je američki filmski režiser Raul Volš, koji se okušao u više filmskih žanrova, posebno uspešno u vesternima u kojima je iskazao majstorstvo u slikanju sirove ljudske prirode. Filmovi: "Bagdadski lopov", "Cena slave", "Umrli su u čizmama", "Džentlmen Džim", "Srebrna reka", "Udaljeni bubnjevi", "Svet u njegovim rukama", "Belo usijanje", "Goli i mrtvi", "Udaljena truba".

1913 - Velika Britanija i Nemačka postigle su sporazum o granicama afričkih kolonija Nigerije i Kameruna.

1915 - U Čikagu je završen Prvi iseljenički narodni sabor, na kojem je 468 delegata iz SAD i Kanade podržalo ujedinjenje Srba i drugih južnih Slovena. Iseljenici su u rezoluciji istakli da jedini spas vide "u kidanju svake veze sa Austro-Ugarskom" i formiranju jedinstvene države.

1915 - Velika Britanija je počela blokadu Nemačke u Prvom svetskom ratu.

1916 - Rođen je engleski državnik i publicista Džejms Harold Vilson, vođa Laburističke stranke, premijer Velike Britanije od 1964. do 1970. i od 1974. do 1976. Dela: "Nju dil za ugalj", "Rat protiv siromaštva u svetu".

1917 - Britanske trupe zauzele su Bagdad (tada Turska) u Prvom svetskom ratu, zarobivši 9.000 turskih vojnika.

1938 - Nacista Artur Sajs-Inkvart postao je austrijski kancelar umesto Kurta fon Šušniga, a dan potom nemačka vojska je ušla u Austriju i pripojila je Trećem rajhu.

1941 - Kongres SAD je, na inicijativu predsednika Frenklina Ruzvelta, usvojio "Zakon o zajmu i najmu", kojim je omogućeno državi da sve ratne materijale "proda, prenese, zameni, pozajmi, da pod zakup, ili na bilo koji drugi način da vladi one zemlje čija je odbrana od vitalnog značaja za odbranu SAD". Tim putem je Velika Britanija dobila znatnu oružanu pomoć u Drugom svetskom ratu, a SAD su zvanično ostale izvan rata, do Perl Harbura.

1955 - Umro je škotski mikrobiolog Aleksander Fleming, koji je 1928. iz gljive Penicilium notatum izolovao prvi antibiotik penicilin. Otkriće nije korišćeno do Drugog svetskog rata, kad su ga britanski fiziolog i biohemičar Ernst Boris Čejn i australijski lekar Hauard Volter Flori primenili u lečenju infekcija. Fleming je 1945. s njima podelio Nobelovu nagradu za medicinu.

1974 - Umro je srpski pravnik Milan Bartoš, jedan od najistaknutijih srpskih stručnjaka za međunarodno javno pravo, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, sekretar Srpske akademije nauka i umetnosti. Bio je državni savetnik i član mnogih delegacija Jugoslavije na zasedanjima UN. Dela: "Stvarno pravo", "Osnove privatnog prava", "Međunarodno javno pravo".

1975 - U Lisabonu je ugušena pobuna padobranskih jedinica protiv levičarske vojne vlade, a bivši predsednik general Antonio Ribeiro de Spinola pobegao je s grupom oficira u Španiju. Sutradan je obrazovan takozvani - Savet revolucije, radi nastavljanja revolucionarnog procesa započetog 25. aprila 1974. obaranjem režima koji je u nasleđe ostavio Antonio de Oliveira Salazar.

1976 - Bivši predsednik SAD Ričard Nikson priznao je da je 1970. naredio Centralnoj obaveštajnoj agenciji da spreči Salvadora Aljendea da postane predsednik Čilea. CIA je prilikom rušenja Aljendea 1973. obilato pomogla vojnu zaveru generala Augusta Pinočea.

1985 - Mihail Gorbačov je dan posle smrti Konstantina Černjenka izabran za generalnog sekretara Centralnog komiteta vladajuće komunističke partije Sovjetskog Saveza.

1990 - Skupština Litvanije objavila je nezavisnost od Moskve, kao prva sovjetska republika koja je to učinila.

1990- Čileanski diktator general Augusto Pinoče je posle više od 16 godina prepustio predsednički položaj Patrisiju Ajlvinu, ali je zadržao komandu nad oružanim snagama.

1998 - Predsednik Indonezije Suharto je, uprkos snažnim studentskim protestima, započeo sedmi petogodišnji mandat, ali je ubrzo prinuđen da podnese ostavku na položaj šefa države.

2000 - U eksploziji gasa u rudniku uglja Barakovo na istoku Ukrajine poginuo je 81 rudar.

2003 - U Hagu je inaugurisan Međunarodni krivični sud. Pred tim sudom, koji ima mandat da sudi samo za dela počinjena posle 1. jula 2002. godine, mogu da se podnose tužbe za genocid, ratne zločine i zločine protiv čovečnosti.

2004 - U terorističkom napadu Al Kaide na vozove u Atoči, glavnom železničkom čvoru španske prestonice, poginuo je 191, a povređeno je oko 1.500 ljudi.

2006 - Umro je Slobodan Milošević, bivsi predsednik Srbije i Savezne Republike Jugoslavije. Po obrazovanju pravnik, nakon dugogodišnje karijere u privredi, tokom 80-ih 20. veka dospeo je u sam vrh političke elite tadašnje Jugoslavije. Inicijator je promene ustavnog položaja autonomnih pokrajina unutar Srbije. Centralna je ličnost srpske politike 90-ih godina 20. veka. Milošević je pronađen mrtav u svojoj ćeliji u zatvoru Haškog tribunala u Ševeningenu, u kom se nalazio od juna 2001.

2007 - U napadu automobila-bombe koji je samoubica usmerio na kamion sa hodočasnicima ubijena je najmanje 31 osoba i ranjeno još 20 u Bagdadu, u blizini koledža Al Mustansirija u pretežno šiitima naseljenoj oblasti Al Karada.

2009 - Umro je Peter Bačo, mađarski filmski režiser. Slavu je stekao filmom "Svedok" (1969), posvećenom vremenima montiranih procesa za vlade Maćaša Rakošija. Zbog "osetljivosti" teme film se nalazio u bunkeru punu deceniju, a kada se pojavio na Kanskom festivalu 1981. doživeo je ovacije, pa je Bačo, docnije, napravio nastavak priče o doživljajima čuvara nasipa Pelikana pod nazivom "Ponovo svedok" (1994). Nosilac je brojnih filmskih priznanja i smatra se, uz Ištvana Saboa i Mikloša Janča, najvećim mađarskim režiserom u 20. veku.

2011 - U katastrofalnom zemljotresu magnitude 9 stepeni i njime uzrokovanom cunamiju, visine gotovo 10 metara, koji je pogodio severoistok Japana i progutao cela naselja duž obale, došlo je do havarije u elektrani Fukušima. Prva havarija dogodila se sutradan, a potom su usledile nove narednih dana. Ukupno je poginulo oko 20.000 ljudi.

2014 - Ukrajinska Vrhovna rada (skupština) izglasala je suspenziju referenduma o budućnosti Krima, koji je prethodno zakazao Vrhovni savet Krima.

2016 - Umro je Dragan Nikolić. Omiljeni srpski glumac Fakultet dramskih umetnosti završio je u Beogradu. Filmsku karijeru započeo je 1964. manjom ulogom u filmu "Pravo stanje stvari", a proslavila ga je uloga Džimija Barke u filmu Živojina Pavlovića "Kad budem mrtav i beo" (1967). Jedinstvenom glumačkom igrom, s neponovljivim šarmom, ostvario je niz izuzetnih uloga, poput Džimija Barke, Flojda, Prleta, Popaja, Vlah-Alije... a glavne i veće sporedne uloge imao je u više od 80 filmova. Bio je član Beogradskog dramskog pozorišta i Ateljea 212. Dobitnik je brojnih priznanja, uključujući Nagradu za životno delo "Pavle Vujisić" 2000. godine.



2020 - Svetska zdravstvena organizacija proglasila je pandemiju koronavirusa. Tedros Gebrejesus, direktor SZO, naglasio je duboku zabrinutost alarmantnim širenjem zaraze. Do tada, zvanično je zabeleženo 118.000 slučajeva u 114 zemalja, a korona virus odneo je 4.291 život.

Dogodilo se na današnji dan, 12.03.

Na današnji dan 1856. godine rođen je srpski vojvoda Stepan-Stepa Stepanović, jedan od najistaknutijih vojskovođa u oba balkanska i u Prvom svetskom ratu. Rođen je u Kumodražu kod Beograda. U Cerskoj bici u avgustu 1914. Druga armija pod njegovom komandom razbila je austrougarske trupe, za šta je dobio čin vojvode, a na Solunskom frontu u septembru 1918. Druga armija je, napadajući na glavnom pravcu, u sadejstvu sa Prvom armijom, probila neprijateljsku odbranu, potom izbila na bugarsku granicu i prinudila Bugarsku na kapitulaciju. Posle završene Artiljerijske škole u Beogradu, u srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878. iskazao je veliku ličnu hrabrost i umešnost u komandovanju. Učestvovao je i u Srpsko-bugarskom ratu 1885, a potom je profesor istorije na Vojnoj akademiji u Beogradu i pomoćnik načelnika Glavnog generalštaba. U generalski čin unapređen je 1907. i postavljen za komandanta Šumadijske divizije, 1908. postao je ministar vojske, zatim komandant Drinske, pa Moravske divizije i od 1911. do 1912. ponovo ministar vojske. U Prvom balkanskom ratu komandovao je Drugom armijom u Kumanovskoj bici, zatim je krajem 1912. i početkom 1913. učestvovao u opsadi i zauzimanju Jedrena. U Drugom balkanskom ratu s Drugom armijom odbranio je prilaz Pirotu. Na početku Prvog svetskog rata je, zamenjujući načelnika štaba Vrhovne komande vojvodu Radomira Putnika, uspešno sproveo mobilizaciju i koncentraciju srpske vojske, a posle Cerske bitke u septembru 1914. njegova Druga armija je upornom odbranom osujetila austrougarsku Petu armiju da forsira Drinu. U Kolubarskoj bici u drugoj polovini novembra 1914. snage pod njegovom komandom vodile su teške borbe na području Lazarevca i sprečile austougarske trupe da sa juga obuhvate srpsku vojsku i potom u decembarskoj kontraofanzivi učestvovale su u izbacivanju austrougarske vojske iz Srbije. Prilikom povlačenja srpske vojske krajem 1915. i početkom 1916. uspeo je da sa Drugom armijom, u sadejstvu sa Timočkom vojskom, uspori napredovanje bugarske Prve armije.

Danas je utorak, 12. mart, 72. dan 2024. godine.

641 - Kineska princeza Ven Čeng udala se za vladara Tibeta, na osnovu čega je docnije Kina polagala pravo na suverenitet nad tom teritorijom.

1507 - Kao najamnik kralja od Navare poginuo je Čezare Bordžija, zbačeni vojvoda od Romanje, vanbračni sin pape Aleksandra VI. Pošto je 1492. izabran za poglavara rimokatoličke crkve, Aleksandar VI ga je postavio za arhiepiskopa Venecije, potom za kardinala, ali je Čezare napustio visoki sveštenički čin oženivši se sestrom kralja od Navare. Uz pomoć francuskih trupa i očevu podršku, posle tri vojna pohoda od 1499. do 1502. slomio je otpor feudalnih dinasta italijanske pokrajine Romanje. U delu "Vladalac" Nikolo Makijaveli ga je veličao, tvrdeći da samo vladar koji poseduje takav stepen bezobzirnosti može da ujedini Italiju. Posle smrti Aleksandra VI 1502. Čezare je morao da napusti Romanju, uhapšen je, ali je pobegao i našao utočište kod kralja Navare.

1832 - Rođen je engleski kapetan Čarls Kaningem Bojkot, protiv kojeg je 1880, dok je upravljao jednim engleskim lendlordstvom u Irskoj, primenjen nenasilni otpor odbijanjem saradnje. Takav vid otpora je kasnije nazvan prema njegovom prezimenu - bojkot.

1848 - U Beču su izbile velike studentske demonstracije protiv policijskog režima kancelara Klemensa Meterniha i ubrzo je planula revolucija koja je potresla temelje Austrije. Te 1848. nemiri i bune dogodili su se u nizu evropskih zemalja.

1854 - Velika Britanija i Francuska priskočile su u Krimskom ratu u pomoć Turskoj, zaključivši savez protiv Rusije.

1863 - Rođen je italijanski pisac i političar Gabrijele Danuncio, izraziti esteta. Najdublji trag u literaturi ostavio pesničkim zbirkama "Rajska poema" i "Alkiona". Bio je u politici izraziti predstavnik italijanskog nacionalizma, potom i fašizma. Direktno je učestvovao u zaposedanju Fiume (Rijeka). Tokom Prvog svetskog rata napisao je i jednu poemu posvećenu Srbiji i njenom herojstvu, pod naslovom "Oda narodu srpskom". Ostala dela: romani "Slast", "Uljez", "Oganj", drame "Mrtvi grad", "Frančeska da Rimini", "Joriova kći", "Đokonda".

1868 - Sa pravopisa Vuka Karadžića skinuta je zabrana. Rešenje o tome je na osnovu odluke kneza Mihaila Obrenovića potpisao ministar prosvete Dimitrije Crnobarac, bečki i pariski doktor nauka. Konačnu pobedu svog pravopisa Karadžić nije doživeo.

1880 - Rođen je srpski pisac Vladislav Petković Dis, jedan od najtalentovanijih pesnika srpske književnosti. Posle završene gimnazije bio je učitelj u selu Prliti, potom carinski činovnik u Beogradu. Sa piscem Simom Pandurovićem, jednim od osnivača srpske moderne, uređivao je časopis "Književna nedelja". Prvi svetski rat odveo ga je u tuđinu, a utopio se u moru kod grčkog ostrva Krf 1917. pošto je brod na kojem se nalazio torpedovala nemačka podmornica. Njegova lirika je samosvojna, veoma senzibilna, muzikalna u ritmu i emocijama, okrenuta unutrašnjem životu, maštanju i halucinacijama, pesimistična. Njegova pesma "Možda spava" spada u najizrazitija lirska ostvarenja simbolizma u srpskoj poeziji. Dela: zbirke pesama "Utopljene duše", "Mi čekamo cara".

1881 - Rođen je, u Solunu, turski državnik Mustafa Kemal, poznat kao Kemal Ataturk, otac moderne Turske. Pod njegovim vođstvom 1922. zbačen je poslednji sultan Muhamed VI, a 1923. proglašena je republika s njim kao predsednikom na čelu. Predsednik vlade postao je 2. maja 1920. i tokom 18 godina vladavine odlučnim reformama dramatično je izmenio lik zemlje. Proklamovao je jednakost svih građana, sproveo agrarnu reformu, doneo savremene zakone, reformisao jezik i pravopis, ukinuo kalifat, sekularizovao državu, zabranio nošenje fesa, zara i feredže, dao izborno pravo ženama. U spoljnoj politici napustio je panislamističke planove svojih prethodnika na čelu Turske, ali i panturanske čiji je pristalica i sam bio u mladosti. Jedan je od tvoraca Balkanskog saveza 1934.

1890 - Rođen je ruski baletski igrač i koreograf Vladimir Fomič Nižinski, možda najveći u istoriji baleta, čija je igračka karijera trajala samo četiri godine, jer je 1917. oboleo od neizlečive duševne bolesti. Njegove kreacije niko nije nadmašio, a skokovi u baletu "San o ruži" su, zbog neuobičajene visine i lepote, ušli u legendu kao nedosegnut ideal.

1905 - Kralj Petar I potpisao je ukaz o univerzitetu, čime je Velika škola preimenovana u "Univerzitet u Beogradu". Univerzitetu je Narodna Skupština Kraljevine Srbije osigurala visok stepen autonomije. Određeno je da rektora, obavezno redovnog profesora Univerziteta, bira Univerzitetski savet, što ministar prosvete samo "prima k znanju". Naučna sloboda zajamčena je odredbom da nijedan profesor nije mogao biti otpušten zbog naučnih ili političkih uverenja. Posle Prvog svetskog rata pored Univerzitetskog saveta ustanovljeno je i Univerzitetsko veće i ni u jednom telu nije bilo ljudi van Univerziteta. Prva škola univerzitetskog ranga u Srbiji osnovana je 1808. odlukom vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa, ali je ugašena propašću ustanka 1813. Naredbom knjaza Miloša Obrenovića obnovljena je 1830, a 1833. premeštena je u Kragujevac, gde je od 1838. radila pod nazivom Licej (Liceum) ili Veliko učilište. Licej je 1841. vraćen u Beograd i 1863. ukazom kneza Mihaila Obrenovića preimenovan u Velika škola.

1907 - U eksploziji ratnog broda "Jena" u francuskoj luci Tulon poginulo je najmanje 118 osoba.

1913 - Kanbera je postala prestonica Australije.

1914 - Umro je američki inženjer Džordž Vestinghaus, pronalazač vazdušne kočnice za lokomotive i tramvaje. Razvio je i sistem železničkih signala i izgradio je turbine za hidroelektranu na Nijagarinim vodopadima, za koju je projekat izradio srpski pronalazač Nikola Tesla i s koje je obezbeđen prenos električne energije na daljinu zahvaljujući primeni Teslinog pronalaska obrtnih magnetnih polja. Osnovao je 1886. "Vestinghaus elektrik korporejšn".

1922 - Rođen je američki pisac Žan Luj Keruak, poznat kao Džek Keruak, najpoznatiji romansijer bit pokreta američkih književnika pedesetih godina 20. veka, kojem je i dao ime. Najčešće teme njegovih romana su seksualnost, uživanje opijata, pa i neka vrsta misticizma i potrage za onostranim. Dela: romani "Na putu", "Podzemljaši", "Doktor Saks", "Magi Kasidi", "Anđeli pustoši", "Bog Sar", "Satira u Parizu", knjige pesama "Meksiko Siti bluz", "Himna - Bože moli se za mene", "Razbacane pesme", putopis "Usamljeni putnik", filozofski traktat "Svete knjige zlatne večnosti".

1925 - Umro je kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, otac moderne Kine i njen prvi predsednik od 1911. do 1912. Revolucionarnu borbu za rušenje monarhije i demokratsku republiku počeo je 1894, a 1905. osnovao je Saveznu ligu iz koje je 1912. nastala stranka Kuomintang. Pod rukovodstvom Suna i Savezne lige 1911. izbila je buržoaska revolucija kojom je zbačena kineska Mandžu dinastiju - Ćin. Za predsednika Južne Kine, koja je postala nezavisna republika, izabran je 1917. Prvi kongres Kuomintanga 1924. prihvatio je Sunova programska načela: za nacionalno oslobođenje potreban je savez sa Sovjetskim Savezom, demokratija nije mogućna bez saradnje s komunistima i blagostanje naroda je nezamislivo bez poboljšanja života najbrojnijih slojeva, radnika i seljaka. Posle njegove smrti tu politiku napustilo je vođstvo Kuomintanga pod Čang Kaj Šekom.

1927 – Rođen je Gajo Petrović, filozof. Na zagrebačkom Filozofskom fakultetu predavao je logiku i teoriju saznanja, kao i na nizu univerziteta u Europi i SAD. Bio je počasni doktor univerziteta u Strazburu i član SANU. Jedan je od osnivača i glavni urednik časopisa Praxis, izuzetnog međunarodnog ugleda, kao i saosnivač i član Saveta Korčulanske letnje škole. Njegov filozofski sistem opisivao je kao mišljenje revolucije. Autor je 14 knjiga: "Engleski empirizam", "Od Loka do Ajera", "Filozofija i marksizam", "Prolegomena za kritiku Hajdegera".

1930 - Vođa borbe za nezavisnost Indije Mahatma Gandi otpočeo je kampanju građanske neposlušnosti protiv britanske kolonijalne uprave i njene namere da uspostavi monopol u proizvodnji soli.

1935 - Umro je srpski fizičar, elektroinženjer i pronalazač Mihailo Pupin, naučnik svetskog glasa. Iz rodnog Idvora u Banatu, posle školovanja u Pančevu i Pragu, otišao je 1874. u SAD gde je završio Kolumbija univerzitet u Njujorku na kojem je potom bio profesor teorijske fizike i 40 godina predsednik Instituta radio-inženjera. Električni rezonator pomoću kojeg je preko istog provodnika mogućan istovremeni prenos vesti na različitim talasnim dužinama bio je prvi od njegovih mnogobrojnih pronalazaka. Najvećim otkrićem - samoindukcionim kalemovima ("Pupinovi kalemovi") omogućio je prenos telefonskih razgovora na veliku daljinu. Takođe je otkrio sekundarne radijacije rendgenskih zraka, elektromagnetske detektore, napisao je univerzitetski udžbenik termodinamike. Za naučni rad odlikovan je 1920. Edisonovom medaljom, a za knjigu o svom životu "Immigrant to Inventor", na srpski prevedenu pod naslovom "Od pašnjaka do naučenjaka", 1924. dobio je Pulicerovu nagradu. Njegovo ime nose fizičke laboratorije Kolumbija univerziteta. Pupin je bio čovek izrazitog srpskog patriotskog naboja, pomagao je brojne patriotske akcije, humana društva, i u zemlji i u emigraciji. Kao čovek izuzetnog društvenog ugleda a lični prijatelj Vilsona veoma je pomogao srpskoj vladi tokom prvog svetskog rata i prilikom određivanja konačnih granica Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

1938 - Nemačke trupe su zaposele Austriju, s ciljem prisajedinjenja (anšlusa) Austrije - Nemačkoj. Narednog dana prisajedinjenje je i formalno proglašeno čime je Austrija prestala da postoji a umesto termina Austrija unutar Nemačke ubuduće je korišćen naziv - Istočna Marka.

1940 - Posle poraza u "zimskom ratu", započetom sovjetskom invazijom krajem 1939, Finska je potpisala mirovni ugovor kojim se odrekla Karelijske prevlake i grada Viborg na istoku zemlje.

1946 - Rođena je američka glumica i pevačica Lajza Mineli. Karijeru je počela pevajući u noćnim klubovima i glumeći u njujorškim pozorištima na Brodveju. Filmovi: "Kabare" (Oskar), "Nasrtljiva devojka", "Kaži da me voliš", "Srećna Ledi", "Tišina, smejemo se", "Njujork, Njujork", "Artur".

1947 - Predsednik SAD Hari Truman proklamovao je u Kongresu doktrinu o pomoći zemljama ugroženim od komunizma ("Trumanova doktrina"). Prva sredstva su data Grčkoj i Turskoj.

1964 - Umro je srpski slikar Jovan Bijelić, član Srpske kraljevske akademije, jedan od najznačajnijih srpskih (i jugoslovenskih) likovnih stvaralaca između dva svetska rata. Studirao je u Sarajevu, Krakovu, Parizu i Pragu. Scenograf (potom i šef slikarske radionice) Narodnog pozorišta u Beogradu, u kojem je delao do smrti, postao je 1919. Slikao je portrete, pejzaže, mrtvu prirodu i kompozicije. Imao je privatnu školu iz koje je izašao niz slikara. Dela: "Portret devojke", "Kupačica", "Jajce", "Kći umetnikova", "Dvorište", "Ženski akt", "Sarajevo", "Portret starice".

1966 - Skupština je lišila Ahmeda Sukarna svih zvanja, uključujući titulu predsednika Indonezije, a general Suharto postao je vršilac dužnosti šefa države.

1968 - Ostrvo Mauricijus u Indijskom okeanu, britanska kolonija od 1810, postalo je nezavisna članica Britanskog komonvelta. Istog dana 1992. Mauricijus je proglašen republikom, prekinuvši tako i simbolične veze s britanskom krunom.

1971 - Premijer Hafez el Asad referendumom je izabran za predsednika Sirije.

1978 - Partije levice su, prvi put u istoriji Francuske, dobile apsolutnu većinu u prvom krugu parlamentarnih izbora.

1984 - U Velikoj Britaniji počeo je generalni štrajk rudara.

1987 - U Sovjetskom Savezu je izvršena prva uspešna transplantacija srca.

1988 - Vlada Južne Afrike zabranila je opozicionu grupu koju je predvodio anglikanski nadbiskup Dezmond Tutu, uz tvrdnju da je ona "pretnja javnoj bezbednosti".

1992 - U indijskom gradu Bombaj u seriji eksplozija koje su podmetnuli islamski teroristi poginulo je više od 300 osoba. Indija je za eksplozije optužila susedni Pakistan.

1993 - Umro je srpski slikar i istoričar umetnosti Pavle Vasić, profesor Filozofskog fakulteta i Univerziteta umetnosti u Beogradu.

1993 - Na godišnjicu masakra, islamski teroristi izazvali su u Bombaju novu seriju eksplozija u kojima je poginulo najmanje 200 ljudi.

1994 - Engleska anglikanska crkva rukopoložila je 32 žene za sveštenike, prekinuvši tako 460 godina dugu tradiciju.

1999 - Poljska, Češka i Mađarska su kao prve članice bivšeg Varšavskog pakta ušle u NATO.

1999 - Umro je američki violinista jevrejskog porekla Jehudi Menjuhin, jedan od najvećih violinista 20. veka. Počeo je da svira u petoj godini i svetsku karijeru napravio je već kao "čudo od deteta" - njegovu interpretaciju "Violinskog koncerta" Feliksa Mendelsona, kojom se u sedmoj godini predstavio publici na koncertu u San Francisku, muzička kritika ocenila je kao senzacionalnu. Osnovao je 1963. "Školu Jehudi Menjuhina" za muzički nadarenu decu.

2000 - Umro je srpski trener Aleksandar Nikolić, tvorac superiorne jugoslovenske škole košarke, najznačajniji stručnjak evropske košarke u 20. veku. Košarku je počeo da igra 1946. i nastupao je za više ekipa uključujući "Crvenu zvezdu" i "Partizan", za jugoslovenski nacionalni tim odigrao je 11 utakmica, a 1951. postao je trener reprezentacije Jugoslavije, kojoj je doneo prve medalje 1961. na evropskom i 1963. na svetskom prvenstvu i tutule prvaka Evrope 1977. i sveta 1978. U košarkaškim krugovima najčešće su ga nazivali "Profesor" i bio je učitelj plejade srpskih trenera. Zbog ogromnih zasluga za košarku 1998. uvršten je u "Kuću slavnih" u američkom gradu Springfild, kolevci košarkaške igre.

2000 - Papa Jovan Pavle II zatražio je oprost zbog krivice rimokatoličke crkve, uključujući postupke prema Jevrejima, jereticima i ženama.

2003 - U atentatu ispred (u dvorištu) zgrade Vlade Srbije snajperskim hicem ubijen je Zoran Đinđić, predsednik vlade Srbije. Gimnaziju je završio u Beogradu. Diplomirao je filozofiju 1974. u Beogradu a 1979. doktorirao je na Univerzitetu u Konstancu u Nemačkoj, tezom "Problemi utemeljenja kritičke teorije društva". Hapšen je još kao student navodno zbog organizovanja "ilegalnih aktivnosti u studentskoj organizaciji". Pošto se Vili Brant, nemački kancelar, zauzeo za njega, umesto u zatvoru našao se u Nemačkoj. Radio je u Institutu za filozofiju i društvenu teoriju, u Beogradu, bio poslanik u tri saziva Narodne skupštine Srbije kao i tadašnje Savezne skupštine SRJ, i kao profesor na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Jedan je od inicijatora 1989. (sa još 12 intelektualaca) obnove Demokratske stranke a na Skupštini Stranke 1990. jedan je od osnivača. Januara 1994. postaje predsednik DS. Izvesno vreme 1997. gradonačelnik je Beograda. Bio je arhitekta petooktobarskih promena u Srbiji 2000. Od 25. januara 2001. do smrti u atentatu predsednik je vlade Srbije. Dobitnik je nagrade "Bambi", kao i nagrade fondacije "Polak". Prevodio je Diltaja, Kropotkina, Huserla... Dela: "Subjektivnost i nasilje", "Jesen dijalektike", "Jugoslavija kao nedovršena država", "Srbija ni na Istoku ni na Zapadu".

2010 - Umrla je Dušanka Kalanj, spikerka i voditeljka Televizije Beograd, jedan od simbola dobrog izražavanja i prva žena koja je vodila "Dnevnik" TV Beograd.

2011 - Umro je Džo Morelo, američki džez bubnjar, član proslavljenog kvarteta Dejva Brubeka. Morelo je sa Brubekovim kvartetom svirao neka od najznamenitijih džez ostvarenja svih vremena, poput "Take Five". Njihov album "Time Out" bio je prvi džez album koji je prodat u više od milion primeraka. Bio je proglašen za najboljeg bubnjara u izboru časopisa "Daunbit".

2018 – U avionskoj nesreći na aerodromu u Katmanduu, Nepal, poginule su 52 osobe a 19 je povređeno. Letelica bangladeške kompanije "Ju-Es Bangla" sletela je s piste i zapalila se u istočnom delu aerodroma "Tribuvan".

2021 - Preminula je Darinka Dara Čalenić, glumica. Srednju glumačku školu završila je u rodnom Novom Sadu, pri Srpskom narodnom pozorištu. Prvi angažman dobila je 1949. u Narodnom pozorištu u Kraljevu, zatim prelazi u pozorišta u Užicu i Somboru, a 1954. postaje članica SNP u Novom Sadu. U Savremeno pozorište u Beogradu prešla je 1960, a 1964. u JDP. Godine 1974. postaje slobodni umetnik. Na sceni je odigrala više desetina glavnih uloga, među kojima su: Izabela ("Hajde da se igramo"), Lizi ("Bludnica dostojna poštovanja"), Alison ("Osvrni se u gnevu"), Petrunjela ("Dundo Maroje"), Anžela ("Iza zatvorenih vrata"), Bobočka ("Filip Latinović"), gospođa Šampinjon ("Silom muž"), Emili Dikinson ("Lepotica Amhersta"), Lizistrata ("Lizistrata"), Kolombina ("Maskerata"), Izota ("Savonarola i njegovi prijatelji"). Odigrala je brojne uloge i na filmu: "Kad budem mrtav i beo", "Gospođa ministarka", "Rafal u nebo", "Mačak pod šlemom", "Čuvar plaže u zimskom periodu", "Silom otac", "Put oko sveta" i dr.

2022 - U Saudijskoj Arabiji, u skladu sa pravnom regulativom zvaničnog Rijada, izvršena je najveća masovna egzekucija u istoriji te zemlje. Žrtve su bili osuđenici raznih profila, od ubica do pripadnika ekstremnih i militantnih grupa, ukupno 81 lice. Među njima i članovi Al-Kaide, takozvane Islamske države, kao i pristalice jemenskih Huta. Prethodna najveća masovna egzekucija u toj zemlji dogodila se januara 1980, kada su pogubljne 63 osobe, nakon opsade velike džamije u Meki.

Dogodilo se na današnji dan, 13.03.

Danas je sreda, 13. mart, 73. dan 2024. godine.

1325 - Osnovan je grad Tenočtitlan, prestonica države Asteka.

1572 - Umro je Petar Hektorović, renesansni pisac sa dalmatinskog ostrva Hvar, autor speva "Ribanje i ribarsko prigovaranje", jednog od najoriginalnijih dela renesansne književnosti. U spev je uneo više srpskih narodnih pesama, uključujući epsku pesmu "Kraljević Marko i brat mu Andrijaš". Preveo je spev "Remedia amoris" rimskog pesnika Ovidija.

1733 - Rođen je engleski hemičar i filozof Džozef Pristli, koji je otkrio kiseonik, amonijak, hlorovodonik, azot-oksid, ugljendioksid i sumpornu kiselinu. Bio je vatreni pristalica Francuske revolucije i ogorčeni protivnik ateizma prosvetitelja - verovao je u besmrtnost duše. Dela: "Hartlijeva teorija o ljudskom duhu na principima asocijacije ideja", "Slobodni razgovori o materijalističkim učenjima", "Sokrat i Isus", "Istorija i sadašnje stanje elektriciteta".

1741 - Rođen je austrijski (tada Svetog Rimskog carstva) car Josif II, sin Marije Terezije i njen savladar od 1765. do 1780. U interesu novih građanskih slojeva, na koje se oslanjao u borbi protiv preživelih institucija izraslih iz srednjeg veka, sproveo je reforme na tragu ideja prosvetiteljstva. Oslobodio je kmetove zavisnosti od plemstva, ali je ipak zadržao vlast vlastelinskog suda nad njima. Ustanovio je poreze i za plemstvo i sveštenstvo. Godine 1781. izdao je "Patent o toleranciji" kojim je, u ekskluzivno rimokatolickoj Austriji, dozvoljena potpuna sloboda veroispovesti kao i pristup u državnu i javnu službu. Ipak, u skladu s načelima prosvećenog apsolutizma težio je centralizaciji i germanizaciji. Njegove reforme dočekane su oduševljeno među austrijskim Srbima, najviše u današnjoj srpskoj Vojvodini. Pod utiskom brutalnosti Francuske revolucije poništio je niz svojih reformskih poteza, da bi njegov brat i naslednik Leopold II, docnije, potpuno uklonio sve tekovine reformi Josifa II.

1781 - Engleski astronom nemačkog porekla Vilijam Heršel otkrio je Uran, sedmu planetu Sunčevog sistema.

1848 - Dan posle masovnih demonstracija u Beču, pao je režim kancelara Klemensa Meterniha. Kancelar je pobegao u Veliku Britaniju, a hiljadama gnevnih Bečlija koje su opkolile dvor car Ferdinand I obećao je ustav.

1855 - Umro je srpski slikar i pisac Dimitrije Avramović, jedan od začetnika romantizma u srpskom slikarstvu. Studirao je na Umetničkoj akademiji u Beču, gde je izradio portret Vuka Karadžića. Ukrasio je zidove i ikonostas Saborne crkve u Beogradu, crkve u Topoli, manastira u Vrdniku, portretisao je kneza Mihaila Obrenovića, mitropolita Petra, Simu Milutinovića Sarajliju. U Svetoj Gori je, prema nalogu Državnog saveta, prepisivao povelje srpskih vladara i kopirao živopise i po povratku je objavio delo "Sveta Gora sa strane vere, hudožestva i povesnice", kojim je stekao velike zasluge za srpsku istorijsku nauku. Kao publicista sarađivao je u časopisima "Podunavka", "Sedmica" i "Srbski dnevnik".

1860 - Rođen je austrijski kompozitor i muzički pisac Hugo Filip Jakob Volf, poznat po knjigama pesama, posebno po "Knjizi španskih pesama" i "Knjizi Geteovih pesama". Komponovao je solo pesme na stihove Hajnriha Hajnea, Getea, Jozefa fon Ajhendorfa, španskih i italijanskih pesnika.

1871 - Rođen je srpski general i vojni pisac Živko Pavlović, član Srpske kraljevske akademije, učesnik oba balkanska i Prvog svetskog rata. U Prvom balkanskom ratu bio je načelnik štaba Primorskog kora koji je opsedao Skadar, a u Drugom načelnik Operativnog odeljenja srpske Vrhovne komande. U Prvom svetskom ratu bio je jedan od najbližih saradnika vojvode Radomira Putnika, a kao pomoćnik načelnika štaba Vrhovne komande rukovodio je povlačenjem srpske vojske. Na Solunskom frontu komandovao je 1916. i 1917. Šumadijskom divizijom. Penzionisan je 1923. Dela: vojne studije "Bitka na Jadru avgusta 1913. godine", "Opsada Skadra 1912-1913.", "Bitka na Kolubari", "Beogradska operacija".

1881 - Članovi tajnog terorističkog udruženja "Narodna volja" ubili su ruskog cara Aleksandra II Nikolajeviča Romanova. Tokom vladavine, 1861. Aleksandar II oslobodio je seljake feudalnih obaveza, reorganizovao sudstvo, upravu i vojsku i proširio državu osvajanjem današnje Kirgizije, Turkmenije, Uzbekistana i delova Kavkaza. Nasledio ga je sin Aleksandar III.

1903 - Rođen je srpski geolog Kosta Petković, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti, upravnik Geološkog zavoda i Geološkog instituta, urednik "Geoloških anala Balkanskog poluostrva", "Zbornika" i "Glasnika Geološkog instituta SANU". Objavio je više od 200 naučnih radova i izradio prvu geološku kartu Jugoslavije po internacionalnoj normi. Dela: "Geološki sastav i tektonski sklop Suve planine", "Geološki sastav i tektonski sklop Majdanpeka", "Geologija okoline Dubrovnika", "Geološka građa Jugoslavije i njen uticaj na obrazovanje rudnih ležišta, reljefa i razvoj privrede", "Mezozoik Jugoslavije I-IV", "Trusna katastrofa u Skoplju 26. jula 1963. I-III", "Studija seizmo-tektonske karakteristike teritorije Crne Gore".

1913 - Rođen je Sergej Mihalkov, ruski pisac, akademik. Najpoznatiji kao klasik ruske dečje književnosti, autor je teksta himne negdašnjeg Sovjetskog Saveza kao i aktuelne himne Rusije. Književnik izuzetnog ugleda, kao literata pojavio se poznih tridesetih. U više navrata bio je deputat Vrhovnog sovjeta i Ruske republike, predsednik Saveza pisaca. Veliku popularnost imale su i njegove basne iz svakodnevice, njih oko 250. Dobitnik je najviših ruskih (i sovjetskih) priznanja.

1928 - Pukla je brana "St. Frensis" oko 60 kilometara severno od Los Anđelesa i najmanje 450 ljudi se utopilo.

1938 - Proglašeno je prisajedinjenje (anšlus) Austrije - Nemačkoj, nakon što su, prethodnog dana nemačke trupe zaposele Austriju. Formalnim proglašenjem pripajanja Austrija je prestala da postoji a umesto termina Austrija unutar Nemačke ubuduće je korišćen naziv - Istočna Marka.

1938 - U Francuskoj je socijalista Leon Blum formirao vladu Narodnog fronta.

1941 - Rođen je Mahmud Darviš, najpriznatiji palestinski pesnik i jedan od najvećih pesnika arapskog jezika uopšte. Njegova poezija prevođena je na više od 20 jezika. Opisivao je borbu svog naroda za nezavisnost, kritikujući pri tom i Izrael i palestinsko rukovodstvo kao i neslogu Palestinaca. Ranih sedamdesetih studirao je u bivšem Sovjetskom Savezu, a PLO je napustio 1993. u znak protesta zbog potpisivanja privremenog mirovnog sporazuma s Izraelom. Godine 1988. napisao je Manifest koji je poslužio kao deklaracija nezavisnosti palestinske države. Bio je cenjen širom Bliskog istoka i smatran je palestinskim nacionalnim pesnikom.

1972 - Velika Britanija i Kina saglasile su se da razmene ambasadore, 22 godine pošto je London prvi priznao vladu u Pekingu, a Britanci su ukinuli konzulat na Tajvanu.

1975 - Umro je Ivo Andrić, pisac, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, član Srpske kraljevske akademije. Studirao je književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu i doktorirao istoriju u Gracu 1924. tezom "Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine". U Prvom svetskom ratu hapšen je i interniran od strane austrougarskih vlasti. U međuratnom periodu radi u diplomatiji, bio je ambasador Kraljevine Jugoslavije u Berlinu. U mladosti je pisao pesme ("Ex ponto", "Nemiri", "Lirika"). Odlikovao se vanrednom čistotom jezika i stilom, prefinjenim psihološkim analizama. Dela: romani "Na Drini ćuprija", "Travnička hronika", "Gospođica", "Prokleta avlija", "Omer-paša Latas" (nedovršen), zbirke pripovedaka "Nemirna godina", "Žeđ", "Jelena, žena koje nema", "Znakovi", "Deca", "Kuća na osami", putopisi i skice "Staze, lica, predeli", meditativna proza "Znakovi pored puta".

1986 - Kosmonauti Vladimir Solovjov i Leonid Kizim postali su prvi članovi posade sovjetske kosmičke stanice "Mir".

1990 - Sovjetska skupština izglasala je okončanje 72-godišnjeg monopola na vlast Komunističke partije.

1992 - U zemljotresu na istoku Turske poginulo je najmanje 570 osoba.

1996 - U gradiću Danblejn oko 40 kilometara severno od Glazgova ubica je u gimnastičkoj sali osnovne škole usmrtio 16 učenika prvog razreda, uzrasta između pet i šest godina i njihovu učiteljicu, ranio još 13 đaka i potom izvršio samoubistvo.

1997 - Jordanski vojnik ubio je sedam izraelskih učenica koje su tokom ekskurzije obilazile oblast nazvanu "Ostrvo mira" na izraelsko-jordanskoj granici.

1999 - U eksplozijama koje su albanski teroristi izazvali u centru Podujeva i na pijaci u Kosovskoj Mitrovici poginulo je šestoro i ranjeno više od 50 lica, a u napadima terorističke takozvane Oslobodilačke vojske Kosova, kod Vučitrna, ubijena su dva pripadnika Vojske Jugoslavije.

2001 - Vladajući avganistanski ekstremno islamistički talibanski pokret okončao je uništavanje dve drevne statue Bude u Bamijanu, neprocenjive umetničke i istorijske vrednosti, ne obazirući se na zgražavanje celog sveta.

2003 - Umro je srpski kompozitor Enriko Josif, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Njegov kompozitorski opus izuzetno je bogat i raznolik, uključujući Lirsku simfoniju za četiri flaute, harfu i gudački orkestar, "Snoviđenja" za flautu, harfu i klavir, "Tri psalma" za klavir, "Smrt Stefana Dečanskog". Osim komponovanja i pedagoškog rada, bavio se i muzičkom kritikom, esejistikom i publicistikom, takođe veoma uspešno.

2007 - Najmanje 42 osobe, većinom deca, umrlo je tokom 24 časa u južnoj Somaliji od epidemije kolere. Kolera čiji su simptomi dijareja i povraćanje, može da dovede do smrti i u roku od pet sati, ukoliko se ne leči.

2007 - Najmanje 48 ljudi stradalo je na severu Indije od hladnoće, ili od posledica neprekidnih obilnih kiša praćenih olujama i gromovima.

2008 - U zajedničkoj operaciji američkih i avganistanskih vojnih snaga ubijen je 41 talibanski ekstremista, između ostalih i talibanski komandant Tordžan Ešakzai. Talibanski gerilci stradali su tokom prebacivanja iz avganistanskih provincija Nimruz i Helmand u Pakistan. 2013 - Izabran je novi poglavar rimokatoličke crkve papa Frančesko I (Franja), prvi papa rođen na tlu američkog kontinenta. Rodom Argentinac, Hoze Marija Bergoljo pripadnik je jezuitskog reda (Societas Jesu).

2018 – Zvaničnik SAD Ves Mičel, prilikom dvodnevne poste Beogradu i Prištini, objavio je da SAD pružaju podršku formiranju vojske Kosova.

2019 - Rusija je usvojila dokument povodom godišnjice početka NATO vojne agresije protiv Srbije, odnosno SRJ, u kojem je naglašeno da je vojna operacija članica NATO predstavlja akt agresije protiv suverene države i da bi stoga inicijatore ovog zločina trebalo pozvati na odgovornost. Kako je navedeno, ta vojna operacija odrazila se negativno na dalji razvoj uzajamnih odnosa i poverenja evropskih država, a nekažnjavanje odgovornih dovelo je do novih tragedija u Siriji, Iraku, Libiji.

2022 - Umro je Igor Mandić, novinar, književni kritičar, pisac, jedan od najpopularnijih žurnalista na prostoru negdašnje Jugoslavije. Pisao je najčešće na kulturološke teme, eseje, polemike, književne kritike. Rođen u Šibeniku, studirao je, živeo i radio u Zagrebu. Bio je glavni urednik zagrebačkog dnevnika Vjesnik. Dobitnik je nagrade Hrvatskog novinarskog društva za životno delo. Bio je dosledni zagornik građanskog modela i u vreme negdašnje Jugoslavije i potom do kraja života. Otvoreno je izražavao žal za Jugoslavijom. Retko plodan, autor je više od 30 knjiga. Dela: "Arsen, monografija ", "Zbogom dragi Krleža ", "Prijapov problem ", "Bijela vrana, kolumne-polemike", "Sebi pod kožu, nehotična autobiografija ", "Bračna kuhinja ".

Dogodilo se na današnji dan, 14.03.

Na današnji dan 1932. rođen je srpski pisac, novinar i filmski radnik Miroslav Antić, izuzetan liričar i inventivan dečji pesnik, koji je u pesme uneo kolorit jezika njegovih Banaćana. Za 35 godina stvaralaštva objavio je više od 30 knjiga, a radio je i na filmovima "Sveti pesak", "Doručak s đavolom". Dela: zbirke pesama "Ispričano za proleća", "Plavo nebo", "Roždestvo tvoje", "Psovke nežnosti", "Garavi sokak", "Koncert za 1001 bubanj", "Kikinda", pesme za decu "Plavi čuperak", "Poslednja bajka", Nasmejani svet", "Šašava knjiga", "Prva ljubav", "Svašta umem", radio drame "Otužni marš", "Povečerje".



Danas je četvrtak, 14. mart, 74. dan 2024. godine.

1558 - Nemački car Ferdinand I uzeo je titulu rimskog cara bez uobičajenog krunisanja od strane pape.

1776 - Rođena je Eustahija Arsić, srpski pisac, "prva slavjanoserbska spisateljica". Od najranijeg obrazovanja u rodnom Irigu vaspitavana je u duhu prosvećenosti, u skladu s načelima poznog 18. veka. Interesovala se za prirodne nauke i bila je pobornica školovanja žena. Napisala je dve poučne knjige u kojima se prepliću stihovi i proza: "Sovjet maternij oboega pola junosti serbskoj i valahijskoj" i "Poleznaja razmišlenija o četireh godištnih vremeneh".

1804 - Rođen je austrijski kompozitor Johan Štraus Stariji, otac popularnih kompozitora Johana Mlađeg, Jozefa i Eduarda, najzaslužniji za veliku rasprostranjenost bečkog lakog valcera. Bio je najpre kapelnik više zabavnih orkestara, zatim dvorskog plesnog orkestra u Beču. Dela: veliki broj marševa, uključujući "Marš Radeckog", valcera, kadrila, polki.

1820 - Rođen je italijanski kralj Vitorio Emanuele I, prvi monarh ujedinjene Italije, nazvan "čestiti kralj". Od stupanja na presto 1861. do smrti 1878. vladao je striktno kao ustavni monarh. Prethodno je od 1849. bio kralj Pijemonta (Kraljevina Sardinija).

1844 - Karlos Antonio Lopes proglašen je prvim ustavnim predsednikom Paragvaja.

1879 - Rođen je Albert Ajnštajn, najistaknutiji teoretičar fizike u 20. veku, tvorac teorije relativiteta, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1921. Studirao je matematiku i fiziku na Politehnici u Cirihu, gde je dobio švajcarsko državljanstvo i oženio se koleginicom Milevom Marić. Vanredni profesor u Cirihu je postao 1909, a 1914. direktor Kajzer-Vilhelmovog instituta u Berlinu i član Pruske akademije nauka, pa je ponovo primio nemačko državljanstvo. Iz Nemačke je emigrirao u SAD 1933, posle dolaska nacista na vlast. Među velikim imenima nauke bio je jedan od najupornijih u osudi rata i nacizma. Objavio je 1905. specijalnu, a 1916. opštu teoriju relativnosti. Objasnio je 1905. zakon fotoelektričnog efekta pomoću kvantne teorije. Razvio je teoriju fizičkog polja, tražeći vezu među gravitacionim i elektromagnetnim poljima. Rasprave o osnovanosti teorije relativiteta još nisu zaključene, ali je nesumnjivo da je njegov naučni rad izmenio predstavu o svetu i vasioni i postavio temelj novih nauka. Dela: "Osnovi opšte teorije relativnosti", "O specijalnoj i opštoj teoriji relativnosti", "Značenje relativnosti", "Teorija Braunovih kretanja", "Elektrodinamika tela u kretanju", "Evolucija fizike", "Moja slika sveta", "Ideje i mišljenja".

1883 - Umro je nemački filozof Karl Marks, najveći teoretičar socijalističke misli i lider radničkog pokreta u 19. veku. Završio je studije filozofije u Berlinu, a u 23. godini doktorirao je filozofiju na Univerzitetu u Jeni sa izvanredno ocenjenom disertacijom "Razlika između Demokritove i Epikurove filozofije prirode". Posvetio se publicističkom radu u "Rajnskim novinama", čiji je glavni urednik postao 1842. Pruske vlasti su 1843. zabranile list, posle čega je otišao u Francusku i otad je, s kraćim prekidima, ceo život proveo u emigraciji, najduže u Engleskoj, gde je i umro. Od septembra 1844. do kraja života družio se i najtešnje sarađivao s nemačkim filozofom Fridrihom Engelsom. S njim je 1847. u Londonu osnovao Savez komunista, prvu revolucionarnu radničku organizaciju. Drugi kongres Saveza komunista zadužio ga je da napiše sažet program organizacije i u saradnji sa Engelsom 1848. izdao je brošuru "Manifest Komunističke partije". Pod njegovim uticajem, 1864. osnovana je Prva internacionala. Napisao je niz dela iz ekonomije, filozofije, istorije i sociologije. Dela: "Prilog jevrejskom pitanju", "Prilog kritici Hegelove filozofije prava", "Kritika Hegelove filozofije državnog prava", "Teze o Fojerbahu", "Nemačka ideologija" (sa Engelsom), "Sveta porodica" (sa Engelsom), "Beda filozofije", "Klasne borbe u Francuskoj 1848-1850", "Osamnaesti Brimer Luja Bonaparte", "Građanski rat u Francuskoj", "Kapital - kritika političke ekonomije".

1891 - Podmornica "Monarh" postavila je telefonski kabl ispod Lamanša, što je omogućilo telefonsku vezu između Britanije i "ostatka" Evrope.

1903 - Umro je pisac i diplomata Matija Ban, član Srpske kraljevske akademije, profesor beogradskog Liceja i šef Presbiroa vlade Srbije od 1861. do 1878. Bio je istaknuti predstavnk pokreta Srba rimokatolika, koji su, poput Bana, najčešće bili Dubrovčani. Deo Beograda na kojem se nalazilo njegovo imanje dobio je ime po njemu - Banovo brdo. Dela: drame "Smrt Uroša V", "Kralj Vukašin", "Osnove ratne", (prva knjiga o modernoj vojnoj strategiji kod Srba), " Moralne i političke iskrice".

1908 - Rođen je Koča Popović, jedan od prvaka KPJ. Učesnik je građanskog rata u Španiji. Godine 1941. jedan je od organizatora ustanka u Srbiji. Studije filozofije završio je na Sorboni u Parizu. Bio je na istaknutim vojnim položajima u NOP-u, od komandanta Prve proleterske brigade do načelnika Generalštaba. Od 1953. do 1964. bio je šef jugoslovenske diplomatije, a od septembra 1966. do aprila 1967, posle uklanjanja Aleksandra Rankovića, potpredsednik je SFRJ. Nakon obračuna Josipa Broza s tzv. liberalima u Srbiji, 1972. odstranjen je iz političkog života. U međuratnom periodu bio je blizak nadrealistima, specifičnom umetnickom pokretu.

1912 - Umro je ruski fizičar Pjotr Nikolajevič Lebedev, profesor Moskovskog univerziteta. Proučavao je pritisak svetlosti, dokazavši postojanje mehaničkog impulsa kod svetlosnih zraka, što je od velikog značaja za razumevanje kosmičkih pojava. Dela: "Sila pritiska svetlosti na gasove", "Magnetometrijsko proučavanje obrtnih tela".

1914 - Carigradskim mirom Srbije i Turske dopunjen je Londonski sporazum kojim je okončan Prvi balkanski rat. Srbija i Turska uspostavile su odnose, rešena su pitanja vraćanja zarobljenika, državljanstva stanovnika novooslobođenih oblasti Stare i Južne Srbije (danas Kosovo i Metohija i Makedonija), kao i status muslimanskih vernika.

1931 - U Novom Sadu je otvoren Prvi međunarodni poljoprivredni sajam, na prostoru prvobitnog varoškog sajmišta, u današnjoj Šumadijskoj ulici, a priredio ga je Savez poljoprivrednih udruženja Dunavske banovine i Akcionarsko društvo za izložbe i sajam uzoraka u Novom Sadu. Svečano ga je otvorio tadašnji ban Dunavske banovine Svetomir Matić, dok je pozdravni govor održao jedan od vodećih privrednika tog vremena Đorđe Dunđerski. Ta manifestacija postala je jedan od simbola Novog Sada ali i tog dela Srbije. Danas, Međunarodni poljoprivredni sajam u Novom Sadu, jedna je od najznačajnijih manifestacija te vrste u Evropi.

1932 - Samoubistvo je izvršio američki industrijalac Džordž Istman, jedan od pionira fotografije i filma, osnivač kompanije "Kodak". Lansirao je 1884. osetljivi fotografski papir, a 1888. jednostavnu foto kameru i potom iste godine celuloidnu filmsku traku prilagođenu kameri.

1938 - Streljan je ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, posle montiranog sudskog procesa u vreme najžešćih staljinističkih čistki. Osuđen je na smrt pod izmišljenom optužbom za špijunažu kao "pripadnik trockističko-zinovjevskog i buharinovskog kontrarevolucionarnog centra". Bio je profesor političke ekonomije Univerziteta u Moskvi i boljševicima se priključio 1906, a posle Oktobarske revolucije 1917. postao je jedan od vodećih ideologa vladajuće Boljševičke partije. Zbog ilegalnog revolucionarnog delovanja 1910. prognan je u Sibir, odakle je pobegao i do 1917. živeo je u Austriji, Švajcarskoj, Švedskoj, Norveškoj i SAD. Po povratku, posle Februarske revolucije 1917. ušao je u CK, ubrzo i u Politbiro Boljševičke partije, a od 1918. do 1922. bio je glavni urednik lista "Pravda". Kao predsednik Kominterne 1928. i 1929. protivio se potpunoj kolektivizaciji, smatrajući je štetnom. Dela: "Politička ekonomija rentijera", "Imperijalizam i svetska privreda", "Ekonomika prelaznog perioda", "Teorija istorijskog materijalizma".

1939 - Slovačka je, dan pre nego sto je nacistička Nemačka okupirala Češku, proglašena za "nezavisnu državu".

1945 - Najtežu bombu u Drugom svetskom ratu, "Velikog Slema" težine 11 tona, britansko ratno vazduhoplovstvo izbacilo je na železnički vijadukt u nemačkom gradu Bilefeld.

1976 - Umro je američki filmski režiser i koreograf Vilijam Berkli Inos, poznat kao Bazbi Berkli, koji je utemeljio principe mjuzikla kao filmskog žanra. Koristio je filmsku kameru na nov način i služio se montažom na specifičan način. Filmovi: "Kopači zlata 1933", "Holivudski hotel", "Vrt na mesečini", "Kometa nad Brodvejom", "Bebe u vojsci", "Osnujmo orkestar", "Bebe na Brodveju", "42. ulica", "Rimski skandali".

1979 - Najmanje 200 osoba poginulo je prilikom pada aviona tipa "trajdent" na jednu fabriku blizu Pekinga.

1980 - U avionskoj nesreći u Varšavi poginulo je 87 ljudi, uključujući 14 članova američkog bokserskog tima.

1983 - Organizacija zemalja proizvođača nafte saglasila se sa smanjenjem cene nafte 15 odsto, prvi put u 23-godišnjoj istoriji OPEK-a.

1986 - Umro je srpski kompozitor, dirigent i muzički kritičar Mihailo Vukdragović, profesor i rektor Muzičke i potom Umetničke akademije u Beogradu. Kompoziciju i dirigovanje studirao je u Pragu. Dela: simfonijska poema "Put u pobedu", kantate "Vezilja slobode", "Svetli grobovi", "Srbija", gudački kvarteti, solo pesme.

1991 - "Birmingemska šestorka" - šest Iraca pogrešno optuženih da su 1974. podmetnuli eksplozije u pabove u engleskom gradu Birmingem, oslobođena je iz zatvora posle 16 godina.

1995 - Astronaut Norman Tagard postao je prvi Amerikanac koji je poleteo u kosmos ruskom raketom, lansiranom s kosmodroma u Bajkonuru.

1997 - Umro je američki filmski režiser austrijskog porekla Fred Cineman. Filmovi: "Oči u noći", "Sedmi krst", "Ljudi", "Tereza", "Tačno u podne", "Svat", "Odavde do večnosti" (Oskar), "Oklahoma!", "Šešir pun kiše", "Starac i more", "Priča o kaluđerici", "Čovek za sva vremena" (Oskar), "Operacija šakal".

2002 - Najviši predstavnici Savezne Republike Jugoslavije i dve republike članice, uz posredovanje Evropske unije, postigli su sporazum o preuređenju odnosa Srbije i Crne Gore. Dotadašnja federacija preuređena je u znatno labaviju Državnu zajednicu Srbija i Crna Gora, koja se pokazala kao kratkotrajna. Sporazum su potpisali predsednici SRJ i Crne Gore Vojislav Koštunica i Milo Đukanović, potpredsednik Savezne vlade Miroljub Labus, šefovi vlada republika Zoran Đinđić i Filip Vujanović i visoki predstavnik EU za spoljnu politiku i bezbednost Havijer Solana.

2004 - Španci su priredili izborno iznenađenje vladi desnog centra Hosea Marije Asnara, vrativši na vlast socijaliste, što je većina analitičara pripisala bombaškom napadu islamskih terorista u Madridu nekoliko dana pre toga i neveštom pokušaju Asnarove vlade da zločin pripiše baskijskoj terorističkoj organizaciji ETA.

2005 - Kineska skupština je usvojila zakon kojim se odobrava upotreba vojne sile u slučaju da Tajvan proglasi nezavisnost.

2006 - Iračka policija je na više mesta pronašla 86 ljudskih tela s ranama od metaka, a sva tela su bila vezanih ruku i nogu. Tim povodom potvrđeno je postojanje "odreda smrti" u Iraku.

2014 - Sud u Parizu prvi put je u istoriji Francuske doneo presudu za genocid, osudivši bivšeg šefa obaveštajne službe Ruande Paskala Simbikangvu na 25 godina zatvora. Proglašen je krivim za učešće u genocidu i zločinima protiv čovečnosti 1994. godine u Ruandi.

2015 - Sedam osoba je poginulo pošto se srušio helikopter Vojske Srbije kojim je u Beograd transportovana životno ugrožena beba iz Novog Pazara. U nesreći kod beogradskog aerodroma Nikola Tesla nastradali su pilot major Omer Mehić, pilot kapetan Milovan Đukarić, zastavnik Nebojša Drajić, mehaničar letač zastavnik Ivan Miladinović, lekar Dževad Ljajić, anestetičar Miroslav Veselinović i beba iz porodice Ademović iz Novog Pazara.

2018 - Preminuo je engleski fizičar Stiven Hoking, jedan od vodećih svetskih naučnika 20. veka. Bavio se kosmologijom, teorijskom fizikom, kvantnom mehanikom. Naučnu slavu je stekao radom na teoriji o crnim rupama. Njegovo najpopularnije delo je knjiga o poreklu univerzuma "Kratka istorija vremena" (1988).

2018 - Britanska premijerka Tereza Mej je saopštila da će iz Britanije biti proterane ruske diplomate, njih 23, pošto je zvanična Moskva pokazala prezir prema britanskoj želji da objasni pokušaj ubistva bivšeg ruskog špijuna Sergeja Skripalja i njegove kćerke Julije. London je ovaj slučaj predstavio kao "nezakonito korišćenje sile". Mej je najavila više ekonomskih i diplomatskih mera, uključujući i otkazivanje bilateralnih kontakata na visoko

Dogodilo se na današnji dan, 15.03.

Na današnji dan 1957. umro je Moša Pijade, srpski političar jevrejskog porekla, predsednik Skupštine FNRJ, slikar i novinar. Umro je u Parizu, na povratku iz Velike Britanije gde je predvodio jugoslovensku delegaciju. Slikarstvo je učio u Beogradu, Minhenu i Parizu. Posle Prvog svetskog rata napustio je ideje jugoslovenskog nacionalizma i prišao je Komunističkoj partiji Jugoslavije, a 1921. postao je član njenog Izvršnog biroa. Zbog štampanja ilegalnog organa Centralnog komiteta KPJ "Komunist" osuđen je 1925. na 20 godina robije. Tokom tamnovanja preveo je "Kapital", "Bedu filozofije" i "Manifest komunističke partije" Karla Marksa. Od decembra 1941. nalazio se u Vrhovnom štabu. Izradio je 1942. prve propise o radu narodnooslobodilačkih odbora. Na Drugom zasedanju AVNOJ-a krajem novembra 1943. u Jajcu, bio je potpredsednik Predsedništva. Osnivač je 5.11.1943. novinske agencije Tanjug.

Danas je petak, 15. mart, 75. dan 2024. godine.

44. p.n.e. - Rimskog vojskovođu, pisca i državnika Gaja Julija Cezara ubili su zaverenici na dan martovskih ida u Senatu. Namera im je bila da time spasu republiku, ali to nisu uspeli. U građanskom ratu potom su izginule vođe zavere Junije Brut i Parmenzije Kasije, a vlast je 31. pre nove ere prigrabio unuk Cezarove sestre Olivije, Oktavijan Avgust, što će biti početak uspostave monarhije (carstva). Cezar je u početku bio pristalica takozvane stranke populista, rimskih republikanskih demokrata, uz čiju je pomoć 68. p.n.e. počeo da se penje lestvicama moći, postavši kvestor, zatim edil, pretor i prokonzul u Španiji. Ambiciozan i bezobziran, okrenuo je leđa populistima i 60. p.n.e. sklopio je Prvi trijumvirat o podeli vlasti s Gnejem Pompejem Velikim i Likinijem Krasom. Vojnički se proslavio osvajanjem Galije (otprilike teritorija današnje Francuske i Belgije) od 58. do 52. p.n.e. Posle Krasove smrti ušao je vojskom u Italiju i prešavši rečicu Rubikon, navodno izrekao: "Alea iacta est" (Kocka je bačena) - to je značilo da je sebi dozvolio nedopustivo - oružjem je stupio na teritoriju samog Rima. Potukao je Pompejeve snage 48. p.n.e. u bici kod Farsale u Tesaliji, a kad je pobedio i pontskog kralja Farnaka, Senatu je poslao lakonski izveštaj: "Veni vidi, vici" (Dođoh, videh, pobedih). U Egiptu je pomogao Kleopatri da povrati presto, a po povratku u Rim prisvojio je doživotnu diktatorsku vlast. Iz Egipta je doveo grčkog astronoma Sosigena koji mu je pomogao da reformiše računanje vremena i sačini kalendar nazvan Julijanski. Dosta je pisao i bio dobar stilista, ali su izgubljene njegove pesme i gramatički spis "O analogiji". Ostala dela: "Komentari o građanskom ratu", "Komentari o galskom ratu".

1776 - Kongres SAD doneo je odluku o ukidanju zavisnosti od britanske krune.

1848 - Mađarsku je - tri dana posle masovnih demonstracija u prestonici Austrije Beču - zahvatilo revolucionarno vrenje upereno protiv Habzburške monarhije.

1867 - Bečki dvor je, zbog stalne krize koja je potresala Austriju od revolucionarne 1848, odustao od unitarne države i od tada se Austrijsko carstvo pretvara u Austro-Ugarsku. Kao centralizovane su ostale samo vojska, spoljni poslovi i zajednički segment finansija. U svemu drugom su Austrija i Ugarska imale samostalnost ali su se nalazile u personalnoj uniji.

1883 - Beograd je dobio prvu "telefonsku štaciju", sedam godina posle pronalaska telefona, a prvi telefonski razgovor su vodili ministar vojni i kapetan palilulske žandarmerijske stanice. Koncesije za uvođenje telefona u Srbiji dobio je 1882. od kralja Milana Obrenovića, Panta Mihajlović, prijatelj Nikole Tesle.

1886 - Uspostavljeni su diplomatski odnosi između Kraljevine Srbije i Belgije. Tog dana u Briselu je akreditovan srpski poslanik.

1886 - Rođen je ruski revolucionar Sergej Mironovič Kostrikov, poznat kao Sergej Mironovič Kirov, čije je ubistvo u Lenjingradu 1934. Staljin iskoristio kao povod da otpočne masovne čistke. Boljševik je postao 1904. i kao profesionalni revolucionar učestvovao je u revolucijama 1905. i u Februarskoj i Oktobarskoj revoluciji 1917. Šef Komunističke partije Azerbejdžana postao je 1921, a 1926. sekretar Lenjingradske oblasne partijske organizacije. Posle ubistva Kirova, tada člana Politbiroa i sekretara CK sovjetske Komunističke partije, Staljin je započeo talas čistki.

1895 - Umro je ruski pisac Nikolaj Semjonovič Ljeskov, izuzetan znalac jezika i suptilan stilista. Pisao je romane i

pripovetke o životu sveštenika i činovnika u ruskoj provinciji i opisivao je nemilosrdnost ranog kapitalizma. Stvorio je nenadmašne književne likove seljaka, zahvaljujući izvanrednom poznavanju ruskog sela. Dela: "Levak Soborjane" (kod nas prevedeno kao "Ðakon Ahila i crkovnjaci"), "Začarani putnik", "Nesmrtni glavonja", "Ledi Makbet mscenskog okruga", "Sitnice iz arhijerejskog života".

1898 - Umro je engleski inženjer Henri Besemer, koji je 1855. pronašao postupak prerade sirovog gvožđa u čelik, nazvan "Besemerov postupak". Čeličana koju je 1859. podigao u Šefildu i sada proizvodi čelik.

1900 - Rođen je srpski biolog Milutin Radovanović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Proučavao je uporednu anatomiju i herpetologiju (nauka o gmizavcima) i proces specijacije (formiranje novih vrsta pod uticajem izolacije) u pećinama, planinskim jezerima i na ostrvima Jadranskog mora. Dela: "Istorija razvitka životinjskog sveta i čoveka", "Vodozemci i gmizavci naše zemlje".

1907 - U Finskoj su u skupštinu prvi put izabrane žene.

1916 - Predsednik SAD Vudro Vilson poslao je u Meksiko 12.000 vojnika pod komandom generala Džona Peršinga da uhvate meksičkog revolucionara Panča Vilju, ali je ekspedicija okončana neuspehom.

1917 - Revolucionari su prinudili na abdikaciju ruskog cara Nikolaja II, koji je presto ponudio bratu, velikom vojvodi Mihailu, ali se on sutradan, pod pritiskom, odrekao krune, čime je posle tri veka okončana vladavina dinastije Romanov. Cara Nikolaja II, sve članove njegove porodice i poslugu, boljševici su, na osnovu naredbe vođe Oktobarske revolucije Lenjina, likvidirali i potom iskasapili u Jekaterinburgu (kasnije Sverdlovsk), na Uralu, u julu 1918.

1922 - Egipatski sultan uzeo je titulu kralja kao Fahd I.

1927 - Opštinski odbor grada Beograda propisao je Statut o osnivanju "Stanice za spasavanje i brzu pomoć u Beogradu", kao posebne medicinske ustanove u gradu. Hitna pomoć počela je s radom u Beogradu 1904. ali je kao posebna služba ustrojena tek 1927.

1937 - Prva centralna banka krvi za njeno čuvanje zamrzavanjem radi transfuzije osnovana je u čikaškoj bolnici "Kuk kantri".

1939 - Nemačke trupe ušle su u Prag i okupirale Češku, a Slovačka je proglašena za "nezavisnu državu", čime je ostvaren plan za uništenje Čehoslovačke. Pod pretnjom okrutnog napada i uništenja Praga, predsednik Emil Haha je u Berlinu potpisao akt o predaji zemlje Trećem rajhu. Po ulasku Nemaca u Prag, Hitler je slavodobitno izjavio: "Čehoslovačka više ne postoji". Francuska i Velika Britanija nisu učinile ništa da spasu nezavisnost te zemlje, koju su nekoliko meseci pre toga garantovale u Minhenu.

1943 - U Solunu su započele deportacije tamošnjeg jevrejskog stanovništva u nacističke logore. Bio je to prvi od 19 transporta za koncentracioni logor Aušvic-Birkenau. Od 46.091 Jevreja poslatih iz Soluna u nacističke kampove, samo 1.950 je preživelo.

1983 - Umrla je engleska književnica Rebeka Vest, koja je posle boravka u Jugoslaviji 1937. i 1941. napisala opsežno putopisno-istorijsko delo "Crno jagnje i sivi soko". Junaci njenih dela su izuzetne ličnosti koje se suprotstavljaju destruktivnim nagonima. Bavila se i novinarstvom i posebno su poznati njeni izveštaji s Nirnberškog procesa nemačkim i austrijskim ratnim zločincima posle Drugog svetskog rata. Ostala dela: romani "Vojnikov povratak", "Sudija", "Harijet Hjum", "Opori glas", "Trska koja misli", studije o veleizdaji "Značenje izdaje", "Voz baruta".

1990 - Mihail Gorbačov izabran je za prvog i pokazalo se, poslednjeg - predsednika Sovjetskog Saveza. Kao jedini kandidat za taj položaj dobio je 59,2 odsto glasova u Kongresu deputata.

1990 - U Iraku je obešen dopisnik britanskog lista "Obzerver" Farzad Bazoft zbog špijunske aktivnosti, uprkos brojnim apelima iz sveta da mu se poštedi život.

1991 - Umro je srpski pisac Miodrag Bulatović, pripovedač osobenog stila. Na svetlo dana izneo je tamnu stranu života - nastrano, zloćudno i opako. Pažnju čitalaca, ali i ideoloških čistunaca, privukao je već prvom zbirkom pripovedaka "Ðavoli dolaze", objavljenom 1955. Jedan je od najprevođenijih srpskih pisaca. Ostala dela: romani "Crveni petao leti prema nebu", "Heroj na magarcu", "Rat je bio bolji", "Ljudi sa četiri prsta", "Petim prst", "Gullo, gullo", novele "Vuk i zvono", drama "Godo je došao".

1991 - Predsednik Predsedništva SFRJ i predstavnik Srbije u tom telu Borisav Jović podneo je ostavku, pošto je Predsedništvo odbilo da objavi vanredno stanje u zemlji, suočenoj sa otvorenom pobunom secesionista i opasnošću od rata.

1993 - Izraelski predsednik vlade Jicak Rabin izrazio je posle sastanka sa predsednikom SAD Bilom Klintonom spremnost na kompromis sa Sirijom tako što će joj, u zamenu za mirovni ugovor, predati deo Golanske visoravni.

1996 - Nemačke vlasti izdale su nalog za hapšenje iranskog obaveštajnog ministra Alija Falahijana zbog umešanosti u ubistvo kurdskih izbeglih vođa 1992. u Berlinu.

1997 - U Zairu (danas Kongo) pobunjenici su zauzeli Kisangani, treći najveći grad u zemlji, poslednje uporište vladinih snaga na istoku Zaira.

2003 - Širom planete, od Tokija i Bejruta, do Pariza i Vašingtona, stotine hiljada ljudi protestovalo je na ulicama, u poslednjem pokušaju da spreče američki vojni napad na Irak.

2007 - Najmanje 49 indijskih policajaca je ubijeno, a 12 je ranjeno u napadu komunističkih pobunjenika maoista na garnizon Rani Bodli koji se nalazi u džungli, u državi Čatišgar, na oko 1.500 kilometara jugoistocno od Nju Delhija.

2007 - Četiri američka vojnika su poginula u istočnom delu Bagdada kada je pored njihovog vozila eksplodirala bomba postavljena pored puta. Posle ovog incidenta, broj američkih vojnika poginulih u Iraku od početka invazije na tu bliskoistočnu zemlju 2003. premašio je 3.200.

2008 - Više od 150 ljudi je povređeno a 11 je poginulo, u eksploziji u vojnoj bazi u Albaniji, u mestu Gerdec, nedaleko od Tirane. Do eksplozije je najverovatnije došlo tokom demontiranja stare municije. Oštećeno je oko 2.000 kuća u krugu od četiri kilometra, od čega je 318 potpuno uništeno.

2009 - Umro je Egon Fekete, istaknuti srpski lingvista, dugogodišnji saradnik Instituta za srpski jezik SANU, profesor na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Bavio se leksikologijom i leksikografijom, istorijom srpskog jezika, onomastikom i savremenim srpskim jezikom. Dela: "Uloga srpskih pisaca druge polovine XIX veka u zasnivanju modernog književnog jezika", "O Rečniku srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika SANU", "Da li su ćirilica i latinica nacionalna pisma?".

2011 - Započeli su protesti u Siriji, na talasu masovnih protesta koji su prethodno zahvatili brojne arapske zemlje, što je dovelo do krupnih političkih lomova nazvanih "Arapsko proleće". Bio je to uvod u građanski rat u toj zemlji.

2015 - Više od 215.000 osoba izgubilo je život tokom četvorogodišnjeg konflikta u Siriji, saopštila je opoziciona sirijska Opservatorija za ljudska prava, čije je središte u Londonu.

2019 - U Krajstčerču na Novom Zelandu prilikom napada na vernike, u lokalnom islamskom centru, 51 osoba je ubijena a 49 je povređeno. Napadač, Australijanac Brenton Tarant, motivisan je antiislamskim uverenjima.

2020 - U Srbiji je proglašeno vanredno stanje zbog epidemije korona virusa.

2020 - Preminuo je Branislav Vidić, mikrobiolog, univerzitetski nastavnik, član SANU. Rođen u Sremskoj Mitrovici, stomatologiju je završio u Beogradu a postdiplomske studije u Atomoskom institutu u Švajcarskoj. Bio je profesor anatomije na Univerzitetu Džordžtaun u Vašingtonu, SAD. Knjige: "Atlas of the Human Body: Central Nervous System and Vascularization", "Atlas disekcije coveka", "Atlas of the Anatomof the Ear".

Dogodilo se na današnji dan, 16.03.

Na današnji dan 2014. na Krimu je održan referendum na kojem se ogromna većina glasalih opredelila za pripajanje Krima Rusiji. Skupština Ukrajine prethodno je najavljeni referendum proglasila nelegalnim.

Danas je subota, 16. mart, 76. dan 2024. godine.

37 - Umro je rimski car Tiberije (Klaudije Neron Cezar Avgust), posinak Oktavijana Avgusta, koji je tokom vladavine osigurao granice Rimskog carstva bez novih osvajanja, popravio finansije i administraciju, posebno u provincijama. Prethodno se proslavio u vojnim pohodima u Germaniji, Panoniji i Dalmaciji. U starijim danima je vladao sve okrutnije, 26. se povukao na ostrvo Kapri, a u Rimu je njegov miljenik, prefekt pretorijanaca Elije Sejan zaveo krvav režim u carevo ime. U nastojanju da se dočepa prestola, Sejan je ubio carevog sina Julija Druza, posle čega je Tiberije naredio njegovo smaknuće.

1521 - Portugalski moreplovac Fernando Magelan stigao je na Filipine, gde je zatim poginuo u sukobu s urođenicima. Posle tri godine plovidbe oko sveta, u Španiju se 1522. od pet brodova vratila samo "Viktorija" sa 18 članova posade. Magelan je ovim putovanjem dokazao da je Zemlja okrugla.

1534 - Engleska je prekinula sve veze s rimokatoličkom crkvom.

1736 - Umro je italijanski kompozitor Đovani Batista Pergolezi. Komponovao je u maniru napuljske bufo-opere, dela koja odišu neposrednošću i vedrinom, zanimljivim situacijama i melodikom na narodnim tradicijama. Dela: Opera "Služavka gospodarica", crkvena muzika "Stabat mater".

1751 - Rođen je američki državnik Džejms Medison, "otac američkog ustava", predsednik SAD od 1809. do 1817. Sa Aleksanderom Hamiltonom i Džonom Džejom napisao je "Federalističke spise" radi pridobijanja podrške za ratifikaciju ustava kojim je, umesto konfederacije, uveo čvršću uniju federalnih država SAD.

1787 - Rođen je nemački fizičar Georg Simon Om, koji je otkrio odnos struje elektromotorne sile i otpora u električnom kolu, nazvan po njemu Omov zakon. Dao je znatan doprinos akustici, optici kristala i matematici. Jedinica za merenje električnog otpora u međunarodnom sistemu mera njemu u čast nazvana je om.

1851 - Španija je zaključila konkordat s Vatikanom prema kojem je rimokatolička vera postala jedina religija u zemlji, a crkva je stavila pod kontrolu obrazovanje i štampu.

1859 - Rođen je ruski fizičar i elektroinženjer Aleksandar Stepanovič Popov, koji je pronašao i uspostavio prvu radiotelegrafsku vezu. Napravio je prvi radio prijemnik, pre italijanskog pronalazača Giljelma Markonija.

1881 - U Beogradu je osnovana Železničko-saobraćajna škola, sa dva odeljenja po 50 učenika. Po završetku dvogodišnjeg školovanja, učenici su upućivani na jednogodišnju praksu u Austriju ili Belgiju, gde su polagali praktične i stručne ispite. Škola je prestala da radi 1884, a obnovljena je 1922. kao Državna železnička saobraćajna škola.

1912 - Rođena je vajarka Ana Bešlić, doajen srpske skulptorske umetnosti. Rođena je kod Bajmoka u Bačkoj,a Akademiju likovnih umetnosti završila je 1949. u Beogradu. Bila je saradnik majstorske radionice Tome Rosandića. Spadala je među najznačajnije srpske (i jugoslovenske skulpture) i pripadala generaciji vajara koji se od pedesetih izdvajaju po umetničkoj radoznalosti i modernom senzibilitetu van tradicionalnih tokova. Izvela je veliki broj spomenika i skulptura u slobodnom prostoru, a održala je i veliki broj samostalnih izložbi i učestvovala na brojnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Deo svojih radova poklonila je gradu Subotici.

1917 - Dan posle abdikacije ruskog cara Nikolaja II, njegov brat veliki vojvoda Mihailo, odrekao se krune, čime je posle tri veka okončana vladavina dinastije Romanov. Cara Nikolaja II, sve članove njegove porodice, pa i poslugu, boljševici su likvidirali i potom iskasapili u Jekaterinburgu jula 1918.

1925 - Umro je nemački bakteriolog August fon Vaserman, koji je 1906. uveo metodu pregleda krvi, pomoću koje je utvrđivano postojanje sifilisa. Proučavao je i strukturu ćelija, antitoksine, uzroke tuberkuloze i raka i bavio se izolacijom i identifikacijom zaraznih klica.

1930 - Umro je španski general Migel Primo de Rivera i Orbaneha, profašistički diktator Španije od septembra 1923. do januara 1930. Njegov režim pokušao je da ujedini Španiju geslom "jedna zemlja, jedna vera, jedna monarhija", ali nije uspeo. Podneo je ostavku pod pritiskom vojske čiju je podršku izgubio.

1934 - U Rimu je potpisan italijansko-mađarsko-austrijski "Dunavski blok", kojim je podržana ekspanzionistička politika Italije i Mađarske naspram zemalja "Male antante" - Jugoslavije, Čehoslovačke i Rumunije.

1934 - Rođen je Vlaho Orlić, jedan od najboljih domaćih vaterpolo stručnjaka. Detinjstvo je proveo u Kotoru, Italiji i Dubrovniku, a kao mladić uspešno se bavio veslanjem. Od 1958. nalazio se u beogradskom Partizanu, kao igrač i potom trener. Smatra se najzaslužnijim za napredak tog kluba koji je sedamdesetih vladao Evropom i do danas ostao jedan od najboljih vaterpolo klubova na kontinentu. Pocetkom devedesetih učestvovao je u stvaranju uspešnih timova Zvezde i Bečeja.

1935 - Nemačka je potpuno odbacila klauzule o razoružanju predviđene Versajskim ugovorom kojim je okončan Prvi svetski rat.

1941 - Rođen je Bernardo Bertoluči, italijanski filmski reditelj i scenarista. U mladosti, želeo je da se bavi književnošću, poput oca koji je bio pesnik. Otuda je studirao na Fakultetu moderne literature u Rimu, ali nikada nije diplomirao, pošto je 1962. režirao svoj prvi film, za koji je scenario napisao Pjer Paolo Pazolini, "La commare seča". Zapažen je filmom "Poslednji tango u Parizu" 1972, a svetsku slavu stekao je kada se 1976. pojavio film "1900" ("Dvadeseti vek"). Drugi filmovi: "Konformist", "Poslednji kineski car", "Mali Buda", "Ukradena lepota", "Sanjari".

1953 - Josip Broz je doputovao u Veliku Britaniju, u prvu posetu šefa jugoslovenske države jednoj zapadnoj zemlji posle Drugog svetskog rata.

1962 - Lansiran je prvi sovjetski satelit iz serije "Kosmos".

1968 - Trupe SAD masakrirale su u Vijetnamskom ratu najmanje 500 vijetnamskih civila u selu Mi Laj, uključujući decu i žene, među kojima i brojne trudnice. Taj zločin je, kad je docnije otkriven, izazvao talas ogorčenih osuda u svetu i u američkoj javnosti, ali počinioci nisu kažnjeni.

1978 - Teroristička organizacija "Crvene brigade" otela je u Rimu bivšeg italijanskog premijera Alda Mora. Teroristi su ga držali u zatočeništvu do maja 1978. kada je ubijen.

1993 - U podmetnutoj eksploziji u indijskom gradu Kalkuta poginulo je 69 ljudi.

1998 - Vatikan je izrazio žaljenje zbog toga što pojedini pripadnici rimokatoličke crkve nisu učinili dovoljno da tokom Drugog svetskog rata pomognu Jevrejima izloženim nacističkom progonu, ali je odbacio zahteve da osudi ulogu koju je tokom rata i istrebljivanja, ne samo Jevreja, odigrao Pije XII.

1999 - Evropska komisija podnela je kolektivnu ostavku - prvi put od osnivanja tog izvršnog tela Evropske unije 1958. godine, na šta je 20 evropskih komesara primorano optužbama za niz prevara, neregularnosti i rđavo upravljanje finansijama.

2002 - Preminuo je srpski pozorišni i filmski glumac Danilo-Bata Stojković, koji je ostvario niz maestralnih uloga u pozorištu i na filmu, uključujući uloge u komadima "Profesionalac", "Balkanski špijun" i "Urnebesna tragedija". U antologiju srpskog filma spadaju njegove kreacije u filmovima "Ko to tamo peva", "Maratonci trče počasni krug", "Balkanski špijun", "Čuvar plaže u zimskom periodu", "Varljivo leto '68.". Snimio je i više televizijskih drama i serija. Široku popularnost stekao je likom Bubuleje u televizijskoj seriji "Diplomci", a jednog od najvećih srpskih slikara druge polovine 20. veka Miću Popovića inspirisao je da naslika seriju slika s likom Gvozdena.

2002 - Umro je srpski istoričar književnosti Jovan Deretić, profesor novije srpske književnosti na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Objavio je dvadesetak knjiga, uključujući "Istoriju srpske književnosti". Ostala dela: "Dositej i njegovo doba", "Poetika Dositeja Obradovića", "Ogledi iz narodnog pesništva", "Srpski roman 1800-1950", "Gorski vijenac Petra Petrovića Njegoša", "Kompozicija Gorskog vijenca", "Kratka istorija srpske književnosti", "Etide iz srpske srednjevekovne književnosti", "Poetika srpske književnosti", "Kulturna istorija Srba".

2005 - Izraelska armija predala je grad Jerihon palestinskoj upravi.

2007 - Trojica bombaša-samoubica su kamionima napunjenim hlorom u odvojenim incidentima pogodili ciljeve oko grada Faludže, usmrtivši najmanje osam lica, ranivši desetine osoba i primoravši preko 350 Iračana i više američkih vojnika da potraže medicinsku pomoć zbog izloženosti štetnim materijama.

2019 – Razorni ciklon Idai pogodio je lučki grad Beiru u Mozambiku, kao i okolne zemlje Zimbabve i Malavi. U Mozambiku su poginule 602 osobe, a hiljade se vode kao nestale. Ukupan broj neposrednih žrtava u regionu bio je gotovo 1.300 a 2.262 osobe su nestale, uz ogromnu materijalnu štetu.

Dogodilo se na današnji dan, 17.03.

Na današnji dan 2004. godine u orkestriranom pogromu širom Kosova i Metohije desetina hiljada Albanaca nad Srbima, ubijeno je 27 osoba, uključujući Albance koje su usmrtili vojnici Kfora i 16 Srba. Prognano je više od 4.000 Srba, porušeno i zapaljeno 935 srpskih kuća i 35 pravoslavnih crkava i manastira, uključujući više srednjovekovnih svetinja, poput crkve iz 14. veka Bogorodica Ljeviška u Prizrenu.

Danas je nedelja, 17. mart, 77. dan 2024. Do kraja godine ima 289 dana.

45. p. n. e. - Julije Cezar je u bici kod Munda u Španiji teško porazio snage predvođene dvojicom sinova Gneja Pompeja Velikog, koji su izgubili više od 30.000 boraca.

180 - Umro je rimski car Marko Aurelije, car filozof. Tokom vladavine počev od 161. uspešno je suzbio germansku invaziju na Carstvo. Njegove beleške na grčkom jeziku u vidu aforizama, vođene tokom brojnih ratnih pohoda u Evropi i Aziji, svojevrsna filozofska introspekcija i razmišljanja o etici, objavljene su posmrtno pod naslovom "Samom sebi" i bile su vekovima popularne. Sačuvana je i njegova prepiska sa rektorom Frontonom na latinskom jeziku. Jedan je od najznačajnijih predstavnika poznog stoičkog eklekticizma i moralnom samoanalizom veoma je uticao na potomstvo. Car-filozof upamćen je i po izuzetnoj skromnosti i čestitosti.

1190 - U Jorku u Engleskoj masakrirano je više od 500 Jevreja.

1473 - Rođen je škotski kralj Džejms IV, koji je tokom vladavine od 1488. do smrti 1513. obezbedio unutrašnju stabilnost zemlje i učvrstio monarhiju. Na prestolu je nasledio oca Džejmsa III kojeg su ubili pobunjenici i ubrzo je skršio pobunu. Kobna za njega bila je obnova neprijateljstava sa Englezima koja je kulminirala invazijom na Nortamberlend, tokom koje je u septembru 1513. poginuo u bici kod Fludena u kojoj su njegove trupe teško poražene. Upamćen je i kao mecena škotskih pesnika Vilijama Danbara i Gevina Daglasa.

1526 - Francuski kralj Fransoa I oslobođen je iz ropstva u koje je pao u februaru 1525, kad je španska armija koju je predvodio markiz od Peskare kod severnog italijanskog grada Pavije do nogu potukla francusko-švajcarske trupe pod njegovom komandom.

1649 - Parlament Engleske raspustio je Dom lordova, gornji dom, u vreme vladavine Olivera Kromvela, pobednika u građanskom ratu u kojem je 1648. poražen kralj Čarls I.

1754 - Rođena je Žana Mari "Manon Flipon" Rolan, poznata kao Madam Rolan, koja je u vreme Francuske revolucije okupljala u svom salonu u Parizu pisce i ostale umetnike i političare. Na njih je znatno uticala, posebno na žirondince koje je predvodio njen suprug Rolan de La Platijer, ministar unutrašnjih poslova Francuske 1792. Giljotinirana je 1793. tokom jakobinske diktature, posle čega je njen muž izvršio samoubistvo.

1813 - Francuskoj je objavio rat pruski kralj Fridrih Vilhelm III, jedan od najžešćih neprijatelja Francuske revolucije.

1834 - Rođen je nemački inženjer Gotlib Vilhelm Dajmler, koji je 1883. konstruisao prvi automobilski benzinski motor. Taj motor je omogućavao brzinu vozila od 18 kilometara na čas. Osnovao je 1890. kompaniju "Dajmler Motoren-Gezelšaft", koja se 1926. 26 godina posle njegove smrti, ujedinila s fabrikom Karla Benca u kompaniju "Dajmler-Benc", proizvođača prestižnih automobila "Mercedes".

1846 - Umro je nemački astronom i matematičar Fridrih Vilhelm Besel, osnivač i prvi direktor Kenigsberške opservatorije, koji je izračunao putanju Halejeve komete i prvi utvrdio promenljivost kretanja Sirijusa i Prokijusa i zaključio da je reč o zvezdama dvojnicima. Na osnovu geodetskih proračuna izveo je nove podatke o obliku i dimenzijama Zemlje. Usavršio je i neke matematičke metode u astronomiji.

1847 - Rođen je srpski kompozitor i pijanist Jovan Paču. Školovao se u rodnoj Subotici, u Pragu i Pešti. Bio je učenik Bedžiha Smetane. Uporedo s muzičkim obrazovanjem završio je i medicinu. Smatran je muzičkim virtuozom. Romantik, srpski patriota, izrazito salonski bidermajerski kompozitor. Brojne narodne i građanske melodije harmonizovao je za hor i klavir. Bio je i plodan publicista. Dela: "Ćansonette serbe", "Bez tebe draga", "Prag je ovo milog srpstva", "Čuj Dušane", "Svetosavska pesma".

1861 - Ujedinjena Italija proglašena je kraljevinom s kraljem Vitorijom Emanuelom II Savojskim na čelu.

1906 - Umro je Avram Đukić, srpski istoriograf. Bio je školovani oficir i u intendantskoj službi dospeo je do čina generala austrijske vojske (Austrougarske). Služio je u Beču, Zadru, Pragu. Istoriografijom se bavio kao ljubitelj, ali veoma savesno. Proučavao je prošlost Srba u tadašnjoj Ugarskoj, odnosno današnjoj srpskoj Vojvodini, i to najviše veliku seobu, istoriju šajkaša i srpske husarske regimente, bunu 1848. zatim ustanak Pere Segedinca kao i seobe Srba u Rusiju, a sa mnogo požrtvovanja ispitivao je živote Srba austrijskih oficira. Ostavio je Matici Srpskoj u rukopisu veliki rad: "Generali i pukovnici Srbi u Austro-Ugarskoj od god. 1704 do danas". Iz tog obimnog dela publikovao je jedino - "Život Arona Stanisavljevića, barona von Wellenstreit". Ostali radovi: "Kad su se Srbi sa patrijarhom Arsenijem III doselili u zemlje madžarske krune?", "Tri pisma patrijarha Arsenija III Čarnojevića", "Ustanova i spomenici ugarskih kraljevskih šajkaša", "Nešto za istoriju carske i kraljevske Srpske husarske regimente".

1919 - Rođen je Majk Hoare čuveni profesionalni vojnik, plaćenik i avanturista koji je učestvovao u nizu vojnih akcija i prevrata. Irskog porekla, rođen u Kalkuti u tada Britanskoj Indiji, učestvovao je u Drugom svetskom ratu na prostoru Burme i Indije protiv Japanaca. Docnije se nastanio u Južnoj Africi, u Durbanu, gde je živeo do kraja života. Predvodio je safari ture, istraživao unutrašnjost Afrike i proputovao čitav kontinent od Kejpa do Kaira, na motociklu. Avanturista po prirodi, učestvovao je kao zapovednik grupe plaćenika tokom krize u Kongu šezdesetih, i u Katangi i tokom pobune Simba, kada se proslavio. Učestvovao je i u državnom udaru na Sejšelskim ostrvima. Bio je predložak za više publikacija i filmova o avanturistima i plaćenicima u Africi. Autor je nekoliko knjiga, uglavnom sećanja.

1921 - U Poljskoj je proglašen ustav kojim je uvedena parlamentarni sistem, ali tokom narednih pet godina česte smene desničarskih kabineta nisu uspele da stabilizuju tešku političku i ekonomsku krizu u zemlji, potresanoj čestim štrajkovima. Maršal Jozef Pilsudski je 1926. izvršio državni udar i zaveo diktaturu, uz prividno očuvanje parlamentarizma.

1938 - Rođen je ruski baletski igrač Rudolf Hametovič Nurejev, jedna od najvećih zvezda svetske baletske scene 20. veka. Na Zapad je emigrirao posle gostovanja u Parizu u junu 1961. Upamćen je po nezaboravnim glavnim ulogama u mnogim baletima, uključujući "Labudovo jezero", "Žizelu" i "Petrušku".

1939 - Britanski premijer Nevil Čemberlen optužio je nacističkog vođu Adolfa Hitlera da je "prekršio reč", jer su nemačke trupe ušle u Čehoslovačku, ali Velika Britanija i ostale zapadne sile nisu učinile ništa da spreče komadanje suverene zemlje čiju su bezbednost verbalno garantovale.

1944 - Savezničko bombardovanje Austrije u Drugom svetskom ratu počelo je napadom više od 200 aviona na ciljeve u Beču.

1948 - Velika Britanija, Francuska, Belgija, Holandija i Luksemburg potpisali su Briselski ugovor o 50-godišnjem savezu protiv oružanih napada u Evropi i o ekonomskoj, socijalnoj i vojnoj saradnji. Ugovor je potpisan pod utiskom tzv. prve berlinske krize.

1956 - Umrla je francuski nuklearni fizičar i hemičar Irena Kiri, kćerka nobelovaca Pjera i Marije Kiri, koja je sa suprugom Žanom Frederikom Žolio 1935. podelila Nobelovu nagradu za hemiju. Prvi su stvorili veštačke radioaktivne supstance: nukleide fosfora, azota, silicijuma. Eksperimentalno su dokazali da se svetlost može preobratiti u čestice (stvaranje iz gama-kvanta pozitrona i elektrona). Sa srpskim fizičarem Pavlom Savićem 1937. i 1938. otkrila je izotope poznatih elemenata bombardovanjem urana neutronima. Pritom su otkriveni i elementi srednje atomske mase, a ne samo tzv. transuranski elementi kako se do tada smatralo.

1958 - Iz Kejp Kaneverala SAD su u orbitu oko Zemlje lansirale "Vangard I", drugi američki satelit.

1962 - Moskva je optužila Vašington da u Vijetnamu vodi "neobjavljeni rat", zahtevajući povlačenje svih američkih snaga iz te zemlje.

1963 - Erupcija vulkana Agung na indonežanskom ostrvu Bali usmrtila je najmanje 11.000 ljudi.

1969 - Golda Meir je kao prva žena u istoriji Izraela preuzela dužnost predsednika vlade.

1991 - Na referendumu je većina sovjetskih glasača pokazala da želi očuvanje Sovjetskog Saveza, ali su ubrzo nadjačale centrifugalne sile predvođene najuticajnijim političarima sovjetskih republika, pa se država raspala formiranjem suverenih država od republika dotadašnjeg Sovjetskog Saveza.

1992 - U eksploziji automobila-bombe ispred izraelske ambasade u Buenos Airesu, koju su aktivirali islamski teroristi, poginulo je 29 ljudi.

1992 - Na referendumu u Južnoj Africi belci su nadmoćnom većinom podržali reforme za okončanje sistema aparthejda.

1995 - Vojska Azerbejdžana je posle žestokih borbi skršila dvodnevnu policijsku pobunu u severnim predgrađima glavnog grada Bakua, koju je protiv predsednika Gajdara Alijeva predvodio zamenik munistra unutrašnjih poslova Rovšan Javadov.

1996 - Talas pljački i podmetnutih paljevina zahvatio je Grbavicu, poslednje srpsko predgrađe u Sarajevu koje je, u skladu s Dejtonskim sporazumom, prepušteno muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH.

1998 - Ekonomski reformator Džu Rongđi postao je kineski premijer.

2000 - U uverenju u skori smak sveta, najmanje 530 članova sekte "Pokret za obnovu 10 Božjih zapovesti", među kojima i 78 dece, izvršilo je kolektivno samoubistvo samospaljivanjem u crkvi u Kunungu na jugozapadu Ugande, 320 kilometara jugozapadno od Kampale, tako što su aktivirali mešavinu benzina i sumporne kiseline.

2003 - Vrhovni sud Španije doneo je na predlog vlade odluku o trajnoj zabrani partije Batasuna, koja se smatra političkim krilom oružane baskijske terorističke grupe ETA. Ovu odluku ubrzo je potvrdio i Ustavni sud Španije.

2006 - Umro je američki modni kreator Oleg Kasini. Rođen 1913. u Parizu, odrastao je u Italiji, gde je otvorio prvi modni salon, da bi 1936. emigriratrao u SAD gde dizajnira kostime za filmske studije. Oblačio je mnoge zvezde poput Natali Vud, Grejs Keli, Merlin Monro, Džin Tirni koja će 1941. postati njegova supruga. Godine 1960. postao je zvanični modni kreator prve dame SAD Žakline Kenedi.

2008 - U nemirima nakon intervencije UNMIK policije i Kfor-a, tokom zauzimanja zgrada Opštinskog i Okružnog suda u severnom delu Kosovske Mitrovice i uklanjanja srpskih zastava sa njih, povređeno je oko 70 osoba, 15 teže, a uhapšeno 53.

2015 - U manastiru trinitaraca Svetog Ildefonsa, u centru Madrida, identifikovani se posmrtni ostaci čuvenog španskog pisca Miguela Servantesa, koji je preminuo aprila 1616. Antropolog Francisko Etksebaria potvrdio je da je tim eksperata pozitivno identifikovao posmrtne ostatke Servantesa, oko čega je prethodno postojala dilema. Servantesov "Don Kihot" jedno je od najznamenitijih književnih dela uopšte i smatra se pretečom modernog romana.

2020 - Čelnici 27 država članica EU odlučili su da zatvore granice Unije na 30 dana, osim za izuzetne slučajeve, u nadi da će ograničiti širenje pandemije virusa.

2020 - Umrla je Beti Vilijams, mirovna aktivistkinja iz Severne Irske, nobelovac. Bila je svedok tragičnog događaja avgusta 1976. kada je pripadnik Irske republikanske armije usmrtio, prilikom akcije, troje dece. Ona je potom pokrenula peticiju za mir, koja je široko prihvaćena. Osnivač je organizacije Žene za mir i čelnik Globalne fondacije za decu.

2023 - Preminula je Dubravka Ugrešić, pisac. Cenjena i nagrađivana u vreme bivše Jugoslavije, Hrvatsku je napustila u vreme raspada zemlje kao neskriveni protivnik novog režima u Zagrebu. Osim kao literata, hrabar esejista, bavila se naukom kao istoričar književnosti, pored drugog bila je izuzetan poznavalac ruske avangarde. Prva je žena dobitnica NIN-ove nagrade za roman godine 1988. Dela: "Poza za prozu", "Štefica Cvek u raljama života", "Život je bajka", "Forsiranje romana-reke", "Američki fikcionar", "Kultura laži", "Baba Jaga je snijela jaje". Prevedena je na više od dvadeset jezika.

2023 - Međunarodni krivični sud sa središtem u Hagu izdao je nalog za hapšenje ruskog predsednika Vladimira Putina, optuživši ga da je odgovoran za ratne zločine u Ukrajini. Prema navodima MKS predsednik Rusije Vladimir Putin "odgovoran je za ratni zločin protivpravne deportacije stanovništva (dece) i protivpravnog preseljenja stanovništva iz okupiranih područja Ukrajine u Rusku Federaciju". MKS je takođe izdao nalog za hapšenje Marije Aleksejevne Lvove-Belove, komesarke za prava deteta u Kancelariji predsednika Rusije

Dogodilo se na današnji dan, 18.03.

Danas je ponedeljak, 18. mart, 78. dan 2024. Do kraja godine ima 288 dana

1745 - Umro je engleski državnik Robert Volpol, prvi britanski premijer. Predsednik vlade bio je od 1721. do 1742, najduže u istoriji Velike Britanije.

1780 - Rođen je knjaz Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka, knjaz Srbije od 1815. do 1839. i od 1858. do smrti 1860. Borio se u Prvom srpskom ustanku, ali se 1813. predao Turcima posle propasti ustanka i pomogao im da umire Hadži-Prodanovu bunu 1814, da bi 1815. u Takovu digao ustanak u kojem je potukao Turke. Sporazumom s Marašli Ali pašom dobio je za Srbiju ograničenu autonomiju. Potom je, vešto koristeći nesporazume Rusije i Turske, izdejstvovao sultanovo i međunarodno priznanje, što je krunisano hatišerifom iz 1830, kojim je Srbiji priznata unutrašnja samouprava, a Milošu naslednost knjaževskog dostojanstva. Pod pritiskom Miletine bune, na Sretenje 1835. izdao je slobodouman ustav, kojem su se usprotivile Rusija, Turska i Austrija, pa ga je ubrzo ukinuo. Bio je primoran da se 1839. povuče sa vlasti u korist sina Mihaila, a na presto ga je vratila Svetoandrejska skupština 1858.

1837 - Rođen je američki državnik Stiven Grover Klivlen, predsednik SAD od 1885. do 1889. i od 1893. do 1897. Lična čestitost i nezavisnost učinila ga je neprijateljem moćne njujorške organizacije "Tamani hol" - ogrezle u korupciji i podmićivanju - u okviru njegove Demokratske stranke. Tokom prvog predsedničkog mandata nastojao je da iskoreni korupciju i smanji previsoku carinsku zaštitu, a drugi mandat je obeležila finansijska kriza i radnički nemiri.

1839 - Između Kine i Velike Britanije izbio je Opijumski rat pošto su se kineske vlasti odvažile da onemoguće dopremanje opijuma u Kinu. Rat je 1842. završen porazom Kine, koja je primorana da Britancima ustupi Hongkong (britanski zvanični naziv bio je Viktorija), otvori pet luka za britansku trgovinu, plati ratnu odštetu i zaključi neravnopravan ugovor kojim su britanskim građanima u Kini date posebne privilegije.

1842 - Rođen je francuski pisac Stefan Malarme, preteča simbolista. Znatno je uticao na francusku poeziju. Dela: "Popodne jednog fauna", "Pesme i proza".

1844 - Rođen je ruski kompozitor i dirigent Nikolaj Andrejevič Rimski-Korsakov, član kompozitorske grupe "Velika petorica", čije delo odlikuju raskošne orkestarske boje, briljantna instrumentacija i virtuozna orkestracija. Oslanjao se na muzičke motive ruskog i azijskih naroda. Veoma je značajan i kao pedagog: među njegovim učenicima bili su i Igor Stravinski i Sergej Prokofjev. Napisao je "Principe orkestracije", standardni priručnik na svim muzičkim akademijama u svetu. Dela: opere "Sadko", "Zlatni petao", "Snjeguročka", "Carska nevesta", simfonijske kompozicije "Fantazija na srpske teme", "Šeherezada", "Španski kapričo".

1848 - U Milanu je izbila pobuna protiv Austrije i austrijski feldmaršal Johan Jozef Radecki morao je da povuče trupe iz grada.

1858 - Rođen je nemački inženjer Rudolf Dizel, koji je 1893. konstruisao prvi motor s unutrašnjim sagorevanjem na principu samopaljenja. Motor je po njemu dobio ime.

1869 - Rođen je britanski državnik Artur Nevil Čemberlen, vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbegne vojni sukob s Nemačkom, potpisao je krajem 1938. kapitulantski Minhenski pakt s vođom Trećeg rajha Adolfom Hitlerom, što je omogućilo nacistima da 1939. raskomadaju Čehoslovačku.

1871 - Građani Pariza podigli su revoluciju, poznatu kao Pariska komuna, čiji je neposredni povod bio Francusko - pruski rat. Naoružani radnici, nazvani "komunari", stvorili su Nacionalnu gardu, Centralni komitet kao vrhovno telo, raspisali izbore i proglasili komunu, koja je u krvi ugušena krajem maja 1871.

1874 - Rođen je ruski filozof Nikolaj Aleksandrovič Berđajev, mislilac hrišćanske inspiracije, jedna od najinteresantnijih intelektualnih pojava 20. veka. Postao je najpopularniji ruski filozof na Zapadu. U mladosti marksista, po dolasku boljševika nije se protivio novom sistemu, ali je svejedno s grupom intelektualaca sličnih nazora proteran. Potom se vratio hrišćanstvu, mada su pojedini njegovi stavovi ostali neprihvatljivi za crkvene zvaničnike. Rusiju je nevoljno napustio 1922. Veoma plodan autor, prošao je kroz različite faze, da bi u poslednjem periodu sebe smatrao "Hrišćanskim socijalistom". Dela: "Hrišćanstvo i klasna borba", "Smisao istorije", "Filozofija slobode", "Čovek i mašina", "Izvori i smisao ruskog komunizma", "O čovekovom ropstvu i slobodi", "Novo srednjovekovlje".

1913 - U Solunu je ubijen grčki kralj Đorđe I, koji je vladao Grčkom od 1863. Ubica je sebe deklarisao kao socijalistu. Đorđe I rođen je u Kopenhagenu kao princ danske kraljevske kuće Gliksburg.

1921 - Boljševici su vojskom u krvi ugušili pobunu u Kronštatu, glavnoj bazi ruske Baltičke flote. Mornari Flote i radnici u pomorskoj bazi u Kronštatu na ostrvu Kotlin u Finskom zalivu, zapadno od Petrograda, započeli su krajem februara 1921. pobunu protiv boljševičke vlasti, zahtevajući promene i okončanje boljševičke političke dominacije. Kronštatski mornari i radnici snažno su 1917. podržavali boljševike i bili jedan od najvećih oslonaca Oktobarske revolucije.

1922 - Vođu indijskog pokreta za nezavisnost Mahatmu Gandija britanski kolonijalni sud je, zato što je predvodio kampanju građanske neposlušnosti, osudio na šest godina robije.

1932 - Rođen je Džon Apdajk, američki pisac i književni kritičar. Ironičan i sumoran posmatrač, pisac snažnog introspektivnog dara. Prividno banalnim temama svedočio je o moralnim dilemama modernog čoveka. Diplomirao je engleski na Harvardu. Najpoznatiji je po ciklusu o Hariju Zeki Angstromu. Za dela "Zeka je bogat" i "Zeka je umro" dobio je Pulicerove nagrade. Bio je jedan od najplodnijih američkih autora, tokom višedecenijske karijere napisao je oko pedesetak knjiga. Za ugledni magazin "Njujorker" redovno je pisao kratke priče. Ostala dela: romani "Beži, Zeko, beži","Kentaur", "Sajam u ubožnici", "Na farmi", "Parovi", "Zeka se vraća", "Oženi me", "Državni udar", "Veštice iz Istvika", zbirke priča "Ista vrata", "Golubije perje", "Muzička škola", "Problemi", "Muzeji i žene".

1936 - Rođen je južnoafrički državnik Frederik Vilhelm de Klerk, koji je doprineo okončanju rasne diskriminacije. Kao predsednik Južne Afrike početkom devedesetih 20. veka odlučujuće je uticao da režim aparthejda bude demontiran.

1936 - Umro je grčki državnik Elefterios Venizelos, osnivač Liberalne stranke i pet puta predsednik vlade od 1910. do 1933. Predvodio je borbu za oslobođenje Krita od Turaka i ujedinjenje tog grčkog ostrva u Mediteranu s maticom. Sklopio je Balkanski savez i ušao u Prvi balkanski rat protiv Turske 1912. i uspeo je da ojača i proširi Grčku u dva balkanska i u Prvom svetskom ratu. Bio je veliki prijatelj Srbije. Kad su tokom Prvog svetskog rata Centralne sile ponudile Grčkoj teritorijalne ustupke, pod uslovom da prekrši sporazum o savezništvu sa Srbijom i stupi u rat protiv nje, ponudu je odbio, rečima: "Grčka je suviše mala zemlja da bi učinila tako veliku podlost". Kao premijer reformisao je radničko i agrarno zakonodavstvo i reorganizovao kopnenu armiju i ratnu mornaricu. Umro je Francuskoj, u emigraciji, gde se našao zbog suštinskog dugogodišnjeg neslaganja sa grčkom kraljevskom dinastijom.

1938 - Meksički predsednik Lasaro Kardenas nacionalizovao je sve privatne naftne kompanije, većinom u vlasništvu stranaca, i formirao državni naftni monopol "Pemeks".

1940 - Prilikom susreta vođa Nemačke i Italije Adolfa Hitlera i Benita Musolinija na prelazu Brener u Alpima dogovoreno je da Italija za nekoliko meseci uđe u Drugi svetski rat na strani Nemačke.

1946 - Francuska Gijana, Martinik i Gvadelup dobile su status prekomorskih departmana i postale integralni deo Francuske.

1948 - Sovjetski Savez je iz tadašnje Jugoslavije opozvao vojne stručnjake pod izgovorom da su "okruženi neprijateljstvom", a sutradan i civilne, u pokušaju da jugoslovensko rukovodstvo pritiskom natera da prihvati kurs koji je nametao Informbiro.

1956 - Umro je srpski episkop Nikolaj Velimirović (Nikola), teolog, književnik i besednik, vladika ohridski i žički, jedna od najumnijih glava Srpske crkve uopšte. Po završetku studija u Švajcarskoj i doktorata u Bernu, studirao je filozofiju na Oksfordu i u Ženevi (drugi doktorat). Po povratku u Srbiju radio je kao profesor. Zamonašio se 1909. u manastiru Rakovica, nakon neobičnog ozdravljenja. Završio je Duhovnu akademiju u Petrogradu. Prvi svetski rat proveo je u Britaniji i SAD kao izaslanik srpske vlade, s ciljem da se tamošnjoj javnosti predstavi srpska stvar. Između dva svetska rata predvodio je Pravoslavnu narodnu hrišćansku zajednicu, poznatu kao Bogomoljački pokret, samonikli pokret malih ljudi koji su težili višem nivou duhovnosti od onog koji omogućava klasičan parohijski život. Bila je to vrlo netipična pojava za srpske prilike. Obnovio je brojne srpske hramove, najviše u Ovčarsko-kablarskoj klisuri ali i u Južnoj Srbiji (danas Makedonija). Tokom Drugog svetskog rata nalazio se u konfinaciji (Ljubostinja, Vojlovica), zbog podrške državnom udaru od 27.3.1941. Izvesno vreme proveo je i u logoru Dahau s patrijarhom Gavrilom (Dožić). Bila su to jedina dva visoka crkvena zvaničnika u Evropi koja su se nalazila u koncentracionom logoru. Nije se nikada više vratio u Srbiju. Prilikom dolaska na tlo SAD nakon rata, dočekalo ga je više desetina episkopa raznih hrišćanskih crkava - što je pokazatelj njegovog neverovatnog ugleda. Umro je u ruskom manastiru Svetog Tihona u Saut Kananu u Pensilvaniji (SAD) a sahranjen je na srpskom groblju pored manastira Svetog Save u Libertvilu. Mošti su mu prenete u Srbiju 1991. Srpska Crkva ga je proglasila za svetitelja. Kao autor bio je neobično plodan, ali često neujednačen i čak kontradiktoran. Dela: "Religija Njegoševa", "Besede pod Gorom", "Iznad greha i smrti", "Duša Srbije", "Srbija u svetlosti i mraku", "Duhovni preporod Evrope", "Agonija crkve", "Reči o Svečoveku", "Molitve na jezeru", "Omilije", "Ohridski prolog", "Teodul", "Srpski narod kao Teodul", "Srednji sistem", "Indijska pisma", "Kasijana", "Žetve Gospodnje", "Divan", "Jedini Čovekoljubac" i dr.

1962 - Potpisan je sporazum o prekidu vatre u Alžiru, čime je okončan osmogodišnji rat za nezavisnost te francuske kolonije.

1965 - Sovjetski kosmonaut Aleksej Leonov izašao je iz vasionskog broda "Vashod 2" i postao prvi čovek koji je "šetao" kosmosom.

1965 - Umro je bivši egipatski kralj Faruk I, poslednji monarh Egipta. Na presto je stupio 1936, ali je njegov vladarski autoritet okrnjila nemogućnost da spreči britansko uplitanje u unutrašnja pitanja Egipta i vojni poraz u prvom arapsko-izraelskom ratu 1948. S vlasti su ga 1952. zbacili pobunjeni oficiri, posle čega je prinuđen da ode u izbeglištvo i umro je u Rimu.

1969 - Predsednik SAD Ričard Nikson izdao je tajnu naredbu o bombardovanju Kambodže.

1970 - Proamerički general Lon Nol izveo je državni udar u Kambodži dok je šef države princ Norodom Sihanuk bio u poseti Moskvi.

1975 - Skupština Tunisa proglasila je Habiba Burgibu doživotnim šefom države.

1978 - Bivši pakistanski šef vlade Zulfikar Ali Buto proglašen je krivim na montiranom suđenju i osuđen na smrt jer je navodno naredio ubistvo političkog protivnika.

1980 - Umro je nemački filozof Erih From. Kritički je tumačio Sigmunda Frojda, sa marksističkih pozicija. Emigrirao je iz Nemačke pred nacizmom. Dela: "Bekstvo od slobode", "Čovek za sebe", "Zdravo društvo", "Veština voleti", "Zen-budizam i psihoanaliza", "Anatomija ljudske destruktivnosti", "Misija Zigmunda Frojda", "Marksova koncepcija čoveka", "Čovekovo srce", "Bićete kao bogovi".

1983 - Umro je bivši italijanski kralj Umberto II, poslednji monarh Italije, koji je na prestolu proveo samo mesec dana. Postao je kralj u maju 1946, posle abdikacije oca Vitorija Emanuela III, ali je i sam abdicirao u junu 1946, jer su Italijani referendumom odabrali republiku, posle čega je morao da emigrira i umro je u Švajcarskoj.

1994 - U Vašingtonu je u prisustvu predsednika SAD Bila Klintona potpisan sporazum o muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH, koja je kasnije, Dejtonskim sporazumom, postala jedan od dva entiteta u bivšoj jugoslovenskoj republici Bosni i Hercegovini.

1997 - Izraelci su počeli izgradnju jevrejskog naselja Har Homa u istočnom Jerusalimu, što je izazvalo ogorčene proteste Palestinaca.

1999 - Predstavnici kosovskih Albanaca posle fingiranih pregovora potpisali su u Parizu papir koji su SAD i njeni NATO saveznici nazvali "međunarodnim mirovnim sporazumom". "Sporazum" je nesumnjivo bio uperen protiv suvereniteta i teritorijalne celovitosti Srbije i SRJ. Delegacija Srbije odbila je da ga potpiše, što je učinio i predstavnik Rusije u svojstvu svedoka. Šest dana potom otpočela je agresija NATO na Srbiju (SRJ).

2000 - Pobedom kandidata Demokratske partije progresa Čen Šui Bijana, pristalice nezavisnosti Tajvana od Kine, na tom kineskom ostrvu je posle više od pola veka okončana vladavina Nacionalističke partije.

2003 - Predsednik Iraka Sadam Husein, u jednom od retkih pojavljivanja u javnosti, saopštio je Iračanima posredstvom televizije, obučen u vojnu uniformu, da je odbacio američki ultimatum da ode u izbeglištvo ili da se suoči s ratom.

2008 - Tibetanska vlada u egzilu saopštila je da je u Lasi na Tibetu, poginulo 99 ljudi, u sukobima tibetanskih demonstranata i kineskih snaga bezbednosti, tokom višednevnih nemira započetih 8 dana ranije, povodom obeležavanja 49. godišnjice tibetanske pobune, koju je tada ugušila vojska.

2008 - Umro je Entoni Mingela, režiser, pisac, glumac, dobitnik Oskara. Filmovi: "Talentovani gospodin Ripli", "Hladna planina", "Provalnik". Za film "Engleski pacijent", nastao na osnovu knjige kanadskog pisca Majkla Ondatjea, Mingela je dobio Oskara 1996.

2008 - Preminuo je srpski glumac Živojin Žika Milenković. Pozorišnu karijeru započeo je u rodnom Nišu, a nastavio je u Beogradskom dramskom pozorištu, u kojem je radio do penzionisanja. Igrao je u preko 150 pozorišnih predstava, oko 30 filmova i više od 300 televizijskih emisija.

2015 - U napadu koji su izvršili islamski teroristi, u muzeju Bardo u glavnom gradu Tunisa, poginule su 23 osobe, među kojima strani turisti, dva napadača, jedna pripadnica osoblja i jedan pripadnik tuniske službe bezbednosti. Stradali turisti bili su Južnoafrikanci, Francuzi, Poljaci i Italijani.

2015 - Ukrajinski predsednik Petro Porošenko potpisao je Zakon o posebnom statusu Donbasa, koji predviđa ograničenu autonomiju pošto budu sprovedeni lokalni izbori po ukrajinskim zakonima. Prethodnog dana, ukrajinska Rada (skupština) odobrila je, u skladu sa mirovnim sporazumom iz Minska iz septembra 2014. privremeni specijalni status Donbasu, oblasti na istoku Ukrajine koja je pod kontrolom proruskih snaga.

2017 – Umro je Čak Beri, američki muzičar, pionir rok end rola. Čarls Edvard Anderson "Čak" Beri, upamćen je po hitovima poput Džoni Bi Gud (Johnny B. Goode,), Rol Over Betoven ili Svit Litl Sikstin (Sweet Little Sixteen). Nagradu Gremi, za životno delo, dobio je 1984. i bio je među prvima koji su ušli u Rok end rol kuću slavnih 1986. godine.

2018 - Vladimir Putin ubedljivo je pobedio na predsedničkim izborima u Rusiji, osvojivši 76,67 odsto glasova, čime je obezbeđen novi mandat.

2019 – U Utrehtu, Holandija, prilikom napada vatrenim oružjem koje je izveo Turčin Gokman Tanis, na putnike gradskog tramvaja, četiri osobe su poginule a šest je povređeno.

2020 - Evropska radiodifuzna unija (EBU) donela je odluku da nadmetanje "Evrovizija 2020" bude otkazano, usled pandemije. U saopštenju je pritom naglašeno da i EBU i planirani grad domaćin, nameravaju da manifestacija u Roterdamu bude održana 2021.

2022 - Pušten je u rad "Čanakale 1915" nad morezom Dardaneli, najduži viseći most na svetu, ukupne dužine 4.608 metara, smešten desetak kilometara juzno od Mramornog mora. Glavni raspon je 2.023 metra, širina 45,06, visina 334 metra. Nazvan je po turskoj pomorskoj pobedi 1915, nad Britancima i Francuzima, tokom Prvog svetskog rata. Čanakale je turski naziv za Dardanele, u antici nazivan Helespont. "Čanakale 1915" je prvi stalni prelaz, most, preko Dardanela, dok nad Bosforom postoje tri mosta, kao i tunel ispod mora.

Dogodilo se na današnji dan, 19.03.

Na današnji dan 2003. godine američke i britanske snage počele su invaziju na Irak, uprkos protivljenju Francuske, Rusije, Kine i Nemačke, dva sata po isteku ultimatuma koji je predsednik Džordž Buš postavio predsedniku Sadamu Huseinu da sa sinovima i saradnicima napusti zemlju.

Danas je utorak, 19. mart, 79. dan 2042. Do kraja godine ima 287 dana.

43. p.n.e. - Rođen je rimski pisac Publije Ovidije, jedan od najvećih pesnika svetske literature. "Čega god se taknem, postaje stih", njegove su reči. Car Oktavijan Avgust prognao ga je 9. n.e. u Tomi u provinciji Mezija na Crnom moru (sadašnja Konstanca u Rumuniji), zbog ljubavne veze s carevom razuzdanom kćerkom Julijom. Uprkos molbi za oproštaj u delima "Tugovanke" i "Pisma sa Ponta", umro je 17. kao prognanik u Tomiju. Tačan datum njegove smrti nije poznat. Ostala dela: prepev 250 grčkih mitova u 15 knjiga sa 11.995 stihova u heksametrima, "Preobraženja" (Metamorphoses), "Ljubavi", "Lekovi od ljubavi", "Legendarne ljubavnice" ili "Pisma", "Ljubavna tehnika", "Praznični kalendar" (Fasti), drama "Medeja" (izgubljena).

1413 - Umro je engleski kralj Henri IV, osnivač Lankasterske dinastije. Presto je prigrabio 1399. zbacivši brata od strica Ričarda II, koji je 1400. pod misterioznim okolnostima umro u zatočeništvu u zamku Pontefrakt. Tokom vladavine ugušio je pobune Velšana i Ričardovih pristalica, ali je cena tih ratova bila teško oporezivanje podanika i iscrpljujuća borba s parlamentom za kontrolu kraljevske blagajne. Poslednje godine vladavine obeležila je njegova teška bolest i oštre frakcijske borbe u vrhu vlasti.

1815 - Francuski car Napoleon I trijumfalno se vratio u Pariz iz progonstva sa sredozemnog ostrva Elba. Posle "vladavine sto dana" u bici kod Vaterloa u junu 1815. porazile su ga sile antifrancuske koalicije i doživotno je prognan na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu.

1828 - Rođen je norveški pisac Henrik Ibzen, jedan od najvećih u istoriji drame, bespoštedan kritičar građanskog društva. Mnogo je putovao po Evropi, izučavajući dramaturgiju i pišući. Nakon 20 godina vratio se u Norvešku i postao upravnik nacionalnog teatra u Oslu. Dela: drame "Pretendenti na presto", "Brand", "Per Gint", "Savez mladih", "Stubovi društva", "Lutkin dom", "Aveti", "Narodni neprijatelj", "Divlja patka", "Rosmersholm", "Gospođa s mora", "Heda Gabler", "Graditelj Sulnes", "Mali Ejulf", "Jun Gabrijel Borkman", "Kad se mi mrtvi probudimo", "Pesme".

1875 - Rođen je korejski državnik Singman Ri, prvi predsednik Južne Koreje, koji je posle podele korejskog poluostrva, kao vođa Liberalne partije 1949. postao šef države. Sa vlasti se povukao 1960. pod pritiskom studentskih protesta širom zemlje zbog izbornih prevara.

1890 - Rođen je italijanski pevač Benjamino Đilji, jedan od najvećih operskih tenora 20. veka. Više od 40 godina je blistavo tumačio šezdesetak rola, posebno u operama italijanskih i francuskih kompozitora. Takođe je igrao u nizu filmova.

1894 - Umro je mađarski revolucionar Lajoš Košut, vođa Mađarske revolucije 1848, nepomirljiv protivnik režima Habzburške monarhije. Posle upada snaga Josipa Jelačića u Mađarsku u septembru 1848, organizovao je Komitet za odbranu otadžbine, potukao Jelačića i krenuo na Beč da bi se obračunao sa Habzburzima. Protiv Košuta su bili mađarski konzervativni krugovi zbog njegovog naglašenog liberalizma, dok je krupna aristokratija (magnati) bila opredeljena za Habzburge. Zbog izrazitog nacionalizma protiv njega su bili i nemađarski narodi Ugarske, uključujući i većinu Srba. Ipak među njegovim bliskim saradnicima tokom revolucije bilo je i ljudi srpskog porekla, poput Šandora Petefija (kršten kao Aleksandar Petrović) ili generala Janoša (Jovana) Damjanića. Mađarska republika je ubrzo podlegla spoljnoj vojnoj intervenciji a Košut je emigrirao i 1894. umro je u Torinu u Italiji.

1908 - Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac Majkl Redgrejv. Posebno se isticao suptilnošću u karakterizaciji likova i izvrsno je vladao jezikom. Filmovi: "Gospođa koja nestaje", "Smrt noći", "Brauningova verzija", "Važno je zvati se Ernest", "Usamljenost trkača na duge staze", "Juriš lake konjice", "Demoni".

1913 - Poginuo je srpski pilot Mihajlo Petrović, u borbama nad Skadrom, prvi pilot koji je stradao u istoriji vojnog vazduhoplovstva. Rođen je u Vlakči kod Kragujevca 1884. Bio je artiljerijski podoficir. Kada je Ministarstvo vojno objavilo konkurs za avijaciju 1912. Petrović je primljen u prvu grupu od šest kandidata za školu avijacije. Školovao se u Francuskoj i bio je prvi srpski pilot koji je dobio pilotsku diplomu. Na svom avionu tipa "farman" u sastavu Primorskog aeroplanskog odreda 1913. učestvovao je u operacijama oko Skadra, gde je i poginuo, ispavši iz aviona zahvaćenog vazdušnim strujama.

1915 - Rođen je ruski klavirista nemačkog porekla Svjatoslav Teofilovič Rihter, najznačajniji pijanista 20. veka, prema pojedinim muzičkim kritičarima i najveći pijanista u istoriji muzike. Originalno je tumačio kompozicije različitih epoha, interpretirajući ih savršenom tehnikom, što je oduševljavalo koncertnu publiku širom sveta.

1925 - Rođen je Dejvid Voren, australijski izumitelj, pronalazač "crne kutije". Voren je počeo da radi na takvom uređaju 1953. nakon učešća u istrazi nesreće jednog aviona. Reč je o napravi za snimanje podataka o letu aviona kao i razgovora u pilotskoj kabini. Prototip koji se pojavio 1956. australijska uprava za civilno vazduhoplovstvo odbacila je kao bezvredan. "Crna kutija" je danas obavezan, sastavni deo svih aviona.

1929 - Umro je francuski maršal Ferdinand Foš, koji je u Prvom svetskom ratu komandovao ključnim bitkama protiv Nemaca na Zapadnom frontu. U njegovom komandnom vagonu u Kompijenju kod Pariza Nemačka je u novembru 1918. potpisala kapitulaciju.

1932 - Rođen je srpski glumac Branislav Ciga Jerinić. Ostvario je više od stotinu značajnih uloga samo u Narodnom pozorištu. Rođen je u Kragujevcu a glumu je studirao u Beogradu. Odigrao je više upečatljivih uloga u televizijskim dramama i serijama kao i u filmovima: "Marš na Drinu", "Bokseri idu u raj", "Savamala", "Lazar"... Među brojnim zapaženim ulogama Jerinića bili su Magbet, pukovnik Kotvic u "Princu od Homburga" Fon Klajsta, Sorina u Čehovljevom "Galebu"... Dobitnik je niza priznanja među kojima su i "Raša Plaović", "Joakim Vujić", "Jovan Sterija Popović".

1933 - Nemački nacisti otvorili su prvi koncentracioni logor - Dahau.

1935 - Umro je srpski geolog Vladimir K. Petković, član Srpske kraljevske akademije, osnivač Državnog geološkog instituta, profesor i rektor Beogradskog univerziteta, najbolji poznavalac kredne formacije kod nas i tektonike istočne Srbije. Bio je upravnik Geološkog zavoda Beogradskog univerziteta i urednik "Geoloških anala Balkanskog poluostrva". Napisao je oko 70 radova, pretežno o stratigrafiji i tektonici Srbije. Dela: "Geologija istočne Srbije", "O tektonskom sklopu istočne Srbije", "Tercijer u Skopskoj ravnici", "Tupižnica i njeno podnožje", "Golt u Srbiji", "O baremskom katu na Grebenu", "Aptski kat u istočnoj Srbiji".

1945 - U Drugom svetskom ratu počele su završne operacije za oslobađanje Jugoslavije, za šta je odlučujući bio proboj Sremskog fronta tri sedmice docnije.

1956 - Francuska je priznala nezavisnost Tunisa, s Habibom Burgibom kao prvim predsednikom.

1972 - U lavini na planini Fudži u Japanu poginulo je 19 alpinista.

1991 - Kaleda Zija izabrana je za predsednika vlade Bangladeša, u prvom mirnom demokratskom prenosu vlasti od nastanka te zemlje 1971.

1994 - Tunis je dobio prvu višepartijsku skupštinu.

1995 - Muslimanska armija u Bosni i Hercegovini pokrenula je snažnu ofanzivu na Vojsku Republike Srpske na Majevici i Vlašiću, 40 dana pre isteka četvoromesečnog primirja, zaključenog uz posredovanje bivšeg predsednika SAD Džimija Kartera.

1995 - U Irak je upalo 35.000 turskih vojnika u operaciji protiv kurdskih pobunjenika.

1995 - U napadu nervnim gasom japanske verske sekte AUM Šinrikjo u tokijskoj podzemnoj železnici usmrćeno je 12 ljudi, a više od 5.500 je povređeno.

1996 - Jedan od ključnih iračkih generala u Zalivskom ratu Nazar Hazrađi prebegao je u Jordan.

1999 - Četiri dana pre početka agresije NATO na Srbiju (SRJ) sa Kosova i Metohije povuklo se svih 1.380 verifikatora Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS).

1999 - U sukobima kod Srbice i Podujeva poginuo je jedan policajac i sedam terorista takozvane OVK.

2001 - Najveća naftna platforma u svetu, smeštena naspram obala Brazila, potonula je za samo nekoliko minuta, pet dana nakon snažne eksplozije u kojoj je poginulo 11 ljudi.

2005 - SAD su usvojile strategiju preventivnih udara protiv država koje predstavljaju pretnju.

2007 - Najmanje 63 osobe nastradale su u požaru koji je izbio u jednom domu za stara lica u mestu Kamiševacka, na Kavkazu, na jugozapadu Rusije, dok ih je još tridesetak povređeno.

2007 - Svetska zdravstvena organizacija objavila je da je meningitis usmrtio 1.670 osoba u subsaharskoj Africi, tokom prethodna dva meseca, dok je njih oko 16.000 zaraženo tom bolešću.

2009 - Umro je Vladimir Savčić Čobi, poznati pevač, zabavljač i glumac. Rođen je u Nišu 1948. a odrastao je u Sarajevu, gde je i započeo muzičku karijeru. Proslavio se kao član muzičkog sastava "Pro arte". Potom je nastavio solo karijeru. Upamćen je i po ulozi u humorističkoj seriji posvećenoj ratu u Bosni "Složna braća". Tokom karijere prodao je osam miliona ploča što ga čini jednim od najpopularnijih izvođača negdašnje Jugoslavije.

2017 - Umro je Dejvid Rokfeler, američki milijarder, filantrop. Nalazio se na čelu banke Džej Pi Morgan Čejs, i upravljao je ogromnom mrežom, kako poslovne tako i filantropske prirode, od očuvanja životne sredine do umetnosti. Njegovo bogatstvo procenjeno je na 3,3 milijarde US dolara. Bio je poslednji predstavnik svoje generacije znamenite famillije najkrupnijeg biznisa. Upamćen je i po nizu dobrotvornih akcija, tako je na 100. rođendan 2015, državi Mejn poklonio više od 2.000 hektara zemlje pokraj nacionalnog parka.

Dogodilo se na današnji dan, 20.03.

Danas je sreda, 20. mart, 80. dan 2024. Do kraja godine ima 286 dana.

43. p.n.e. - Rođen je rimski pisac Publije Ovidije, jedan od najvećih pesnika svetske literature. "Čega god se taknem, postaje stih", njegove su reči. Car Oktavijan Avgust prognao ga je 9. n.e. u Tomi u provinciji Mezija na Crnom moru (sadašnja Konstanca u Rumuniji), zbog ljubavne veze s carevom razuzdanom kćerkom Julijom. Uprkos molbi za oproštaj u delima "Tugovanke" i "Pisma sa Ponta", umro je 17. kao prognanik u Tomiju. Tačan datum njegove smrti nije poznat. Ostala dela: prepev 250 grčkih mitova u 15 knjiga sa 11.995 stihova u heksametrima, "Preobraženja" ( Metamorphoses ), "Ljubavi", "Lekovi od ljubavi", "Legendarne ljubavnice" ili "Pisma", "Ljubavna tehnika", "Praznični kalendar" ( Fasti ), drama "Medeja" (izgubljena).

1413 - Umro je engleski kralj Henri IV , osnivač Lankasterske dinastije. Presto je prigrabio 1399. zbacivši brata od strica Ričarda II , koji je 1400. pod misterioznim okolnostima umro u zatočeništvu u zamku Pontefrakt. Tokom vladavine ugušio je pobune Velšana i Ričardovih pristalica, ali je cena tih ratova bila teško oporezivanje podanika i iscrpljujuća borba s parlamentom za kontrolu kraljevske blagajne. Poslednje godine vladavine obeležila je njegova teška bolest i oštre frakcijske borbe u vrhu vlasti.

1815 - Francuski car Napoleon I trijumfalno se vratio u Pariz iz progonstva sa sredozemnog ostrva Elba. Posle "vladavine sto dana" u bici kod Vaterloa u junu 1815. porazile su ga sile antifrancuske koalicije i doživotno je prognan na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu.

1828 - Rođen je norveški pisac Henrik Ibzen, jedan od najvećih u istoriji drame, bespoštedan kritičar građanskog društva. Mnogo je putovao po Evropi, izučavajući dramaturgiju i pišući. Nakon 20 godina vratio se u Norvešku i postao upravnik nacionalnog teatra u Oslu. Dela: drame "Pretendenti na presto", "Brand", "Per Gint", "Savez mladih", "Stubovi društva", "Lutkin dom", "Aveti", "Narodni neprijatelj", "Divlja patka", "Rosmersholm", "Gospođa s mora", "Heda Gabler", "Graditelj Sulnes", "Mali Ejulf", "Jun Gabrijel Borkman", "Kad se mi mrtvi probudimo", "Pesme".

1875 - Rođen je korejski državnik Singman Ri, prvi predsednik Južne Koreje, koji je posle podele korejskog poluostrva, kao vođa Liberalne partije 1949. postao šef države. Sa vlasti se povukao 1960. pod pritiskom studentskih protesta širom zemlje zbog izbornih prevara.

1890 - Rođen je italijanski pevač Benjamino Đilji, jedan od najvećih operskih tenora 20. veka. Više od 40 godina je blistavo tumačio šezdesetak rola, posebno u operama italijanskih i francuskih kompozitora. Takođe je igrao u nizu filmova.

1894 - Umro je mađarski revolucionar Lajoš Košut, vođa Mađarske revolucije 1848, nepomirljiv protivnik režima Habzburške monarhije. Posle upada snaga Josipa Jelačića u Mađarsku u septembru 1848, organizovao je Komitet za odbranu otadžbine, potukao Jelačića i krenuo na Beč da bi se obračunao sa Habzburzima. Protiv Košuta su bili mađarski konzervativni krugovi zbog njegovog naglašenog liberalizma, dok je krupna aristokratija (magnati) bila opredeljena za Habzburge. Zbog izrazitog nacionalizma protiv njega su bili i nemađarski narodi Ugarske, uključujući i većinu Srba. Ipak među njegovim bliskim saradnicima tokom revolucije bilo je i ljudi srpskog porekla, poput Šandora Petefija (kršten kao Aleksandar Petrović) ili generala Janoša (Jovana) Damjanića. Mađarska republika je ubrzo podlegla spoljnoj vojnoj intervenciji a Košut je emigrirao i 1894. umro je u Torinu u Italiji.

1908 - Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac Majkl Redgrejv. Posebno se isticao suptilnošću u karakterizaciji likova i izvrsno je vladao jezikom. Filmovi: "Gospođa koja nestaje", "Smrt noći", "Brauningova verzija", "Važno je zvati se Ernest", "Usamljenost trkača na duge staze", "Juriš lake konjice", "Demoni".

1913 - Poginuo je srpski pilot Mihajlo Petrović, u borbama nad Skadrom, prvi pilot koji je stradao u istoriji vojnog vazduhoplovstva. Rođen je u Vlakči kod Kragujevca 1884. Bio je artiljerijski podoficir. Kada je Ministarstvo vojno objavilo konkurs za avijaciju 1912. Petrović je primljen u prvu grupu od šest kandidata za školu avijacije. Školovao se u Francuskoj i bio je prvi srpski pilot koji je dobio pilotsku diplomu. Na svom avionu tipa "farman" u sastavu Primorskog aeroplanskog odreda 1913. učestvovao je u operacijama oko Skadra, gde je i poginuo, ispavši iz aviona zahvaćenog vazdušnim strujama.

1915 - Rođen je ruski klavirista nemačkog porekla Svjatoslav Teofilovič Rihter, najznačajniji pijanista 20. veka, prema pojedinim muzičkim kritičarima i najveći pijanista u istoriji muzike. Originalno je tumačio kompozicije različitih epoha, interpretirajući ih savršenom tehnikom, što je oduševljavalo koncertnu publiku širom sveta.

1925 - Rođen je Dejvid Voren, australijski izumitelj, pronalazač "crne kutije". Voren je počeo da radi na takvom uređaju 1953. nakon učešća u istrazi nesreće jednog aviona. Reč je o napravi za snimanje podataka o letu aviona kao i razgovora u pilotskoj kabini. Prototip koji se pojavio 1956. australijska uprava za civilno vazduhoplovstvo odbacila je kao bezvredan. "Crna kutija" je danas obavezan, sastavni deo svih aviona.

1929 - Umro je francuski maršal Ferdinand Foš, koji je u Prvom svetskom ratu komandovao ključnim bitkama protiv Nemaca na Zapadnom frontu. U njegovom komandnom vagonu u Kompijenju kod Pariza Nemačka je u novembru 1918. potpisala kapitulaciju.

1932 - Rođen je srpski glumac Branislav Ciga Jerinić. Ostvario je više od stotinu značajnih uloga samo u Narodnom pozorištu. Rođen je u Kragujevcu a glumu je studirao u Beogradu. Odigrao je više upečatljivih uloga u televizijskim dramama i serijama kao i u filmovima: "Marš na Drinu", "Bokseri idu u raj", "Savamala", "Lazar"... Među brojnim zapaženim ulogama Jerinića bili su Magbet, pukovnik Kotvic u "Princu od Homburga" Fon Klajsta, Sorina u Čehovljevom "Galebu"... Dobitnik je niza priznanja među kojima su i "Raša Plaović", "Joakim Vujić", "Jovan Sterija Popović".

1933 - Nemački nacisti otvorili su prvi koncentracioni logor - Dahau.

1935 - Umro je srpski geolog Vladimir K. Petković, član Srpske kraljevske akademije, osnivač Državnog geološkog instituta, profesor i rektor Beogradskog univerziteta, najbolji poznavalac kredne formacije kod nas i tektonike istočne Srbije. Bio je upravnik Geološkog zavoda Beogradskog univerziteta i urednik "Geoloških anala Balkanskog poluostrva". Napisao je oko 70 radova, pretežno o stratigrafiji i tektonici Srbije. Dela: "Geologija istočne Srbije", "O tektonskom sklopu istočne Srbije", "Tercijer u Skopskoj ravnici", "Tupižnica i njeno podnožje", "Golt u Srbiji", "O baremskom katu na Grebenu", "Aptski kat u istočnoj Srbiji".

1945 - U Drugom svetskom ratu počele su završne operacije za oslobađanje Jugoslavije, za šta je odlučujući bio proboj Sremskog fronta tri sedmice docnije.

1956 - Francuska je priznala nezavisnost Tunisa, s Habibom Burgibom kao prvim predsednikom.

1972 - U lavini na planini Fudži u Japanu poginulo je 19 alpinista.

1991 - Kaleda Zija izabrana je za predsednika vlade Bangladeša, u prvom mirnom demokratskom prenosu vlasti od nastanka te zemlje 1971.

1994 - Tunis je dobio prvu višepartijsku skupštinu.

1995 - Muslimanska armija u Bosni i Hercegovini pokrenula je snažnu ofanzivu na Vojsku Republike Srpske na Majevici i Vlašiću, 40 dana pre isteka četvoromesečnog primirja, zaključenog uz posredovanje bivšeg predsednika SAD Džimija Kartera.

1995 - U Irak je upalo 35.000 turskih vojnika u operaciji protiv kurdskih pobunjenika.

1995 - U napadu nervnim gasom japanske verske sekte AUM Šinrikjo u tokijskoj podzemnoj železnici usmrćeno je 12 ljudi, a više od 5.500 je povređeno.

1996 - Jedan od ključnih iračkih generala u Zalivskom ratu Nazar Hazrađi prebegao je u Jordan.

1999 - Četiri dana pre početka agresije NATO na Srbiju (SRJ) sa Kosova i Metohije povuklo se svih 1.380 verifikatora Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS).

1999 - U sukobima kod Srbice i Podujeva poginuo je jedan policajac i sedam terorista takozvane OVK.

2001 - Najveća naftna platforma u svetu, smeštena naspram obala Brazila, potonula je za samo nekoliko minuta, pet dana nakon snažne eksplozije u kojoj je poginulo 11 ljudi.

2005 - SAD su usvojile strategiju preventivnih udara protiv država koje predstavljaju pretnju.

2007 - Najmanje 63 osobe nastradale su u požaru koji je izbio u jednom domu za stara lica u mestu Kamiševacka, na Kavkazu, na jugozapadu Rusije, dok ih je još tridesetak povređeno.

2007 - Svetska zdravstvena organizacija objavila je da je meningitis usmrtio 1.670 osoba u subsaharskoj Africi, tokom prethodna dva meseca, dok je njih oko 16.000 zaraženo tom bolešću.

2009 - Umro je Vladimir Savčić Čobi, poznati pevač, zabavljač i glumac. Rođen je u Nišu 1948. a odrastao je u Sarajevu, gde je i započeo muzičku karijeru. Proslavio se kao član muzičkog sastava "Pro arte". Potom je nastavio solo karijeru. Upamćen je i po ulozi u humorističkoj seriji posvećenoj ratu u Bosni "Složna braća". Tokom karijere prodao je osam miliona ploča što ga čini jednim od najpopularnijih izvođača negdašnje Jugoslavije.

2017 - Umro je Dejvid Rokfeler, američki milijarder, filantrop. Nalazio se na čelu banke Džej Pi Morgan Čejs, i upravljao je ogromnom mrežom, kako poslovne tako i filantropske prirode, od očuvanja životne sredine do umetnosti. Njegovo bogatstvo procenjeno je na 3,3 milijarde US dolara. Bio je poslednji predstavnik svoje generacije znamenite famillije najkrupnijeg biznisa. Upamćen je i po nizu dobrotvornih akcija, tako je na 100. rođendan 2015, državi Mejn poklonio više od 2.000 hektara zemlje pokraj nacionalnog parka.