Vremeplov-Na današnji dan

First topic message reminder :

Dogodilo se na današnji dan, 01.01.

Na današnji dan 1915. godine rođen je srpski pisac Branko Ćopić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, nadahnut pripovedač, tvorac zanimljivih i upečatljivih likova i događaja, koje je opisao svežim, sočnim i slikovitim jezikom. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U partizanskom pokretu je učestvovao od 1941. Počeo je da piše kao đak učiteljske škole i pre Drugog svetskog rata je objavio zbirke pripovedaka "Pod Grmečom", "Borci i bjegunci" i "Planinci". Njegova prozna dela su prožeta lirikom, živopisnim realističkim slikanjem života na selu, poznavanjem mentaliteta i psihologije ljudi Grmeča i Podgrmečja, njegovog zavičaja, vedrinom i vitalnošću duha. Napisao je veći broj knjiga za decu: "Bojna lira pionira", "Put u vedrinu", priče "U svetu leptirova i medveda", "Bosonogo đetinjstvo", "Orlovi rano lete", zbirke pesama "Ognjeno rađanje domovine", "Ratnikovo proljeće". Zbirka pripovedaka "Bašta sljezove boje", za koju je dobio Njegoševu nagradu. Ostala dela: romani "Prolom", "Gluvi barut", "Ne tuguj, bronzana stražo", "Osma ofanziva", zbirke pripovedaka "Rosa na bajonetima", "Surova škola", "Doživljaji Nikoletine Bursaća".



Danas je ponedeljak, 1. januar, prvi dan 2024. Do kraja godine ima 365 dana.

45 p.n.e. - Stupio je na snagu novi kalendar, nazvan Julijanski, kojim je rimski državnik Gaj Julije Cezar, prema savetima grčkog astronoma iz Aleksandrije Sosigena, reformisao računanje vremena tako što je za početak godine odredio januarske kalende, odnosno 1. januar. Do tad su na januarske kalende konzuli stupali na dužnost, a godina je započinjala na martovske kalende - 1. marta. Julijanski kalendar je zasnovan na Sunčevoj godini od 365 dana i šest sati, ali je u njemu godina duža od Sunčeve 11 minuta i 14 sekundi, pa je svaka četvrta prestupna, ali se svakih 128 godina pojavljivao dan "viška". Da bi to bilo eliminisano, papa Grgur XIII je, prema savetima astronoma, reformisao kalendar 1582. i Gregorijanski kalendar je sada praktično međunarodni. Julijanski kalendar zadržale su pojedine pravoslavne crkve - Srpska crkva, Ruska, Jerusalimska patrijaršija...

1502 - Portugalski moreplovci uplovili su u zaliv Guanabara i iskrcavši se nazvali su to mesto Sao Sebastijan da Rio de Žaneiro (Sveti Sebastijan sa januarske reke) - pošto je bio dan kad se obeležava uspomena na tog svetitelja. Na tom mestu nastao je grad koji je 1763. postao glavni grad portugalske kolonije (vicekraljevstvo) Brazil, potom prestonica nezavisnog carstva od 1822. do 1889. i republike od 1899. do 1960, kada je za glavni grad određena novoizgrađena Brazilija. Pre Ria prestonica kolonije bio je grad Baija.

1515 - Vojvoda od Angulema Fransoa postao je posle smrti kralja Luja XII francuski kralj Fransoa I.

1704 - Britanske snage pod komandom admirala Džordža Ruka preotele su Gibraltar od Španaca.

1776 - Vođa američke borbe za nezavisnost Džordž Vašington razvio je zastavu Velike Unije, prvu nacionalnu zastavu SAD, posle poziva engleskog kralja Džordža III pobunjenim kolonistima da se predaju.

1782 - Umro je nemački kompozitor, pijanista i dirigent Johan Kristijan Bah, najmlađi sin Johana Sebastijana. Živeo je u Milanu i Londonu, pa je nazivan "italijanski Bah" i "engleski Bah". U Engleskoj se proslavio kao pijanista i organizator muzičkog života i postao je muzički učitelj kraljice Šarlot. Značajan je kao kompozitor sonata i koncerata za klavir u rokoko stilu, po čemu je preteča Volfganga Amadeusa Mocarta. Dela: 15 opera, više od 60 simfonija, 37 klavirskih koncerata, 13 uvertira, klavirske sonate, kamerna muzika.

1801 - Stupanjem na snagu Akta o ujedinjenju, stvoreno je Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Irske. Do tada to su bila tri kraljevstva pod jednom krunom - Engleska, Škotska i Irska.

1803 - Danska je zabranila uvoz robova u Dansku Zapadnu Indiju (današnja Devičanska ostrva) i prva je zemlja koja je zabranila ropstvo.

1804 - Vođa pobune protiv Francuza Žan Žak Desalin, koji je potom postao car Žak I, proglasio je nezavisnost karipske ostrvske države Haiti (zapadni deo ostrva Haiti - Hispaniola).

1823 - Rođen je mađarski pesnik Šandor Petefi, najistaknutiji poeta mađarske književnosti. Iako je po ocu bio Srbin, a po majci Slovak, osećao se u potpunosti kao Mađar. S 15 godina postao je vojnik, a tokom Mađarske revolucije 1848. glavni je ideolog omladinskog pokreta. Simbol je mađarskog romantizma. Poginuo je 1849. u bici kod Segešvara u 26. godini, tačnije gubi mu se svaki trag (imao je čin majora). Prve pesme je napisao kao gimnazijalac i ubrzo je postao najomiljeniji i najčitaniji mađarski pesnik. Dela: roman "Krvnikovo uže", epska poezija "Vitez Janoš", "Apostol", lirska poezija "Izabrane pesme", "Petefijeve pesme".

1833 - Velika Britanija je proglasila suverenitet nad Folklandskim ostrvima u Atlantiku, oko 500 kilometara istočno od obale Argentine. Taj arhipelag je ranije bio španski posed.

1842 - U Kelnu je pokrenut dnevnik "Rajnske novine", organ građanstva i poslovnih krugova koji su tražili liberalne reforme. U aprilu 1842. u listu je počeo da sarađuje Karl Marks, koji je oko sebe okupio širok krug saradnika, čime je radikalizovana uređivačka politika lista - pa je zabranjen u martu 1843.

1863 - Tokom Američkog građanskog rata predsednik SAD Abraham Linkoln potpisao je Emancipatorsku proklamaciju kojom je ukinuto ropstvo, što je dodatno izazvalo bes 11 južnih robovlasničkih država koje su se borile za otcepljenje.

1864 - Rođen je srpski pisac, estetičar i teoretičar književnosti Bogdan Popović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika" i tvorac "beogradskog književnog stila". U vreme njegovog uređivanja SKZ je bio najuglednije glasilo srpskih kulturnih poslenika. Uživao je izuzetan ugled kao kritičar, prvih decenija 20. veka. Objavio je "Antologiju novije srpske lirike" i veći broj studija iz književnosti i teorije umetnosti.

1872 - Stupio je na snagu prvi Zakon o poroti u Srbiji, donet oktobra 1871. na osnovu ustava iz 1869.

1877 - Britanska kraljica Viktorija I proglašena je caricom Indije.

1879 - Rođen je engleski pisac Edvard Morgan Forster, oštrouman posmatrač i analitičar, duhovit i ironičan. Živeo je u Italiji i Grčkoj i pojedina njegova dela su tematski vezana za te zemlje. Dela: romani "Gde se anđeli plaše da kroče", "Soba sa izgledom", "Jedno putovanje u Indiju", "Najduže putovanje", priče "Nebeski omnibus", "Večni trenutak", "Faros i Farilon", studija "Vidovi romana".

1881 - Umro je francuski revolucionar Luj Ogist Blanki, osnivač i član tajnih revolucionarnih udruženja. Dva puta je osuđivan na smrt. Nazivali su ga "Okovani Prometej" jer je u tamnicama proveo 36 godina i pet meseci. Konspirativan rad, zavereničke grupe i oružani ustanak smatrao je jedinom taktikom proletarijata. Diktaturu proletarijata zamišljao je kao diktaturu male grupe profesionalnih revolucionara.

1895 - Rođen je američki političar i pravnik Edgar Džon Huver, šef Federalnog istražnog biroa (FBI) od 1924. do smrti 1972. Predvodio je borbu protiv organizovanog kriminala, posebno tridesetih godina 20. veka u vreme prohobicije. Reformisao je FBI i znatno unapredio metode policijske borbe protiv kriminala uspostavljanjem prve kartoteke otisaka prstiju i kriminološke laboratorije. Mnogi ga smatraju mračnom figurom američke političke scene zbog navodnog progona pojedinih istaknutih ličnosti, poput crnačkog borca za ljudska prava Martina Lutera Kinga ili filmskog glumca Čarlija Čaplina (koji je bio opredeljeni komunista).

1901 - Države Novi Južni Vels, Viktorija, Kvinslend, Južna Australija, Zapadna Australija i Tasmanija osnovale su australijsku zajednicu s Edmundom Bartonom kao prvim predsednikom vlade. Australija je imala status dominiona u sastavu Britanske imperije i potom komonvelta.

1912 - Rođen je engleski dupli agent Harold Adrijan Rasel Filbi, poznat kao "Kim" Filbi. Bio je jedan od najuspešnijih agenata sovjetske obaveštajne službe u njenoj istoriji. U službu Sovjetskog Saveza stupio je kao student u Kembridžu 1934. Posle rata bio je oficir za vezu između britanske i američke obaveštajne službe, što mu je omogućilo da u periodu "hladnog rata" Moskvi dostavlja informacije od najvećeg značaja. Kad je gotovo otkriven, nestao je u Bejrutu i obreo se 1963. u Moskvi, gde je i umro 1988. Za izvanrednih zasluge za Sovjetski Savez, koji je smatrao otadžbinom, nagrađen je najvišim sovjetskim odlikovanjima.

1915 - Nemci su u Prvom svetskom ratu u kanalu Lamanš torpedovali britanski ratni brod "Formidabl", usmrtivši 547 ljudi.

1924 - Treća zemaljska konferencija KPJ usvojila je u Beogradu Rezoluciju o nacionalnom pitanju kojom je traženo "samoopredeljenje jugoslovenskih naroda". Usvojena je i Rezolucija o neodrživosti poretka uspostavljenog na osnovu Versajskog mira posle Prvog svetskog rata. Ti dokumenti su počivali na doktrini Kominterne o "imperijalizmu srpske buržoazije". Pod vidom "nacionalne ravnopravnosti" na taj način, vođena je politika destrukcije jugoslovenske države.

1925 - Naziv glavnog grada Norveške promenjen je u Oslo - do tada grad se zvao Kristijanija.

1927 - Rođen je Moris Bežar, znameniti francuski koreograf. Rođen je u Marselju, kao sin filozofa Gastona Beržea. Karijeru baletskog igrača počeo je sa 14 godina, u pariskoj "Operi". Svoj prvi balet je postavio 1951. godine u Stokholmu, a 1961. u Belgiji je kreirao koreografiju za "Bolero" Morisa Ravela, koja će postati jedna od najčuvenijih baletskih kreacija 20. veka. Autor je više od 250 baletskih predstava. Moris Bežar je umnogome doprineo razvoju savremenog baleta i jedan je od simbola savremene koreografije. Među njegovim čuvenim koreografijama su i "Buđenje proleća", "Romeo i Julija", "Nižinski", "Petruška", "Zaratustra".

1942 - Na konferenciji predstavnika vlada SAD, Sovjetskog Saveza, Velike Britanije, Kine i niza drugih zemalja u Vašingtonu je, u jeku Drugog svetskog rata, potpisana Deklaracija UN. Strane potpisnice su se obavezale na podršku i sprovođenje Atlantske povelje, i preuzele su obavezu da rat protiv sila Osovine nastave do konačne pobede i da s njima ne zaključuju separatni mir ili primirje. Jedna od potpisnica Deklaracije bila je i Kraljevina Jugoslavija.

1942 - Rođen je Kornelije Kovač, muzičar, kompozitor, pijanista, aranžer. Poreklom sa severa Bačke, rođen je u Nišu. Roditelji su bili muzičari, otac violinista, majka pevačica u horu opere. Prvu kompoziciju "Pusti trotoari" komponovao je kao petnaestogodišnjak 1956. Završio je Muzičku akademiju u Sarajevu. Karijeru je započeo kao džez muzičar, sastavom BKB, 1961. Bio je član sarajevskog sastava Indeksi. Septembra 1968. godine preselio se u Beograd, gde je osnovao Korni grupu. Predstavljao je Jugoslaviju 1974. na Pesmi Evrovizije. Pisao je muziku za teatar, film, TV. Sarađivao je sa brojnim velikanima muzike u zemlji (Zdravko Čolić, Dragan Stojnić, Bisera Valetanlic) i svetu, i autor je mnogih kompozicija koje su postale široko popularne: "April u Beogradu", "Jedna zima sa Kristinom", "Pevam danju, pevam noću", "Ti si mi u krvi", "Milo moje", "Etida", "Ivo Lola", "Moja generacija", "Maestro i violina", "Poljubi me na kiši".

1956 - Odlukom Ustavotvorne skupštine proglašena je nezavisnost Sudana, bivše britanske kolonije.

1958 - Stupio je na snagu Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice (EEZ), koji su 25. marta 1957. u Rimu potpisale Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksemburg, Francuska i Holandija. Zajednici nazvanoj potom Evropska zajednica, sada Evropska unija, 1973. su pristupile Velika Britanija, Irska i Danska, 1981. Grčka, 1986. Španija i Portugal, 1995. Švedska, Finska i Austrija, 2004. Estonija, Kipar, Letonija, Litvanija, Malta, Mađarska, Poljska, Slovačka, Slovenija i Češka, a 2007. Rumunija i Bugarska.

1959 - Revolucionarni pokret "26. jul" pod vođstvom Fidela Kastra odneo je pobedu na Kubi, a general Fulhensio Batista je posle potpunog rasula njemu lojalnih trupa pobegao u Dominikansku republiku.

1960 - Proglašena je nezavisnost Kameruna. Do Prvog svetskog rata ta zemlja bila je nemačka kolonija, a zatim je postao francuska teritorija, osim manjeg dela koji je pripao Britaniji. Od 1959. Kamerun je imao autonomni status.

1962 - Zapadna Samoa postala je prva nezavisna država u Polineziji.

1965 - Pod vođstvom lidera pokreta "Al fatah" Jasera Arafata formirana je Palestinska oslobodilačka organizacija, ali su izvan nje ostale pojedine palestinske grupe, uključujući Narodni front za oslobođenje Palestine Žorža Habaša. PLO je u početku bio teororistička organizacija i odgovoran je za ubistvo 11 izraelskih sportista na Olimpijskim igrama 1972. u Minhenu.

1966 - Predsednika Centralnoafričke republike Davida Daka vojnim udarom oborio je blizak rođak, pukovnik Žan Bedel Bokasa. Bokasa je 1976. proglasio svoju zemlju monarhijom i uzeo titulu cara Centralnoafričkog carstva. S vlasti je svrgnut 1979. Upamćen je po neverovatnoj ekstravaganciji, rasipnom ponašanju i navodnom kanibalizmu.

1972 - Umro je francuski pevač i glumac Moris Ševalije, zaštitni znak francuske muzičke komedije. Najzapaženije uloge ostvario je u filmskim muzičkim komedijama. Napisao je autobiografiju "Moj put i moje pesme". Filmovi: "Ljubavna parada", "Nasmejani poručnik", "Vesela udovica", "Ćutanje je zlato", "Imao sam sedam kćeri", "Život za karijeru", "Žiži", "Fani", "Ljubav popodne".

1973 - Velika Britanija, Danska i Irska priključile su se EEZ.

1977 - Umro je je srpski istoričar Viktor Novak, profesor Zagrebačkog, potom Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti i osnivač Istorijskog instituta SANU. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, a latinski i pomoćne istorijske nauke specijalizovao je u Vatikanskoj školi u Rimu. Na Beogradskom univerzitetu od 1924. do 1959. predavao je latinsku paleografiju, diplomatiku i metodiku. Objavio je brojne rasprave i studije iz istorije jugoslovenskih naroda i istorije književnosti. U kapitalnom delu "Magnum crimen", objavljenom ubrzo posle Drugog svetskog rata, dokumentovao je zločin genocida hrvatskog ustaškog režima nad Srbima u "Nezavisnoj Državi Hrvatskoj". Bio je veoma aktivan i u muzičkom životu kao predsednik Prvog beogradskog pevačkog društva i inicijator osnivanja Južnoslovenskog pevačkog saveza u Beogradu i Sveslovenskog pevačkog saveza u Pragu. Ostala dela: "Antologija jugoslovenske misli i narodnog jedinstva", "Latinska paleografija", "Vatikan i Jugoslavija", "Scriptura Beneventana", "Evangeliarium Spalatense", "Masarik i Jugosloveni", "Iz rimske književnosti", "Sveslovenska misao", "Dva antipoda", "Franjo Rački", "Valtazar Bogišić i Franjo Rački", "Nikola Vulić, naučnik i čovek".

1978 - U vazduhu u blizini Mumbaja (u vreme britanske vlasti Bombaj) eksplodirao je indijski putnički avion tipa "Boing 747" i nesreću nije preživeo niko od 213 osoba u njemu.

1979 - Sjedinjene Američke Države i Narodna Republika Kina uspostavili su pune diplomatske odnose. U prethodnom periodu Vašington je kao legitimne predstavnike Kine tretirao Tajvan (Nacionalistička Kina).

1980 - Umro je italijanski političar Pjetro Sandro Neni, vođa italijanskih socijalista. Učestvovao je u Španskom građanskom ratu i bio član Komiteta za odbranu Madrida kao i polit. kom. njegove divizije. Tokom Drugog svetskog rata u Francuskoj ga je uhapsio Gestapo. Odmah po oslobođenju zemlje postao je generalni sekretar Socijalističke partije Italije, a 1945. predsednik. Bio je potpredsednik u prvoj posleratnoj vladi, nekoliko meseci i šef diplomatije, takođe potpredsednik u vladi levog centra 1963. Dela: "Istorija četiri godine 1919-1922", "Šest godina građanskog rata u Italiji", "Istorija klasne borbe u Italiji", "Zločin fašizma u Africi 1936".

1981 - Grčka je postala deseta članica EEZ - današnje Evropske unije.

1984 - Sultanat Brunej, država na severozapadu ostrva Borneo izuzetno bogata naftom i prirodnim gasom, britanski protektorat od 1888. postao je nezavisna država.

1992 - Egipatski diplomata Butros Butros Gali nasledio je na mestu generalnog sekretara UN peruanskog kolegu Havijera Peresa de Kueljara.

1993 - Češka i Slovačka postale su samostalne države, čime je prestala da postoji Čehoslovačka, osnovana 1918.

1995 - U Bosni i Hercegovini je, posle posredničke misije nekadašnjeg predsednika SAD Džimija Kartera, stupio na snagu četvoromesečni prekid neprijateljstava, koji su muslimanske snage 40 dana pre isteka roka narušile ofanzivama na srpske položaje na Vlašiću i Majevici.

1995 - Švedska, Finska i Austrija priključile su se Evropskoj zajednici, čime je broj članica te organizacije povećan na 15.

1997 - Turske trupe su ponovo upale u severni Irak i turski zvaničnici su saopštili da su tom prilikom ubijena 72 kurdska gerilca.

1998 - Islamski teroristi su na zapadu Alžira masakrirali više od 400 osoba, uključujući žene i decu. Bio je to najteži teroristički akt tokom šestogodišnje oružane borbe islamističkih grupa u toj zemlji.

1999 - Zvanično je puštena u promet jedinstvena evropska valuta - evro. Banke su novu valutu počele da koriste nakon tri dana.

2002 - Evro je postao zvanična valuta Evropske unije. Pojedine članice EU ipak su sačuvale nacionalne valute - Velika Britanija, Danska i Švedska.

2003 - EU je preuzela od UN nadzor nad policijskim operacijama u BiH, što je prva bezbednosna operacija u istoriji EU.

2003 - Luiz Inasio "Lula" da Silva, bivši sindikalni vođa, postao je šef države u Brazilu, prvi u istoriji te zemlje koji je potekao sa "društvenog dna".

2006 - U Španiji je stupio na snagu zakon kojim se zabranjuje pušenje na javnim mestima, kancelarijama, tržnim centrima i drugim zatvorenim prostorima. Tim propisom se zabranjuje i reklamiranje duvana, njegova promocija, kao i sponzorisanje duvanske industrije.

2006 - Preminuo je srpski dečji pisac Dragan Lukić. Diplomirao je književnost u Beogradu, veći deo radnog veka proveo je kao urednik Programa za decu Radio Beograda. Pisao je pesme, priče, romane, dramske tekstove. Vodio je tv i radio programe za decu, uređivao je list "Zmaj". Objavio je čak stotinak knjiga poezije i proze za najmlađe. Dela: "Kako se kome čini", "Moj praded i ja", "Ovde stanuju pesme", "Vagon prve klase", "Fifi", "Kako rastu nogavice", "Šta tata kaže", "Od kuće do škole", "Lovac Joca", "Vožnja po gradu", "Neboder C17", "Tri gusketara", "Bomba u kafi", "Nebom grada".

2009 - Umrla je Helen Suzman jedan od najpoznatilih južnoafričkih boraca protiv aparthejda. Suzmanova, kćerka jevrejskih imigranata, bila je jedini član južnoafričkog parlamenta (1953-1989) koja je otvoreno kritikovala aparthejd, promovišući stavove koji su tada bili retki među belim južnoafrikancima. Dobitnik je počasnih doktorata vodećih svetskih univerziteta, među kojima su Oksford, Kembridž, Harvard, Kolumbija univerzitet, a dva puta je bila nominovana za Nobelovu nagradu za mir.

2010 - U eksploziji automobila-bombe u mestu Laki Marvat, na severozapadu Pakistana, poginulo je 88 ljudi, a 37 je povređeno. Bombaš samoubica dovezao je sportski automobil do mesta gde je u toku bila odbojkaška utakmica i aktivirao eksploziv.

2012 - Umro je Kiro Gligorov, član Predsedništva SFR Jugoslavije i predsednik BJR Makedonije. Gligorov je bio jedan od vodećih makedonskih političara u vreme socijalističke Jugoslavije.

2013 - Preminuo je srpski pesnik Slobodan Rakitić, predsednik Srpske književne zadruge (SKZ) i Udruženja književnika Srbije (UKS). U Beogradu je diplomirao na Filološkom fakultetu. Uređivao je časopise Savremenik, Raška i Književna reč. Od 1973. do 2007. radio je u Zadužbini Ilije M. Kolarca. Predsednik UKS bio je od 1994. do 2004. a od 2005. predsednik je Srpske književne zadruge. Bio je narodni poslanik. SPC ga je odlikovala Ordenom Svetog Save II stepena. Za knjigu pesama "Tapije u plamenu" nagrađen je Oktobarskom nagradom Beograda za 1990. i nagradom "Rade Drainac" za 1991. godinu.

2017 - U terorističkom napadu u noćnom klubu "Reina", u Istanbulu, u 01.15 posle ponoći, poginulo je 39 osoba a 70 je povređeno. Terorista, islamski ekstremista, pucao je na prisutne iz automatske puške.

2018 - Iranski mediji obelodanili su da je tokom nemira u toj zemlji poginulo najmanje 12 osoba. Prema zvaničnim saopštenjima naoružani demonstranti pokušali da zauzmu policijske stanice kao i vojne baze. Bili su to najmasovniji protesti u Iranu od 2009.

2019 - Stupio je na snagu zakon kojim je uzgoj životinja zbog krzna u Srbiji zabranjen. Zakonom o dobrobiti životinja koji je usvojen još 2009. godine zabranjeno je držanje, reprodukcija, uvoz, izvoz, i lišavanje života životinje isključivo radi proizvodnje krzna i kože.

2021 - U Gospođincima, nedaleko od Žablja, Bačka, predsednik Srbije Aleksandar Vučić pustio je u rad novi gasovod u Srbiji, Balkanski tok. Svečanosti su prisustvovaii ambasador Rusije u Beogradu Aleksandar Bocan Harčenko kao i direktor Srbijagasa Dušan Bajatović. Balkanski tok u delu kroz Srbiju proteže se od Zaječara do Horgoša ukupnom dužinom 403 km.

2022 - Stupio je na snagu sporazum Sveobuhvatno regionalno privredno partnerstvo (RCEP) kojim je stvorena zona slobodne trgovine između 15 zemalja azijsko pacifičkog regiona. Najveći trgovinski blok u istoriji obuhvata oko 30% svetske populacije i približno 30% globalnog BDP-a. Članice novoobrazovane trgovinske slobodne zone su Australija, Brunej, Kambodža, Kina, Indonezija, Japan, Južna Koreja, Laos, Malezija, Mjanmar, Novi Zeland, Filipini, Singapur, Tajland i Vijetnam.

2023 - Ukrajinske trupe izvršile su, u ranim jutarnjim satima, žestok napad na Makijevku i Golovku u oblasti Donjecka. Pogođeno je i zdanje Tehničke škole 19, u kojoj su bile smeštene ruske snage, uglavnom iz Saratovske oblasti. Ukrajinci su koristili artiljeriju tipa HIMARS, poreklom iz SAD. Bila je to jedna od najrazornijih akcija tokom rata u Ukrajini, po broju žrtava. Rusi su priznali 89 poginulih. Prema drugim navodima bilo ih je 139. Po ukrajinskim izvorima bilo je 400 poginulih i oko 300 ranjenih.

2023 - Dogodio se spektakularan napad na zatvor u Siudad Huarezu, država Čihuahua, na krajnjem severu Meksika. Napadači su u zatvor Cereso 3 stigli u zoru, u oklopnim vozilima, otvorivši odmah vatru na stražare. Paralelno, događala se pobuna unutar zatvora. Poginulo je deset stražara, sedam zatvorenika, i dva napadača. Ranjeno je ukupno 13 lica. Pobeglo je najmanje 30 zatvorenika. Među njima i narko bos Ernesto Alfred Pinjon de la Kruz, što je verovatno i bio motiv akcije.

Dogodilo se na današnji dan, 12.03.

Na današnji dan 1856. godine rođen je srpski vojvoda Stepan-Stepa Stepanović, jedan od najistaknutijih vojskovođa u oba balkanska i u Prvom svetskom ratu. Rođen je u Kumodražu kod Beograda. U Cerskoj bici u avgustu 1914. Druga armija pod njegovom komandom razbila je austrougarske trupe, za šta je dobio čin vojvode, a na Solunskom frontu u septembru 1918. Druga armija je, napadajući na glavnom pravcu, u sadejstvu sa Prvom armijom, probila neprijateljsku odbranu, potom izbila na bugarsku granicu i prinudila Bugarsku na kapitulaciju. Posle završene Artiljerijske škole u Beogradu, u srpsko-turskim ratovima od 1876. do 1878. iskazao je veliku ličnu hrabrost i umešnost u komandovanju. Učestvovao je i u Srpsko-bugarskom ratu 1885, a potom je profesor istorije na Vojnoj akademiji u Beogradu i pomoćnik načelnika Glavnog generalštaba. U generalski čin unapređen je 1907. i postavljen za komandanta Šumadijske divizije, 1908. postao je ministar vojske, zatim komandant Drinske, pa Moravske divizije i od 1911. do 1912. ponovo ministar vojske. U Prvom balkanskom ratu komandovao je Drugom armijom u Kumanovskoj bici, zatim je krajem 1912. i početkom 1913. učestvovao u opsadi i zauzimanju Jedrena. U Drugom balkanskom ratu s Drugom armijom odbranio je prilaz Pirotu. Na početku Prvog svetskog rata je, zamenjujući načelnika štaba Vrhovne komande vojvodu Radomira Putnika, uspešno sproveo mobilizaciju i koncentraciju srpske vojske, a posle Cerske bitke u septembru 1914. njegova Druga armija je upornom odbranom osujetila austrougarsku Petu armiju da forsira Drinu. U Kolubarskoj bici u drugoj polovini novembra 1914. snage pod njegovom komandom vodile su teške borbe na području Lazarevca i sprečile austougarske trupe da sa juga obuhvate srpsku vojsku i potom u decembarskoj kontraofanzivi učestvovale su u izbacivanju austrougarske vojske iz Srbije. Prilikom povlačenja srpske vojske krajem 1915. i početkom 1916. uspeo je da sa Drugom armijom, u sadejstvu sa Timočkom vojskom, uspori napredovanje bugarske Prve armije.

Danas je utorak, 12. mart, 72. dan 2024. godine.

641 - Kineska princeza Ven Čeng udala se za vladara Tibeta, na osnovu čega je docnije Kina polagala pravo na suverenitet nad tom teritorijom.

1507 - Kao najamnik kralja od Navare poginuo je Čezare Bordžija, zbačeni vojvoda od Romanje, vanbračni sin pape Aleksandra VI. Pošto je 1492. izabran za poglavara rimokatoličke crkve, Aleksandar VI ga je postavio za arhiepiskopa Venecije, potom za kardinala, ali je Čezare napustio visoki sveštenički čin oženivši se sestrom kralja od Navare. Uz pomoć francuskih trupa i očevu podršku, posle tri vojna pohoda od 1499. do 1502. slomio je otpor feudalnih dinasta italijanske pokrajine Romanje. U delu "Vladalac" Nikolo Makijaveli ga je veličao, tvrdeći da samo vladar koji poseduje takav stepen bezobzirnosti može da ujedini Italiju. Posle smrti Aleksandra VI 1502. Čezare je morao da napusti Romanju, uhapšen je, ali je pobegao i našao utočište kod kralja Navare.

1832 - Rođen je engleski kapetan Čarls Kaningem Bojkot, protiv kojeg je 1880, dok je upravljao jednim engleskim lendlordstvom u Irskoj, primenjen nenasilni otpor odbijanjem saradnje. Takav vid otpora je kasnije nazvan prema njegovom prezimenu - bojkot.

1848 - U Beču su izbile velike studentske demonstracije protiv policijskog režima kancelara Klemensa Meterniha i ubrzo je planula revolucija koja je potresla temelje Austrije. Te 1848. nemiri i bune dogodili su se u nizu evropskih zemalja.

1854 - Velika Britanija i Francuska priskočile su u Krimskom ratu u pomoć Turskoj, zaključivši savez protiv Rusije.

1863 - Rođen je italijanski pisac i političar Gabrijele Danuncio, izraziti esteta. Najdublji trag u literaturi ostavio pesničkim zbirkama "Rajska poema" i "Alkiona". Bio je u politici izraziti predstavnik italijanskog nacionalizma, potom i fašizma. Direktno je učestvovao u zaposedanju Fiume (Rijeka). Tokom Prvog svetskog rata napisao je i jednu poemu posvećenu Srbiji i njenom herojstvu, pod naslovom "Oda narodu srpskom". Ostala dela: romani "Slast", "Uljez", "Oganj", drame "Mrtvi grad", "Frančeska da Rimini", "Joriova kći", "Đokonda".

1868 - Sa pravopisa Vuka Karadžića skinuta je zabrana. Rešenje o tome je na osnovu odluke kneza Mihaila Obrenovića potpisao ministar prosvete Dimitrije Crnobarac, bečki i pariski doktor nauka. Konačnu pobedu svog pravopisa Karadžić nije doživeo.

1880 - Rođen je srpski pisac Vladislav Petković Dis, jedan od najtalentovanijih pesnika srpske književnosti. Posle završene gimnazije bio je učitelj u selu Prliti, potom carinski činovnik u Beogradu. Sa piscem Simom Pandurovićem, jednim od osnivača srpske moderne, uređivao je časopis "Književna nedelja". Prvi svetski rat odveo ga je u tuđinu, a utopio se u moru kod grčkog ostrva Krf 1917. pošto je brod na kojem se nalazio torpedovala nemačka podmornica. Njegova lirika je samosvojna, veoma senzibilna, muzikalna u ritmu i emocijama, okrenuta unutrašnjem životu, maštanju i halucinacijama, pesimistična. Njegova pesma "Možda spava" spada u najizrazitija lirska ostvarenja simbolizma u srpskoj poeziji. Dela: zbirke pesama "Utopljene duše", "Mi čekamo cara".

1881 - Rođen je, u Solunu, turski državnik Mustafa Kemal, poznat kao Kemal Ataturk, otac moderne Turske. Pod njegovim vođstvom 1922. zbačen je poslednji sultan Muhamed VI, a 1923. proglašena je republika s njim kao predsednikom na čelu. Predsednik vlade postao je 2. maja 1920. i tokom 18 godina vladavine odlučnim reformama dramatično je izmenio lik zemlje. Proklamovao je jednakost svih građana, sproveo agrarnu reformu, doneo savremene zakone, reformisao jezik i pravopis, ukinuo kalifat, sekularizovao državu, zabranio nošenje fesa, zara i feredže, dao izborno pravo ženama. U spoljnoj politici napustio je panislamističke planove svojih prethodnika na čelu Turske, ali i panturanske čiji je pristalica i sam bio u mladosti. Jedan je od tvoraca Balkanskog saveza 1934.

1890 - Rođen je ruski baletski igrač i koreograf Vladimir Fomič Nižinski, možda najveći u istoriji baleta, čija je igračka karijera trajala samo četiri godine, jer je 1917. oboleo od neizlečive duševne bolesti. Njegove kreacije niko nije nadmašio, a skokovi u baletu "San o ruži" su, zbog neuobičajene visine i lepote, ušli u legendu kao nedosegnut ideal.

1905 - Kralj Petar I potpisao je ukaz o univerzitetu, čime je Velika škola preimenovana u "Univerzitet u Beogradu". Univerzitetu je Narodna Skupština Kraljevine Srbije osigurala visok stepen autonomije. Određeno je da rektora, obavezno redovnog profesora Univerziteta, bira Univerzitetski savet, što ministar prosvete samo "prima k znanju". Naučna sloboda zajamčena je odredbom da nijedan profesor nije mogao biti otpušten zbog naučnih ili političkih uverenja. Posle Prvog svetskog rata pored Univerzitetskog saveta ustanovljeno je i Univerzitetsko veće i ni u jednom telu nije bilo ljudi van Univerziteta. Prva škola univerzitetskog ranga u Srbiji osnovana je 1808. odlukom vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa, ali je ugašena propašću ustanka 1813. Naredbom knjaza Miloša Obrenovića obnovljena je 1830, a 1833. premeštena je u Kragujevac, gde je od 1838. radila pod nazivom Licej (Liceum) ili Veliko učilište. Licej je 1841. vraćen u Beograd i 1863. ukazom kneza Mihaila Obrenovića preimenovan u Velika škola.

1907 - U eksploziji ratnog broda "Jena" u francuskoj luci Tulon poginulo je najmanje 118 osoba.

1913 - Kanbera je postala prestonica Australije.

1914 - Umro je američki inženjer Džordž Vestinghaus, pronalazač vazdušne kočnice za lokomotive i tramvaje. Razvio je i sistem železničkih signala i izgradio je turbine za hidroelektranu na Nijagarinim vodopadima, za koju je projekat izradio srpski pronalazač Nikola Tesla i s koje je obezbeđen prenos električne energije na daljinu zahvaljujući primeni Teslinog pronalaska obrtnih magnetnih polja. Osnovao je 1886. "Vestinghaus elektrik korporejšn".

1922 - Rođen je američki pisac Žan Luj Keruak, poznat kao Džek Keruak, najpoznatiji romansijer bit pokreta američkih književnika pedesetih godina 20. veka, kojem je i dao ime. Najčešće teme njegovih romana su seksualnost, uživanje opijata, pa i neka vrsta misticizma i potrage za onostranim. Dela: romani "Na putu", "Podzemljaši", "Doktor Saks", "Magi Kasidi", "Anđeli pustoši", "Bog Sar", "Satira u Parizu", knjige pesama "Meksiko Siti bluz", "Himna - Bože moli se za mene", "Razbacane pesme", putopis "Usamljeni putnik", filozofski traktat "Svete knjige zlatne večnosti".

1925 - Umro je kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, otac moderne Kine i njen prvi predsednik od 1911. do 1912. Revolucionarnu borbu za rušenje monarhije i demokratsku republiku počeo je 1894, a 1905. osnovao je Saveznu ligu iz koje je 1912. nastala stranka Kuomintang. Pod rukovodstvom Suna i Savezne lige 1911. izbila je buržoaska revolucija kojom je zbačena kineska Mandžu dinastiju - Ćin. Za predsednika Južne Kine, koja je postala nezavisna republika, izabran je 1917. Prvi kongres Kuomintanga 1924. prihvatio je Sunova programska načela: za nacionalno oslobođenje potreban je savez sa Sovjetskim Savezom, demokratija nije mogućna bez saradnje s komunistima i blagostanje naroda je nezamislivo bez poboljšanja života najbrojnijih slojeva, radnika i seljaka. Posle njegove smrti tu politiku napustilo je vođstvo Kuomintanga pod Čang Kaj Šekom.

1927 – Rođen je Gajo Petrović, filozof. Na zagrebačkom Filozofskom fakultetu predavao je logiku i teoriju saznanja, kao i na nizu univerziteta u Europi i SAD. Bio je počasni doktor univerziteta u Strazburu i član SANU. Jedan je od osnivača i glavni urednik časopisa Praxis, izuzetnog međunarodnog ugleda, kao i saosnivač i član Saveta Korčulanske letnje škole. Njegov filozofski sistem opisivao je kao mišljenje revolucije. Autor je 14 knjiga: "Engleski empirizam", "Od Loka do Ajera", "Filozofija i marksizam", "Prolegomena za kritiku Hajdegera".

1930 - Vođa borbe za nezavisnost Indije Mahatma Gandi otpočeo je kampanju građanske neposlušnosti protiv britanske kolonijalne uprave i njene namere da uspostavi monopol u proizvodnji soli.

1935 - Umro je srpski fizičar, elektroinženjer i pronalazač Mihailo Pupin, naučnik svetskog glasa. Iz rodnog Idvora u Banatu, posle školovanja u Pančevu i Pragu, otišao je 1874. u SAD gde je završio Kolumbija univerzitet u Njujorku na kojem je potom bio profesor teorijske fizike i 40 godina predsednik Instituta radio-inženjera. Električni rezonator pomoću kojeg je preko istog provodnika mogućan istovremeni prenos vesti na različitim talasnim dužinama bio je prvi od njegovih mnogobrojnih pronalazaka. Najvećim otkrićem - samoindukcionim kalemovima ("Pupinovi kalemovi") omogućio je prenos telefonskih razgovora na veliku daljinu. Takođe je otkrio sekundarne radijacije rendgenskih zraka, elektromagnetske detektore, napisao je univerzitetski udžbenik termodinamike. Za naučni rad odlikovan je 1920. Edisonovom medaljom, a za knjigu o svom životu "Immigrant to Inventor", na srpski prevedenu pod naslovom "Od pašnjaka do naučenjaka", 1924. dobio je Pulicerovu nagradu. Njegovo ime nose fizičke laboratorije Kolumbija univerziteta. Pupin je bio čovek izrazitog srpskog patriotskog naboja, pomagao je brojne patriotske akcije, humana društva, i u zemlji i u emigraciji. Kao čovek izuzetnog društvenog ugleda a lični prijatelj Vilsona veoma je pomogao srpskoj vladi tokom prvog svetskog rata i prilikom određivanja konačnih granica Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

1938 - Nemačke trupe su zaposele Austriju, s ciljem prisajedinjenja (anšlusa) Austrije - Nemačkoj. Narednog dana prisajedinjenje je i formalno proglašeno čime je Austrija prestala da postoji a umesto termina Austrija unutar Nemačke ubuduće je korišćen naziv - Istočna Marka.

1940 - Posle poraza u "zimskom ratu", započetom sovjetskom invazijom krajem 1939, Finska je potpisala mirovni ugovor kojim se odrekla Karelijske prevlake i grada Viborg na istoku zemlje.

1946 - Rođena je američka glumica i pevačica Lajza Mineli. Karijeru je počela pevajući u noćnim klubovima i glumeći u njujorškim pozorištima na Brodveju. Filmovi: "Kabare" (Oskar), "Nasrtljiva devojka", "Kaži da me voliš", "Srećna Ledi", "Tišina, smejemo se", "Njujork, Njujork", "Artur".

1947 - Predsednik SAD Hari Truman proklamovao je u Kongresu doktrinu o pomoći zemljama ugroženim od komunizma ("Trumanova doktrina"). Prva sredstva su data Grčkoj i Turskoj.

1964 - Umro je srpski slikar Jovan Bijelić, član Srpske kraljevske akademije, jedan od najznačajnijih srpskih (i jugoslovenskih) likovnih stvaralaca između dva svetska rata. Studirao je u Sarajevu, Krakovu, Parizu i Pragu. Scenograf (potom i šef slikarske radionice) Narodnog pozorišta u Beogradu, u kojem je delao do smrti, postao je 1919. Slikao je portrete, pejzaže, mrtvu prirodu i kompozicije. Imao je privatnu školu iz koje je izašao niz slikara. Dela: "Portret devojke", "Kupačica", "Jajce", "Kći umetnikova", "Dvorište", "Ženski akt", "Sarajevo", "Portret starice".

1966 - Skupština je lišila Ahmeda Sukarna svih zvanja, uključujući titulu predsednika Indonezije, a general Suharto postao je vršilac dužnosti šefa države.

1968 - Ostrvo Mauricijus u Indijskom okeanu, britanska kolonija od 1810, postalo je nezavisna članica Britanskog komonvelta. Istog dana 1992. Mauricijus je proglašen republikom, prekinuvši tako i simbolične veze s britanskom krunom.

1971 - Premijer Hafez el Asad referendumom je izabran za predsednika Sirije.

1978 - Partije levice su, prvi put u istoriji Francuske, dobile apsolutnu većinu u prvom krugu parlamentarnih izbora.

1984 - U Velikoj Britaniji počeo je generalni štrajk rudara.

1987 - U Sovjetskom Savezu je izvršena prva uspešna transplantacija srca.

1988 - Vlada Južne Afrike zabranila je opozicionu grupu koju je predvodio anglikanski nadbiskup Dezmond Tutu, uz tvrdnju da je ona "pretnja javnoj bezbednosti".

1992 - U indijskom gradu Bombaj u seriji eksplozija koje su podmetnuli islamski teroristi poginulo je više od 300 osoba. Indija je za eksplozije optužila susedni Pakistan.

1993 - Umro je srpski slikar i istoričar umetnosti Pavle Vasić, profesor Filozofskog fakulteta i Univerziteta umetnosti u Beogradu.

1993 - Na godišnjicu masakra, islamski teroristi izazvali su u Bombaju novu seriju eksplozija u kojima je poginulo najmanje 200 ljudi.

1994 - Engleska anglikanska crkva rukopoložila je 32 žene za sveštenike, prekinuvši tako 460 godina dugu tradiciju.

1999 - Poljska, Češka i Mađarska su kao prve članice bivšeg Varšavskog pakta ušle u NATO.

1999 - Umro je američki violinista jevrejskog porekla Jehudi Menjuhin, jedan od najvećih violinista 20. veka. Počeo je da svira u petoj godini i svetsku karijeru napravio je već kao "čudo od deteta" - njegovu interpretaciju "Violinskog koncerta" Feliksa Mendelsona, kojom se u sedmoj godini predstavio publici na koncertu u San Francisku, muzička kritika ocenila je kao senzacionalnu. Osnovao je 1963. "Školu Jehudi Menjuhina" za muzički nadarenu decu.

2000 - Umro je srpski trener Aleksandar Nikolić, tvorac superiorne jugoslovenske škole košarke, najznačajniji stručnjak evropske košarke u 20. veku. Košarku je počeo da igra 1946. i nastupao je za više ekipa uključujući "Crvenu zvezdu" i "Partizan", za jugoslovenski nacionalni tim odigrao je 11 utakmica, a 1951. postao je trener reprezentacije Jugoslavije, kojoj je doneo prve medalje 1961. na evropskom i 1963. na svetskom prvenstvu i tutule prvaka Evrope 1977. i sveta 1978. U košarkaškim krugovima najčešće su ga nazivali "Profesor" i bio je učitelj plejade srpskih trenera. Zbog ogromnih zasluga za košarku 1998. uvršten je u "Kuću slavnih" u američkom gradu Springfild, kolevci košarkaške igre.

2000 - Papa Jovan Pavle II zatražio je oprost zbog krivice rimokatoličke crkve, uključujući postupke prema Jevrejima, jereticima i ženama.

2003 - U atentatu ispred (u dvorištu) zgrade Vlade Srbije snajperskim hicem ubijen je Zoran Đinđić, predsednik vlade Srbije. Gimnaziju je završio u Beogradu. Diplomirao je filozofiju 1974. u Beogradu a 1979. doktorirao je na Univerzitetu u Konstancu u Nemačkoj, tezom "Problemi utemeljenja kritičke teorije društva". Hapšen je još kao student navodno zbog organizovanja "ilegalnih aktivnosti u studentskoj organizaciji". Pošto se Vili Brant, nemački kancelar, zauzeo za njega, umesto u zatvoru našao se u Nemačkoj. Radio je u Institutu za filozofiju i društvenu teoriju, u Beogradu, bio poslanik u tri saziva Narodne skupštine Srbije kao i tadašnje Savezne skupštine SRJ, i kao profesor na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Jedan je od inicijatora 1989. (sa još 12 intelektualaca) obnove Demokratske stranke a na Skupštini Stranke 1990. jedan je od osnivača. Januara 1994. postaje predsednik DS. Izvesno vreme 1997. gradonačelnik je Beograda. Bio je arhitekta petooktobarskih promena u Srbiji 2000. Od 25. januara 2001. do smrti u atentatu predsednik je vlade Srbije. Dobitnik je nagrade "Bambi", kao i nagrade fondacije "Polak". Prevodio je Diltaja, Kropotkina, Huserla... Dela: "Subjektivnost i nasilje", "Jesen dijalektike", "Jugoslavija kao nedovršena država", "Srbija ni na Istoku ni na Zapadu".

2010 - Umrla je Dušanka Kalanj, spikerka i voditeljka Televizije Beograd, jedan od simbola dobrog izražavanja i prva žena koja je vodila "Dnevnik" TV Beograd.

2011 - Umro je Džo Morelo, američki džez bubnjar, član proslavljenog kvarteta Dejva Brubeka. Morelo je sa Brubekovim kvartetom svirao neka od najznamenitijih džez ostvarenja svih vremena, poput "Take Five". Njihov album "Time Out" bio je prvi džez album koji je prodat u više od milion primeraka. Bio je proglašen za najboljeg bubnjara u izboru časopisa "Daunbit".

2018 – U avionskoj nesreći na aerodromu u Katmanduu, Nepal, poginule su 52 osobe a 19 je povređeno. Letelica bangladeške kompanije "Ju-Es Bangla" sletela je s piste i zapalila se u istočnom delu aerodroma "Tribuvan".

2021 - Preminula je Darinka Dara Čalenić, glumica. Srednju glumačku školu završila je u rodnom Novom Sadu, pri Srpskom narodnom pozorištu. Prvi angažman dobila je 1949. u Narodnom pozorištu u Kraljevu, zatim prelazi u pozorišta u Užicu i Somboru, a 1954. postaje članica SNP u Novom Sadu. U Savremeno pozorište u Beogradu prešla je 1960, a 1964. u JDP. Godine 1974. postaje slobodni umetnik. Na sceni je odigrala više desetina glavnih uloga, među kojima su: Izabela ("Hajde da se igramo"), Lizi ("Bludnica dostojna poštovanja"), Alison ("Osvrni se u gnevu"), Petrunjela ("Dundo Maroje"), Anžela ("Iza zatvorenih vrata"), Bobočka ("Filip Latinović"), gospođa Šampinjon ("Silom muž"), Emili Dikinson ("Lepotica Amhersta"), Lizistrata ("Lizistrata"), Kolombina ("Maskerata"), Izota ("Savonarola i njegovi prijatelji"). Odigrala je brojne uloge i na filmu: "Kad budem mrtav i beo", "Gospođa ministarka", "Rafal u nebo", "Mačak pod šlemom", "Čuvar plaže u zimskom periodu", "Silom otac", "Put oko sveta" i dr.

2022 - U Saudijskoj Arabiji, u skladu sa pravnom regulativom zvaničnog Rijada, izvršena je najveća masovna egzekucija u istoriji te zemlje. Žrtve su bili osuđenici raznih profila, od ubica do pripadnika ekstremnih i militantnih grupa, ukupno 81 lice. Među njima i članovi Al-Kaide, takozvane Islamske države, kao i pristalice jemenskih Huta. Prethodna najveća masovna egzekucija u toj zemlji dogodila se januara 1980, kada su pogubljne 63 osobe, nakon opsade velike džamije u Meki.

Dogodilo se na današnji dan, 13.03.

Danas je sreda, 13. mart, 73. dan 2024. godine.

1325 - Osnovan je grad Tenočtitlan, prestonica države Asteka.

1572 - Umro je Petar Hektorović, renesansni pisac sa dalmatinskog ostrva Hvar, autor speva "Ribanje i ribarsko prigovaranje", jednog od najoriginalnijih dela renesansne književnosti. U spev je uneo više srpskih narodnih pesama, uključujući epsku pesmu "Kraljević Marko i brat mu Andrijaš". Preveo je spev "Remedia amoris" rimskog pesnika Ovidija.

1733 - Rođen je engleski hemičar i filozof Džozef Pristli, koji je otkrio kiseonik, amonijak, hlorovodonik, azot-oksid, ugljendioksid i sumpornu kiselinu. Bio je vatreni pristalica Francuske revolucije i ogorčeni protivnik ateizma prosvetitelja - verovao je u besmrtnost duše. Dela: "Hartlijeva teorija o ljudskom duhu na principima asocijacije ideja", "Slobodni razgovori o materijalističkim učenjima", "Sokrat i Isus", "Istorija i sadašnje stanje elektriciteta".

1741 - Rođen je austrijski (tada Svetog Rimskog carstva) car Josif II, sin Marije Terezije i njen savladar od 1765. do 1780. U interesu novih građanskih slojeva, na koje se oslanjao u borbi protiv preživelih institucija izraslih iz srednjeg veka, sproveo je reforme na tragu ideja prosvetiteljstva. Oslobodio je kmetove zavisnosti od plemstva, ali je ipak zadržao vlast vlastelinskog suda nad njima. Ustanovio je poreze i za plemstvo i sveštenstvo. Godine 1781. izdao je "Patent o toleranciji" kojim je, u ekskluzivno rimokatolickoj Austriji, dozvoljena potpuna sloboda veroispovesti kao i pristup u državnu i javnu službu. Ipak, u skladu s načelima prosvećenog apsolutizma težio je centralizaciji i germanizaciji. Njegove reforme dočekane su oduševljeno među austrijskim Srbima, najviše u današnjoj srpskoj Vojvodini. Pod utiskom brutalnosti Francuske revolucije poništio je niz svojih reformskih poteza, da bi njegov brat i naslednik Leopold II, docnije, potpuno uklonio sve tekovine reformi Josifa II.

1781 - Engleski astronom nemačkog porekla Vilijam Heršel otkrio je Uran, sedmu planetu Sunčevog sistema.

1848 - Dan posle masovnih demonstracija u Beču, pao je režim kancelara Klemensa Meterniha. Kancelar je pobegao u Veliku Britaniju, a hiljadama gnevnih Bečlija koje su opkolile dvor car Ferdinand I obećao je ustav.

1855 - Umro je srpski slikar i pisac Dimitrije Avramović, jedan od začetnika romantizma u srpskom slikarstvu. Studirao je na Umetničkoj akademiji u Beču, gde je izradio portret Vuka Karadžića. Ukrasio je zidove i ikonostas Saborne crkve u Beogradu, crkve u Topoli, manastira u Vrdniku, portretisao je kneza Mihaila Obrenovića, mitropolita Petra, Simu Milutinovića Sarajliju. U Svetoj Gori je, prema nalogu Državnog saveta, prepisivao povelje srpskih vladara i kopirao živopise i po povratku je objavio delo "Sveta Gora sa strane vere, hudožestva i povesnice", kojim je stekao velike zasluge za srpsku istorijsku nauku. Kao publicista sarađivao je u časopisima "Podunavka", "Sedmica" i "Srbski dnevnik".

1860 - Rođen je austrijski kompozitor i muzički pisac Hugo Filip Jakob Volf, poznat po knjigama pesama, posebno po "Knjizi španskih pesama" i "Knjizi Geteovih pesama". Komponovao je solo pesme na stihove Hajnriha Hajnea, Getea, Jozefa fon Ajhendorfa, španskih i italijanskih pesnika.

1871 - Rođen je srpski general i vojni pisac Živko Pavlović, član Srpske kraljevske akademije, učesnik oba balkanska i Prvog svetskog rata. U Prvom balkanskom ratu bio je načelnik štaba Primorskog kora koji je opsedao Skadar, a u Drugom načelnik Operativnog odeljenja srpske Vrhovne komande. U Prvom svetskom ratu bio je jedan od najbližih saradnika vojvode Radomira Putnika, a kao pomoćnik načelnika štaba Vrhovne komande rukovodio je povlačenjem srpske vojske. Na Solunskom frontu komandovao je 1916. i 1917. Šumadijskom divizijom. Penzionisan je 1923. Dela: vojne studije "Bitka na Jadru avgusta 1913. godine", "Opsada Skadra 1912-1913.", "Bitka na Kolubari", "Beogradska operacija".

1881 - Članovi tajnog terorističkog udruženja "Narodna volja" ubili su ruskog cara Aleksandra II Nikolajeviča Romanova. Tokom vladavine, 1861. Aleksandar II oslobodio je seljake feudalnih obaveza, reorganizovao sudstvo, upravu i vojsku i proširio državu osvajanjem današnje Kirgizije, Turkmenije, Uzbekistana i delova Kavkaza. Nasledio ga je sin Aleksandar III.

1903 - Rođen je srpski geolog Kosta Petković, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti, upravnik Geološkog zavoda i Geološkog instituta, urednik "Geoloških anala Balkanskog poluostrva", "Zbornika" i "Glasnika Geološkog instituta SANU". Objavio je više od 200 naučnih radova i izradio prvu geološku kartu Jugoslavije po internacionalnoj normi. Dela: "Geološki sastav i tektonski sklop Suve planine", "Geološki sastav i tektonski sklop Majdanpeka", "Geologija okoline Dubrovnika", "Geološka građa Jugoslavije i njen uticaj na obrazovanje rudnih ležišta, reljefa i razvoj privrede", "Mezozoik Jugoslavije I-IV", "Trusna katastrofa u Skoplju 26. jula 1963. I-III", "Studija seizmo-tektonske karakteristike teritorije Crne Gore".

1913 - Rođen je Sergej Mihalkov, ruski pisac, akademik. Najpoznatiji kao klasik ruske dečje književnosti, autor je teksta himne negdašnjeg Sovjetskog Saveza kao i aktuelne himne Rusije. Književnik izuzetnog ugleda, kao literata pojavio se poznih tridesetih. U više navrata bio je deputat Vrhovnog sovjeta i Ruske republike, predsednik Saveza pisaca. Veliku popularnost imale su i njegove basne iz svakodnevice, njih oko 250. Dobitnik je najviših ruskih (i sovjetskih) priznanja.

1928 - Pukla je brana "St. Frensis" oko 60 kilometara severno od Los Anđelesa i najmanje 450 ljudi se utopilo.

1938 - Proglašeno je prisajedinjenje (anšlus) Austrije - Nemačkoj, nakon što su, prethodnog dana nemačke trupe zaposele Austriju. Formalnim proglašenjem pripajanja Austrija je prestala da postoji a umesto termina Austrija unutar Nemačke ubuduće je korišćen naziv - Istočna Marka.

1938 - U Francuskoj je socijalista Leon Blum formirao vladu Narodnog fronta.

1941 - Rođen je Mahmud Darviš, najpriznatiji palestinski pesnik i jedan od najvećih pesnika arapskog jezika uopšte. Njegova poezija prevođena je na više od 20 jezika. Opisivao je borbu svog naroda za nezavisnost, kritikujući pri tom i Izrael i palestinsko rukovodstvo kao i neslogu Palestinaca. Ranih sedamdesetih studirao je u bivšem Sovjetskom Savezu, a PLO je napustio 1993. u znak protesta zbog potpisivanja privremenog mirovnog sporazuma s Izraelom. Godine 1988. napisao je Manifest koji je poslužio kao deklaracija nezavisnosti palestinske države. Bio je cenjen širom Bliskog istoka i smatran je palestinskim nacionalnim pesnikom.

1972 - Velika Britanija i Kina saglasile su se da razmene ambasadore, 22 godine pošto je London prvi priznao vladu u Pekingu, a Britanci su ukinuli konzulat na Tajvanu.

1975 - Umro je Ivo Andrić, pisac, dobitnik Nobelove nagrade za književnost, član Srpske kraljevske akademije. Studirao je književnost i istoriju u Zagrebu, Beču, Krakovu i Gracu i doktorirao istoriju u Gracu 1924. tezom "Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine". U Prvom svetskom ratu hapšen je i interniran od strane austrougarskih vlasti. U međuratnom periodu radi u diplomatiji, bio je ambasador Kraljevine Jugoslavije u Berlinu. U mladosti je pisao pesme ("Ex ponto", "Nemiri", "Lirika"). Odlikovao se vanrednom čistotom jezika i stilom, prefinjenim psihološkim analizama. Dela: romani "Na Drini ćuprija", "Travnička hronika", "Gospođica", "Prokleta avlija", "Omer-paša Latas" (nedovršen), zbirke pripovedaka "Nemirna godina", "Žeđ", "Jelena, žena koje nema", "Znakovi", "Deca", "Kuća na osami", putopisi i skice "Staze, lica, predeli", meditativna proza "Znakovi pored puta".

1986 - Kosmonauti Vladimir Solovjov i Leonid Kizim postali su prvi članovi posade sovjetske kosmičke stanice "Mir".

1990 - Sovjetska skupština izglasala je okončanje 72-godišnjeg monopola na vlast Komunističke partije.

1992 - U zemljotresu na istoku Turske poginulo je najmanje 570 osoba.

1996 - U gradiću Danblejn oko 40 kilometara severno od Glazgova ubica je u gimnastičkoj sali osnovne škole usmrtio 16 učenika prvog razreda, uzrasta između pet i šest godina i njihovu učiteljicu, ranio još 13 đaka i potom izvršio samoubistvo.

1997 - Jordanski vojnik ubio je sedam izraelskih učenica koje su tokom ekskurzije obilazile oblast nazvanu "Ostrvo mira" na izraelsko-jordanskoj granici.

1999 - U eksplozijama koje su albanski teroristi izazvali u centru Podujeva i na pijaci u Kosovskoj Mitrovici poginulo je šestoro i ranjeno više od 50 lica, a u napadima terorističke takozvane Oslobodilačke vojske Kosova, kod Vučitrna, ubijena su dva pripadnika Vojske Jugoslavije.

2001 - Vladajući avganistanski ekstremno islamistički talibanski pokret okončao je uništavanje dve drevne statue Bude u Bamijanu, neprocenjive umetničke i istorijske vrednosti, ne obazirući se na zgražavanje celog sveta.

2003 - Umro je srpski kompozitor Enriko Josif, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Njegov kompozitorski opus izuzetno je bogat i raznolik, uključujući Lirsku simfoniju za četiri flaute, harfu i gudački orkestar, "Snoviđenja" za flautu, harfu i klavir, "Tri psalma" za klavir, "Smrt Stefana Dečanskog". Osim komponovanja i pedagoškog rada, bavio se i muzičkom kritikom, esejistikom i publicistikom, takođe veoma uspešno.

2007 - Najmanje 42 osobe, većinom deca, umrlo je tokom 24 časa u južnoj Somaliji od epidemije kolere. Kolera čiji su simptomi dijareja i povraćanje, može da dovede do smrti i u roku od pet sati, ukoliko se ne leči.

2007 - Najmanje 48 ljudi stradalo je na severu Indije od hladnoće, ili od posledica neprekidnih obilnih kiša praćenih olujama i gromovima.

2008 - U zajedničkoj operaciji američkih i avganistanskih vojnih snaga ubijen je 41 talibanski ekstremista, između ostalih i talibanski komandant Tordžan Ešakzai. Talibanski gerilci stradali su tokom prebacivanja iz avganistanskih provincija Nimruz i Helmand u Pakistan. 2013 - Izabran je novi poglavar rimokatoličke crkve papa Frančesko I (Franja), prvi papa rođen na tlu američkog kontinenta. Rodom Argentinac, Hoze Marija Bergoljo pripadnik je jezuitskog reda (Societas Jesu).

2018 – Zvaničnik SAD Ves Mičel, prilikom dvodnevne poste Beogradu i Prištini, objavio je da SAD pružaju podršku formiranju vojske Kosova.

2019 - Rusija je usvojila dokument povodom godišnjice početka NATO vojne agresije protiv Srbije, odnosno SRJ, u kojem je naglašeno da je vojna operacija članica NATO predstavlja akt agresije protiv suverene države i da bi stoga inicijatore ovog zločina trebalo pozvati na odgovornost. Kako je navedeno, ta vojna operacija odrazila se negativno na dalji razvoj uzajamnih odnosa i poverenja evropskih država, a nekažnjavanje odgovornih dovelo je do novih tragedija u Siriji, Iraku, Libiji.

2022 - Umro je Igor Mandić, novinar, književni kritičar, pisac, jedan od najpopularnijih žurnalista na prostoru negdašnje Jugoslavije. Pisao je najčešće na kulturološke teme, eseje, polemike, književne kritike. Rođen u Šibeniku, studirao je, živeo i radio u Zagrebu. Bio je glavni urednik zagrebačkog dnevnika Vjesnik. Dobitnik je nagrade Hrvatskog novinarskog društva za životno delo. Bio je dosledni zagornik građanskog modela i u vreme negdašnje Jugoslavije i potom do kraja života. Otvoreno je izražavao žal za Jugoslavijom. Retko plodan, autor je više od 30 knjiga. Dela: "Arsen, monografija ", "Zbogom dragi Krleža ", "Prijapov problem ", "Bijela vrana, kolumne-polemike", "Sebi pod kožu, nehotična autobiografija ", "Bračna kuhinja ".

Dogodilo se na današnji dan, 14.03.

Na današnji dan 1932. rođen je srpski pisac, novinar i filmski radnik Miroslav Antić, izuzetan liričar i inventivan dečji pesnik, koji je u pesme uneo kolorit jezika njegovih Banaćana. Za 35 godina stvaralaštva objavio je više od 30 knjiga, a radio je i na filmovima "Sveti pesak", "Doručak s đavolom". Dela: zbirke pesama "Ispričano za proleća", "Plavo nebo", "Roždestvo tvoje", "Psovke nežnosti", "Garavi sokak", "Koncert za 1001 bubanj", "Kikinda", pesme za decu "Plavi čuperak", "Poslednja bajka", Nasmejani svet", "Šašava knjiga", "Prva ljubav", "Svašta umem", radio drame "Otužni marš", "Povečerje".



Danas je četvrtak, 14. mart, 74. dan 2024. godine.

1558 - Nemački car Ferdinand I uzeo je titulu rimskog cara bez uobičajenog krunisanja od strane pape.

1776 - Rođena je Eustahija Arsić, srpski pisac, "prva slavjanoserbska spisateljica". Od najranijeg obrazovanja u rodnom Irigu vaspitavana je u duhu prosvećenosti, u skladu s načelima poznog 18. veka. Interesovala se za prirodne nauke i bila je pobornica školovanja žena. Napisala je dve poučne knjige u kojima se prepliću stihovi i proza: "Sovjet maternij oboega pola junosti serbskoj i valahijskoj" i "Poleznaja razmišlenija o četireh godištnih vremeneh".

1804 - Rođen je austrijski kompozitor Johan Štraus Stariji, otac popularnih kompozitora Johana Mlađeg, Jozefa i Eduarda, najzaslužniji za veliku rasprostranjenost bečkog lakog valcera. Bio je najpre kapelnik više zabavnih orkestara, zatim dvorskog plesnog orkestra u Beču. Dela: veliki broj marševa, uključujući "Marš Radeckog", valcera, kadrila, polki.

1820 - Rođen je italijanski kralj Vitorio Emanuele I, prvi monarh ujedinjene Italije, nazvan "čestiti kralj". Od stupanja na presto 1861. do smrti 1878. vladao je striktno kao ustavni monarh. Prethodno je od 1849. bio kralj Pijemonta (Kraljevina Sardinija).

1844 - Karlos Antonio Lopes proglašen je prvim ustavnim predsednikom Paragvaja.

1879 - Rođen je Albert Ajnštajn, najistaknutiji teoretičar fizike u 20. veku, tvorac teorije relativiteta, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1921. Studirao je matematiku i fiziku na Politehnici u Cirihu, gde je dobio švajcarsko državljanstvo i oženio se koleginicom Milevom Marić. Vanredni profesor u Cirihu je postao 1909, a 1914. direktor Kajzer-Vilhelmovog instituta u Berlinu i član Pruske akademije nauka, pa je ponovo primio nemačko državljanstvo. Iz Nemačke je emigrirao u SAD 1933, posle dolaska nacista na vlast. Među velikim imenima nauke bio je jedan od najupornijih u osudi rata i nacizma. Objavio je 1905. specijalnu, a 1916. opštu teoriju relativnosti. Objasnio je 1905. zakon fotoelektričnog efekta pomoću kvantne teorije. Razvio je teoriju fizičkog polja, tražeći vezu među gravitacionim i elektromagnetnim poljima. Rasprave o osnovanosti teorije relativiteta još nisu zaključene, ali je nesumnjivo da je njegov naučni rad izmenio predstavu o svetu i vasioni i postavio temelj novih nauka. Dela: "Osnovi opšte teorije relativnosti", "O specijalnoj i opštoj teoriji relativnosti", "Značenje relativnosti", "Teorija Braunovih kretanja", "Elektrodinamika tela u kretanju", "Evolucija fizike", "Moja slika sveta", "Ideje i mišljenja".

1883 - Umro je nemački filozof Karl Marks, najveći teoretičar socijalističke misli i lider radničkog pokreta u 19. veku. Završio je studije filozofije u Berlinu, a u 23. godini doktorirao je filozofiju na Univerzitetu u Jeni sa izvanredno ocenjenom disertacijom "Razlika između Demokritove i Epikurove filozofije prirode". Posvetio se publicističkom radu u "Rajnskim novinama", čiji je glavni urednik postao 1842. Pruske vlasti su 1843. zabranile list, posle čega je otišao u Francusku i otad je, s kraćim prekidima, ceo život proveo u emigraciji, najduže u Engleskoj, gde je i umro. Od septembra 1844. do kraja života družio se i najtešnje sarađivao s nemačkim filozofom Fridrihom Engelsom. S njim je 1847. u Londonu osnovao Savez komunista, prvu revolucionarnu radničku organizaciju. Drugi kongres Saveza komunista zadužio ga je da napiše sažet program organizacije i u saradnji sa Engelsom 1848. izdao je brošuru "Manifest Komunističke partije". Pod njegovim uticajem, 1864. osnovana je Prva internacionala. Napisao je niz dela iz ekonomije, filozofije, istorije i sociologije. Dela: "Prilog jevrejskom pitanju", "Prilog kritici Hegelove filozofije prava", "Kritika Hegelove filozofije državnog prava", "Teze o Fojerbahu", "Nemačka ideologija" (sa Engelsom), "Sveta porodica" (sa Engelsom), "Beda filozofije", "Klasne borbe u Francuskoj 1848-1850", "Osamnaesti Brimer Luja Bonaparte", "Građanski rat u Francuskoj", "Kapital - kritika političke ekonomije".

1891 - Podmornica "Monarh" postavila je telefonski kabl ispod Lamanša, što je omogućilo telefonsku vezu između Britanije i "ostatka" Evrope.

1903 - Umro je pisac i diplomata Matija Ban, član Srpske kraljevske akademije, profesor beogradskog Liceja i šef Presbiroa vlade Srbije od 1861. do 1878. Bio je istaknuti predstavnk pokreta Srba rimokatolika, koji su, poput Bana, najčešće bili Dubrovčani. Deo Beograda na kojem se nalazilo njegovo imanje dobio je ime po njemu - Banovo brdo. Dela: drame "Smrt Uroša V", "Kralj Vukašin", "Osnove ratne", (prva knjiga o modernoj vojnoj strategiji kod Srba), " Moralne i političke iskrice".

1908 - Rođen je Koča Popović, jedan od prvaka KPJ. Učesnik je građanskog rata u Španiji. Godine 1941. jedan je od organizatora ustanka u Srbiji. Studije filozofije završio je na Sorboni u Parizu. Bio je na istaknutim vojnim položajima u NOP-u, od komandanta Prve proleterske brigade do načelnika Generalštaba. Od 1953. do 1964. bio je šef jugoslovenske diplomatije, a od septembra 1966. do aprila 1967, posle uklanjanja Aleksandra Rankovića, potpredsednik je SFRJ. Nakon obračuna Josipa Broza s tzv. liberalima u Srbiji, 1972. odstranjen je iz političkog života. U međuratnom periodu bio je blizak nadrealistima, specifičnom umetnickom pokretu.

1912 - Umro je ruski fizičar Pjotr Nikolajevič Lebedev, profesor Moskovskog univerziteta. Proučavao je pritisak svetlosti, dokazavši postojanje mehaničkog impulsa kod svetlosnih zraka, što je od velikog značaja za razumevanje kosmičkih pojava. Dela: "Sila pritiska svetlosti na gasove", "Magnetometrijsko proučavanje obrtnih tela".

1914 - Carigradskim mirom Srbije i Turske dopunjen je Londonski sporazum kojim je okončan Prvi balkanski rat. Srbija i Turska uspostavile su odnose, rešena su pitanja vraćanja zarobljenika, državljanstva stanovnika novooslobođenih oblasti Stare i Južne Srbije (danas Kosovo i Metohija i Makedonija), kao i status muslimanskih vernika.

1931 - U Novom Sadu je otvoren Prvi međunarodni poljoprivredni sajam, na prostoru prvobitnog varoškog sajmišta, u današnjoj Šumadijskoj ulici, a priredio ga je Savez poljoprivrednih udruženja Dunavske banovine i Akcionarsko društvo za izložbe i sajam uzoraka u Novom Sadu. Svečano ga je otvorio tadašnji ban Dunavske banovine Svetomir Matić, dok je pozdravni govor održao jedan od vodećih privrednika tog vremena Đorđe Dunđerski. Ta manifestacija postala je jedan od simbola Novog Sada ali i tog dela Srbije. Danas, Međunarodni poljoprivredni sajam u Novom Sadu, jedna je od najznačajnijih manifestacija te vrste u Evropi.

1932 - Samoubistvo je izvršio američki industrijalac Džordž Istman, jedan od pionira fotografije i filma, osnivač kompanije "Kodak". Lansirao je 1884. osetljivi fotografski papir, a 1888. jednostavnu foto kameru i potom iste godine celuloidnu filmsku traku prilagođenu kameri.

1938 - Streljan je ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, posle montiranog sudskog procesa u vreme najžešćih staljinističkih čistki. Osuđen je na smrt pod izmišljenom optužbom za špijunažu kao "pripadnik trockističko-zinovjevskog i buharinovskog kontrarevolucionarnog centra". Bio je profesor političke ekonomije Univerziteta u Moskvi i boljševicima se priključio 1906, a posle Oktobarske revolucije 1917. postao je jedan od vodećih ideologa vladajuće Boljševičke partije. Zbog ilegalnog revolucionarnog delovanja 1910. prognan je u Sibir, odakle je pobegao i do 1917. živeo je u Austriji, Švajcarskoj, Švedskoj, Norveškoj i SAD. Po povratku, posle Februarske revolucije 1917. ušao je u CK, ubrzo i u Politbiro Boljševičke partije, a od 1918. do 1922. bio je glavni urednik lista "Pravda". Kao predsednik Kominterne 1928. i 1929. protivio se potpunoj kolektivizaciji, smatrajući je štetnom. Dela: "Politička ekonomija rentijera", "Imperijalizam i svetska privreda", "Ekonomika prelaznog perioda", "Teorija istorijskog materijalizma".

1939 - Slovačka je, dan pre nego sto je nacistička Nemačka okupirala Češku, proglašena za "nezavisnu državu".

1945 - Najtežu bombu u Drugom svetskom ratu, "Velikog Slema" težine 11 tona, britansko ratno vazduhoplovstvo izbacilo je na železnički vijadukt u nemačkom gradu Bilefeld.

1976 - Umro je američki filmski režiser i koreograf Vilijam Berkli Inos, poznat kao Bazbi Berkli, koji je utemeljio principe mjuzikla kao filmskog žanra. Koristio je filmsku kameru na nov način i služio se montažom na specifičan način. Filmovi: "Kopači zlata 1933", "Holivudski hotel", "Vrt na mesečini", "Kometa nad Brodvejom", "Bebe u vojsci", "Osnujmo orkestar", "Bebe na Brodveju", "42. ulica", "Rimski skandali".

1979 - Najmanje 200 osoba poginulo je prilikom pada aviona tipa "trajdent" na jednu fabriku blizu Pekinga.

1980 - U avionskoj nesreći u Varšavi poginulo je 87 ljudi, uključujući 14 članova američkog bokserskog tima.

1983 - Organizacija zemalja proizvođača nafte saglasila se sa smanjenjem cene nafte 15 odsto, prvi put u 23-godišnjoj istoriji OPEK-a.

1986 - Umro je srpski kompozitor, dirigent i muzički kritičar Mihailo Vukdragović, profesor i rektor Muzičke i potom Umetničke akademije u Beogradu. Kompoziciju i dirigovanje studirao je u Pragu. Dela: simfonijska poema "Put u pobedu", kantate "Vezilja slobode", "Svetli grobovi", "Srbija", gudački kvarteti, solo pesme.

1991 - "Birmingemska šestorka" - šest Iraca pogrešno optuženih da su 1974. podmetnuli eksplozije u pabove u engleskom gradu Birmingem, oslobođena je iz zatvora posle 16 godina.

1995 - Astronaut Norman Tagard postao je prvi Amerikanac koji je poleteo u kosmos ruskom raketom, lansiranom s kosmodroma u Bajkonuru.

1997 - Umro je američki filmski režiser austrijskog porekla Fred Cineman. Filmovi: "Oči u noći", "Sedmi krst", "Ljudi", "Tereza", "Tačno u podne", "Svat", "Odavde do večnosti" (Oskar), "Oklahoma!", "Šešir pun kiše", "Starac i more", "Priča o kaluđerici", "Čovek za sva vremena" (Oskar), "Operacija šakal".

2002 - Najviši predstavnici Savezne Republike Jugoslavije i dve republike članice, uz posredovanje Evropske unije, postigli su sporazum o preuređenju odnosa Srbije i Crne Gore. Dotadašnja federacija preuređena je u znatno labaviju Državnu zajednicu Srbija i Crna Gora, koja se pokazala kao kratkotrajna. Sporazum su potpisali predsednici SRJ i Crne Gore Vojislav Koštunica i Milo Đukanović, potpredsednik Savezne vlade Miroljub Labus, šefovi vlada republika Zoran Đinđić i Filip Vujanović i visoki predstavnik EU za spoljnu politiku i bezbednost Havijer Solana.

2004 - Španci su priredili izborno iznenađenje vladi desnog centra Hosea Marije Asnara, vrativši na vlast socijaliste, što je većina analitičara pripisala bombaškom napadu islamskih terorista u Madridu nekoliko dana pre toga i neveštom pokušaju Asnarove vlade da zločin pripiše baskijskoj terorističkoj organizaciji ETA.

2005 - Kineska skupština je usvojila zakon kojim se odobrava upotreba vojne sile u slučaju da Tajvan proglasi nezavisnost.

2006 - Iračka policija je na više mesta pronašla 86 ljudskih tela s ranama od metaka, a sva tela su bila vezanih ruku i nogu. Tim povodom potvrđeno je postojanje "odreda smrti" u Iraku.

2014 - Sud u Parizu prvi put je u istoriji Francuske doneo presudu za genocid, osudivši bivšeg šefa obaveštajne službe Ruande Paskala Simbikangvu na 25 godina zatvora. Proglašen je krivim za učešće u genocidu i zločinima protiv čovečnosti 1994. godine u Ruandi.

2015 - Sedam osoba je poginulo pošto se srušio helikopter Vojske Srbije kojim je u Beograd transportovana životno ugrožena beba iz Novog Pazara. U nesreći kod beogradskog aerodroma Nikola Tesla nastradali su pilot major Omer Mehić, pilot kapetan Milovan Đukarić, zastavnik Nebojša Drajić, mehaničar letač zastavnik Ivan Miladinović, lekar Dževad Ljajić, anestetičar Miroslav Veselinović i beba iz porodice Ademović iz Novog Pazara.

2018 - Preminuo je engleski fizičar Stiven Hoking, jedan od vodećih svetskih naučnika 20. veka. Bavio se kosmologijom, teorijskom fizikom, kvantnom mehanikom. Naučnu slavu je stekao radom na teoriji o crnim rupama. Njegovo najpopularnije delo je knjiga o poreklu univerzuma "Kratka istorija vremena" (1988).

2018 - Britanska premijerka Tereza Mej je saopštila da će iz Britanije biti proterane ruske diplomate, njih 23, pošto je zvanična Moskva pokazala prezir prema britanskoj želji da objasni pokušaj ubistva bivšeg ruskog špijuna Sergeja Skripalja i njegove kćerke Julije. London je ovaj slučaj predstavio kao "nezakonito korišćenje sile". Mej je najavila više ekonomskih i diplomatskih mera, uključujući i otkazivanje bilateralnih kontakata na visoko

Dogodilo se na današnji dan, 15.03.

Na današnji dan 1957. umro je Moša Pijade, srpski političar jevrejskog porekla, predsednik Skupštine FNRJ, slikar i novinar. Umro je u Parizu, na povratku iz Velike Britanije gde je predvodio jugoslovensku delegaciju. Slikarstvo je učio u Beogradu, Minhenu i Parizu. Posle Prvog svetskog rata napustio je ideje jugoslovenskog nacionalizma i prišao je Komunističkoj partiji Jugoslavije, a 1921. postao je član njenog Izvršnog biroa. Zbog štampanja ilegalnog organa Centralnog komiteta KPJ "Komunist" osuđen je 1925. na 20 godina robije. Tokom tamnovanja preveo je "Kapital", "Bedu filozofije" i "Manifest komunističke partije" Karla Marksa. Od decembra 1941. nalazio se u Vrhovnom štabu. Izradio je 1942. prve propise o radu narodnooslobodilačkih odbora. Na Drugom zasedanju AVNOJ-a krajem novembra 1943. u Jajcu, bio je potpredsednik Predsedništva. Osnivač je 5.11.1943. novinske agencije Tanjug.

Danas je petak, 15. mart, 75. dan 2024. godine.

44. p.n.e. - Rimskog vojskovođu, pisca i državnika Gaja Julija Cezara ubili su zaverenici na dan martovskih ida u Senatu. Namera im je bila da time spasu republiku, ali to nisu uspeli. U građanskom ratu potom su izginule vođe zavere Junije Brut i Parmenzije Kasije, a vlast je 31. pre nove ere prigrabio unuk Cezarove sestre Olivije, Oktavijan Avgust, što će biti početak uspostave monarhije (carstva). Cezar je u početku bio pristalica takozvane stranke populista, rimskih republikanskih demokrata, uz čiju je pomoć 68. p.n.e. počeo da se penje lestvicama moći, postavši kvestor, zatim edil, pretor i prokonzul u Španiji. Ambiciozan i bezobziran, okrenuo je leđa populistima i 60. p.n.e. sklopio je Prvi trijumvirat o podeli vlasti s Gnejem Pompejem Velikim i Likinijem Krasom. Vojnički se proslavio osvajanjem Galije (otprilike teritorija današnje Francuske i Belgije) od 58. do 52. p.n.e. Posle Krasove smrti ušao je vojskom u Italiju i prešavši rečicu Rubikon, navodno izrekao: "Alea iacta est" (Kocka je bačena) - to je značilo da je sebi dozvolio nedopustivo - oružjem je stupio na teritoriju samog Rima. Potukao je Pompejeve snage 48. p.n.e. u bici kod Farsale u Tesaliji, a kad je pobedio i pontskog kralja Farnaka, Senatu je poslao lakonski izveštaj: "Veni vidi, vici" (Dođoh, videh, pobedih). U Egiptu je pomogao Kleopatri da povrati presto, a po povratku u Rim prisvojio je doživotnu diktatorsku vlast. Iz Egipta je doveo grčkog astronoma Sosigena koji mu je pomogao da reformiše računanje vremena i sačini kalendar nazvan Julijanski. Dosta je pisao i bio dobar stilista, ali su izgubljene njegove pesme i gramatički spis "O analogiji". Ostala dela: "Komentari o građanskom ratu", "Komentari o galskom ratu".

1776 - Kongres SAD doneo je odluku o ukidanju zavisnosti od britanske krune.

1848 - Mađarsku je - tri dana posle masovnih demonstracija u prestonici Austrije Beču - zahvatilo revolucionarno vrenje upereno protiv Habzburške monarhije.

1867 - Bečki dvor je, zbog stalne krize koja je potresala Austriju od revolucionarne 1848, odustao od unitarne države i od tada se Austrijsko carstvo pretvara u Austro-Ugarsku. Kao centralizovane su ostale samo vojska, spoljni poslovi i zajednički segment finansija. U svemu drugom su Austrija i Ugarska imale samostalnost ali su se nalazile u personalnoj uniji.

1883 - Beograd je dobio prvu "telefonsku štaciju", sedam godina posle pronalaska telefona, a prvi telefonski razgovor su vodili ministar vojni i kapetan palilulske žandarmerijske stanice. Koncesije za uvođenje telefona u Srbiji dobio je 1882. od kralja Milana Obrenovića, Panta Mihajlović, prijatelj Nikole Tesle.

1886 - Uspostavljeni su diplomatski odnosi između Kraljevine Srbije i Belgije. Tog dana u Briselu je akreditovan srpski poslanik.

1886 - Rođen je ruski revolucionar Sergej Mironovič Kostrikov, poznat kao Sergej Mironovič Kirov, čije je ubistvo u Lenjingradu 1934. Staljin iskoristio kao povod da otpočne masovne čistke. Boljševik je postao 1904. i kao profesionalni revolucionar učestvovao je u revolucijama 1905. i u Februarskoj i Oktobarskoj revoluciji 1917. Šef Komunističke partije Azerbejdžana postao je 1921, a 1926. sekretar Lenjingradske oblasne partijske organizacije. Posle ubistva Kirova, tada člana Politbiroa i sekretara CK sovjetske Komunističke partije, Staljin je započeo talas čistki.

1895 - Umro je ruski pisac Nikolaj Semjonovič Ljeskov, izuzetan znalac jezika i suptilan stilista. Pisao je romane i

pripovetke o životu sveštenika i činovnika u ruskoj provinciji i opisivao je nemilosrdnost ranog kapitalizma. Stvorio je nenadmašne književne likove seljaka, zahvaljujući izvanrednom poznavanju ruskog sela. Dela: "Levak Soborjane" (kod nas prevedeno kao "Ðakon Ahila i crkovnjaci"), "Začarani putnik", "Nesmrtni glavonja", "Ledi Makbet mscenskog okruga", "Sitnice iz arhijerejskog života".

1898 - Umro je engleski inženjer Henri Besemer, koji je 1855. pronašao postupak prerade sirovog gvožđa u čelik, nazvan "Besemerov postupak". Čeličana koju je 1859. podigao u Šefildu i sada proizvodi čelik.

1900 - Rođen je srpski biolog Milutin Radovanović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Proučavao je uporednu anatomiju i herpetologiju (nauka o gmizavcima) i proces specijacije (formiranje novih vrsta pod uticajem izolacije) u pećinama, planinskim jezerima i na ostrvima Jadranskog mora. Dela: "Istorija razvitka životinjskog sveta i čoveka", "Vodozemci i gmizavci naše zemlje".

1907 - U Finskoj su u skupštinu prvi put izabrane žene.

1916 - Predsednik SAD Vudro Vilson poslao je u Meksiko 12.000 vojnika pod komandom generala Džona Peršinga da uhvate meksičkog revolucionara Panča Vilju, ali je ekspedicija okončana neuspehom.

1917 - Revolucionari su prinudili na abdikaciju ruskog cara Nikolaja II, koji je presto ponudio bratu, velikom vojvodi Mihailu, ali se on sutradan, pod pritiskom, odrekao krune, čime je posle tri veka okončana vladavina dinastije Romanov. Cara Nikolaja II, sve članove njegove porodice i poslugu, boljševici su, na osnovu naredbe vođe Oktobarske revolucije Lenjina, likvidirali i potom iskasapili u Jekaterinburgu (kasnije Sverdlovsk), na Uralu, u julu 1918.

1922 - Egipatski sultan uzeo je titulu kralja kao Fahd I.

1927 - Opštinski odbor grada Beograda propisao je Statut o osnivanju "Stanice za spasavanje i brzu pomoć u Beogradu", kao posebne medicinske ustanove u gradu. Hitna pomoć počela je s radom u Beogradu 1904. ali je kao posebna služba ustrojena tek 1927.

1937 - Prva centralna banka krvi za njeno čuvanje zamrzavanjem radi transfuzije osnovana je u čikaškoj bolnici "Kuk kantri".

1939 - Nemačke trupe ušle su u Prag i okupirale Češku, a Slovačka je proglašena za "nezavisnu državu", čime je ostvaren plan za uništenje Čehoslovačke. Pod pretnjom okrutnog napada i uništenja Praga, predsednik Emil Haha je u Berlinu potpisao akt o predaji zemlje Trećem rajhu. Po ulasku Nemaca u Prag, Hitler je slavodobitno izjavio: "Čehoslovačka više ne postoji". Francuska i Velika Britanija nisu učinile ništa da spasu nezavisnost te zemlje, koju su nekoliko meseci pre toga garantovale u Minhenu.

1943 - U Solunu su započele deportacije tamošnjeg jevrejskog stanovništva u nacističke logore. Bio je to prvi od 19 transporta za koncentracioni logor Aušvic-Birkenau. Od 46.091 Jevreja poslatih iz Soluna u nacističke kampove, samo 1.950 je preživelo.

1983 - Umrla je engleska književnica Rebeka Vest, koja je posle boravka u Jugoslaviji 1937. i 1941. napisala opsežno putopisno-istorijsko delo "Crno jagnje i sivi soko". Junaci njenih dela su izuzetne ličnosti koje se suprotstavljaju destruktivnim nagonima. Bavila se i novinarstvom i posebno su poznati njeni izveštaji s Nirnberškog procesa nemačkim i austrijskim ratnim zločincima posle Drugog svetskog rata. Ostala dela: romani "Vojnikov povratak", "Sudija", "Harijet Hjum", "Opori glas", "Trska koja misli", studije o veleizdaji "Značenje izdaje", "Voz baruta".

1990 - Mihail Gorbačov izabran je za prvog i pokazalo se, poslednjeg - predsednika Sovjetskog Saveza. Kao jedini kandidat za taj položaj dobio je 59,2 odsto glasova u Kongresu deputata.

1990 - U Iraku je obešen dopisnik britanskog lista "Obzerver" Farzad Bazoft zbog špijunske aktivnosti, uprkos brojnim apelima iz sveta da mu se poštedi život.

1991 - Umro je srpski pisac Miodrag Bulatović, pripovedač osobenog stila. Na svetlo dana izneo je tamnu stranu života - nastrano, zloćudno i opako. Pažnju čitalaca, ali i ideoloških čistunaca, privukao je već prvom zbirkom pripovedaka "Ðavoli dolaze", objavljenom 1955. Jedan je od najprevođenijih srpskih pisaca. Ostala dela: romani "Crveni petao leti prema nebu", "Heroj na magarcu", "Rat je bio bolji", "Ljudi sa četiri prsta", "Petim prst", "Gullo, gullo", novele "Vuk i zvono", drama "Godo je došao".

1991 - Predsednik Predsedništva SFRJ i predstavnik Srbije u tom telu Borisav Jović podneo je ostavku, pošto je Predsedništvo odbilo da objavi vanredno stanje u zemlji, suočenoj sa otvorenom pobunom secesionista i opasnošću od rata.

1993 - Izraelski predsednik vlade Jicak Rabin izrazio je posle sastanka sa predsednikom SAD Bilom Klintonom spremnost na kompromis sa Sirijom tako što će joj, u zamenu za mirovni ugovor, predati deo Golanske visoravni.

1996 - Nemačke vlasti izdale su nalog za hapšenje iranskog obaveštajnog ministra Alija Falahijana zbog umešanosti u ubistvo kurdskih izbeglih vođa 1992. u Berlinu.

1997 - U Zairu (danas Kongo) pobunjenici su zauzeli Kisangani, treći najveći grad u zemlji, poslednje uporište vladinih snaga na istoku Zaira.

2003 - Širom planete, od Tokija i Bejruta, do Pariza i Vašingtona, stotine hiljada ljudi protestovalo je na ulicama, u poslednjem pokušaju da spreče američki vojni napad na Irak.

2007 - Najmanje 49 indijskih policajaca je ubijeno, a 12 je ranjeno u napadu komunističkih pobunjenika maoista na garnizon Rani Bodli koji se nalazi u džungli, u državi Čatišgar, na oko 1.500 kilometara jugoistocno od Nju Delhija.

2007 - Četiri američka vojnika su poginula u istočnom delu Bagdada kada je pored njihovog vozila eksplodirala bomba postavljena pored puta. Posle ovog incidenta, broj američkih vojnika poginulih u Iraku od početka invazije na tu bliskoistočnu zemlju 2003. premašio je 3.200.

2008 - Više od 150 ljudi je povređeno a 11 je poginulo, u eksploziji u vojnoj bazi u Albaniji, u mestu Gerdec, nedaleko od Tirane. Do eksplozije je najverovatnije došlo tokom demontiranja stare municije. Oštećeno je oko 2.000 kuća u krugu od četiri kilometra, od čega je 318 potpuno uništeno.

2009 - Umro je Egon Fekete, istaknuti srpski lingvista, dugogodišnji saradnik Instituta za srpski jezik SANU, profesor na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Bavio se leksikologijom i leksikografijom, istorijom srpskog jezika, onomastikom i savremenim srpskim jezikom. Dela: "Uloga srpskih pisaca druge polovine XIX veka u zasnivanju modernog književnog jezika", "O Rečniku srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika SANU", "Da li su ćirilica i latinica nacionalna pisma?".

2011 - Započeli su protesti u Siriji, na talasu masovnih protesta koji su prethodno zahvatili brojne arapske zemlje, što je dovelo do krupnih političkih lomova nazvanih "Arapsko proleće". Bio je to uvod u građanski rat u toj zemlji.

2015 - Više od 215.000 osoba izgubilo je život tokom četvorogodišnjeg konflikta u Siriji, saopštila je opoziciona sirijska Opservatorija za ljudska prava, čije je središte u Londonu.

2019 - U Krajstčerču na Novom Zelandu prilikom napada na vernike, u lokalnom islamskom centru, 51 osoba je ubijena a 49 je povređeno. Napadač, Australijanac Brenton Tarant, motivisan je antiislamskim uverenjima.

2020 - U Srbiji je proglašeno vanredno stanje zbog epidemije korona virusa.

2020 - Preminuo je Branislav Vidić, mikrobiolog, univerzitetski nastavnik, član SANU. Rođen u Sremskoj Mitrovici, stomatologiju je završio u Beogradu a postdiplomske studije u Atomoskom institutu u Švajcarskoj. Bio je profesor anatomije na Univerzitetu Džordžtaun u Vašingtonu, SAD. Knjige: "Atlas of the Human Body: Central Nervous System and Vascularization", "Atlas disekcije coveka", "Atlas of the Anatomof the Ear".

Dogodilo se na današnji dan, 16.03.

Na današnji dan 2014. na Krimu je održan referendum na kojem se ogromna većina glasalih opredelila za pripajanje Krima Rusiji. Skupština Ukrajine prethodno je najavljeni referendum proglasila nelegalnim.

Danas je subota, 16. mart, 76. dan 2024. godine.

37 - Umro je rimski car Tiberije (Klaudije Neron Cezar Avgust), posinak Oktavijana Avgusta, koji je tokom vladavine osigurao granice Rimskog carstva bez novih osvajanja, popravio finansije i administraciju, posebno u provincijama. Prethodno se proslavio u vojnim pohodima u Germaniji, Panoniji i Dalmaciji. U starijim danima je vladao sve okrutnije, 26. se povukao na ostrvo Kapri, a u Rimu je njegov miljenik, prefekt pretorijanaca Elije Sejan zaveo krvav režim u carevo ime. U nastojanju da se dočepa prestola, Sejan je ubio carevog sina Julija Druza, posle čega je Tiberije naredio njegovo smaknuće.

1521 - Portugalski moreplovac Fernando Magelan stigao je na Filipine, gde je zatim poginuo u sukobu s urođenicima. Posle tri godine plovidbe oko sveta, u Španiju se 1522. od pet brodova vratila samo "Viktorija" sa 18 članova posade. Magelan je ovim putovanjem dokazao da je Zemlja okrugla.

1534 - Engleska je prekinula sve veze s rimokatoličkom crkvom.

1736 - Umro je italijanski kompozitor Đovani Batista Pergolezi. Komponovao je u maniru napuljske bufo-opere, dela koja odišu neposrednošću i vedrinom, zanimljivim situacijama i melodikom na narodnim tradicijama. Dela: Opera "Služavka gospodarica", crkvena muzika "Stabat mater".

1751 - Rođen je američki državnik Džejms Medison, "otac američkog ustava", predsednik SAD od 1809. do 1817. Sa Aleksanderom Hamiltonom i Džonom Džejom napisao je "Federalističke spise" radi pridobijanja podrške za ratifikaciju ustava kojim je, umesto konfederacije, uveo čvršću uniju federalnih država SAD.

1787 - Rođen je nemački fizičar Georg Simon Om, koji je otkrio odnos struje elektromotorne sile i otpora u električnom kolu, nazvan po njemu Omov zakon. Dao je znatan doprinos akustici, optici kristala i matematici. Jedinica za merenje električnog otpora u međunarodnom sistemu mera njemu u čast nazvana je om.

1851 - Španija je zaključila konkordat s Vatikanom prema kojem je rimokatolička vera postala jedina religija u zemlji, a crkva je stavila pod kontrolu obrazovanje i štampu.

1859 - Rođen je ruski fizičar i elektroinženjer Aleksandar Stepanovič Popov, koji je pronašao i uspostavio prvu radiotelegrafsku vezu. Napravio je prvi radio prijemnik, pre italijanskog pronalazača Giljelma Markonija.

1881 - U Beogradu je osnovana Železničko-saobraćajna škola, sa dva odeljenja po 50 učenika. Po završetku dvogodišnjeg školovanja, učenici su upućivani na jednogodišnju praksu u Austriju ili Belgiju, gde su polagali praktične i stručne ispite. Škola je prestala da radi 1884, a obnovljena je 1922. kao Državna železnička saobraćajna škola.

1912 - Rođena je vajarka Ana Bešlić, doajen srpske skulptorske umetnosti. Rođena je kod Bajmoka u Bačkoj,a Akademiju likovnih umetnosti završila je 1949. u Beogradu. Bila je saradnik majstorske radionice Tome Rosandića. Spadala je među najznačajnije srpske (i jugoslovenske skulpture) i pripadala generaciji vajara koji se od pedesetih izdvajaju po umetničkoj radoznalosti i modernom senzibilitetu van tradicionalnih tokova. Izvela je veliki broj spomenika i skulptura u slobodnom prostoru, a održala je i veliki broj samostalnih izložbi i učestvovala na brojnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Deo svojih radova poklonila je gradu Subotici.

1917 - Dan posle abdikacije ruskog cara Nikolaja II, njegov brat veliki vojvoda Mihailo, odrekao se krune, čime je posle tri veka okončana vladavina dinastije Romanov. Cara Nikolaja II, sve članove njegove porodice, pa i poslugu, boljševici su likvidirali i potom iskasapili u Jekaterinburgu jula 1918.

1925 - Umro je nemački bakteriolog August fon Vaserman, koji je 1906. uveo metodu pregleda krvi, pomoću koje je utvrđivano postojanje sifilisa. Proučavao je i strukturu ćelija, antitoksine, uzroke tuberkuloze i raka i bavio se izolacijom i identifikacijom zaraznih klica.

1930 - Umro je španski general Migel Primo de Rivera i Orbaneha, profašistički diktator Španije od septembra 1923. do januara 1930. Njegov režim pokušao je da ujedini Španiju geslom "jedna zemlja, jedna vera, jedna monarhija", ali nije uspeo. Podneo je ostavku pod pritiskom vojske čiju je podršku izgubio.

1934 - U Rimu je potpisan italijansko-mađarsko-austrijski "Dunavski blok", kojim je podržana ekspanzionistička politika Italije i Mađarske naspram zemalja "Male antante" - Jugoslavije, Čehoslovačke i Rumunije.

1934 - Rođen je Vlaho Orlić, jedan od najboljih domaćih vaterpolo stručnjaka. Detinjstvo je proveo u Kotoru, Italiji i Dubrovniku, a kao mladić uspešno se bavio veslanjem. Od 1958. nalazio se u beogradskom Partizanu, kao igrač i potom trener. Smatra se najzaslužnijim za napredak tog kluba koji je sedamdesetih vladao Evropom i do danas ostao jedan od najboljih vaterpolo klubova na kontinentu. Pocetkom devedesetih učestvovao je u stvaranju uspešnih timova Zvezde i Bečeja.

1935 - Nemačka je potpuno odbacila klauzule o razoružanju predviđene Versajskim ugovorom kojim je okončan Prvi svetski rat.

1941 - Rođen je Bernardo Bertoluči, italijanski filmski reditelj i scenarista. U mladosti, želeo je da se bavi književnošću, poput oca koji je bio pesnik. Otuda je studirao na Fakultetu moderne literature u Rimu, ali nikada nije diplomirao, pošto je 1962. režirao svoj prvi film, za koji je scenario napisao Pjer Paolo Pazolini, "La commare seča". Zapažen je filmom "Poslednji tango u Parizu" 1972, a svetsku slavu stekao je kada se 1976. pojavio film "1900" ("Dvadeseti vek"). Drugi filmovi: "Konformist", "Poslednji kineski car", "Mali Buda", "Ukradena lepota", "Sanjari".

1953 - Josip Broz je doputovao u Veliku Britaniju, u prvu posetu šefa jugoslovenske države jednoj zapadnoj zemlji posle Drugog svetskog rata.

1962 - Lansiran je prvi sovjetski satelit iz serije "Kosmos".

1968 - Trupe SAD masakrirale su u Vijetnamskom ratu najmanje 500 vijetnamskih civila u selu Mi Laj, uključujući decu i žene, među kojima i brojne trudnice. Taj zločin je, kad je docnije otkriven, izazvao talas ogorčenih osuda u svetu i u američkoj javnosti, ali počinioci nisu kažnjeni.

1978 - Teroristička organizacija "Crvene brigade" otela je u Rimu bivšeg italijanskog premijera Alda Mora. Teroristi su ga držali u zatočeništvu do maja 1978. kada je ubijen.

1993 - U podmetnutoj eksploziji u indijskom gradu Kalkuta poginulo je 69 ljudi.

1998 - Vatikan je izrazio žaljenje zbog toga što pojedini pripadnici rimokatoličke crkve nisu učinili dovoljno da tokom Drugog svetskog rata pomognu Jevrejima izloženim nacističkom progonu, ali je odbacio zahteve da osudi ulogu koju je tokom rata i istrebljivanja, ne samo Jevreja, odigrao Pije XII.

1999 - Evropska komisija podnela je kolektivnu ostavku - prvi put od osnivanja tog izvršnog tela Evropske unije 1958. godine, na šta je 20 evropskih komesara primorano optužbama za niz prevara, neregularnosti i rđavo upravljanje finansijama.

2002 - Preminuo je srpski pozorišni i filmski glumac Danilo-Bata Stojković, koji je ostvario niz maestralnih uloga u pozorištu i na filmu, uključujući uloge u komadima "Profesionalac", "Balkanski špijun" i "Urnebesna tragedija". U antologiju srpskog filma spadaju njegove kreacije u filmovima "Ko to tamo peva", "Maratonci trče počasni krug", "Balkanski špijun", "Čuvar plaže u zimskom periodu", "Varljivo leto '68.". Snimio je i više televizijskih drama i serija. Široku popularnost stekao je likom Bubuleje u televizijskoj seriji "Diplomci", a jednog od najvećih srpskih slikara druge polovine 20. veka Miću Popovića inspirisao je da naslika seriju slika s likom Gvozdena.

2002 - Umro je srpski istoričar književnosti Jovan Deretić, profesor novije srpske književnosti na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Objavio je dvadesetak knjiga, uključujući "Istoriju srpske književnosti". Ostala dela: "Dositej i njegovo doba", "Poetika Dositeja Obradovića", "Ogledi iz narodnog pesništva", "Srpski roman 1800-1950", "Gorski vijenac Petra Petrovića Njegoša", "Kompozicija Gorskog vijenca", "Kratka istorija srpske književnosti", "Etide iz srpske srednjevekovne književnosti", "Poetika srpske književnosti", "Kulturna istorija Srba".

2005 - Izraelska armija predala je grad Jerihon palestinskoj upravi.

2007 - Trojica bombaša-samoubica su kamionima napunjenim hlorom u odvojenim incidentima pogodili ciljeve oko grada Faludže, usmrtivši najmanje osam lica, ranivši desetine osoba i primoravši preko 350 Iračana i više američkih vojnika da potraže medicinsku pomoć zbog izloženosti štetnim materijama.

2019 – Razorni ciklon Idai pogodio je lučki grad Beiru u Mozambiku, kao i okolne zemlje Zimbabve i Malavi. U Mozambiku su poginule 602 osobe, a hiljade se vode kao nestale. Ukupan broj neposrednih žrtava u regionu bio je gotovo 1.300 a 2.262 osobe su nestale, uz ogromnu materijalnu štetu.

Dogodilo se na današnji dan, 17.03.

Na današnji dan 2004. godine u orkestriranom pogromu širom Kosova i Metohije desetina hiljada Albanaca nad Srbima, ubijeno je 27 osoba, uključujući Albance koje su usmrtili vojnici Kfora i 16 Srba. Prognano je više od 4.000 Srba, porušeno i zapaljeno 935 srpskih kuća i 35 pravoslavnih crkava i manastira, uključujući više srednjovekovnih svetinja, poput crkve iz 14. veka Bogorodica Ljeviška u Prizrenu.

Danas je nedelja, 17. mart, 77. dan 2024. Do kraja godine ima 289 dana.

45. p. n. e. - Julije Cezar je u bici kod Munda u Španiji teško porazio snage predvođene dvojicom sinova Gneja Pompeja Velikog, koji su izgubili više od 30.000 boraca.

180 - Umro je rimski car Marko Aurelije, car filozof. Tokom vladavine počev od 161. uspešno je suzbio germansku invaziju na Carstvo. Njegove beleške na grčkom jeziku u vidu aforizama, vođene tokom brojnih ratnih pohoda u Evropi i Aziji, svojevrsna filozofska introspekcija i razmišljanja o etici, objavljene su posmrtno pod naslovom "Samom sebi" i bile su vekovima popularne. Sačuvana je i njegova prepiska sa rektorom Frontonom na latinskom jeziku. Jedan je od najznačajnijih predstavnika poznog stoičkog eklekticizma i moralnom samoanalizom veoma je uticao na potomstvo. Car-filozof upamćen je i po izuzetnoj skromnosti i čestitosti.

1190 - U Jorku u Engleskoj masakrirano je više od 500 Jevreja.

1473 - Rođen je škotski kralj Džejms IV, koji je tokom vladavine od 1488. do smrti 1513. obezbedio unutrašnju stabilnost zemlje i učvrstio monarhiju. Na prestolu je nasledio oca Džejmsa III kojeg su ubili pobunjenici i ubrzo je skršio pobunu. Kobna za njega bila je obnova neprijateljstava sa Englezima koja je kulminirala invazijom na Nortamberlend, tokom koje je u septembru 1513. poginuo u bici kod Fludena u kojoj su njegove trupe teško poražene. Upamćen je i kao mecena škotskih pesnika Vilijama Danbara i Gevina Daglasa.

1526 - Francuski kralj Fransoa I oslobođen je iz ropstva u koje je pao u februaru 1525, kad je španska armija koju je predvodio markiz od Peskare kod severnog italijanskog grada Pavije do nogu potukla francusko-švajcarske trupe pod njegovom komandom.

1649 - Parlament Engleske raspustio je Dom lordova, gornji dom, u vreme vladavine Olivera Kromvela, pobednika u građanskom ratu u kojem je 1648. poražen kralj Čarls I.

1754 - Rođena je Žana Mari "Manon Flipon" Rolan, poznata kao Madam Rolan, koja je u vreme Francuske revolucije okupljala u svom salonu u Parizu pisce i ostale umetnike i političare. Na njih je znatno uticala, posebno na žirondince koje je predvodio njen suprug Rolan de La Platijer, ministar unutrašnjih poslova Francuske 1792. Giljotinirana je 1793. tokom jakobinske diktature, posle čega je njen muž izvršio samoubistvo.

1813 - Francuskoj je objavio rat pruski kralj Fridrih Vilhelm III, jedan od najžešćih neprijatelja Francuske revolucije.

1834 - Rođen je nemački inženjer Gotlib Vilhelm Dajmler, koji je 1883. konstruisao prvi automobilski benzinski motor. Taj motor je omogućavao brzinu vozila od 18 kilometara na čas. Osnovao je 1890. kompaniju "Dajmler Motoren-Gezelšaft", koja se 1926. 26 godina posle njegove smrti, ujedinila s fabrikom Karla Benca u kompaniju "Dajmler-Benc", proizvođača prestižnih automobila "Mercedes".

1846 - Umro je nemački astronom i matematičar Fridrih Vilhelm Besel, osnivač i prvi direktor Kenigsberške opservatorije, koji je izračunao putanju Halejeve komete i prvi utvrdio promenljivost kretanja Sirijusa i Prokijusa i zaključio da je reč o zvezdama dvojnicima. Na osnovu geodetskih proračuna izveo je nove podatke o obliku i dimenzijama Zemlje. Usavršio je i neke matematičke metode u astronomiji.

1847 - Rođen je srpski kompozitor i pijanist Jovan Paču. Školovao se u rodnoj Subotici, u Pragu i Pešti. Bio je učenik Bedžiha Smetane. Uporedo s muzičkim obrazovanjem završio je i medicinu. Smatran je muzičkim virtuozom. Romantik, srpski patriota, izrazito salonski bidermajerski kompozitor. Brojne narodne i građanske melodije harmonizovao je za hor i klavir. Bio je i plodan publicista. Dela: "Ćansonette serbe", "Bez tebe draga", "Prag je ovo milog srpstva", "Čuj Dušane", "Svetosavska pesma".

1861 - Ujedinjena Italija proglašena je kraljevinom s kraljem Vitorijom Emanuelom II Savojskim na čelu.

1906 - Umro je Avram Đukić, srpski istoriograf. Bio je školovani oficir i u intendantskoj službi dospeo je do čina generala austrijske vojske (Austrougarske). Služio je u Beču, Zadru, Pragu. Istoriografijom se bavio kao ljubitelj, ali veoma savesno. Proučavao je prošlost Srba u tadašnjoj Ugarskoj, odnosno današnjoj srpskoj Vojvodini, i to najviše veliku seobu, istoriju šajkaša i srpske husarske regimente, bunu 1848. zatim ustanak Pere Segedinca kao i seobe Srba u Rusiju, a sa mnogo požrtvovanja ispitivao je živote Srba austrijskih oficira. Ostavio je Matici Srpskoj u rukopisu veliki rad: "Generali i pukovnici Srbi u Austro-Ugarskoj od god. 1704 do danas". Iz tog obimnog dela publikovao je jedino - "Život Arona Stanisavljevića, barona von Wellenstreit". Ostali radovi: "Kad su se Srbi sa patrijarhom Arsenijem III doselili u zemlje madžarske krune?", "Tri pisma patrijarha Arsenija III Čarnojevića", "Ustanova i spomenici ugarskih kraljevskih šajkaša", "Nešto za istoriju carske i kraljevske Srpske husarske regimente".

1919 - Rođen je Majk Hoare čuveni profesionalni vojnik, plaćenik i avanturista koji je učestvovao u nizu vojnih akcija i prevrata. Irskog porekla, rođen u Kalkuti u tada Britanskoj Indiji, učestvovao je u Drugom svetskom ratu na prostoru Burme i Indije protiv Japanaca. Docnije se nastanio u Južnoj Africi, u Durbanu, gde je živeo do kraja života. Predvodio je safari ture, istraživao unutrašnjost Afrike i proputovao čitav kontinent od Kejpa do Kaira, na motociklu. Avanturista po prirodi, učestvovao je kao zapovednik grupe plaćenika tokom krize u Kongu šezdesetih, i u Katangi i tokom pobune Simba, kada se proslavio. Učestvovao je i u državnom udaru na Sejšelskim ostrvima. Bio je predložak za više publikacija i filmova o avanturistima i plaćenicima u Africi. Autor je nekoliko knjiga, uglavnom sećanja.

1921 - U Poljskoj je proglašen ustav kojim je uvedena parlamentarni sistem, ali tokom narednih pet godina česte smene desničarskih kabineta nisu uspele da stabilizuju tešku političku i ekonomsku krizu u zemlji, potresanoj čestim štrajkovima. Maršal Jozef Pilsudski je 1926. izvršio državni udar i zaveo diktaturu, uz prividno očuvanje parlamentarizma.

1938 - Rođen je ruski baletski igrač Rudolf Hametovič Nurejev, jedna od najvećih zvezda svetske baletske scene 20. veka. Na Zapad je emigrirao posle gostovanja u Parizu u junu 1961. Upamćen je po nezaboravnim glavnim ulogama u mnogim baletima, uključujući "Labudovo jezero", "Žizelu" i "Petrušku".

1939 - Britanski premijer Nevil Čemberlen optužio je nacističkog vođu Adolfa Hitlera da je "prekršio reč", jer su nemačke trupe ušle u Čehoslovačku, ali Velika Britanija i ostale zapadne sile nisu učinile ništa da spreče komadanje suverene zemlje čiju su bezbednost verbalno garantovale.

1944 - Savezničko bombardovanje Austrije u Drugom svetskom ratu počelo je napadom više od 200 aviona na ciljeve u Beču.

1948 - Velika Britanija, Francuska, Belgija, Holandija i Luksemburg potpisali su Briselski ugovor o 50-godišnjem savezu protiv oružanih napada u Evropi i o ekonomskoj, socijalnoj i vojnoj saradnji. Ugovor je potpisan pod utiskom tzv. prve berlinske krize.

1956 - Umrla je francuski nuklearni fizičar i hemičar Irena Kiri, kćerka nobelovaca Pjera i Marije Kiri, koja je sa suprugom Žanom Frederikom Žolio 1935. podelila Nobelovu nagradu za hemiju. Prvi su stvorili veštačke radioaktivne supstance: nukleide fosfora, azota, silicijuma. Eksperimentalno su dokazali da se svetlost može preobratiti u čestice (stvaranje iz gama-kvanta pozitrona i elektrona). Sa srpskim fizičarem Pavlom Savićem 1937. i 1938. otkrila je izotope poznatih elemenata bombardovanjem urana neutronima. Pritom su otkriveni i elementi srednje atomske mase, a ne samo tzv. transuranski elementi kako se do tada smatralo.

1958 - Iz Kejp Kaneverala SAD su u orbitu oko Zemlje lansirale "Vangard I", drugi američki satelit.

1962 - Moskva je optužila Vašington da u Vijetnamu vodi "neobjavljeni rat", zahtevajući povlačenje svih američkih snaga iz te zemlje.

1963 - Erupcija vulkana Agung na indonežanskom ostrvu Bali usmrtila je najmanje 11.000 ljudi.

1969 - Golda Meir je kao prva žena u istoriji Izraela preuzela dužnost predsednika vlade.

1991 - Na referendumu je većina sovjetskih glasača pokazala da želi očuvanje Sovjetskog Saveza, ali su ubrzo nadjačale centrifugalne sile predvođene najuticajnijim političarima sovjetskih republika, pa se država raspala formiranjem suverenih država od republika dotadašnjeg Sovjetskog Saveza.

1992 - U eksploziji automobila-bombe ispred izraelske ambasade u Buenos Airesu, koju su aktivirali islamski teroristi, poginulo je 29 ljudi.

1992 - Na referendumu u Južnoj Africi belci su nadmoćnom većinom podržali reforme za okončanje sistema aparthejda.

1995 - Vojska Azerbejdžana je posle žestokih borbi skršila dvodnevnu policijsku pobunu u severnim predgrađima glavnog grada Bakua, koju je protiv predsednika Gajdara Alijeva predvodio zamenik munistra unutrašnjih poslova Rovšan Javadov.

1996 - Talas pljački i podmetnutih paljevina zahvatio je Grbavicu, poslednje srpsko predgrađe u Sarajevu koje je, u skladu s Dejtonskim sporazumom, prepušteno muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH.

1998 - Ekonomski reformator Džu Rongđi postao je kineski premijer.

2000 - U uverenju u skori smak sveta, najmanje 530 članova sekte "Pokret za obnovu 10 Božjih zapovesti", među kojima i 78 dece, izvršilo je kolektivno samoubistvo samospaljivanjem u crkvi u Kunungu na jugozapadu Ugande, 320 kilometara jugozapadno od Kampale, tako što su aktivirali mešavinu benzina i sumporne kiseline.

2003 - Vrhovni sud Španije doneo je na predlog vlade odluku o trajnoj zabrani partije Batasuna, koja se smatra političkim krilom oružane baskijske terorističke grupe ETA. Ovu odluku ubrzo je potvrdio i Ustavni sud Španije.

2006 - Umro je američki modni kreator Oleg Kasini. Rođen 1913. u Parizu, odrastao je u Italiji, gde je otvorio prvi modni salon, da bi 1936. emigriratrao u SAD gde dizajnira kostime za filmske studije. Oblačio je mnoge zvezde poput Natali Vud, Grejs Keli, Merlin Monro, Džin Tirni koja će 1941. postati njegova supruga. Godine 1960. postao je zvanični modni kreator prve dame SAD Žakline Kenedi.

2008 - U nemirima nakon intervencije UNMIK policije i Kfor-a, tokom zauzimanja zgrada Opštinskog i Okružnog suda u severnom delu Kosovske Mitrovice i uklanjanja srpskih zastava sa njih, povređeno je oko 70 osoba, 15 teže, a uhapšeno 53.

2015 - U manastiru trinitaraca Svetog Ildefonsa, u centru Madrida, identifikovani se posmrtni ostaci čuvenog španskog pisca Miguela Servantesa, koji je preminuo aprila 1616. Antropolog Francisko Etksebaria potvrdio je da je tim eksperata pozitivno identifikovao posmrtne ostatke Servantesa, oko čega je prethodno postojala dilema. Servantesov "Don Kihot" jedno je od najznamenitijih književnih dela uopšte i smatra se pretečom modernog romana.

2020 - Čelnici 27 država članica EU odlučili su da zatvore granice Unije na 30 dana, osim za izuzetne slučajeve, u nadi da će ograničiti širenje pandemije virusa.

2020 - Umrla je Beti Vilijams, mirovna aktivistkinja iz Severne Irske, nobelovac. Bila je svedok tragičnog događaja avgusta 1976. kada je pripadnik Irske republikanske armije usmrtio, prilikom akcije, troje dece. Ona je potom pokrenula peticiju za mir, koja je široko prihvaćena. Osnivač je organizacije Žene za mir i čelnik Globalne fondacije za decu.

2023 - Preminula je Dubravka Ugrešić, pisac. Cenjena i nagrađivana u vreme bivše Jugoslavije, Hrvatsku je napustila u vreme raspada zemlje kao neskriveni protivnik novog režima u Zagrebu. Osim kao literata, hrabar esejista, bavila se naukom kao istoričar književnosti, pored drugog bila je izuzetan poznavalac ruske avangarde. Prva je žena dobitnica NIN-ove nagrade za roman godine 1988. Dela: "Poza za prozu", "Štefica Cvek u raljama života", "Život je bajka", "Forsiranje romana-reke", "Američki fikcionar", "Kultura laži", "Baba Jaga je snijela jaje". Prevedena je na više od dvadeset jezika.

2023 - Međunarodni krivični sud sa središtem u Hagu izdao je nalog za hapšenje ruskog predsednika Vladimira Putina, optuživši ga da je odgovoran za ratne zločine u Ukrajini. Prema navodima MKS predsednik Rusije Vladimir Putin "odgovoran je za ratni zločin protivpravne deportacije stanovništva (dece) i protivpravnog preseljenja stanovništva iz okupiranih područja Ukrajine u Rusku Federaciju". MKS je takođe izdao nalog za hapšenje Marije Aleksejevne Lvove-Belove, komesarke za prava deteta u Kancelariji predsednika Rusije

Dogodilo se na današnji dan, 18.03.

Danas je ponedeljak, 18. mart, 78. dan 2024. Do kraja godine ima 288 dana

1745 - Umro je engleski državnik Robert Volpol, prvi britanski premijer. Predsednik vlade bio je od 1721. do 1742, najduže u istoriji Velike Britanije.

1780 - Rođen je knjaz Miloš Obrenović, vođa Drugog srpskog ustanka, knjaz Srbije od 1815. do 1839. i od 1858. do smrti 1860. Borio se u Prvom srpskom ustanku, ali se 1813. predao Turcima posle propasti ustanka i pomogao im da umire Hadži-Prodanovu bunu 1814, da bi 1815. u Takovu digao ustanak u kojem je potukao Turke. Sporazumom s Marašli Ali pašom dobio je za Srbiju ograničenu autonomiju. Potom je, vešto koristeći nesporazume Rusije i Turske, izdejstvovao sultanovo i međunarodno priznanje, što je krunisano hatišerifom iz 1830, kojim je Srbiji priznata unutrašnja samouprava, a Milošu naslednost knjaževskog dostojanstva. Pod pritiskom Miletine bune, na Sretenje 1835. izdao je slobodouman ustav, kojem su se usprotivile Rusija, Turska i Austrija, pa ga je ubrzo ukinuo. Bio je primoran da se 1839. povuče sa vlasti u korist sina Mihaila, a na presto ga je vratila Svetoandrejska skupština 1858.

1837 - Rođen je američki državnik Stiven Grover Klivlen, predsednik SAD od 1885. do 1889. i od 1893. do 1897. Lična čestitost i nezavisnost učinila ga je neprijateljem moćne njujorške organizacije "Tamani hol" - ogrezle u korupciji i podmićivanju - u okviru njegove Demokratske stranke. Tokom prvog predsedničkog mandata nastojao je da iskoreni korupciju i smanji previsoku carinsku zaštitu, a drugi mandat je obeležila finansijska kriza i radnički nemiri.

1839 - Između Kine i Velike Britanije izbio je Opijumski rat pošto su se kineske vlasti odvažile da onemoguće dopremanje opijuma u Kinu. Rat je 1842. završen porazom Kine, koja je primorana da Britancima ustupi Hongkong (britanski zvanični naziv bio je Viktorija), otvori pet luka za britansku trgovinu, plati ratnu odštetu i zaključi neravnopravan ugovor kojim su britanskim građanima u Kini date posebne privilegije.

1842 - Rođen je francuski pisac Stefan Malarme, preteča simbolista. Znatno je uticao na francusku poeziju. Dela: "Popodne jednog fauna", "Pesme i proza".

1844 - Rođen je ruski kompozitor i dirigent Nikolaj Andrejevič Rimski-Korsakov, član kompozitorske grupe "Velika petorica", čije delo odlikuju raskošne orkestarske boje, briljantna instrumentacija i virtuozna orkestracija. Oslanjao se na muzičke motive ruskog i azijskih naroda. Veoma je značajan i kao pedagog: među njegovim učenicima bili su i Igor Stravinski i Sergej Prokofjev. Napisao je "Principe orkestracije", standardni priručnik na svim muzičkim akademijama u svetu. Dela: opere "Sadko", "Zlatni petao", "Snjeguročka", "Carska nevesta", simfonijske kompozicije "Fantazija na srpske teme", "Šeherezada", "Španski kapričo".

1848 - U Milanu je izbila pobuna protiv Austrije i austrijski feldmaršal Johan Jozef Radecki morao je da povuče trupe iz grada.

1858 - Rođen je nemački inženjer Rudolf Dizel, koji je 1893. konstruisao prvi motor s unutrašnjim sagorevanjem na principu samopaljenja. Motor je po njemu dobio ime.

1869 - Rođen je britanski državnik Artur Nevil Čemberlen, vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbegne vojni sukob s Nemačkom, potpisao je krajem 1938. kapitulantski Minhenski pakt s vođom Trećeg rajha Adolfom Hitlerom, što je omogućilo nacistima da 1939. raskomadaju Čehoslovačku.

1871 - Građani Pariza podigli su revoluciju, poznatu kao Pariska komuna, čiji je neposredni povod bio Francusko - pruski rat. Naoružani radnici, nazvani "komunari", stvorili su Nacionalnu gardu, Centralni komitet kao vrhovno telo, raspisali izbore i proglasili komunu, koja je u krvi ugušena krajem maja 1871.

1874 - Rođen je ruski filozof Nikolaj Aleksandrovič Berđajev, mislilac hrišćanske inspiracije, jedna od najinteresantnijih intelektualnih pojava 20. veka. Postao je najpopularniji ruski filozof na Zapadu. U mladosti marksista, po dolasku boljševika nije se protivio novom sistemu, ali je svejedno s grupom intelektualaca sličnih nazora proteran. Potom se vratio hrišćanstvu, mada su pojedini njegovi stavovi ostali neprihvatljivi za crkvene zvaničnike. Rusiju je nevoljno napustio 1922. Veoma plodan autor, prošao je kroz različite faze, da bi u poslednjem periodu sebe smatrao "Hrišćanskim socijalistom". Dela: "Hrišćanstvo i klasna borba", "Smisao istorije", "Filozofija slobode", "Čovek i mašina", "Izvori i smisao ruskog komunizma", "O čovekovom ropstvu i slobodi", "Novo srednjovekovlje".

1913 - U Solunu je ubijen grčki kralj Đorđe I, koji je vladao Grčkom od 1863. Ubica je sebe deklarisao kao socijalistu. Đorđe I rođen je u Kopenhagenu kao princ danske kraljevske kuće Gliksburg.

1921 - Boljševici su vojskom u krvi ugušili pobunu u Kronštatu, glavnoj bazi ruske Baltičke flote. Mornari Flote i radnici u pomorskoj bazi u Kronštatu na ostrvu Kotlin u Finskom zalivu, zapadno od Petrograda, započeli su krajem februara 1921. pobunu protiv boljševičke vlasti, zahtevajući promene i okončanje boljševičke političke dominacije. Kronštatski mornari i radnici snažno su 1917. podržavali boljševike i bili jedan od najvećih oslonaca Oktobarske revolucije.

1922 - Vođu indijskog pokreta za nezavisnost Mahatmu Gandija britanski kolonijalni sud je, zato što je predvodio kampanju građanske neposlušnosti, osudio na šest godina robije.

1932 - Rođen je Džon Apdajk, američki pisac i književni kritičar. Ironičan i sumoran posmatrač, pisac snažnog introspektivnog dara. Prividno banalnim temama svedočio je o moralnim dilemama modernog čoveka. Diplomirao je engleski na Harvardu. Najpoznatiji je po ciklusu o Hariju Zeki Angstromu. Za dela "Zeka je bogat" i "Zeka je umro" dobio je Pulicerove nagrade. Bio je jedan od najplodnijih američkih autora, tokom višedecenijske karijere napisao je oko pedesetak knjiga. Za ugledni magazin "Njujorker" redovno je pisao kratke priče. Ostala dela: romani "Beži, Zeko, beži","Kentaur", "Sajam u ubožnici", "Na farmi", "Parovi", "Zeka se vraća", "Oženi me", "Državni udar", "Veštice iz Istvika", zbirke priča "Ista vrata", "Golubije perje", "Muzička škola", "Problemi", "Muzeji i žene".

1936 - Rođen je južnoafrički državnik Frederik Vilhelm de Klerk, koji je doprineo okončanju rasne diskriminacije. Kao predsednik Južne Afrike početkom devedesetih 20. veka odlučujuće je uticao da režim aparthejda bude demontiran.

1936 - Umro je grčki državnik Elefterios Venizelos, osnivač Liberalne stranke i pet puta predsednik vlade od 1910. do 1933. Predvodio je borbu za oslobođenje Krita od Turaka i ujedinjenje tog grčkog ostrva u Mediteranu s maticom. Sklopio je Balkanski savez i ušao u Prvi balkanski rat protiv Turske 1912. i uspeo je da ojača i proširi Grčku u dva balkanska i u Prvom svetskom ratu. Bio je veliki prijatelj Srbije. Kad su tokom Prvog svetskog rata Centralne sile ponudile Grčkoj teritorijalne ustupke, pod uslovom da prekrši sporazum o savezništvu sa Srbijom i stupi u rat protiv nje, ponudu je odbio, rečima: "Grčka je suviše mala zemlja da bi učinila tako veliku podlost". Kao premijer reformisao je radničko i agrarno zakonodavstvo i reorganizovao kopnenu armiju i ratnu mornaricu. Umro je Francuskoj, u emigraciji, gde se našao zbog suštinskog dugogodišnjeg neslaganja sa grčkom kraljevskom dinastijom.

1938 - Meksički predsednik Lasaro Kardenas nacionalizovao je sve privatne naftne kompanije, većinom u vlasništvu stranaca, i formirao državni naftni monopol "Pemeks".

1940 - Prilikom susreta vođa Nemačke i Italije Adolfa Hitlera i Benita Musolinija na prelazu Brener u Alpima dogovoreno je da Italija za nekoliko meseci uđe u Drugi svetski rat na strani Nemačke.

1946 - Francuska Gijana, Martinik i Gvadelup dobile su status prekomorskih departmana i postale integralni deo Francuske.

1948 - Sovjetski Savez je iz tadašnje Jugoslavije opozvao vojne stručnjake pod izgovorom da su "okruženi neprijateljstvom", a sutradan i civilne, u pokušaju da jugoslovensko rukovodstvo pritiskom natera da prihvati kurs koji je nametao Informbiro.

1956 - Umro je srpski episkop Nikolaj Velimirović (Nikola), teolog, književnik i besednik, vladika ohridski i žički, jedna od najumnijih glava Srpske crkve uopšte. Po završetku studija u Švajcarskoj i doktorata u Bernu, studirao je filozofiju na Oksfordu i u Ženevi (drugi doktorat). Po povratku u Srbiju radio je kao profesor. Zamonašio se 1909. u manastiru Rakovica, nakon neobičnog ozdravljenja. Završio je Duhovnu akademiju u Petrogradu. Prvi svetski rat proveo je u Britaniji i SAD kao izaslanik srpske vlade, s ciljem da se tamošnjoj javnosti predstavi srpska stvar. Između dva svetska rata predvodio je Pravoslavnu narodnu hrišćansku zajednicu, poznatu kao Bogomoljački pokret, samonikli pokret malih ljudi koji su težili višem nivou duhovnosti od onog koji omogućava klasičan parohijski život. Bila je to vrlo netipična pojava za srpske prilike. Obnovio je brojne srpske hramove, najviše u Ovčarsko-kablarskoj klisuri ali i u Južnoj Srbiji (danas Makedonija). Tokom Drugog svetskog rata nalazio se u konfinaciji (Ljubostinja, Vojlovica), zbog podrške državnom udaru od 27.3.1941. Izvesno vreme proveo je i u logoru Dahau s patrijarhom Gavrilom (Dožić). Bila su to jedina dva visoka crkvena zvaničnika u Evropi koja su se nalazila u koncentracionom logoru. Nije se nikada više vratio u Srbiju. Prilikom dolaska na tlo SAD nakon rata, dočekalo ga je više desetina episkopa raznih hrišćanskih crkava - što je pokazatelj njegovog neverovatnog ugleda. Umro je u ruskom manastiru Svetog Tihona u Saut Kananu u Pensilvaniji (SAD) a sahranjen je na srpskom groblju pored manastira Svetog Save u Libertvilu. Mošti su mu prenete u Srbiju 1991. Srpska Crkva ga je proglasila za svetitelja. Kao autor bio je neobično plodan, ali često neujednačen i čak kontradiktoran. Dela: "Religija Njegoševa", "Besede pod Gorom", "Iznad greha i smrti", "Duša Srbije", "Srbija u svetlosti i mraku", "Duhovni preporod Evrope", "Agonija crkve", "Reči o Svečoveku", "Molitve na jezeru", "Omilije", "Ohridski prolog", "Teodul", "Srpski narod kao Teodul", "Srednji sistem", "Indijska pisma", "Kasijana", "Žetve Gospodnje", "Divan", "Jedini Čovekoljubac" i dr.

1962 - Potpisan je sporazum o prekidu vatre u Alžiru, čime je okončan osmogodišnji rat za nezavisnost te francuske kolonije.

1965 - Sovjetski kosmonaut Aleksej Leonov izašao je iz vasionskog broda "Vashod 2" i postao prvi čovek koji je "šetao" kosmosom.

1965 - Umro je bivši egipatski kralj Faruk I, poslednji monarh Egipta. Na presto je stupio 1936, ali je njegov vladarski autoritet okrnjila nemogućnost da spreči britansko uplitanje u unutrašnja pitanja Egipta i vojni poraz u prvom arapsko-izraelskom ratu 1948. S vlasti su ga 1952. zbacili pobunjeni oficiri, posle čega je prinuđen da ode u izbeglištvo i umro je u Rimu.

1969 - Predsednik SAD Ričard Nikson izdao je tajnu naredbu o bombardovanju Kambodže.

1970 - Proamerički general Lon Nol izveo je državni udar u Kambodži dok je šef države princ Norodom Sihanuk bio u poseti Moskvi.

1975 - Skupština Tunisa proglasila je Habiba Burgibu doživotnim šefom države.

1978 - Bivši pakistanski šef vlade Zulfikar Ali Buto proglašen je krivim na montiranom suđenju i osuđen na smrt jer je navodno naredio ubistvo političkog protivnika.

1980 - Umro je nemački filozof Erih From. Kritički je tumačio Sigmunda Frojda, sa marksističkih pozicija. Emigrirao je iz Nemačke pred nacizmom. Dela: "Bekstvo od slobode", "Čovek za sebe", "Zdravo društvo", "Veština voleti", "Zen-budizam i psihoanaliza", "Anatomija ljudske destruktivnosti", "Misija Zigmunda Frojda", "Marksova koncepcija čoveka", "Čovekovo srce", "Bićete kao bogovi".

1983 - Umro je bivši italijanski kralj Umberto II, poslednji monarh Italije, koji je na prestolu proveo samo mesec dana. Postao je kralj u maju 1946, posle abdikacije oca Vitorija Emanuela III, ali je i sam abdicirao u junu 1946, jer su Italijani referendumom odabrali republiku, posle čega je morao da emigrira i umro je u Švajcarskoj.

1994 - U Vašingtonu je u prisustvu predsednika SAD Bila Klintona potpisan sporazum o muslimansko-hrvatskoj federaciji u BiH, koja je kasnije, Dejtonskim sporazumom, postala jedan od dva entiteta u bivšoj jugoslovenskoj republici Bosni i Hercegovini.

1997 - Izraelci su počeli izgradnju jevrejskog naselja Har Homa u istočnom Jerusalimu, što je izazvalo ogorčene proteste Palestinaca.

1999 - Predstavnici kosovskih Albanaca posle fingiranih pregovora potpisali su u Parizu papir koji su SAD i njeni NATO saveznici nazvali "međunarodnim mirovnim sporazumom". "Sporazum" je nesumnjivo bio uperen protiv suvereniteta i teritorijalne celovitosti Srbije i SRJ. Delegacija Srbije odbila je da ga potpiše, što je učinio i predstavnik Rusije u svojstvu svedoka. Šest dana potom otpočela je agresija NATO na Srbiju (SRJ).

2000 - Pobedom kandidata Demokratske partije progresa Čen Šui Bijana, pristalice nezavisnosti Tajvana od Kine, na tom kineskom ostrvu je posle više od pola veka okončana vladavina Nacionalističke partije.

2003 - Predsednik Iraka Sadam Husein, u jednom od retkih pojavljivanja u javnosti, saopštio je Iračanima posredstvom televizije, obučen u vojnu uniformu, da je odbacio američki ultimatum da ode u izbeglištvo ili da se suoči s ratom.

2008 - Tibetanska vlada u egzilu saopštila je da je u Lasi na Tibetu, poginulo 99 ljudi, u sukobima tibetanskih demonstranata i kineskih snaga bezbednosti, tokom višednevnih nemira započetih 8 dana ranije, povodom obeležavanja 49. godišnjice tibetanske pobune, koju je tada ugušila vojska.

2008 - Umro je Entoni Mingela, režiser, pisac, glumac, dobitnik Oskara. Filmovi: "Talentovani gospodin Ripli", "Hladna planina", "Provalnik". Za film "Engleski pacijent", nastao na osnovu knjige kanadskog pisca Majkla Ondatjea, Mingela je dobio Oskara 1996.

2008 - Preminuo je srpski glumac Živojin Žika Milenković. Pozorišnu karijeru započeo je u rodnom Nišu, a nastavio je u Beogradskom dramskom pozorištu, u kojem je radio do penzionisanja. Igrao je u preko 150 pozorišnih predstava, oko 30 filmova i više od 300 televizijskih emisija.

2015 - U napadu koji su izvršili islamski teroristi, u muzeju Bardo u glavnom gradu Tunisa, poginule su 23 osobe, među kojima strani turisti, dva napadača, jedna pripadnica osoblja i jedan pripadnik tuniske službe bezbednosti. Stradali turisti bili su Južnoafrikanci, Francuzi, Poljaci i Italijani.

2015 - Ukrajinski predsednik Petro Porošenko potpisao je Zakon o posebnom statusu Donbasa, koji predviđa ograničenu autonomiju pošto budu sprovedeni lokalni izbori po ukrajinskim zakonima. Prethodnog dana, ukrajinska Rada (skupština) odobrila je, u skladu sa mirovnim sporazumom iz Minska iz septembra 2014. privremeni specijalni status Donbasu, oblasti na istoku Ukrajine koja je pod kontrolom proruskih snaga.

2017 – Umro je Čak Beri, američki muzičar, pionir rok end rola. Čarls Edvard Anderson "Čak" Beri, upamćen je po hitovima poput Džoni Bi Gud (Johnny B. Goode,), Rol Over Betoven ili Svit Litl Sikstin (Sweet Little Sixteen). Nagradu Gremi, za životno delo, dobio je 1984. i bio je među prvima koji su ušli u Rok end rol kuću slavnih 1986. godine.

2018 - Vladimir Putin ubedljivo je pobedio na predsedničkim izborima u Rusiji, osvojivši 76,67 odsto glasova, čime je obezbeđen novi mandat.

2019 – U Utrehtu, Holandija, prilikom napada vatrenim oružjem koje je izveo Turčin Gokman Tanis, na putnike gradskog tramvaja, četiri osobe su poginule a šest je povređeno.

2020 - Evropska radiodifuzna unija (EBU) donela je odluku da nadmetanje "Evrovizija 2020" bude otkazano, usled pandemije. U saopštenju je pritom naglašeno da i EBU i planirani grad domaćin, nameravaju da manifestacija u Roterdamu bude održana 2021.

2022 - Pušten je u rad "Čanakale 1915" nad morezom Dardaneli, najduži viseći most na svetu, ukupne dužine 4.608 metara, smešten desetak kilometara juzno od Mramornog mora. Glavni raspon je 2.023 metra, širina 45,06, visina 334 metra. Nazvan je po turskoj pomorskoj pobedi 1915, nad Britancima i Francuzima, tokom Prvog svetskog rata. Čanakale je turski naziv za Dardanele, u antici nazivan Helespont. "Čanakale 1915" je prvi stalni prelaz, most, preko Dardanela, dok nad Bosforom postoje tri mosta, kao i tunel ispod mora.

Dogodilo se na današnji dan, 19.03.

Na današnji dan 2003. godine američke i britanske snage počele su invaziju na Irak, uprkos protivljenju Francuske, Rusije, Kine i Nemačke, dva sata po isteku ultimatuma koji je predsednik Džordž Buš postavio predsedniku Sadamu Huseinu da sa sinovima i saradnicima napusti zemlju.

Danas je utorak, 19. mart, 79. dan 2042. Do kraja godine ima 287 dana.

43. p.n.e. - Rođen je rimski pisac Publije Ovidije, jedan od najvećih pesnika svetske literature. "Čega god se taknem, postaje stih", njegove su reči. Car Oktavijan Avgust prognao ga je 9. n.e. u Tomi u provinciji Mezija na Crnom moru (sadašnja Konstanca u Rumuniji), zbog ljubavne veze s carevom razuzdanom kćerkom Julijom. Uprkos molbi za oproštaj u delima "Tugovanke" i "Pisma sa Ponta", umro je 17. kao prognanik u Tomiju. Tačan datum njegove smrti nije poznat. Ostala dela: prepev 250 grčkih mitova u 15 knjiga sa 11.995 stihova u heksametrima, "Preobraženja" (Metamorphoses), "Ljubavi", "Lekovi od ljubavi", "Legendarne ljubavnice" ili "Pisma", "Ljubavna tehnika", "Praznični kalendar" (Fasti), drama "Medeja" (izgubljena).

1413 - Umro je engleski kralj Henri IV, osnivač Lankasterske dinastije. Presto je prigrabio 1399. zbacivši brata od strica Ričarda II, koji je 1400. pod misterioznim okolnostima umro u zatočeništvu u zamku Pontefrakt. Tokom vladavine ugušio je pobune Velšana i Ričardovih pristalica, ali je cena tih ratova bila teško oporezivanje podanika i iscrpljujuća borba s parlamentom za kontrolu kraljevske blagajne. Poslednje godine vladavine obeležila je njegova teška bolest i oštre frakcijske borbe u vrhu vlasti.

1815 - Francuski car Napoleon I trijumfalno se vratio u Pariz iz progonstva sa sredozemnog ostrva Elba. Posle "vladavine sto dana" u bici kod Vaterloa u junu 1815. porazile su ga sile antifrancuske koalicije i doživotno je prognan na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu.

1828 - Rođen je norveški pisac Henrik Ibzen, jedan od najvećih u istoriji drame, bespoštedan kritičar građanskog društva. Mnogo je putovao po Evropi, izučavajući dramaturgiju i pišući. Nakon 20 godina vratio se u Norvešku i postao upravnik nacionalnog teatra u Oslu. Dela: drame "Pretendenti na presto", "Brand", "Per Gint", "Savez mladih", "Stubovi društva", "Lutkin dom", "Aveti", "Narodni neprijatelj", "Divlja patka", "Rosmersholm", "Gospođa s mora", "Heda Gabler", "Graditelj Sulnes", "Mali Ejulf", "Jun Gabrijel Borkman", "Kad se mi mrtvi probudimo", "Pesme".

1875 - Rođen je korejski državnik Singman Ri, prvi predsednik Južne Koreje, koji je posle podele korejskog poluostrva, kao vođa Liberalne partije 1949. postao šef države. Sa vlasti se povukao 1960. pod pritiskom studentskih protesta širom zemlje zbog izbornih prevara.

1890 - Rođen je italijanski pevač Benjamino Đilji, jedan od najvećih operskih tenora 20. veka. Više od 40 godina je blistavo tumačio šezdesetak rola, posebno u operama italijanskih i francuskih kompozitora. Takođe je igrao u nizu filmova.

1894 - Umro je mađarski revolucionar Lajoš Košut, vođa Mađarske revolucije 1848, nepomirljiv protivnik režima Habzburške monarhije. Posle upada snaga Josipa Jelačića u Mađarsku u septembru 1848, organizovao je Komitet za odbranu otadžbine, potukao Jelačića i krenuo na Beč da bi se obračunao sa Habzburzima. Protiv Košuta su bili mađarski konzervativni krugovi zbog njegovog naglašenog liberalizma, dok je krupna aristokratija (magnati) bila opredeljena za Habzburge. Zbog izrazitog nacionalizma protiv njega su bili i nemađarski narodi Ugarske, uključujući i većinu Srba. Ipak među njegovim bliskim saradnicima tokom revolucije bilo je i ljudi srpskog porekla, poput Šandora Petefija (kršten kao Aleksandar Petrović) ili generala Janoša (Jovana) Damjanića. Mađarska republika je ubrzo podlegla spoljnoj vojnoj intervenciji a Košut je emigrirao i 1894. umro je u Torinu u Italiji.

1908 - Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac Majkl Redgrejv. Posebno se isticao suptilnošću u karakterizaciji likova i izvrsno je vladao jezikom. Filmovi: "Gospođa koja nestaje", "Smrt noći", "Brauningova verzija", "Važno je zvati se Ernest", "Usamljenost trkača na duge staze", "Juriš lake konjice", "Demoni".

1913 - Poginuo je srpski pilot Mihajlo Petrović, u borbama nad Skadrom, prvi pilot koji je stradao u istoriji vojnog vazduhoplovstva. Rođen je u Vlakči kod Kragujevca 1884. Bio je artiljerijski podoficir. Kada je Ministarstvo vojno objavilo konkurs za avijaciju 1912. Petrović je primljen u prvu grupu od šest kandidata za školu avijacije. Školovao se u Francuskoj i bio je prvi srpski pilot koji je dobio pilotsku diplomu. Na svom avionu tipa "farman" u sastavu Primorskog aeroplanskog odreda 1913. učestvovao je u operacijama oko Skadra, gde je i poginuo, ispavši iz aviona zahvaćenog vazdušnim strujama.

1915 - Rođen je ruski klavirista nemačkog porekla Svjatoslav Teofilovič Rihter, najznačajniji pijanista 20. veka, prema pojedinim muzičkim kritičarima i najveći pijanista u istoriji muzike. Originalno je tumačio kompozicije različitih epoha, interpretirajući ih savršenom tehnikom, što je oduševljavalo koncertnu publiku širom sveta.

1925 - Rođen je Dejvid Voren, australijski izumitelj, pronalazač "crne kutije". Voren je počeo da radi na takvom uređaju 1953. nakon učešća u istrazi nesreće jednog aviona. Reč je o napravi za snimanje podataka o letu aviona kao i razgovora u pilotskoj kabini. Prototip koji se pojavio 1956. australijska uprava za civilno vazduhoplovstvo odbacila je kao bezvredan. "Crna kutija" je danas obavezan, sastavni deo svih aviona.

1929 - Umro je francuski maršal Ferdinand Foš, koji je u Prvom svetskom ratu komandovao ključnim bitkama protiv Nemaca na Zapadnom frontu. U njegovom komandnom vagonu u Kompijenju kod Pariza Nemačka je u novembru 1918. potpisala kapitulaciju.

1932 - Rođen je srpski glumac Branislav Ciga Jerinić. Ostvario je više od stotinu značajnih uloga samo u Narodnom pozorištu. Rođen je u Kragujevcu a glumu je studirao u Beogradu. Odigrao je više upečatljivih uloga u televizijskim dramama i serijama kao i u filmovima: "Marš na Drinu", "Bokseri idu u raj", "Savamala", "Lazar"... Među brojnim zapaženim ulogama Jerinića bili su Magbet, pukovnik Kotvic u "Princu od Homburga" Fon Klajsta, Sorina u Čehovljevom "Galebu"... Dobitnik je niza priznanja među kojima su i "Raša Plaović", "Joakim Vujić", "Jovan Sterija Popović".

1933 - Nemački nacisti otvorili su prvi koncentracioni logor - Dahau.

1935 - Umro je srpski geolog Vladimir K. Petković, član Srpske kraljevske akademije, osnivač Državnog geološkog instituta, profesor i rektor Beogradskog univerziteta, najbolji poznavalac kredne formacije kod nas i tektonike istočne Srbije. Bio je upravnik Geološkog zavoda Beogradskog univerziteta i urednik "Geoloških anala Balkanskog poluostrva". Napisao je oko 70 radova, pretežno o stratigrafiji i tektonici Srbije. Dela: "Geologija istočne Srbije", "O tektonskom sklopu istočne Srbije", "Tercijer u Skopskoj ravnici", "Tupižnica i njeno podnožje", "Golt u Srbiji", "O baremskom katu na Grebenu", "Aptski kat u istočnoj Srbiji".

1945 - U Drugom svetskom ratu počele su završne operacije za oslobađanje Jugoslavije, za šta je odlučujući bio proboj Sremskog fronta tri sedmice docnije.

1956 - Francuska je priznala nezavisnost Tunisa, s Habibom Burgibom kao prvim predsednikom.

1972 - U lavini na planini Fudži u Japanu poginulo je 19 alpinista.

1991 - Kaleda Zija izabrana je za predsednika vlade Bangladeša, u prvom mirnom demokratskom prenosu vlasti od nastanka te zemlje 1971.

1994 - Tunis je dobio prvu višepartijsku skupštinu.

1995 - Muslimanska armija u Bosni i Hercegovini pokrenula je snažnu ofanzivu na Vojsku Republike Srpske na Majevici i Vlašiću, 40 dana pre isteka četvoromesečnog primirja, zaključenog uz posredovanje bivšeg predsednika SAD Džimija Kartera.

1995 - U Irak je upalo 35.000 turskih vojnika u operaciji protiv kurdskih pobunjenika.

1995 - U napadu nervnim gasom japanske verske sekte AUM Šinrikjo u tokijskoj podzemnoj železnici usmrćeno je 12 ljudi, a više od 5.500 je povređeno.

1996 - Jedan od ključnih iračkih generala u Zalivskom ratu Nazar Hazrađi prebegao je u Jordan.

1999 - Četiri dana pre početka agresije NATO na Srbiju (SRJ) sa Kosova i Metohije povuklo se svih 1.380 verifikatora Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS).

1999 - U sukobima kod Srbice i Podujeva poginuo je jedan policajac i sedam terorista takozvane OVK.

2001 - Najveća naftna platforma u svetu, smeštena naspram obala Brazila, potonula je za samo nekoliko minuta, pet dana nakon snažne eksplozije u kojoj je poginulo 11 ljudi.

2005 - SAD su usvojile strategiju preventivnih udara protiv država koje predstavljaju pretnju.

2007 - Najmanje 63 osobe nastradale su u požaru koji je izbio u jednom domu za stara lica u mestu Kamiševacka, na Kavkazu, na jugozapadu Rusije, dok ih je još tridesetak povređeno.

2007 - Svetska zdravstvena organizacija objavila je da je meningitis usmrtio 1.670 osoba u subsaharskoj Africi, tokom prethodna dva meseca, dok je njih oko 16.000 zaraženo tom bolešću.

2009 - Umro je Vladimir Savčić Čobi, poznati pevač, zabavljač i glumac. Rođen je u Nišu 1948. a odrastao je u Sarajevu, gde je i započeo muzičku karijeru. Proslavio se kao član muzičkog sastava "Pro arte". Potom je nastavio solo karijeru. Upamćen je i po ulozi u humorističkoj seriji posvećenoj ratu u Bosni "Složna braća". Tokom karijere prodao je osam miliona ploča što ga čini jednim od najpopularnijih izvođača negdašnje Jugoslavije.

2017 - Umro je Dejvid Rokfeler, američki milijarder, filantrop. Nalazio se na čelu banke Džej Pi Morgan Čejs, i upravljao je ogromnom mrežom, kako poslovne tako i filantropske prirode, od očuvanja životne sredine do umetnosti. Njegovo bogatstvo procenjeno je na 3,3 milijarde US dolara. Bio je poslednji predstavnik svoje generacije znamenite famillije najkrupnijeg biznisa. Upamćen je i po nizu dobrotvornih akcija, tako je na 100. rođendan 2015, državi Mejn poklonio više od 2.000 hektara zemlje pokraj nacionalnog parka.

Dogodilo se na današnji dan, 20.03.

Danas je sreda, 20. mart, 80. dan 2024. Do kraja godine ima 286 dana.

43. p.n.e. - Rođen je rimski pisac Publije Ovidije, jedan od najvećih pesnika svetske literature. "Čega god se taknem, postaje stih", njegove su reči. Car Oktavijan Avgust prognao ga je 9. n.e. u Tomi u provinciji Mezija na Crnom moru (sadašnja Konstanca u Rumuniji), zbog ljubavne veze s carevom razuzdanom kćerkom Julijom. Uprkos molbi za oproštaj u delima "Tugovanke" i "Pisma sa Ponta", umro je 17. kao prognanik u Tomiju. Tačan datum njegove smrti nije poznat. Ostala dela: prepev 250 grčkih mitova u 15 knjiga sa 11.995 stihova u heksametrima, "Preobraženja" ( Metamorphoses ), "Ljubavi", "Lekovi od ljubavi", "Legendarne ljubavnice" ili "Pisma", "Ljubavna tehnika", "Praznični kalendar" ( Fasti ), drama "Medeja" (izgubljena).

1413 - Umro je engleski kralj Henri IV , osnivač Lankasterske dinastije. Presto je prigrabio 1399. zbacivši brata od strica Ričarda II , koji je 1400. pod misterioznim okolnostima umro u zatočeništvu u zamku Pontefrakt. Tokom vladavine ugušio je pobune Velšana i Ričardovih pristalica, ali je cena tih ratova bila teško oporezivanje podanika i iscrpljujuća borba s parlamentom za kontrolu kraljevske blagajne. Poslednje godine vladavine obeležila je njegova teška bolest i oštre frakcijske borbe u vrhu vlasti.

1815 - Francuski car Napoleon I trijumfalno se vratio u Pariz iz progonstva sa sredozemnog ostrva Elba. Posle "vladavine sto dana" u bici kod Vaterloa u junu 1815. porazile su ga sile antifrancuske koalicije i doživotno je prognan na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu.

1828 - Rođen je norveški pisac Henrik Ibzen, jedan od najvećih u istoriji drame, bespoštedan kritičar građanskog društva. Mnogo je putovao po Evropi, izučavajući dramaturgiju i pišući. Nakon 20 godina vratio se u Norvešku i postao upravnik nacionalnog teatra u Oslu. Dela: drame "Pretendenti na presto", "Brand", "Per Gint", "Savez mladih", "Stubovi društva", "Lutkin dom", "Aveti", "Narodni neprijatelj", "Divlja patka", "Rosmersholm", "Gospođa s mora", "Heda Gabler", "Graditelj Sulnes", "Mali Ejulf", "Jun Gabrijel Borkman", "Kad se mi mrtvi probudimo", "Pesme".

1875 - Rođen je korejski državnik Singman Ri, prvi predsednik Južne Koreje, koji je posle podele korejskog poluostrva, kao vođa Liberalne partije 1949. postao šef države. Sa vlasti se povukao 1960. pod pritiskom studentskih protesta širom zemlje zbog izbornih prevara.

1890 - Rođen je italijanski pevač Benjamino Đilji, jedan od najvećih operskih tenora 20. veka. Više od 40 godina je blistavo tumačio šezdesetak rola, posebno u operama italijanskih i francuskih kompozitora. Takođe je igrao u nizu filmova.

1894 - Umro je mađarski revolucionar Lajoš Košut, vođa Mađarske revolucije 1848, nepomirljiv protivnik režima Habzburške monarhije. Posle upada snaga Josipa Jelačića u Mađarsku u septembru 1848, organizovao je Komitet za odbranu otadžbine, potukao Jelačića i krenuo na Beč da bi se obračunao sa Habzburzima. Protiv Košuta su bili mađarski konzervativni krugovi zbog njegovog naglašenog liberalizma, dok je krupna aristokratija (magnati) bila opredeljena za Habzburge. Zbog izrazitog nacionalizma protiv njega su bili i nemađarski narodi Ugarske, uključujući i većinu Srba. Ipak među njegovim bliskim saradnicima tokom revolucije bilo je i ljudi srpskog porekla, poput Šandora Petefija (kršten kao Aleksandar Petrović) ili generala Janoša (Jovana) Damjanića. Mađarska republika je ubrzo podlegla spoljnoj vojnoj intervenciji a Košut je emigrirao i 1894. umro je u Torinu u Italiji.

1908 - Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac Majkl Redgrejv. Posebno se isticao suptilnošću u karakterizaciji likova i izvrsno je vladao jezikom. Filmovi: "Gospođa koja nestaje", "Smrt noći", "Brauningova verzija", "Važno je zvati se Ernest", "Usamljenost trkača na duge staze", "Juriš lake konjice", "Demoni".

1913 - Poginuo je srpski pilot Mihajlo Petrović, u borbama nad Skadrom, prvi pilot koji je stradao u istoriji vojnog vazduhoplovstva. Rođen je u Vlakči kod Kragujevca 1884. Bio je artiljerijski podoficir. Kada je Ministarstvo vojno objavilo konkurs za avijaciju 1912. Petrović je primljen u prvu grupu od šest kandidata za školu avijacije. Školovao se u Francuskoj i bio je prvi srpski pilot koji je dobio pilotsku diplomu. Na svom avionu tipa "farman" u sastavu Primorskog aeroplanskog odreda 1913. učestvovao je u operacijama oko Skadra, gde je i poginuo, ispavši iz aviona zahvaćenog vazdušnim strujama.

1915 - Rođen je ruski klavirista nemačkog porekla Svjatoslav Teofilovič Rihter, najznačajniji pijanista 20. veka, prema pojedinim muzičkim kritičarima i najveći pijanista u istoriji muzike. Originalno je tumačio kompozicije različitih epoha, interpretirajući ih savršenom tehnikom, što je oduševljavalo koncertnu publiku širom sveta.

1925 - Rođen je Dejvid Voren, australijski izumitelj, pronalazač "crne kutije". Voren je počeo da radi na takvom uređaju 1953. nakon učešća u istrazi nesreće jednog aviona. Reč je o napravi za snimanje podataka o letu aviona kao i razgovora u pilotskoj kabini. Prototip koji se pojavio 1956. australijska uprava za civilno vazduhoplovstvo odbacila je kao bezvredan. "Crna kutija" je danas obavezan, sastavni deo svih aviona.

1929 - Umro je francuski maršal Ferdinand Foš, koji je u Prvom svetskom ratu komandovao ključnim bitkama protiv Nemaca na Zapadnom frontu. U njegovom komandnom vagonu u Kompijenju kod Pariza Nemačka je u novembru 1918. potpisala kapitulaciju.

1932 - Rođen je srpski glumac Branislav Ciga Jerinić. Ostvario je više od stotinu značajnih uloga samo u Narodnom pozorištu. Rođen je u Kragujevcu a glumu je studirao u Beogradu. Odigrao je više upečatljivih uloga u televizijskim dramama i serijama kao i u filmovima: "Marš na Drinu", "Bokseri idu u raj", "Savamala", "Lazar"... Među brojnim zapaženim ulogama Jerinića bili su Magbet, pukovnik Kotvic u "Princu od Homburga" Fon Klajsta, Sorina u Čehovljevom "Galebu"... Dobitnik je niza priznanja među kojima su i "Raša Plaović", "Joakim Vujić", "Jovan Sterija Popović".

1933 - Nemački nacisti otvorili su prvi koncentracioni logor - Dahau.

1935 - Umro je srpski geolog Vladimir K. Petković, član Srpske kraljevske akademije, osnivač Državnog geološkog instituta, profesor i rektor Beogradskog univerziteta, najbolji poznavalac kredne formacije kod nas i tektonike istočne Srbije. Bio je upravnik Geološkog zavoda Beogradskog univerziteta i urednik "Geoloških anala Balkanskog poluostrva". Napisao je oko 70 radova, pretežno o stratigrafiji i tektonici Srbije. Dela: "Geologija istočne Srbije", "O tektonskom sklopu istočne Srbije", "Tercijer u Skopskoj ravnici", "Tupižnica i njeno podnožje", "Golt u Srbiji", "O baremskom katu na Grebenu", "Aptski kat u istočnoj Srbiji".

1945 - U Drugom svetskom ratu počele su završne operacije za oslobađanje Jugoslavije, za šta je odlučujući bio proboj Sremskog fronta tri sedmice docnije.

1956 - Francuska je priznala nezavisnost Tunisa, s Habibom Burgibom kao prvim predsednikom.

1972 - U lavini na planini Fudži u Japanu poginulo je 19 alpinista.

1991 - Kaleda Zija izabrana je za predsednika vlade Bangladeša, u prvom mirnom demokratskom prenosu vlasti od nastanka te zemlje 1971.

1994 - Tunis je dobio prvu višepartijsku skupštinu.

1995 - Muslimanska armija u Bosni i Hercegovini pokrenula je snažnu ofanzivu na Vojsku Republike Srpske na Majevici i Vlašiću, 40 dana pre isteka četvoromesečnog primirja, zaključenog uz posredovanje bivšeg predsednika SAD Džimija Kartera.

1995 - U Irak je upalo 35.000 turskih vojnika u operaciji protiv kurdskih pobunjenika.

1995 - U napadu nervnim gasom japanske verske sekte AUM Šinrikjo u tokijskoj podzemnoj železnici usmrćeno je 12 ljudi, a više od 5.500 je povređeno.

1996 - Jedan od ključnih iračkih generala u Zalivskom ratu Nazar Hazrađi prebegao je u Jordan.

1999 - Četiri dana pre početka agresije NATO na Srbiju (SRJ) sa Kosova i Metohije povuklo se svih 1.380 verifikatora Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju (OEBS).

1999 - U sukobima kod Srbice i Podujeva poginuo je jedan policajac i sedam terorista takozvane OVK.

2001 - Najveća naftna platforma u svetu, smeštena naspram obala Brazila, potonula je za samo nekoliko minuta, pet dana nakon snažne eksplozije u kojoj je poginulo 11 ljudi.

2005 - SAD su usvojile strategiju preventivnih udara protiv država koje predstavljaju pretnju.

2007 - Najmanje 63 osobe nastradale su u požaru koji je izbio u jednom domu za stara lica u mestu Kamiševacka, na Kavkazu, na jugozapadu Rusije, dok ih je još tridesetak povređeno.

2007 - Svetska zdravstvena organizacija objavila je da je meningitis usmrtio 1.670 osoba u subsaharskoj Africi, tokom prethodna dva meseca, dok je njih oko 16.000 zaraženo tom bolešću.

2009 - Umro je Vladimir Savčić Čobi, poznati pevač, zabavljač i glumac. Rođen je u Nišu 1948. a odrastao je u Sarajevu, gde je i započeo muzičku karijeru. Proslavio se kao član muzičkog sastava "Pro arte". Potom je nastavio solo karijeru. Upamćen je i po ulozi u humorističkoj seriji posvećenoj ratu u Bosni "Složna braća". Tokom karijere prodao je osam miliona ploča što ga čini jednim od najpopularnijih izvođača negdašnje Jugoslavije.

2017 - Umro je Dejvid Rokfeler, američki milijarder, filantrop. Nalazio se na čelu banke Džej Pi Morgan Čejs, i upravljao je ogromnom mrežom, kako poslovne tako i filantropske prirode, od očuvanja životne sredine do umetnosti. Njegovo bogatstvo procenjeno je na 3,3 milijarde US dolara. Bio je poslednji predstavnik svoje generacije znamenite famillije najkrupnijeg biznisa. Upamćen je i po nizu dobrotvornih akcija, tako je na 100. rođendan 2015, državi Mejn poklonio više od 2.000 hektara zemlje pokraj nacionalnog parka.

Dogodilo se na današnji dan, 21.03.

Danas je četvrtak, 21. mart, 81. dan 2024. Do kraja godine ima 285 dana.

1556 - Kenterberijski nadbiskup Tomas Krenmer spaljen je na lomači kao jeretik u vreme rimokatoličke reakcije kraljice Meri I. Kao glavni zastupnik verske reformacije u Engleskoj uveo je liturgiju na engleskom jeziku i sastavio "Opšti molitvenik" na engleskom.

1685 - Rođen je nemački kompozitor Johan Sebastijan Bah, jedan od najznačajnijih u istoriji muzike. Za života je više cenjen kao orguljaš nego kao kompozitor i tek je Feliks Mendelson otkrio njegovu vrednost izvođenjem "Muke po Mateji". Bahov veliki opus - delom izgubljen, jer je posle smrti 1750. pao u zaborav - osnova je razvitka muzičkih pravaca novijeg doba. Komponovao je više od 300 kantata, fuga, oratorijuma, preludijuma, fantazija, tokata, orkestarskih svita, dela za orgulje, klavir, čembalo, violinu, violončelo, klavikord, flautu. Doveo je do vrhunca barokni polifoni stil, usavršivši i produbivši sredstva muzičkog izraza, posebno kontrapunkt, harmoniju i instrumentaciju - njegovo stvaralaštvo sinteza je dotadašnjih dostignuća u vokalnoj i instrumentalnoj muzici. Dela: duhovne kompozicije "Imao sam mnogo jada", "Hristos je ležao u samrtnim mukama", "Snažna tvrđava je naš Bog", "Misa u h molu", "Božićni oratorijum", "Magnifikat", "Muka po Jovanu", "Muka po Mateji", svetovne kompozicije "Kantata o kafi", "Seljačka kantata", "Francuske svite", "Engleske svite", "Dobro temperovani klavir", "Italijanski koncert", "Goldberg varijacije", "Hromatska fantazija i fuga", šest "Brandeburških koncerata", "Umetnost fuge", "Trostruki koncert" za flautu, violinu i klavir.

1804 - Stupio je na snagu Napoleonov kodeks, francuski krivični i građanski zakonik, kojim je car Napoleon I, tada "doživotni konzul", reformisao pravosuđe.

1806 - Rođen je meksički državnik Benito Pablo Huares, poreklom iz seljačke indijanske porodice, koji je kao predsednik od 1858. do 1865. i od 1867. do 1872. doneo zakon o odvajanju crkve od države i sproveo niz mera značajnih za socijalni i ekonomski razvitak zemlje. Od 1858. u trogodišnjem građanskom ratu predvodio je borbu protiv reakcionarnih krugova koji su oborili zakonitu vladu. Tokom francuske intervencije od 1861. do 1867. predvodio je borbu za nezavisnost zemlje, okončanu porazom intervencionista i streljanjem njihovog eksponenta cara Maksimilijana Habzburškog.

1829 - U zemljotresu u Španiji poginulo je 6.000 ljudi.

1831 - Austrijska vojska zaputila se u Italiju kako bi ugušila revolucionarne tendencije.

1839 - Rođen je ruski kompozitor Modest Petrovič Musorgski, član kompozitorske grupe "Velika petorica", predstavnik ruske nacionalne muzičke škole. Dela: opere "Boris Godunov", "Hovanščina", "Soročinski sajam", ciklus solo pesama "Dečja soba", klavirska kompozicija "Slike sa izložbe", orkestarska kompozicija "Noć na golom brdu".

1871 - Kancelar Oto fon Bizmark otvorio je prvu sednicu Rajhstaga (Skupštine) novostvorenog Nemačkog carstva.

1884 - U Francuskoj su legalizovani sindikati.

1913 - Rođen je Ivan Goran Kovačić, pesnik, hrvatski pisac i novinar, autor potresne poeme "Jama" o zločinima hrvatskih ustaša nad Srbima, kao i dela "Štrajk u fabrici štrebera", "Humoreske i satire", "Par nas s Parnasa". Ubili su ga četnici u Drugom svetskom ratu tokom bitke na Sutjesci, kod sela Vrbnice nedaleko od Foče.

1917 - Boljševici su uhapsili ruskog cara Nikolaja II, šest dana pošto su ga prinudili na abdikaciju. Car, svi članovi njegove porodice i posluga su, na osnovu naredbe vođe Oktobarske revolucije Lenjina, likvidirani i potom iskasapljeni u Jekaterinburgu (docnije Sverdlovsk) u julu 1918.

1918 - Poslednjom nemačkom ofanzivom u Prvom svetskom ratu počela je druga bitka na Somi.

1919 - Proglašena je Sovjetska Mađarska Republika, stvorena bez krvoprolića. Predsednik vlade je postao socijalista Šandor Garbai, a komesar za spoljne poslove vođa komunista Bela Kun. Vlada je nacionalizovala industrijska, rudarska i saobraćajna preduzeća, banke i trgovinu, uvela osmočasovno radno vreme i druge socijalne mere. Republika je pala avgusta 1919. nakon vojne intervencije Čehoslovačke i Rumunije. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca odbila je da učestvuje u intervenciji uprkos snažnom pritisku Pariza i Londona.

1945 - Britanski avioni su u Drugom svetskom ratu bombardovali središte Gestapoa u Kopenhagenu, u kojem je poginulo više od 70 nemačkih nacista. Tom prilikom pogođena je i lokalna francuska škola, pri čemu je usmrćeno 86 učenika i učenica, kao i 10 kaluđerica.

1952 - Kvame Nkrumah postao je šef vlade Zlatne Obale (docnije Gana), kao prvi Afrikanac južno od Sahare na položaju predsednika vlade.

1960 - Rođen je brazilski automobilski as Ajerton Sena, trostruki prvak sveta u "Formuli 1" - 1988, 1990. i 1991. U Brazilu je imao status nacionalnog heroja i njegova pogibija u maju 1994. na stazi u Imoli, tokom trke za "Gran pri San Marina", doživljena je kao nacionalna tragedija.

1960 - U južnoafričkom gradu Šarpvil, Transval, policija je ubila 69 i ranila više od 180 crnih demonstranata koji su protestovali protiv diskriminatorskih zakona. Tim povodom 21. mart proglašen je međunarodnim Danom borbe protiv aparthejda.

1963 - Zatvoren je zloglasni zatvor Alkatraz u zalivu San Franciska.

1973 - Na vanrednom zasedanju Saveta bezbednosti UN u Panami SAD su stavile veto na rezoluciju kojom je zahtevano da Vašington vrati Panami suverenitet nad zonom Panamskog kanala.

1975 - Vlada vođe pučista u Etiopiji potpukovnika Mengistu Haile Marijama saopštila je da je ukinuta 3.000 godina stara carevina. Poslednji negus (car) Haile Selasije, iako simbol borbe za slobodu te drevne afričke zemlje, ubijen je, a Etiopiju je od tada predvodila komunistički opredeljena vojna uprava.

1977 - Premijer Indije Indira Gandi dala je ostavku pošto je na izborima izgubila mesto u skupštini.

1985 - Umro je engleski pozorišni i filmski glumac Majkl Redgrejv. Posebno se isticao suptilnošću u karakterizaciji likova i izvrsno je vladao jezikom. Filmovi: "Gospođa koja nestaje", "Smrt noći", "Brauningova verzija", "Važno je zvati se Ernest", "Usamljenost trkača na duge staze", "Juriš lake konjice", "Demoni".

1990 - Namibija (bivša Jugozapadna Afrika) posle 75 godina stekla je nezavisnost od Južne Afrike.

1990 - U etničkim sukobima između Rumuna i Mađara u rumunskom gradu Tirgu Mureš poginulo je šest ljudi.

1991 - Pad saudijskog transportnog aviona u Kuvajtu nije preživeo niko od 92 senegalska vojnika i šest saudijskih članova posade.

1997 - Predsednici Rusije i SAD Boris Jeljcin i Bil Klinton saglasili su se na samitu u Helsinkiju da smanje nuklearne arsenale obe zemlje.

1998 - Umrla je ruska balerina Galina Sergejevna Ulanova, vodeća balerina "Boljšoj teatra" posle Drugog svetskog rata. Debitovala je 1928. u "Kirov teatru", odmah iskazavši raskošan talenat, posle čega je ubrzo postala prvakinja "Boljšoj teatra". Briljantno je tumačila vodeće role u baletima "Labudovo jezero", "Uspavana lepotica", "Krcko oraščić", "Žizela", "Pepeljuga", "Romeo i Juluja". Po okončanju igračke karijere postala je baletski pedagog u koreografskoj školi "Boljšoj teatra".

1999 - Teroristi takozvane OVK su u napadu na policijsku patrolu u centru Prištine ubili četvoricu policajaca.

2000 - Papa Jovan Pavle II doputovao je u Izrael, u prvu zvaničnu posetu jevrejskoj državi jednog rimokatoličkog poglavara.

2000 - Tajvanska skupština izglasala je ukidanje zabrane direktne trgovine, saobraćaja i poštanskih veza sa Kinom, koja je važila 50 godina.

2002 - U eksploziji ispred američke ambasade u Limi ubijeno je devet ljudi, što nije omelo planiranu posetu predsednika SAD Džordža Buša.

2003 - Prilikom pada helikoptera na iračkoj granici, poginulo je osam britanskih i četiri američka vojnika, što su prve poznate žrtve među napadačima na Irak.

2003 - Umro je Ivo Kušanić, novinar, karikaturista, slikar, jedan od najzapaženijih jugoslovenskih karikaturista 20. veka. Karikature je počeo da objavljuje u "Ježu", gde je dobio prvo zaposlenje. Od 1962. do odlaska u penziju 1988. radio je u "Politici" i "Ilustrovanoj politici".

2004 - U sukobu nepalskih trupa sa maoističkim pobunjenicima poginulo je najmanje 500 pobunjenika i 18 vojnika i policajaca.

2007 - Najmanje 31 osoba je izgubila život u odronima zemljišta izazvanim obilnim kišama u pakistanskom delu Kašmira.

2013 - Vođa kurdskih pobunjenika Abdulah Odžalan pozvao je na prekid vatre. Poruku Abdulaha Odžalana, koji je apel uputio iz turskog zatočeništva, pročitao je na trgu u Dijarbakiru jedan kurdski poslanik okupljenima na proslavi Kurdske nove godine. Tokom tri decenije oružane borbe Kurda, poginulo je, prema procenama, oko 45.000 ljudi.

2014 - Predsednik Rusije Vladimir Putin potpisao je zakon na osnovu kojeg je poluostrvo Krim ponovo postalo deo Rusije.

Dogodilo se na današnji dan, 22.03.

Na današnji dan 1917. uhapšen je poslednji ruski car Nikolaj II, prethodno prinuđen na abdikaciju. U prvo vreme nalazili su se u kućnom pritvoru u Carskom selu, nedaleko od Petrograda. Car, svi članovi porodice i posluga su likvidirani i potom iskasapljeni u Jekaterinburgu (docnije Sverdlovsk) jula 1918.




Danas je petak, 22. mart, 82. dan 2024. Do kraja godine ima 284 dana.

1312 - Vatikan je raspustio monaški viteški red Templara, osnovan u Palestini 1118. radi zaštite poklonika Hristovog groba.

1599 - Rođen je flamanski slikar Anton Van Dajk, istaknuti predstavnik flamanske slikarske škole, na kojeg je snažno uticao Paul Rubens, u čijem je ateljeu u mladosti radio. Potom je otišao u Italiju, pa u Francusku, a u London je došao 1632. i postao dvorski slikar kralja Čarlsa I i portretista engleskog visokog društva. Njegove religiozne kompozicije manje su vrednosti, ali se proslavio portretima, koje odlikuje plemenitost izraza, suptilnost palete i ozbiljna psihološka analiza.

1687 - Umro je francuski kompozitor, violinista, dirigent, pevač, glumac, scenograf i plesač italijanskog porekla Žan Batist Lili, tvorac klasične francuske opere, s baletima, horovima, scenskim efektima. Bio je gospodar pariskog muzičkog života, neobična ličnost izuzetnog talenta, čvrste volje i dalekosežnog uticaja na razvoj muzike svoje druge otadžbine. U saradnji s komediografom Žanom Molijerom stvorio je novu dramsko-muzičku vrstu - comedie ballet - komediju s pevanjem i plesom. Pripisuje mu se prva upotreba palice za dirigovanje. Dok je početkom 1687. dirigovao "Te Deum" za oporavak bolesnog kralja Luja XIV, ozledio se dugim dirigentskim štapom i rana se pretvorila u smrtonosnu gangrenu. Dela: opere "Tezej", "Persej", "Kadmis i Hermiona", "Alsesta", "Psiha", "Amadis od Galije", "Asmida", Asis i Galateja", "Prozefina", "Feton", komedije-baleti "Ženidba na silu", Žorž Dandin", "Gospodin od Pursonjaka", "Građanin-plemić", crkvene kompozicije "Te Deum", "De profundis", "Mizerere".

1794 - Kongres SAD usvojio je zakon kojim je američkim brodovima zabranjen prevoz crnih robova iz Afrike u Ameriku.

1797 - Rođen je pruski kralj i nemački car Vilhelm I Fridrih Ludvig, u čije ime je Oto fon Bizmark, kancelar Pruske i potom Nemačke, izvršio "krvlju i gvožđem" ujedinjenje Nemačke. Na pruskom prestolu bio je od 1861, a 1871. postao je prvi car Nemačkog carstva. Tokom njegove vladavine Prusi su Danskoj oteli Šlezvig i Holštajn 1864. u ratu 1866. porazili Austriju a u Francusko-pruskom ratu 1871. otrgli Alzas i Lorenu od Francuske. Izdao je 1879. "Lex specialis", kojim je socijalistički pokret u Nemačkoj stavljen van zakona.

1832 - Umro je nemački pisac Johan Volfgang Gete, jedno od najvećih imena svetske književnosti. Nekoliko godina posle završenih studija prava u Stazburu preselio se u Vajmar, gde je 28 godina bio upravnik pozorišta. Pored literature, intenzivno se bavio filozofijom, prirodnim naukama, slikarstvom i državničkim poslovima u Vajmaru. Srbe je zadužio pisanjem o srpskoj narodnoj poeziji, kojom se oduševljavao, i prevodom više srpskih narodnih pesama, uključujući "Hasanaginicu". Ostavio je jednu od najvećih i najzanimljivijih zbirki pisama u istoriji književnosti. Dela: romani "Faust", "Vilhelm Majster", "Verter", "Izbor po srodnosti", drame "Gec od Birlinhema", "Egmont", "Ifigenija na Tavridi", "Torkvato Taso", tragedije "Klaviho", "Vanbračna kći", ep "Herman i Doroteja", putopis "Putovanje po Italiji", autobiografsko delo "Iz mog života", poezija "Marijenbadska elegija", "Rimske elegije", "Zapadno-istočni divan", epigrami "Ksenije", "Teorija boja".

1848 - Pobunjena Venecija proglasila je nezavisnost od Austrije.

1895 - Pioniri filma braća Ogist i Luj Limijer u Parizu su prvi put demonstrirali pokretne slike, upotrebivši celuloidnu traku.

1910 - Rođen je engleski pisac Nikolas Džon Tarni Monsara, najpoznatiji po romanu "Surovo more", živoj slici zbivanja na malom brodu u vreme rata. Ostala dela: romani "Misli na sutra", "Na prvi pogled", "Priča o Ester Kostelo", "Pleme koje je izgubilo vođu", "Smit i Džons".

1912 - Rođen je Karl Malden, američki glumac srpskog porekla, dobitnik Oskara. Najpoznatiji je po ulogama u filmovima "Tramvaj zvani želja" (Oskar 1951), "Na dokovima Njujorka" kao i tv seriji "Ulice San Franciska". Rođen je u Indijani kao Mladen Sekulović, od oca Srbina i majke Čehinje, a ime je promenio u 22. godini iz profesionalnih razloga. Proslavio se filmovima Elije Kazana, s kojim je sarađivao i u pozorištu. Njegovo karakteristično lice omogućilo mu je da igra veoma različite uloge, od sveštenika do gangsterskog šefa, od rogonje do generala.

1917 - SAD su, posle pobede Februarske revolucije u Rusiji, prve priznale privremenu republikansku vladu.

1919 - Prva međunarodna avionska linija uspostavljena je između Pariza i Brisela.

1933 - Rođen je iranski državnik Abolhasan Bani Sadr, koji je 1980. izabran za prvog predsednika Irana, posle zbacivanja šaha Reze Pahlavija u islamskoj revoluciji. Zbog neslaganja s politikom iranskih verskih vođa, 17 meseci pošto je postao šef države prinuđen je da ode u izbeglištvo u Francusku.

1945 - Egipat, Irak, Jordan, Liban i Sirija su u Kairu osnovali Arapsku ligu.

1979 - Britanskog ambasadora u Holandiji Ričarda Sajksa u Hagu su ubili irski teroristi.

1983 - Haim Hercog izabran je za predsednika Izraela.

2000 - Nemačka je potvrdila zakon o obeštećenju za prisilni rad tokom nacističke ere, ignorišući žalbe preživelih da je ponuđena nadoknada preniska.

2004 - Duhovni vođa i osnivač terorističke palestinske organizacije Hamas, šeik Ahmed Jasin, ubijen je u gradu Gazi u blizini svoje kuće raketama ispaljenim iz izraelskih borbenih helikoptera na vozilo kojim se vraćao iz džamije.

2006 - Baskijska separatističko-teroristička organizacija ETA proglasila je trajni prekid terorističkih dejstava u nastojanju da političkim sredstvima postigne nezavisnost španske Baskije. Od 1968. godine pripadnici ETA-e ubili su približno 850 ljudi.

2007 - U dva napada koalicionih snaga predvođenih SAD ubijeno je najmanje 69 talibana na jugu Avganistana u oblasti Girišk, u provinciji Helmand, poznatoj po velikoj proizvodnji opijata.

2007 - Više od 70 osoba je poginulo od posledica serije eksplozija u vojnom depou na kilometar od centra Maputa, prestonice Mozambika a više od 300 osoba je ranjeno. Reč je trećem i najgorem incidentu u tom vojnom depou od 1985.

2007 - Započeli su oružani sukobi u Kinšasi, u Kongu, u kojima je stradalo više stotina ljudi tokom višednevnih borbi između režimskih snaga i sledbenika poraženog predsedničkog kandidata Žan-Pjera Bembe, pošto su Bembine snage odbile da izvrše vladinu naredbu o razoružanju.

2010 - Kongres SAD usvojio je Zakon o reformi zdravstvene zaštite, čime je prvi put u istoriji uvedeno besplatno zdravstvo u SAD. Ovim činom ostvareno je jedno od ključnih obećanja predsednika Obame i njegovo usvajanje uzima se kao presedan u istoriji te zemlje.

2016 - U Briselu su se dogodili teroristički napadi u kojima je poginulo 35 osoba, a 340 je povređeno. Dve eksplozije dogodile su se na briselskom aerodromu, a treća na metro stanici Maelbek. Napade su izveli islamski ekstremisti.

2017 - U terorističkom napadu u Londonu, ispred Parlamenta, šest osoba je poginulo, uključujući napadača, a 49 je povređeno. Napadač Halid Masud, motivisan islamskim ekstremizmom, vozilom je gazio prolaznike na mostu i potom nastavio napad i hladnim oružjem.

2022 - Preminuo je Milovan Vitezović, pisac. Diplomirao je opštu književnost na Filološkom fakultetu u Beogradu, zatim i dramaturgiju na FDU. Bio je dugogodišnji urednik u TV Beograd i glavni urednik umetničkog programa RTS, profesor filmskog i televizijskog scenarija na katedri Dramaturgije. Pisao je pesme, romane, drame, filmske i TV scenarije, eseje, kritike,aforizme. Objavio je više od četrdeset knjiga u preko 180 izdanja. Autor je 11 romana. Njegova dela objavljivana su na nemačkom, engleskom, italijanskom, slovenačkom, ruskom, makedonskom, grčkom, rumunskom, hebrejskom. Pisao je scenarije za "Šešir profesora Koste Vujića", "Snohvatice", "Lajanje na zvezde", "Dimitrije Tucović", "Pripovedanje Radoja Domanovića", "Vuk Karadžić" i dr. Jedan je od priređivača dela Pavla Popovića, Bogdana Popovića, Jovana Skerlića, Milana Kašanina, Stojana Novakovića, Sime Milutinovića Sarajlije.

Dogodilo se na današnji dan, 23.03.

1749 - Rođen je francuski astronom, matematičar i fizičar Pjer Simon Laplas, koji je dokazao nepromenljivost srednjih udaljenosti planeta od Sunca, izučavao poreklo velikih nejednakosti Jupitera i Saturna, Sunčev sistem, oblik Zemlje, eliptičnost putanja planeta, plimu i oseku. Takođe je dokazao (Kant-Laplasova teorija) da je Sunčev sistem nastao od rotirajuće usijane gasovite mase od koje su se odvojili delovi formirajući planete. Značajni su i njegovi radovi na temu diferencijalnih jednačina (Laplasova jednačina) i teoriji grešaka, algebri, analizi. Razvio je teoriju verovatnoće (Laplas-Moavrova formula). Bavio se i politikom i kratko je bio ministar unutrašnjih poslova, zatim senator. Dela: "Nebeska mehanika", "Prikaz sistema sveta", "Analitička teorija verovatnoće", "Pregled istorije astronomije".

1801 - Nezadovoljni dvorski oficiri ubili su ruskog cara Pavla I Petroviča Romanova, koga je na prestolu nasledio sin Aleksandar I. Posle dolaska na vlast 1796, u strahu od ideja francuske revolucije, zaveo je policijski režim i uveo Rusiju u "Drugu koaliciju" s Engleskom i Austrijom protiv Francuske. Poslao je rusku vojsku pod komandom generalisimusa Aleksandra Suvorova u Italiju i Švajcarsku i ona je 1798. i 1799. izvojevala više pobeda nad francuskim trupama. Razočaran pasivnošću Engleske, izmirio se 1800. s "prvim konzulom" Francuske Napoleonom Bonapartom i prekinuo diplomatske odnose s Londonom. Čestim smenjivanjem činovnika i ograničavanjem privilegija dvorjana, okrenuo je protiv sebe dvorske oficire, koji su organizovali zaveru i ubili ga.

1842 - Umro je francuski pisac, oficir i diplomata Anri Stendal, začetnik velike epohe francuskog realizma i jedan od tvoraca realističkog i psihološkog romana. Hroničar, analitičar i kritičar francuskog društva iz vremena restauracije. Privlačile su ga jake ličnosti poput Napoleona, ali je bio republikanac, iako je živeo u vreme Prvog carstva, Restauracije i Julske monarhije. Kao oduševljeni pristalica Francuske revolucije, borio se protiv rojalista, crkve, ali i građanskog morala. Na osnovu starih rukopisa, pri kraju života napisao je nekoliko novela iz italijanske prošlosti. Ostavio je u rukopisu dnevnike i uspomene, dosta je pisao o slikarstvu i muzici. Dela: romani "Crveno i crno", "Parmski kartuzijanski manastir", "Lisjen Leven", "Armansa", studije "Rasin i Šekspir", "Život Hajdnov", "Istorija slikarstva u Italiji", "Rim, Napulj i Firenca".

1861 - Grof Kamilo Benso di Kavur, borac za ujedinjenje Italije, prethodno prvi ministar Sardinije (Pijemonta) postao je prvi predsednik vlade ujedinjene italijanske države.

1862 - Umro je ruski diplomata Karl Robert Vasiljevič Neselrode, ministar inostranih poslova Rusije od 1822. do 1856. Vodio je izrazito reakcionarnu politiku oličenu u Svetoj alijansi, (osnovana posle Bečkog kongresa 1815 sa ciljem odlučnog suzbijanja svake vrste revolucionarnih tendencija). Odgovoran je za ulazak Rusije 1853. u Krimski rat protiv Osmanskog carstva, kojem su se potom pridružili Francuska, Velika Britanija i Sardinija (Pijemont). Posle ruskog poraza 1856. podneo je ostavku.

1863 - Rođen je srpski geolog Svetolik Radovanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor Univerziteta u Beogradu, ministar. Reformisao je srpsko rudarsko i šumarsko zakonodavstvo, a 1892. s geologom Jovanom Žujovićem osnovao je Srpsko geološko društvo. Kao ministar je doneo prva pravila rudarsko-bratinske kase za osiguranje rudara, ustanovio nedeljno-praznične škole za šegrte i izdao prvi godišnjak rudarskog odeljenja ministarstva privrede. Dela: "Uvod u geologiju istočne Srbije", "O trusu", "Podzemne vode", "Lijas kod Rgotine", "Lijas kod Dobre", "Crnajka s naročitim obzirom na njen Doger", "Donjolijaska fauna sa Vrške Čuke", "Kelovej kod Vrške Čuke", "Belemnites ferraginensis nov. spec. iz klauskih slojeva istočne Srbije", "O velikom šarijažu u istočnoj Srbiji".

1881 - Rođen je francuski pisac Rože Marten di Gar, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1937. Verno je naslikao francusko građansko društvo početkom 20. veka. Dela: romani "Žan Boroa", "Porodica Tibo", komedija "Testament čiča-Lelea", crtice iz seljačkog života "Stara Francuska".

1887 - Rođen je francuski slikar španskog porekla Hose Viktorijano Gonsales, poznat kao Huan Gris, pionir stila poznatog kao sintetički kubizam. U početku je stvarao pod uticajem zemljaka Pabla Pikasa, a docnije je pronašao originalan izraz, na granici apstrakcije.

1897 - Rođen je Bela Hamvaš, mađarski pisac. U Budimpešti je studirao filologiju i germanistiku. U međuratnom periodu bavio se žurnalistikom, prevođenjim, da bi potom postao bibliotekar, objavljujući pritom brojne eseje na temu književnosti, umetnosti, filozofije. Zbog specifičnog tradicionalističkog pristupa, sve do 1987. nije objavljivan u Mađarskoj. Iako je radio kao nekvalifikovani radnik u hidroelektranama na Tisi, potom kao magacioner, ekonom, zemljoradnik, sve vreme je pisao i prevodio, čak i sa klasičnih jezika poput sanskrita, hebrejskog, starogrčkog. Bio je esejista retke erudicije, i suvereno je pisao o književnosti, drevnim religijskim i filozofskim delima, mističnim iskustvima, ali i lepotama svakodnevice. Kada su njegova dela postala poznata 1990, posthumno dobija nagradu "Košut". Dela: "Scientia sacra, duhovna baština drevnog čovečanstva", "Patam" I-III, roman "Karneval", "U određenom pogledu", "Filozofija vina", "Naime"

1900 - Rođen je nemački filozof Erih From. Kritički je tumačio Sigmunda Frojda, sa marksističkih pozicija. Emigrirao je iz Nemačke pred nacizmom. Dela: "Bekstvo od slobode", "Čovek za sebe", "Zdravo društvo", "Veština voleti", "Zen-budizam i psihoanaliza", "Anatomija ljudske destruktivnosti", "Misija Zigmunda Frojda", "Marksova koncepcija čoveka", "Čovekovo srce", "Bićete kao bogovi".

1903 - U demonstracijama oko 5.000 studenata, đaka i radnika protiv režima kralja Aleksandra Obrenovića, u kojima su se istakli socijalisti Dimitrije Tucović i Triša Keclerović, u Beogradu je u sukobu s policijom poginulo pet, a ranjeno šest ljudi. Uhapšeno je više od 120 demonstranta, protiv 27 podignuta je optužnica, a Tucović i Keclerović su pobegli u Austrougarsku.

1908 - Rođena je američka filmska glumica Lusil Lesier, poznata kao Džoan Kraford, jedna od najvećih holivudskih zvezda tridesetih godina 20. veka. Filmovi: "Mildred Pirs" (Oskar), "Lice jedne žene", "Humoreska", "Prokletnici ne plaču", "Strah", "Nežna pesma", "Demonska žena", "Šta se dogodilo Bebi Džejn".

1910 - Rođen je japanski filmski režiser Akira Kurosava, koji je proslavio japansku kinematografiju, jedini režiser dobitnik dva Oskara za najbolji inostrani film. Uspešno je spojio japansku tradiciju i kulturu s evropskim senzibilitetom, a kritičari su ga nazvali "teno (car) japanske kinematografije". Filmovi: "Rašomon", "Sedam samuraja", "Krvavi presto", "Idiot", "Živeti", "Na dnu", "Dodeskaden", "Dersu Uzala", "Kagemuša", "Ran", "Madadajo".

1912 - Rođen je nemački inženjer Verner fon Braun, konstruktor nacističkih raketnih projektila "Fau-1" i "Fau-2", kojima je u Drugom svetskom ratu bombardovana Velika Britanija. Posle rata emigrirao je u SAD, gde je rukovodio proizvodnjom raketnih projektila "Redstoun" i "Jupiter C", kojim je 1958. lansiran prvi američki veštački satelit "Eksplorer-1".

1918 - Gigantski nemački top "Velika Berta" bombardovao je u Prvom svetskom ratu Pariz s više od 100 kilometara razdaljine.

1919 - Benito Musolini je napustivši socijalističku partiju osnovao stranku pod nazivom "Fasci italiani di combattimento" odnosno fašističku partiju.

1921 - Rođen je engleski vozač brzih automobila i čamaca Donald Malkolm Kembel, koji je 1964. postavio svetski rekord u vožnji automobilom od 648,7 kilometara na čas. Poginuo je 1967. vozeći čamac "Plava ptica" s mlaznim motorom na jezeru Koniston u Velikoj Britaniji, u pokušaju da još jednom pomeri granicu brzine. Čamac je dostigao brzinu novog svetskog rekorda na vodi od 527,9 kilometara na čas, ali je rekorder to platio životom.

1933 - Nemački Rajhstag (skupština) usvojio je Zakon o punomoći, kojim su kancelaru Adolfu Hitleru data diktatorska ovlašćenja do 1937. ali se pokazalo da je vremensko ograničenje diktature obmana, jer su ubrzo zbrisane sve demokratske tekovine.

1942 - Počelo je izbacivanje iz kuća Amerikanaca japanskog porekla na zapadnoj obali SAD i njihovo prebacivanje u logore u kojima su bili zatočeni od strane vlasti SAD tokom Drugog svetskog rata.

1945 - Američke i britanske trupe prešle su u Drugom svetskom ratu reku Rajnu i nastavile nadiranje u unutrašnjost Nemačke.

1948 - Umro je ruski filozof Nikolaj Aleksandrovič Berđajev, mislilac hrišćanske inspiracije, jedna od najinteresantnijih intelektualnih pojava 20. veka. Postao je najpopularniji ruski filozof na Zapadu. U mladosti marksista, po dolasku boljševika nije se protivio novom sistemu, ali je svejedno s grupom intelektualaca sličnih nazora proteran. Potom se vratio hrišćanstvu, mada su mnogi njegovi stavovi ostali potpuno neprihvatljivi za crkvene zvaničnike. Rusiju je krajnje nevoljno napustio 1922. Veoma plodan autor, prošao je kroz različite faze, da bi u poslednjem periodu sebe smatrao "Hrišćanskim socijalistom". Dela: "Hrišćanstvo i klasna borba", "Smisao istorije", "Filozofija slobode", "Čovek i mašina", "Izvori i smisao ruskog komunizma", "O čovekovom ropstvu i slobodi", "Novo srednjovekovlje".

1950 - Stupila je na snagu Konvencija o osnivanju Svetske meteorološke organizacije. Osnovana je s ciljem lakšeg stvaranja svetske mreže stanica za meteorološka osmatranja kao i održavanja sistema za brzu razmenu informacija o vremenskim prilikama. Ovaj dan prihvaćen je docnije kao - Dan meteorologije

1953 - Umro je srpski vajar Đorđe Jovanović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, profesor i direktor Umetničke škole u Beogradu. Arhitekturu je studirao na Velikoj školi u Beogradu, a vajarstvo u Beču, Minhenu i Parizu. Izradio je biste i medalje niza državnika, vojskovođa, naučnika i umetnika i više javnih spomenika: Kosovskim junacima u Kruševcu, Milošu Obrenoviću u Požarevcu, Josifu Pančiću i vojvodi Živojinu Mišiću u Beogradu, Branku Radičeviću u Sremskim Karlovcima.

1956 - Pakistan je prema novom ustavu postao islamska republika.

1966 - Kanterberijski nadbiskup sastao se u Rimu s papom, što je nakon četiri veka potpune distance bio prvi susret poglavara Anglikanske i Rimokatoličke crkve.

1980 - U Zapadnoj Nemačkoj osnovana je politička stranka "Zeleni pokret" u sklopu novog globalnog fenomena borbe za zaštitu prirode.

1983 - Umro je dr Barni Klark, prvi čovek kojem je 112 dana ranije ugrađeno veštačko srce.

1983 - Predsednik SAD Ronald Regan obelodanio je postojanje namere za izgradnju novog sistema odbrane zasnovanog na svemirskoj tehnologiji, poznatog po nazivu "ratovi zvezda". Ispostaviće se da su "ratovi zvezda" bili propagandni trik i element psihološkog rata bez ikakve realne osnove.

1984 - Umro je mađarski pisac Zoltan Čuka, koji je najveći deo stvaralaštva posvetio prevođenju na mađarski dela pisaca srpskog jezika, od Njegoša do savremenih, ukupno više od sto knjiga. Dela: "Istorija književnosti jugoslovenskih naroda", "Zvezdana prašina" (antologija lirike na srpskom jeziku), zbirke poezije "Putevi", "Ognjeno zvono", "Moje dve domovine".

1994 - Predsednički kandidat vladajuće Revolucionarne institucionalne partije Meksika Luis Donaldo Kolosio, ubijen je na predizbornom mitingu u Tihuani. Godinu dana potom, pod optužbom da je umešan u atentat, uhapšen je Raul Salinas, brat meksičkog predsednika Karlosa Salinasa.

1994 - U Sibiru se srušio ruski putnički avion tipa "erbas A-310", koji je leteo u Hongkong, a udes nije preživeo niko od 75 putnika i članova posade.

1995 - Za prvog generalnog direktora Svetske trgovinske organizacije izabran je Italijan Renato Ruđero, čemu su prethodili meseci političkih pogađanja i sporova, između razvijenih i zemalja u razvoju. Preuzimajući dužnost, Ruđero se založio za veće otvaranje tržišta i liberalizaciju trgovine "s ciljem poboljšanja globalnog prosperiteta".

1996 - Li Teng Hui preuzeo je dužnost predsednika Tajvana, kao prvi demokratski izabrani lider tog kineskog ostrva.

1998 - Ruski predsednik Boris Jeljcin smenio je predsednika vlade Viktora Černomirdina kao i njegov kabinet.

1999 - Premijer Rusije Jevgenij Primakov suspendovao je posetu SAD zbog pretnji vojnih udara NATO na Jugoslaviju, naredivši iznad Atlantskog okeana posadi aviona kojim je leteo ka Vašingtonu da letelicu vrati u Moskvu.

1999 - U glavnom gradu Paragvaja Asunsionu atentator je ubio potpredsednika te južnoameričke zemlje Luisa Mariju Arganu.

2001 - Ostaci ruske svemirske stanice "Mir" pali su u Tihi okean, čime je posle 15 godina okončana misija te kosmičke laboratorije.

2004 - Šveđanin srpskog porekla Mijailo Mijailović, ubica švedske ministarske inostranih poslova Ane Lind, osuđen je na doživotni zatvor.

2006 - Utopilo se 127 putnika, nakon što je brod koji je prevozio 150 putnika potonuo u luci Kribi u Kamerunu. Brod je plovio iz nigerijske luke Oron u luku Džentil u Gabonu, a putnici su bili državljani Nigerije, Burkine Faso, Benina i Malija.

2007 - U borbama između vojske i pripadnika Tamilskih tigrova, na severozapadu Šri Lanke, poginule su najmanje 23 osobe.

2007 - Zvaničnici Madagaskara saopštili su da je najmanje 69 osoba poginulo, a više desetina hiljada je ostalo bez krova nad glavom, posle ciklona koji je prethodnih dana besneo Madagaskarom. U oluji je srušeno 3.619 kuća, više vladinih ustanova, škola i mostova.

2007 - Iranske vlasti zarobile su 15 britanskih marinaca, pod optužbom da su se nalazili u iranskim teritorijalnim vodama. Britanska mornarica objavila je da su se vojnici nalazili tri kilometra duboko u iračkim vodama u kanalu Šat-el-Arab.

2008 - Umro je Boris Dvornik, jedan od najpopularnijih glumaca negdašnje Jugoslavije. Posle mature u Srednjoj glumačkoj školi u Novom Sadu studirao je Kazališnu (pozorišnu) akademiju u Zagrebu. Glumio je u preko 40 filmova, i čak 20 serija snimanih u Hrvatskoj i Srbiji. Iako upamćen kao zvezda komedija, nastupao je u raznim filmskim, pozorišnim i televizijskim žanrovima. Tokom 90-ih bio je poslanik HDZ u Saboru Hrvatske. Filmovi: "Deveti krug", "Martin u oblacima", "Prekobrojna", "Most", "Sutjeska", "Neretva".

2011 - Umrla je Elizabet Tejlor, britansko američka glumica, holivudska legenda, jedna od najvećih filmskih zvezda uopšte. Posebno je upamćena po ulogama u klasicima kao što su "Kleopatra", "Mačka na usijanom limenom krovu" i "Ko se boji Virdžinije Vulf?". Na vrhuncu slave nalazila se tokom 50-ih i 60-ih, kada je četiri puta za redom, bila nominovana za Oskara, koji je dobila 1961. a drugi put šest godina kasnije.

2015 - Preminuo je Li Kuan Ju, dugogodišnji predsednik vlade i tvorac modernog Singapura. Često kritikovan zbog autoritarnosti, Li je čvrstom rukom transformisao mali lučki grad, bez ikakvih resursa, u globalni trgovinski i finansijski centar. Predsednik vlade bio je od 1959. do 1990, ali je sve do 2011. njegov autoritet u toj zemlji bio presudan.

2019 - Grupa pripadnika naroda Dogoni izvršila je masovni zločin u selu Ogosagu, u centralnom Maliju, nad pripadnicima naroda Fulani. Poginulo je 160 osoba a 55 je ranjeno. Fulani važe za grupaciju koja podržava islamske ekstremiste, povezane s terorističkim aktivnostima, dok su Dogoni izrazito lojalni vojsci Malija.

2021 - Ever Given, ogroman transportni brod, koji se kretao iz Malezije put Roterdama, zatvorio je Suecki kanal, nasukavši se delom, najverovatnije usled peščane oluje. Punih šest dana trajali su napori da se plovilo dužine 400 metara, koje inače plovi pod panamskom zastavom, vrati u normalnu poziciju kako bi promet kanalom ponovo bio omogućen.

2022 - Umrla je Medlin Olbrajt, bivši diplomata i državni sekretar SAD, ženska osoba na najvišoj funkciji u istoriji američke administracije.

Dogodilo se na današnji dan, 24.03.

Na današnji dan 1999. godine NATO je otpočeo agresiju na Srbiju (Saveznu Republiku Jugoslaviju) pod izgovorom "sprečavanja humanitarne katastrofe" Albanaca na Kosovu i Metohiji. Agresijom na suverenu zemlju NATO je pogazio Povelju UN, ali i sopstveni osnivački akt, kojim je pola veka ranije definisan kao odbrambeni savez. Do napada je došlo mimo saglasnosti Saveta bezbednosti UN, suprotno dokumentu o evropskoj bezbednosti iz Helsinkija, pa i nasuprot ustavima pojedinih država članica NATO. Tokom 79 dana agresije 19 zemalja pod vođstvom SAD korišćena su ubojna sredstva zabranjena međunarodnim konvencijama, uključujući kasetne bombe i granate punjene osiromašenim uranijumom. Prilikom agresije počinjeni su brojni ratni zločini nad civilima, građanima Srbije (SRJ) i izazvana je humanitarna katastrofa ogromnih razmera. Prema procenama poginulo je između 2.500 i 3.000 građana, većinom civila.




Danas je nedelja, 24. mart, 84. dan 2024. Do kraja godine ima 282 dana.

1603 - Umrla je engleska kraljica Elizabeta I, koja je tokom 45 godina vladavine konsolidovala unutrašnje prilike i odlučujuće doprinela da Engleska izađe na svetska mora i postane prva kolonijalna sila sveta. Njen naslednik DžejmsVIod Škotske, preuzeo je krunu kao Džejms I, čime su Engleska i Škotska ostvarile personalnu uniju. Engleska flota je 1558. potukla špansku "Nepobedivu armadu" i time načela špansku apsolutnu premoć na moru. Oslanjajući se na plemstvo i trgovačko-bankarsku buržoaziju, sprovela je niz mera koje su označile prekretnicu u istoriji Engleske. U vreme njene vlade, 1566. osnovana je Londonska berza, a 1600. Istočnoindijska kompanija. Osigurala je 1587. prevlast anglikanske crkve pogubljenjem zarobljene škotske kraljice Meri Stjuart, predvodnice rimokatoličke struje. Posle dolaska na presto Džejmsa I, sina Meri Stjuart, dve zemlje su zadržale odvojene parlamente i tek je 1707. usvajanjem Zakona o uniji, formirana zajednička država.

1783 - Španija je priznala nezavisnost SAD.

1834 - Rođen je engleski socijalista, pisac i slikar Vilijam Moris, koji je znatno uticao na izgradnju umetničkog ukusa i razvoj umetničkog zanatstva u Engleskoj. Pisao je u romantičarskom maniru epske pesme i pripovetke u stihovima, sa antičkim i srednjovekovnim motivima. Dela: "Život i smrt Jasonova", "Zemni raj", "Sigurd Volsung".

1882 - Nemački bakteriolog Robert Koh objavio je da je izolovao bakteriju koja izaziva tuberkulozu. Docnije je pronalazak antibiotika omogućio uspešnu borbu protiv bakterije nazvane "Kohov bacil".

1882 - Umro je američki pisac Henri Vodsvort Longfelou, čija dela odlikuje veoma uglađen oblik, ali i konvencionalnost, naglašena didaktičnost i sentimentalnost. Stvarao je pod jakim uticajem nemačkih romantičara. Dela: indijanski ep "Hijavata", poeme "Evangelina", "Poeme o ropstvu", soneti "Božanstvena komedija".

1891 - Velika Britanija i Italija sporazumele su se o granicama kolonijalnih poseda u području Crvenog mora.

1905 - Umro je francuski pisac Žil Vern, autor naučno-fantastičnih romana koji su sadržali vizionarske momente. Napisao je čak 57 romana. Dela: romani "Put oko sveta za 80 dana", "Dvadeset hiljada milja pod morem", "Put na Mesec", "Put u središte Zemlje", "Carev glasnik", "Pet nedelja u balonu".

1916 - Umro je španski kompozitor i pijanista Enrike Granados i Kampinja, koji je stvarao u romantičarskom maniru, gotovo isključivo na osnovu španske narodne muzike. Dela: klavirska zbirka "Gojekas", "Španske igre" za klavir.

1929 - Fašisti su "pobedili" na jednopartijskim izborima u Italiji.

1930 - Rođen je američki filmski glumac Stiv Mekvin. Najčešće je igrao simpatične ali odlučne avanturiste. Filmovi: "Ljubav sa strancem", "Sedmorica veličanstvenih", "Sinsinati Kid", "Šampion rodea", "Veliko bekstvo", "Leptir", "Bulit", "Tom Horn", "Lovac".

1941 - Jugoslovenski predsednik vlade Dragiša Cvetković i šef diplomatije Aleksandar Cincar Marković otputovali su u Beč, da bi 25. marta potpisali ugovor o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu. Vlada je ovaj dokument potpisala posle niza pritisaka i pretnji, tek nakon garancija o teritorijalnoj celovitosti Kraljevine Jugoslavije, kao i potvrde da ona neće morati da učestvuje u vojnim operacijama, ali je oborena vojnim udarom dva dana docnije.

1945 - U Beogradu je potpisan sporazum vlade Demokratske Federativne Jugoslavije i Uprave Ujedinjenih nacija za pomoć i obnovu (UNRA). Sporazumom je predviđeno da UNRA pomogne u hrani, lekovima, obući i odeći i uputi stručnjake za obnovu poljoprivrede, industrije i saobraćaja.

1945 - Američke i britanske trupe prešle su u Drugom svetskom ratu reku Rajnu i nastavile nadiranje u unutrašnjost Nemačke.

1946 - Umro je ruski velemajstor Aleksandar Aleksandrovič Aljehin, jedan od najvećih u istoriji šaha, jedini koji je titulu svetskog prvaka držao do smrti. Pobedio je 1920. na prvom šahovskom prvenstvu Sovjetskog Saveza, a šampion sveta postao je 1927, savladavši u meču sa 6:3, uz 25 remija, kubanskog velemajstora Raula Kapablanku. Titulu je odbranio u mečevima protiv zemljaka Jefima Bogoljubova 1929. i 1934. kojeg je pobedio sa 15,5:9,5 i 15,5:10,5, a holandski velemajstor Maks Eve ga je 1935. savladao sa 9:8, uz 13 remija. Zvanje svetskog prvaka povratio je pobedivši Evea u revanšu 1937. rezultatom 10:4, uz 11 remija.

1962 - Umro je švajcarski fizičar, balonista i istraživač morskih dubina Ogist Pikar, profesor Univerziteta u Briselu. Proučavao je radioaktivnost, atmosferski elektricitet i kosmičke zrake. Postao je 1931. prvi čovek koji je dospeo u stratosferu, popevši se balonom do 15.780 metara, a 1934. Do 17.550 metara.

1972 - Velika Britanija je uspostavila direktnu kontrolu u Severnoj Irskoj, da bi sprečila sukobe paravojnih grupa rimokatolika i protestanata.

1976 - Umro je britanski feldmaršal Bernard Lo Montgomeri, jedan od vodećih savezničkih komandanata u Drugom svetskom ratu. Pobeda njegove Osme armije nad Afričkim korpusom nemačkog feldmaršala Ervina Romela u bici kod El Alamejna krajem 1942. preokrenula je tok rata u Africi.

1976 - U Argentini je vlast prigrabila vojna hunta generala Horhea Videle, a predsednica Isabela Peron je uhapšena.

1980 - U El Salvadoru je ubijen, dok je držao službu u crkvi, najglasniji kritičar ponašanja salvadorskih vojnih vlasti pod uticajem SAD, arhiepiskop San Salvadora Oskar Arnulfo Romero i Galdames.

1990 - Šri Lanku je napustilo 2.000 indijskih vojnika. Bila je to poslednja grupa od prvobitnih 50.000, koji su dve i po godine bezuspešno pokušavali da savladaju oružanu pobunu tamilskih gerilaca (Tamilski tigrovi) protiv centralnih vlasti u Kolombu.

1993 - Ezer Vajcman je izabran za sedmog predsednika Izraela.

1995 - Oko 3.000 srpskih civila izbeglo je pred muslimanskom ofanzivom na Vlašić, pošto su snage sarajevske vlade 20. marta, prekinule četvoromesečno primirje sklopljeno uz posredovanje bivšeg predsednika SAD Džimija Kartera.

1999 - Madlen Olbrajt, državni sekretar SAD, prvog dana agresije NATO na Srbiju (SRJ) naglasila je: "Smatram da ovo neće biti dugotrajna operacija", da bi 11 dana docnije njen komentar bio: "Nikada nismo ni očekivali da će se ovo brzo završiti".

1999 - Severna Koreja je saopštila da je južnokorejska ratna mornarica potopila jedan njen brod u severnokorejskim teritorijalnim vodama Žutog mora, optuživši Seul da izazivanjem prvog pomorskog sukoba od okončanja Korejskog rata 1953. provocira novi rat na podeljenom poluostrvu.

2000 - Povodom pogibije 40 Albanaca u kosovskom selu Račak, januara 1999 - ključnom događaju, odnosno opravdanju, za ogroman pritisak na Srbiju (SRJ) i agresiju NATO dva meseca potom, nemački list "Berliner cajtung" je, na osnovu kopija neobjavljenih izveštaja o autopsiji, objavio da nisu dokazane tvrdnje o masakru i da "nema dokaza za tvrdnju da su u Račku ubijeni mirni seljani". List je naveo da su finski stručnjaci za sudsku medicinu porekli i priču o maltretiranju pre smrti i ubistvu iz neposredne blizine. Predsednik SAD Bil Klinton je neposredno po otkrivanju žrtava u Račku rekao da su "nedužni muškarci, žene i deca" prisiljeni da "kleče u blatu i potom smaknuti".

2003 - Kompanija "Klonejd", koja je saopštila da je stvorila pet kloniranih ljudskih bića, pokazala je prvi put fotografije navodno kloniranih beba.

2005 - U glavnom gradu Kirgizije, Biškeku, demonstranti su bez ijednog ispaljenog metka zauzeli zgradu vlade, kabinet predsednika i televiziju. Predsednik Kirgizije Askar Akajev je podneo ostavku i napustio zemlju, a lider opozicione stranke Narodni pokret Kirgizije Kurmanbek Bakijev imenovan je za vršioca dužnosti predsednika države, kao i predsednika vlade.

2007 - U gradu Tal Afar u Iraku eksplodirao je kamion-bomba, pri čemu su poginule 152 osobe a 347 je povređeno, što je najveći broj stradalih u pojedinačnoj eksploziji od početka rata u Iraku. Eksplozija je potpuno uništila oko 100 kuća i napravila krater širok 23 metra.

2008 - Umro je američki glumac Ričard Vidmark. Upamćen je po brojnim karakternim ulogama, po pravilu negativnih filmskih likova. Filmovi: "Žuto nebo", "Panika na ulicama", "Vrt zla", "Alamo", "Dva jahača". Nominovan je za Oskara, za ulogu ubice psihopate, u filmu "Poljubac smrti" 1947.

2015 - Avion Erbas A 320 nemačke kompanije "Džermanvings", sa 144 putnika i šest članova posade, koji se kretao od Barselone ka Dizeldorfu, srušio se na jugu Francuske, oko 100 kilometara severno od Nice. Nije bilo preživelih.

2015 - Na Antarktiku je izmeren temperaturni rekord, 17,5 stepeni Celzijusa. Prema tumačenju stručnjaka, usled globalnog zagrevanja, najhladnije mesto na zemljinoj kugli postalo je predeo na kojem temperatura najbrže raste, što izaziva topljenje sve većih delova ledenog pokrivača, kako na Antarktiku tako i u drugim predelima. Taj kontinent svake godine izgubi 310 kilometara kubnih leda što neminovno dovodi do rasta nivoa mora.

2020 - Više od pola miliona osoba u svetu zaraženo je koronavirusom, a od početka pandemije umrlo je više od 22.000 lica.

2020 - Preminuo je Rade Mihaljčić, istoričar, akademik. Bio je profesor Univerziteta u Beogradu i Banjaluci i član Akademije nauka Republike Srpske. Studirao je i doktorirao u Beogradu. Boravio je na specijalizaciji u Atini, i u Francuskoj kod Žorža Dibija. Dela: "Kraj srpskog carstva", "Lazar Hrebeljanović - istorija, kult, predanje", "Junaci kosovske legende", "Prošlost i narodno sećanje".

2020 - Umro je Alber Uderco, francuski strip autor, crtač i scenarista. Najpoznatiji je kao crtač stripa Asteriks, koji je imao ogromne tiraže širom sveta. Uderco je takođe autor i stripova Umpah Pah, kao i globalno popularnog stripa Tangi i Laverdir.

2020 - Olimpijske igre u Tokiju, planirane za leto 2020, odložene su za 2021. godinu, pošto je Međunarodni olimpijski komitet (MOK) usvojio predlog Šinzo Abea, predsednika vlade te zemlje. Olimpijske igre su prethodno otkazivane samo tokom dva svetska rata.

2021 - Umro je Vlasta Velisavljević, srpski glumac. Poreklom iz Novog Bečeja, Bačka, rođen je u Beogradu. Glumom je počeo da se bavi 1938, u pozorištu Roda, na sceni Manjež. Diplomirao je pozorišnu akademiju u Beogradu. Hapšen je i od strane nemačkih okupatora i od strane poratnih vlasti. Bio je doživotni počasni član Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Odigrao je čak 350 uloga, u teatru, i u preko stotinu filmova i više od 50 serija.

2021 - Umro je Aleksandar Anđelić, hokejaš. Za reprezentaciju Jugoslavije odigrao je više od 40 utakmica. Učestvovao je na olimpijadi u Insbruku 1964. Bio je selektor hokejaških reprezentacija Jugoslavije i Srbije. Kao trener vodio je više švajcarskih, nemačkih, holandskih klubova.

Dogodilo se na današnji dan, 25.03.

Na današnji dan 1941. godine Jugoslavija je u Beču potpisala protokol o pristupanju Trojnom paktu. Nepuna dva dana potom, vojnim udarom oboreni su vlada i regent knez Pavle Karađorđević. Tome su prethodile masovne demonstracije u Beogradu i drugim srpskim gradovima, koje su izazvale bes u Berlinu. Nemačka je već 6. aprila, u ranu zoru, bez objave rata, počela napad na Kraljevinu Jugoslaviju bombardovanjem Beograda.

Danas je ponedeljak, 25. mart, 85. dan 2024. Do kraja godine ima 281 dan.

1196 - Veliki župan Raške Stefan Nemanja predao je vlast drugorođenom sinu Stefanu, a ne prvencu Vukanu. Na odluku je presudno uticalo to što je u Vizantiji 1195. na presto došao car Aleksije III, čija je kćerka Evdokija bila udata za Stefana, ali i Nemanjina procena da je Stefan sposobniji za upravljanje državom. Pod prvim srpskim kraljem Stefanom, krunisanim 1217. zbog čega je nazvan Prvovenčani, Srbija je uz državnu zadobila i crkvenu samostalnost. To je zasluga najmlađeg Nemanjinog sina Rastka, koji se oko 1192. zamonašio i uzeo ime Sava. On je 1219. izdejstvovao autokefalnost Srpske pravoslavne crkve, izdigavši je na rang arhiepiskopije.

1791 - U Beču je izašao prvi broj "Serbskih novina". Štampao ih je grčki patriota Markides Puljo, saradnik grčkog pesnika i revolucionara Rige od Fere. List je izlazio utorkom i petkom do kraja 1792.

1807 - U Engleskoj je zabranjena trgovina robljem.

1821 - Grci su na Peloponezu počeli ustanak protiv Turaka koji je, posle 12 godina, završen priznavanjem nezavisnosti Grčke.

1844 - Proglašen je prvi srpski građanski zakonik. Građanski zakonik za Knjažestvo Srbiju - kako je glasio zvanični naziv, izradio je novosadski pravnik Jovan Hadžić, poznati srpski nacionalni radnik, po uzoru na austrijski građanski zakonik iz 1811.

1867 - Rođen je italijanski dirigent Arturo Toskanini, jedan od najvećih dirigenata 20. veka, snažna umetnička ličnost, izvanredne memorije i izuzetne sugestivnosti. Dirigovao je u milanskoj Skali, zatim u Metropoliten operi u Njujorku gde je organizovao i simfonijski orkestar.

1881 - Rođen je mađarski kompozitor i pijanista Bela Bartok, profesor Muzičke akademije u Budimpešti, koji je razvio originalni stil, prožet elementima mađarske narodne muzike. Dela: simfonijska poema "Košut", klavirske kompozicije "Allegro barbaro", "Mikrokosmos", opera "Dvorac Modrobradog", baleti "Drveni princ", "Čudesni mandarin", gudački kvarteti, koncerti za orkestar, klavir, violinu, violu, "Muzika za gudače, udaraljke i čelestu", "Sonata za dva klavira i udaraljke".

1908 - Rođen je engleski filmski režiser Dejvid Lin, autor spektakularnih i izvrsno tehnički urađenih filmova o osnovnim ljudskim emocijama u pozadini velikih istorijskih zbivanja. Filmovi: "Kratak susret", "Veliko iščekivanje", "Oliver Tvist", "Madlena", "Hobsonov izbor", "Most na reci Kvaj" (Oskar), "Lorens od Arabije" (Oskar), "Doktor Živago" (Oskar), "Rajanova kći", "Put u Indiju".

1914 - Umro je francuski pisac i filolog Frederik Mistral, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1904. Najviše je pisao lirsku poeziju, ali i poeziju oslonjenu na epiku pa i dramska dela. Posebno je zaslužan što je očuvan od zaborava provansalski jezik i obnovljeno pesništvo na provansalskom, a posle dve decenije rada sastavio je francusko-provansalski rečnik. Dela: epopeje "Mirejo", "Kalendo".

1914 - Rođen je Norman Borlaug, američki stručnjak za patologiju biljaka i nobelovac. Borlaug je bio pokretač takozvane "zelene revolucije" razvojem novih vrsta žitarica otpornih na bolesti čime je drastično povećan prinos, pa je umnogome smanjena glad u siromašnim zemljama. Godine 1970. dobio je Nobelovu nagradu za mir a 2007. zlatnu medalju američkog Kongresa, što je najviše civilno odlikovanje u SAD.

1918 - Umro je francuski kompozitor Klod Ašil Debisi, tvorac muzičkog impresionizma i utemeljitelj moderne muzike. Njegovo delo prefinjenih tonskih boja i slobodno tretiranog harmonskog jezika, potisnulo je dominaciju Vagnera. Inspirisan simbolizmom u poeziji i impresionizmom u slikarstvu, stvario je vlastiti muzički stil. Dela: klavirska "Arabeske", "Bergamska svita", "Dečji kutak", "Estampe", "Slike", "Prelidi", orkestarska "Popodne jednog fauna", "Nokturno", "More", vokalna "Pet Bodlerovih pesama", "Zaboravljene arijete", "Galantne svečanosti", opera "Peleas i Melisanda", kamerna muzika.

1923 - Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca je postala deo malobrojne porodice država povezanih vazdušnim saobraćajem, sletanjem na aerodrom u Pančevu aviona na liniji Pariz-Carigrad.

1924 - Zbačen je kralj Đorđe II i Grčka je proglašena republikom, pošto su ekonomska kriza i očajan položaj stotina hiljada izbeglica iz Turske izazvali revolucionarni talas koji je srušio nepopularnu monarhiju.

1936 - SAD, Velika Britanija i Francuska potpisale su Londonsku konvenciju o slobodnoj plovidbi otvorenim morem.

1949 - Film "Hamlet" Lorensa Olivijea dobio je pet Oskara, postavši ujedno prvi britanski film koji je dobio to priznanje.

1957 - Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksembrug, Francuska i Holandija potpisali su Rimske sporazume o osnivanju Zajedničkog tržišta (prvobitno, Zajednica za ugalj i čelik). Toj organizaciji nazvanoj potom Evropska ekonomska zajednica, zatim Evropska zajednica, sada Evropska unija, 1973. pristupile su Velika Britanija, Irska i Danska, 1981. Grčka, 1986. Španija i Portugal, 1995. Švedska, Finska i Austrija, a 2004. Estonija, Kipar, Letonija, Litvanija, Mađarska, Malta, Poljska, Slovačka, Slovenija i Češka. Rumunija i Bugarska primljene 1.1.2007. a 2013. Hrvatska.

1975 - U Rijadu je kralja Saudijske Arabije Fejsala ubio sinovac princ Fejsal Musaid, koji je proglašen neuravnoteženim i u Rijadu mu je javno odrubljena glava u junu 1975. Novi kralj postao je Fejsalov brat Halid Ibn Abdul Aziz.

1990 - U požaru u ilegalnom noćnom klubu u Njujorku poginulo je 87 ljudi.

1991 - Umro je srpski pozorišni, filmski i TV glumac Milutin-Mića Tatić. Upamćen je kao junak TV serije za decu "Na slovo, na slovo", kao i po glasu pozajmljenom Peri Detliću, Popaju, Patku Dači. Najmlađe slušaoce Radio Beograda godinama je budio emisijom "Dobro jutro, deco".

1993 - Na pregovorima u Njujorku nije usvojen plan kopredsednika Međunarodne konferencije o Jugoslaviji Sajrusa Vensa i lorda Dejvida Ovena za Bosnu i Hercegovinu. Plan je prihvatila Hrvatska, lider bosanskih muslimana Alija Izetbegović ga je potpisao posle odugovlačenja i uz više ograda i uslova. Plan nije potpisala Republika Srpska, iako ga nije sasvim odbacila, ali se usprotivila mapama o razgraničenju.

1997 - Australijski senat oborio je Zakon o eutanaziji, jedini zakon u svetu koji je omogućavao neizlečivim pacijentima dobrovoljnu smrt uz pomoć medicinskog osoblja.

1999 - U požaru koji je zahvatio tridesetak vozila u tunelu ispod Mon Blana poginulo je najmanje 40 osoba.

2002 - Afroamerikanka Hali Beri dobila je Oskara za glavnu ulogu u filmu "Bal monstruma", kao prva crnkinja koji je osvojila tu nagradu.

2003 - Srpska policija uhapsila je Zvezdana Jovanovića, zamenika komandanta Jedinice za specijalne operacije, koji je u atentatu usmrtio Zorana Đinđića, predsednika Vlade Srbije.

2004 - Predsednik Libije Moamer el Gadafi primio je u beduinskom šatoru predsednika Vlade Velike Britanije Tonija Blera, prvog britanskog premijera u poseti Libiji posle Vinstona Čerčila 1943. godine.

2006 - Umro je srpski glumac Danilo Lazović. Diplomirao je glumu 1974. u Beogradu. Igrao je na sceni Ateljea 212, u "Zvezdara teatru", u SKC-u. U Narodnom pozorištu ostvario je niz uloga.

2009 - Skupština (Sabor) Hrvatske je, sa samo jednim glasom protiv, potvrdila Severnoatlantski ugovor. Pošto je taj dokument položen kod SAD, kao depozitara ugovora, Hrvatska je i formalno postala punopravna članica NATO. Severnoatlantskim ugovorom uređuju se pitanja iz područja bezbednosne, odbrambene i spoljne politike, kao i iz niza drugih graničnih oblasti.

2009 - Skupština Republike Srpske usvojila je Deklaraciju o osnovama za razgovore o eventulanim promenama Ustava Bosne i Hercegovine. U deklaraciji se navodi da sva rešenja u vezi sa promenom ustava BiH moraju biti zasnovana na Dejtonskom sporazumu. Prema ovom dokumentu, RS je trajna u svakom pogledu, dok se za Federaciju BiH kaže da se u tom entitetu mogu organizovati i druge teritorijalne jedinice.

2012 - Preminuo je Antonio Tabuki, italijanski pisac i naučnik. Tabuki, verovatno najpoznatiji po delima "Indijski nokturno","Tristan umire" i "Pereira tvrdi" uživao je izuzetan ugled i kao naučnik i kao literata i prevođen je na čak 40 jezika. Bio je stručnjak za portugalsku kulturu i Portugal je smatrao drugom otadžbinom.

2015 - U Santjago de Komposteli, Španija, predstavnici 14 evropskih zemalja potpisali prvi međunarodni sporazum o borbi protiv trgovine organima. Prema procenama Svetske zdravstvene organizacije, godišnje se, na crnom tržištu, izvrši oko 10.000 transplantacija.

2018 - U požaru koji je zahvatio trgovinski centar u Kemerovu, Sibir, Rusija, poginule su 64 osobe a najmanje 40 je povređeno.

2018 - Karles Pučdemon, separatni predsednik španske provincije Katalonije pritvoren je u Nemačkoj, na osnovu međunarodne poternice zvaničnog Madrida.

2019 - Predsednik SAD Donald Tramp potpisao je dekret kojim SAD priznaju da je Golanska visoravan integralni deo Izraela. Golansku visoravan, sastavni deo Sirije, Izrael je zauzeo tokom rata 1967. godine.

Dogodilo se na današnji dan, 26.03.

Na današnji dan 1984. godine izvršio je samoubistvo srpski pisac Branko Ćopić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, nadahnut pripovedač, tvorac zanimljivih i upečatljivih likova i događaja, koje je opisao svežim, sočnim i slikovitim jezikom. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U partizanskom pokretu je učestvovao od 1941. Počeo je da piše kao đak učiteljske škole i pre Drugog svetskog rata je objavio zbirke pripovedaka "Pod Grmečom", "Borci i bjegunci" i "Planinci". Njegova prozna dela su prožeta lirikom, živopisnim realističkim slikanjem života na selu, poznavanjem mentaliteta i psihologije ljudi Grmeča i Podgrmečja, njegovog zavičaja, vedrinom i vitalnošću duha. Napisao je veći broj knjiga za decu: "Bojna lira pionira", "Put u vedrinu", priče "U svetu leptirova i medveda", "Bosonogo djetinjstvo", "Orlovi rano lete", zbirke pesama "Ognjeno rađanje domovine", "Ratnikovo proljeće". Zbirka pripovedaka "Bašta sljezove boje", za koju je dobio Njegoševu nagradu. Ostala dela: romani "Prolom", "Gluvi barut", "Ne tuguj, bronzana stražo", "Osma ofanziva", zbirke pripovedaka "Rosa na bajonetima", "Surova škola", "Doživljaji Nikoletine Bursaća".

Danas je utorak, 26. mart, 86. dan 2024. Do kraja godine ima 280 dana.

1827 - Umro je nemački kompozitor Ludvig van Betoven, čije stvaralaštvo je svojevrsni spoj klasicizma i romantizma. Jedan je od najvećih kompozitora u istoriji. Dela: devet simfonija, opera "Fidelio", klavirske sonate, sonate za violinu i klavir, gudački kvarteti, uvertire, pet koncerata za klavir i orkestar, "Koncert za violinu i orkestar u d-duru", ciklus pesama "Dalekoj dragoj", mise, solo pesme, kamerna muzika.

1859 - Rođen je engleski pisac Alfred Edvard Hausman. Bio je izraziti pesimist i njegovo delo odiše mračnim temama poput ubistava, suicida, neverstava i društvene nepravde. Dela: zbirke pesama "Momak iz Šropšira", "Poslednje pesme".

1868 - Rođen je Ahmed Fuad Paša, koji je kao Fuad I 1922. stupio na presto kao prvi kralj suverenog Egipta. Prethodno je pod britanskim protektoratom 1917. postao egipatski sultan, a titulu kralja je uzeo kad je Velika Britanija dala Egiptu ograničenu nezavisnost. Na prestolu ga je posle smrti 1936. nasledio sin Faruk I.

1874 - Rođen je američki pisac Robert Li Frost, četvorostruki dobitnik Pulicerove nagrade za poeziju, čije su najčešće teme ljudska usamljenost, prolaznost, vezanost za prirodu. Dela: zbirke pesama "Dečakova volja", "Severno od Bostona", "Potok što teče na Zapad", "Sabrane pesme".

1881 - Umro je srpski glumac i režiser Narodnog pozorišta u Beogradu Aleksa Bačvanski, umetnik velikog formata i širokog dijapazona, nastavnik u prvoj beogradskoj glumačkoj školi. Znatno je uticao na razvoj glume u Srbiji. Nesrećnim slučajem izgubio je vid i u poslednjoj godini života glumio je slep.

1892 - Rođen je srpski biolog Siniša Stanković, član Srpske akademije nauka i umetnosti, direktor Biološkog instituta. Bavio se uporednim istraživanjima porekla i razvića živog sveta balkanskih jezera, strukturom i razvojem njihovih ekosistema. Prirodne nauke studirao je u Beogradu i Grenoblu, a redovni profesor Beogradskog univerziteta postao je 1934. Tokom nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu bio je član rukovodstva NOP Srbije i veći deo rata proveo je kao zatočenik na Banjici. Posle oslobođenja izabran je za predsednika Prezidijuma Narodne skupštine Srbije i uspešno je zastupao interese Jugoslavije na međunarodnim konferencijama. U univerzitetsku nastavu uveo je ekologiju, citologiju, embriologiju, dinamiku razvića, uporednu anatomiju. Dela: "Ohridsko jezero i njegov živi svet" (sinteza njegovih naučnih istraživanja i shvatanja), univerzitetski udžbenici "Uporedna anatomija kičmenjaka", "Ekologija".

1892 - Umro je američki pisac Volt Vitmen, pesnik slobode i demokratičnosti. Bio je štamparski radnik, drvodelja i učitelj. Osnovu njegovih pesama, napisanih u nekonvencionalnoj formi slobodnog stiha, čini opšti panhumanizam. Snažno je uticao na modernu poeziju, posebno najvažnijom zbirkom pesama "Vlati trave".

1893 - Rođen je italijanski političar Palmiro Toljati, jedan od osnivača Komunističke partije Italije 1921. i njen generalni sekretar od 1927. do 1964. Razradio je koncepciju "italijanskog puta u socijalizam", što je trebalo da označi otklon od staljinizma. Dela: zbirka govora i članaka "Discorsi alla Constituente", esej "Il Partito comunista italiano".

1911 - Rođen je američki pisac Tomas Lenijer Vilijams, poznat kao Tenesi Vilijams. Opisivao je svet seksualnosti i nasilja i neretko je napadan zbog sklonosti ka šokantnom i senzacionalnom. Dela: drame "Staklena menažerija", "Tramvaj nazvan želja", "Mačka na usijanom limenom krovu", "Tetovirana ruža", "Nežna ptica mladosti", "Leto i dim", "Noć iguane", "Camino real", "Vieux Carre", "Odeća za letnji hotel", "Ne o slavujima", romani "Rimsko proleće gospođe Ston", "Moize i svet razuma", zbirke priča "Jedna ruka", "Tvrda-šećerlema", zbirka pesama "U zimu".

1913 - Više od 1.400 ljudi poginulo je u poplavama u državama SAD Ohajo, Indijana i Teksas.

1918 - Francuski maršal Ferdinand Foš postavljen je za vrhovnog komandanta savezničkih snaga u Prvom svetskom ratu.

1923 - Umrla je francuska glumica Sara Bernar, koja je obeležila pozorišnu epohu kao najveća tragičarka svog doba. Uživala je izuzetnu popularnost i savremenici su je nazivali "božanska Sara", a njenu uspešnu karijeru nije prekinula čak ni amputacija noge 1915. Bila je i profesor Konzervatorijuma u Parizu. Napisala je "Memoare".

1937 - Rim i Beograd potpisali su sporazum o prijateljstvu, kojim je Italija garantovala teritorijalni integritet Kraljevine Jugoslavije i obavezala se da uskrati podršku hrvatskim nacistima (Ustaški pokret).

1945 - Umro je engleski državnik Dejvid Lojd Džordž, vođa laburista, nekoliko puta premijer Velike Britanije, koji je zemlju predvodio do pobede u Prvom svetskom ratu. Ograničio je 1911. vlast Gornjeg doma parlamenta, a od 1906. do 1911. utemeljio je radničko zakonodavstvo: osmočasovni rad za teže poslove, penzije, pomoć u slučaju bolesti, povrede na radu i nezaposlenost. Odlučno je branio interese britanske imperije i tražio jače vojno angažovanje u Prvom svetskom ratu, uključujući intenzivnije delovanje na Balkanu. Bio je jedan od glavnih učesnika mirovne konferencije u Versaju. Napisao je memoare "Dvadeset pet godina", u kojima je obuhvatio period od 1892. do 1916.

1945 - Posle teških borbi, američke trupe su u Drugom svetskom ratu osvojile malo pacifičko ostrvo Ivo Džima, strateški važno za bombarderske napade na Japan. Japanska posada od 23.000 ljudi, izginula je gotovo do poslednjeg, izbačeno je iz stroja 27.000 Amerikanaca, od kojih je 6.821 poginuo.

1953 - Američki mikrobiolog Džonas Edvard Salk objavio je pronalazak vakcine protiv dečje paralize.

1957 - Umro je francuski državnik Eduard Erio, kojeg su Nemci u Drugom svetskom ratu 1942. oterali u zarobljeništvo, odakle je oslobođen 1945. pošto je Crvena armija zauzela Berlin. Predvodio je Radikal-socijalističku partiju od 1919. do 1955. Bio je više puta predsednik vlade i ministar između 1924. i 1936, a od 1936. do 1940. i od 1947. do 1953. predsednik skupštine.

1971 - Šeik Mudžibur Rahman proglasio je Istočni Pakistan nezavisnom državom Bangladeš.

1973 - Umro je engleski pisac, glumac i pevač Noel Kauard, veoma popularan između Prvog i Drugog svetskog rata u Velikoj Britaniji i SAD. Pisao je i režirao drame, komedije i muzičke revije koje se odlikuju duhovitim dijalozima, neočekivanim obrtima i scenskim efektima i po većini njegovih komedija snimljeni su filmovi. Dela: "Vrtlog", "Pali anđeli", "Laka vrlina", "Reč i muzika", "Privatni život", "Nestašni duh".

1979 - Na ceremoniji u Vašingtonu, Izrael i Egipat su potpisima izraelskog premijera Menahema Begina i egipatskog predsednika Anvara el Sadata zaključili mirovni ugovor, prvi između jevrejske države i neke arapske zemlje.

1993 - Umro je srpski pozorišni i filmski glumac Taško Načić, majstor komedije i groteske. Proslavio se u matičnom pozorištu "Atelje 212" sjajnim ulogama u "Kralju Ibiju", "Radovanu III", "Čudu u Šarganu", "Kafanici sudnici, ludnici" i u mnogim filmovima, među kojima je najzapaženija rola u "Davitelju protiv davitelja".

1999 - U vazdušnom duelu dva "MiG-a 29" Vojske Jugoslavije protiv 24 Nato aviona, poginuo je pilot major Zoran Radosavljević, prva žrtva među našim pilotima od početka agresije NATO na Srbiju (SRJ).

2001 - SAD su vetom sprečile donošenje rezolucije Saveta bezbednosti UN o stvaranju međunarodnih posmatračkih snaga s ciljem zaštite civila na Zapadnoj obali i u pojasu Gaze.

2002 - U avganistanskoj provinciji Baglan oko 160 kilometara severno od Kabula u zemljotresu je poginulo najmanje 1.000 ljudi, a glavni grad provincije Nahrin sravnjen je sa zemljom.

2004 - U centru Beograda atentator, koji nije otkriven, ubio je generalnog sekretara Fudbalskog saveza Srbije i Crne Gore Branka Bulatovića.

2005 - Umro je srpski pozorišni i filmski glumac Dragoljub Milosavljević Gula, član Jugoslovenskog dramskog pozorišta, koji je odigrao niz uspelih uloga u dramama "Dundo Maroje", "Sumnjivo lice", "Samoubica", "Mister Dolar", "Vuci i ovce", "Pigmalion", "Stradija", "Haleluja", "Bartolomejski vašar", "Punjene tikvice"... Filmovi: "Mala", "Treća sreća", "Vampiri su među nama", "Balkan ekspres", "Oktoberfest". "Maratonci trče počasni krug", "O pokojniku sve najlepše", "Lude godine", "Protiv Kinga"...

2007 - Izaslanik UN za Kosovo Marti Ahtisari preporučio je u svom izveštaju nezavisnost Kosova "pod nadzorom međunarodne zajednice", potpuno ignorišući teritorijalnu celovitost Srbije, kao i međunarodno pravo.

2007 - U Nigeriji, u Kaduni, je najmanje 90 ljudi poginulo dok su sakupljali naftu koja se izlivala iz kamiona-cisterne koji je iznenada eksplodirao.

2008 - U sukobima iračkih snaga i ekstremista Armije Mahdi, lojalne radikalnom šiitskom verskom vođi Moktadi al Sadru, u Basri je poginulo 60 osoba, a ranjeno više stotina.

2020 - Više od pola miliona osoba u svetu zaraženo je koronavirusom, a od početka pandemije umrlo je više od 22.000 lica.

2020 - Preminuo je Rade Mihaljčić, istoričar, akademik. Bio je profesor Univerziteta u Beogradu i Banjaluci i član Akademije nauka Republike Srpske. Studirao je i doktorirao u Beogradu. Boravio je na specijalizaciji u Atini, i u Francuskoj kod Žorža Dibija. Dela: "Kraj srpskog carstva", "Lazar Hrebeljanović - istorija, kult, predanje", "Junaci kosovske legende", "Prošlost i narodno sećanje".

2021 - U sudaru dva voza u oblasti Sohag, kod grada Tahta, u Gornjem Egiptu, približno 460 kilometara južno od Kaira, poginulo je 19 osoba, a 185 je povređeno.

Dogodilo se na današnji dan, 27.03.

Na današnji dan 1999. godine u atar sremskog sela Buđanovci pao je američki lovac bombarder "F-117 A", takozvani "nevidljivi" kojeg je oborila protivvazdušna odbrana Vojske Jugoslavije. Bilo je to najveće poniženje ratnog vazduhoplovstva SAD, i izazvalo je nevericu i šok u NATO a posebno u Vašingtonu. Do tada se smatralo da avion "stelt" tehnologije, simbol moći i neuništivosti, koji se smatrao nevidljivim za radare, nije moguće oboriti. Stelt avion, ponos američke avijacije, koji je učestvovao u NATO bombardovanju SRJ, oborio je 3. Divizion 250. Brigade protivvazdušne odbrane. Oko 20 sati i četrdeset minuta na modifikovanom radaru ruskog raketnog sistema S-125 (neva), uočena meta, a samo jedan minut kasnije avion je pogođen iznad vojvođanskog sela, nedaleko od Rume. Avion je pao u atar sela Buđanovci, pošto je prethodno gađan sa dve rakete tipa "neva", a jedinicom koja ga je oborila komandovao je pukovnik Zoltan Dani. Pilota su evakuisale američke snage. F-117 A je pre agresije na Jugoslaviju korišćen u američkoj invaziji Paname 1989. godine i u Zalivskom ratu dve godine kasnije.

Danas je sreda, 27. mart, 87. dan 2024. godine.

1625 - Umro je engleski kralj škotskog porekla Džejms I Stjuart, prvi monarh koji je od 1603. do smrti vladao i Škotskom i Engleskom i prvi Stjuart na engleskom prestolu. Posle abdikacije sa škotskog prestola majke Meri Stjuart 1567. proglašen je, kad je imao samo godinu dana, kraljem Škotske kao Džejms VI i tu titulu je takođe nosio do smrti.

1770 - Umro je italijanski slikar Đovani Batista Tijepolo, poslednji veliki venecijanski mastor, jedan od najvećih dekorativnih umetnika 18. veka. Njegovi glavni radovi, freske velikih dimenzija, rađene u maniru rokokoa, nalaze se u ariepiskopskoj palati u Udinama, u palati Labija u Veneciji, u episkopskoj rezidenciji u Vircburgu i u kraljevskoj palati u Madridu.

1797 - Rođen je francuski pisac Alfred Viktor de Vinji, u čijoj su romantičarskoj misaonoj poeziji centralne teme usamljenost i stoičko mirenje sa sudbinom. Dela: poeme "Mojsije", "Pastirska kuća", "Eloa", "Samsonov gnev", drama "Čaterton", roman "Zavera", novele "Ropstvo i veličina vojničkog poziva", "Dnevnik jednog pesnika".

1824 - Rođen je srpski pisac Branko Radičević, lirski pesnik mladosti, ljubavi i patriotskog zanosa. Kao oduševljeni pristalica jezičke reforme Vuka Karadžića, prvi je počeo da peva na narodnom jeziku i u duhu srpske narodne poezije. Pesničkim slobodama označio je prodor u novu epohu. Pesme su mu pune vedrine, vitalnosti, žudnje i uživanja u prirodi, u nekima predoseća sopstvenu ranu smrt. Školovao se u Zemunu, Sremskim Karlovcima, Temišvaru i Beču, gde je studirao prava i medicinu i ušao u najuži krug Karadžićevih pristalica i prijatelja. Najlepše dane mladosti proveo je u Sremskim Karlovcima čije su lepote, posebno uzvišenje Stražilovo, bile njegova lirska inspiracija. U najpoznatijoj pesmi "Đački rastanak" opevao je Sremske Karlovce i đačke radosti. Dubinu i misaonost iskazao je u pesmi "Tuga i opomena", a u satiričnoj pesmi "Put" ismejao je protivnike Karadžićeve reforme. Umro je u Beču 1853, a docnije je sahranjen na Stražilovu.

1837 - Umro je srpski književnik Lukijan Mušicki, monah, pesnik, pomalo i filozof, srpski vladika. Studirao je prava u Pešti. Mitropolit Stratimirović, i sam fascinantan intelektualac, uvideo je njegove kvalitete i protežirao ga je u dužem periodu. Bio je profesor bogoslovije, izvesno vreme nastojatelj manastira Šišatovac. Njegova poezija nadahnuta rodoljubljem i prosvetiteljskim idejama imala je veliki uticaj na savremenike. Uklonjen je sa mesta upravnika Šišatovca između ostalog zato što su njegove ideje bile suviše svetovne za ukus visoke crkvene hijerarhije. Prijateljevao je sa Dositejem Obradovićem i Vukom Karadžićem. Postao je vladika Gornjokarlovački 1828. Bio je jedan od najučenijih Srba svog vremena, govorio je čak deset jezika. Prevodio je Horacija, njegovu "De arte poetica" znao je napamet. Dela: "Glas harfe šišatovačke", "Glas narodoljupca", "Slaveno-srpska gramatika", sastavio je "Srpsku bibliografiju" kao i "Životopis srpskih arhiepiskopa", priredio je "Izbor basana"(D. Obradovića).

1845 - Rođen je nemački fizičar Vilhelm Konrad Rendgen, koji je 1895. otkrio "iks-zrake", dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1901. "Iks-zraci", elektromagnetski talasi dužine od milionitog do milijarditog dela santimetra njemu u čast nazvani su "rendgenski zraci". Primenjuju se u medicini za dubinsko snimanje organa i za zračenja, ali pošto izazivaju štetne promene u strukturi tkiva kroz koja prodiru, potiskuju ih druge metode lečenja i uspostavljanja dijagnoze. Koriste se i za identifikovanje hemijskih elemenata i za strukturnu analizu raznih supstanci.

1854 - Francuska je objavila rat Rusiji i stala na stranu Osmanskog carstva u Krimskom ratu koji je izbio krajem 1853. Sutradan je to učinila i Velika Britanija, koja je nastojala da suzbije ruske aspiracije prema Balkanu i Crnom moru. Rat protiv Rusije udruženi saveznici vodili su dve godine na poluostrvu Krim, gde su posle krvavih borbi i velikih gubitaka uspeli da osvoje ključni lučki grad Sevastopolj.

1867 - Rođen je engleski inženjer Frederik Henri Rojs, koji je s Čarlsom Rolsom 1906. osnovao kompaniju za proizvodnju automobila "Rols-Rojs". Rojsova firma počela je 1904. da pravi automobile, čiji je izgled impresionirao Rolsa, i njih dvojica su potom postali suvlasnici kompanije čija su vozila u automobilskoj industriji nenadmašna po luksuzu i kvalitetu. Kompanija "Rols-Rojs" proizvodi i avionske motore.

1898 - Rođena je američka pozorišna i filmska glumica Glorija Džozefina Mej Svanson, koja se proslavila u vreme nemog filma, ali i zvučnim filmom "Bulevar sumraka", snimljenim 1950. Ostali filmovi: "Muško i žensko", "Kraljica Keli", "Zaza", "Gospođa San-Žen".

1923 - Umro je škotski hemičar i fizičar Džejms Đuer, koji je prvi pronašao tečni, zatim i čvrst vodonik. Takođe je izumeo termos-bocu.

1927 - Rođen je ruski violončelista i dirigent Mstislav Leopoldovič Rostropovič, jedan od najvećih majstora violončela. Prve godina života Rostropovič je proveo u rodnom Bakuu (Azerbejdžan) gde je njegov otac Leopold Rostropovič bio profesor konzervatorijuma, a prvi koncert održao je u Slavjanskoj, sa samo 12 godina. Bio je i dirigent, kompozitor, pijanista, menadžer, mecena. Rostropovič je 1974. godine lišen sovjetskog državljanstva i morao je da napusti zemlju. Krajem 60-ih kada je Aleksandar Solženjicin izgnan, Rostropovič je tim povodom napisao otvoreno pismo "Pravdi" štiteći svog prijatelja. Čak 60 kompozitora pisalo je muziku posebno za njega, poput Prokofjeva, Šostakoviča, Britena, Pendereckog. Bio je počasni doktor više od 50 svetskih univerziteta i nosilac najviših ruskih i međunarodnih priznanja.

1933 - Japan je objavio da istupa iz Društva naroda zbog toga što je ta organizacija osudila japansku okupaciju Mandžurije.

1941 - U Beogradu je u zoru u oficirskom puču svrgnut regent knez Pavle Karađorđević i na presto je doveden maloletni kralj Petar II Karađorđević. Zbačena je i vlada Dragiše Cvetkovića i obrazovana nova sa generalom Dušanom Simovićem na čelu. Kasnije tokom dana narod je pozdravio puč masovnim demonstracijama u Beogradu i drugim gradovima Srbije, jer je to značilo raskidanje sporazuma potpisanog dva dana ranije u Beču o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu. Kao posledica puča nacistička Nemačka napala je Jugoslaviju u zoru 6. aprila, na uskrs, strahovitim bombardovanjem Beograda.

1945 - Nemci su u Drugom svetskom ratu lansirali poslednju raketu "Fau-2" na Veliku Britaniju. Projektil ispaljen iz holandskog grada Hag pao je na Orpington, jugoistočno od Londona. U eksplozijama raketa tog tipa tokom rata je poginulo 8.958 Britanaca.

1950 - U Beogradu Osnovano je pozorište "Boško Buha" Osnivač je bila Gita Predić Nušić, koja je pre rata predvodila "Rodino pozorište" na Kolarcu.

1953 - U Sovjetskom Savezu je pomilovan veliki broj političkih zatvorenika, što je nagovestilo kraj "staljinističke ere".

1964 - U zemljotresu na Aljasci poginulo je više od 100 ljudi.

1968 - Prilikom probnog leta avionom, kojim je sam upravljao, u blizini Moskve je poginuo ruski kosmonaut Jurij Aleksejevič Gagarin, prvi čovek koji je u aprilu 1961. vasionskim brodom "Vastok" obleteo Zemlju.

1968 - General Suharto izabran je za drugog predsednika Indonezije, umesto Sukarna koji je izgubio vlast u martu 1966.

1977 - U najtežem udesu u istoriji vazduhoplovstva, poginula su 583 osobe od 644 koliko ih je bilo u dva "Boinga 747" holandske kompanije KLM i američke Pan-Am, prilikom sudara na pisti aerodroma Tenerife na Kanarskim ostrvima.

1980 - Prilikom potonuća naftne platforme "Aleksander Kiland" u norveškom sektoru Severnog mora, poginulo je 147 osoba.

1992 - Poslednje jedinice Jugoslovenske narodne armije napustile su bivšu jugoslovensku republiku Makedoniju.

1993 - Predsednik Kine je postao Đang Cemin, generalni sekretar vladajuće Komunističke partije i vrhovni komandant armije. Ipak stvarnu moć u zemlji i tada je zadržao Đangov pokrovitelj Deng Sjaoping.

1996 - Jigal Amir je osuđen na doživotnu robiju zbog ubistva izraelskog premijera Jicaka Rabina u novembru 1995.

1997 - U okršajima u Albaniji poginulo je 17 ljudi, u najtežem incidentu tokom dvomesečne antivladine pobune.

1998 - Umro je nemački proizvođač automobila Ferdinand Porše, osnivač fabrike sportskih vozila "Porše AG". Tokom vladavine Adolfa Hitlera bio je jedan od konstruktora "bube", automobila "folksvagen", s ciljem da se proizvede automobil za masovnu upotrebu.

2000 - Vladimir Putin proglašen je pobednikom predsedničkih izbora u Rusiji s više od 52 odsto dobijenih glasova.

2002 - U samoubilačkom bombaškom napadu islamskog teroriste na jedan hotel u izraelskom primorskom gradu Natanija, u vreme svečane večere povodom početka jevrejskog praznika Pasha, ubijeno je 29 osoba.

2004 - Bespilotna letelica američke svemirske agencije NASA, lansirana sa krila bombardera B-52 na visini 30.000 metara, postavila je nov svetski rekord u brzini letenja sa nešto više od 8.000 kilometara na čas.

2006 - Komisija Ujedinjenih nacija za ljudska prava okončala je u Ženevi svoje poslednje zasedanje. Time je završena 60-godišnja istorija ovog tela svetske organizacije, koje je često bilo predmet osporavanja i ometanja.

2006 - Umro je poljski pisac Stanislav Lem, najpoznatiji poljski autor naučne fantastike. Lem je bio poznat po knjigama "Solaris", "Nepobediv", "Summa technologiae" koje su prevedene i na srpski. Rođen je 1921. godine u Lavovu (tada Poljska, danas Ukrajina) a već njegov prvi rad "Čovek sa Marsa" iz 1946. ga je proslavio širom sveta. Lem je 1939. započeo studije medicine, ali ga je prekinuo Drugi svetski rat tokom kojeg je radio kao automehaničar. Od 1950. ima status slobodnog književnika. Njegova dela, prevedena na brojne jezike, prodata su u svetu u tiražima većim od osam miliona. Sem naučne fantastike, pisao je i bajke, pesme, pripovetke, eseje i filozofske rasprave.

2007 - Umro je Mihail Uljanov, istaknuti ruski glumac. Široj javnosti poznat je po tumačenju lika maršala Žukova. Rođen u Omsku 1950. završio je moskovsko Teatralno učilište i postao je član trupe "Teatra Vahtangova" i njegov vodeći glumac. Zapamćen je po ulogama u filmovima "Idiot", "Antonije i Kleopatra", "Front", "Braća Karamazovi". Snimao je do kraja života ali je ostao veran Vahtangovskom teatru čiji je od 1987. godine bio umetnički direktor.

2016 - U napadu bombaša saoubice u Lahoreu, Pakistan, poginulo je 75 osoba a 340 je ranjeno. Frakcija pakistanskih talibana "Džmat-ul-Ahrar" preuzela je odgovornost za napad, naglasivši da su meta bili hrišćani. Napad se dogodio na parkingu ispred izlazne kapije parka u kojem su hrišćani slavili Uskrs, nekoliko metara od dečijih ljuljaški.

2020 - Severna Makedonija i formalno je postala punopravna članica NATO-a. Deponovanjem dokumenta o njenom članstvu u Stejt departmentu SAD taj proceš je pravno zaokružen. Pošto su članice te Alijanse potpisale protokol o prijemu Severne Makedonije tokom februara 2019. godine, skupštine svih 29 zemalja ratifikovale su potom odluku o članstvu.

- Danas je Međunarodni dan pozorišta, ustanovljen odlukom Međunarodnog pozorišnog instituta.

Dogodilo se na današnji dan, 28.03.

Danas je četvrtak, 28. mart, 88. dan 2024. godine.

1472 - Rođen je italijanski slikar Bartolomeo di Pagolo de Fatorino, poznat kao Fra Bartolomeo, takođe i kao Bačo dela Porta, jedan od poslednjih firentinskih renesansnih majstora, preteča baroka. Bio je spretan eklektik i najviše je slikao religiozne teme, pri čemu su ga posebno zanimali problemi kompozicije. Privremeno je napustio slikarstvo, otišavši 1500. u dominikanski manastir, ali ga je četiri godine docnije Rafael ubedio da nastavi da slika.

1776 - U Moskvi je osnovan Boljšoj teatar - veliki teatar opere i baleta, po ugledu na Sankt-Peterburg, u kojem su od četrdesetih godina 18. veka izvođene operske predstave.

1800 - Irski parlament je usvojio zakon o ujedinjenju Irske sa Engleskom.

1854 - Velika Britanija je, dan posle Francuske, objavila rat Rusiji i stala na stranu Osmanskog carstva u Krimskom ratu koji je izbio krajem 1853.

1862 - Rođen je francuski državnik Aristid Brijan, 11 puta predsednik vlade, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1926. U Prvom svetskom ratu zalagao se za formiranje Solunskog fronta, a posle rata za stvaranje "Sjedinjenih Država Evrope" i Društva naroda.

1868 - Rođen je ruski pisac Aleksej Maksimovič Pješkov, poznat kao Maksim Gorki, utemeljivač socijalističkog realizma. Najčešća tema njegovog stvaralaštva su ljudi sa takozvanog dna, pobunjenici svih vrsta, izgubljeni i prezreni. Posle 1917. polemisao je s vođom Oktobarske revolucije Lenjinom i drugim čelnicima boljševičkog vrha, kritikujući postupke sovjetskih vlasti. Istovremeno je učestvovao u obnovi zemlje i smatra se najznačajnijim kulturnim poslenikom u postoktobarskoj epohi. Umro je 1936. u vreme najveće Staljinove strahovlade, pod okolnostima koje nisu potpuno rasvetljene. Dela: priče, pripovetke i romani "Makar Čudra", "Starica Izergilj", "Maljva", "Konovalov", "Pesma o Sokolu", "Foma Gordejev", "Mati", "Pesma o vesniku oluje","Leto", "Trojica", "Ispovest", "Gradić Okurov", "Čelkaš", "Život Mateja Kožemjakina", "Supruzi Orlovi", "Artomonovi", "Život Klima Samgina", "autobiografska" trilogija "Detinjstvo", "Među ljudima" i "Moji univerziteti", drame "Malograđani", "Na dnu", "Na letovanju", "Deca Sunca", "Varvari", "Neprijatelji", "Vasa Železnova" (dve verzije), "Jegor Buličov i ostali", uspomene "Lav Tolstoj".

1880 - U Beču je potpisana "Železnička konvencija" na temu povezivanja železničke mreže Srbije i Austrougarske.

1881 - Umro je ruski kompozitor Modest Petrovič Musorgski, član kompozitorske grupe "Velika petorica", predstavnik ruske nacionalne muzičke škole. Dela: opere "Boris Godunov", "Hovanščina", "Soročinski sajam", ciklus solo pesama "Dečja soba", klavirska kompozicija "Slike sa izložbe", orkestarska kompozicija "Noć na golom brdu".

1891 - Rođen je mađarski pisac Lajoš Zilahi, veoma plodan i popularan. Živeo je u emigraciji posle 1948, najviše u SAD, a umro je 1974. u Sremskoj Kamenici kod Novog Sada. Dela: romani i pozorišni komadi "Samrtno proleće", "Ararat", "Kad duša zamre", "Voda nešto nosi", "Duša povratnica", "Sunce sija", "Drveni tornjevi", "Sibir", "General", "Razbesneli anđeli", "Purpurni vek", "Zarobljenici".

1909 - Rođena je srpska glumica Nevenka Urbanova. Prvu ulogu ostvarila je 1925. godine u predstavi "Kod belog konja" Narodnog pozorišta, a poslednju 1965. u "Tangu" Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Tokom 40 godina na sceni Narodnog pozorišta ostvarila je 150 likova, među kojima su Lola Montez ("Opčinjeni kralj"), Vaska ("Koštana"), Rina ("Pokojnik") za koju je 1948. godine dobila nagradu Vlade Narodne republike Srbije. Bila je Keti Zajdl ("Matura") i Barunica Kasteli ("Gospoda Glembajevi"), Gospođa Erlin ("Lepeza ledi Vindermir"), Ester Kolijer ("Duboko plavo more"), Julija ("Obožavana Julija"), Serafina ("Tetovirana ruža"). Muzej pozorišne umetnosti i Savez dramskih umetnika Srbije, dodelili su joj 1984. godine Nagradu za životno delo "Dobričin prsten". Objavila je sećanja: "Svici koji slovima svetle".

1911 - Rođen je srpski književni i pozorišni kritičar jevrejskog porekla Eli Finci. Bio je učesnik NOP-a od 1941. Po oslobođenju zemlje bio je direktor "Borbe", Jugoslovenske knjige, Nolita, Jugoslovenskog dramskog pozorišta, glavni urednik časopisa "Književnost". Dela: pozorišne kritike u zbirkama "Više i manje od života I-V", "Stvarnost i iluzije", studija "Deni Didro", ogledi o Miroslavu Krleži, Augustu Cesarcu, Jovanu Skreliću, Đorđu Jovanoviću, Branimiru Ćosiću, Marinu Držiću.

1914 - Rođen je češki književnik Bohumil Hrabal. Smatran je nastavljačem Jaroslava Hašeka. Na osnovu njegove novele "Strogo kontrolisani vozovi", Jirži Mencl je snimio istoimeni film koji je 1968. dobio Oskara. Ostala dela: zbirke pripovedaka "Govori ljudi", "Biser na dnu", "Časovi igranja za starije i iskusnije", "Oglas na kuću u kojoj više ne želim da živim", "Vašarske pesme o ubistvu i legende", "Praznik visibaba".

1930 - Turski glavni grad Angora preimenovan je u Ankara. Do Ataturka turska prestonica bio je Istanbul.

1939 - Predajom Madrida snagama generala Franciska Franka, potom dugogodišnjeg diktatora Španije, španska republika je doživela slom. Usledila je strahovita odmazda nad republikanskim (komunističkim) borcima ali i pristalicama demokratije.

1939 - Adolf Hitler je poništio Pakt o nenapadanju, koji je Nemačka 1934. sklopila sa Poljskom, što je bio uvod u napad na Poljsku u septembru 1939, čime je započet Drugi svetski rat.

1941 - Zgrožena ratom, ubila se engleska književnica Virdžinija Vulf. Ostvarila je majstorske portrete, posebno žena iz viših slojeva engleskog društva. Dela: romani "Izlet na svetionik", "Gospođa Delovej", "Godine", "Talasi", "Orlando", eseji "Sopstvena soba", "Između činova", "Smrt moljca", "Običan čitalac".

1941 - Italijanska eskadra pretrpela je u Drugom svetskom ratu težak poraz od britanske mornarice kod rta Matapan, plativši visoku cenu za pokušaj sprećavanja britanskog pomorskog saobraćaja u istočnom Sredozemlju. Potopljeno je više italijanskih krstarica, a ratni brod "Vitorio Veneto" je teško oštećen. Posle te bitke italijanska flota nije izlazila na pučinu, čak ni kad su izgledi na uspeh bili izuzetno povoljni.

1941 - Italijanski diktator Benito Musolini obavestio je nemačkog vođu Adolfa Hitlera da su njegove snage spremne da učestvuju u napadu na Jugoslaviju, posle čega su počele ubrzane pripreme za agresiju koju su Nemci započeli 6. aprila 1941. bombardovanjem Beograda.

1942 - U pomorskoj bazi Sen Nazar u Francuskoj, skrovištu nemačkih ratnih brodova i podmornica koji su napadali savezničke konvoje na Atlantiku, izvedena je najuspešnija saveznička diverzantska akcija u Drugom svetskom ratu. Saveznici su neopaženo dovukli stari razarač, pun eksploziva sa tempiranim mehanizmom za paljenje, i u snažnoj eksploziji uništena su sva lučka postrojenja i oštećen bojni brod "Admiral Tirpic". Luka u Sen Nazaru ostala je neupotrebljiva za vojne potrebe do kraja rata.

1943 - Umro je ruski kompozitor, dirigent i pijanista Sergej Vasiljevič Rahmanjinov, čija su dela sinteza evropskog duha i ruske narodne osećajnosti. Komponovao je opere, simfonijske kompozicije i druga dela, ali se najoriginalnije izrazio u klavirskim kompozicijama i solo pesmama. Iz Rusije je emigrirao 1918. i potom je živeo u SAD.

1945 - Vlada SAD priznala je vladu Demokratske Federativne Jugoslavije, devet dana posle Velike Britanije, koja je to prva učinila.

1969 - Umro je američki general i državnik Dvajt Dejvid Ajzenhauer, vrhovni komandant savezničkih snaga u Drugom svetskom ratu u Evropi, predsednik SAD od 1953. do 1961. Komandant NATO bio je od 1950. do 1952, kad je dao ostavku zbog predsedničkih izbora, koje je dobio kao kandidat Republikanske stranke.

1970 - U zemljotresu koji je razorio turski grad Gediz u zapadnoj Anadoliji poginulo je najmanje 1.100 ljudi.

1973 - Američki glumac Marlon Brando odbio je da primi Oskara za glavnu ulogu u filmu "Kum", poslavši na ceremoniju dodele nagrade indijansku glumicu Sačin Litlfeder - Sačin "Malo pero" - kako bi ona prikazala tragično stanje američkih Indijanaca.

1979 - U najgorem nuklearnom incidentu u SAD, u elektrani "Ostrvo tri milje" kod Herisburga u Pensilvaniji je, posle delimičnog topljenja jednog reaktora, radioaktivni gas iscureo u atmosferu i stanovnici Herisburga su evakuisani.

1985 - Umro je ruski slikar jevrejskog porekla Mark Šagal, izuzetan kolorista i crtač, jedan od najoriginalnijih slikara 20. veka. Veći deo života proveo je u Parizu, ali se inspirisao ruskim folklorom i uspomenama iz detinjstva. U grafičkim ciklusima ilustrovao je "Mrtve duše" Nikolaja Gogolja, "Hiljadu i jednu noć" i Bibliju. Takođe je oslikao parisku Operu, sinagogu u Jerusalimu, zgradu UN i uradio je vitraže u katedrali u Mecu.

1991 - Desetine hiljada Moskovljana demonstriralo je ulicama u znak podrške Borisu Jeljcinu, najvećem rivalu sovjetskog predsednika Mihaila Gorbačova, prkoseći zabrani javnog okupljanja.

1994 - Umro je francuski pisac rumunskog porekla Ežen Jonesko, član Francuske akademije, čije su tzv. antidrame preobrazile teatar 20. veka. Njegova dela - svojevrsna antidramaturgija prožeta satiričnim duhom, bave se apsurdnošću mnogih "vrednosti" savremenog sveta. Dela: drame "Ćelava pevačica", "Žak ili pokornost", "Lekcija", "Stolice", "Žrtve dužnosti", "Pastirov kameleon ili Pariska improvizacija", "Makbet", "Novi stanar", "Nosorog", "Ubica bez plate", "Kralj umire", "Leteći pešak", "Spavaćica", "Igra pokolja", "Žeđ i glad", "Kuga", "Čovek s koferima", "Crno i belo", radio drama "Salon automobila", roman "Usamljenik".

1994 - Rusija je potpisala ugovor sa Kazahstanom o korišćenju kosmodroma u Bajkonuru.

1997 - Savet bezbednosti UN ovlastio je međunarodne snage, predvođene italijanskim trupama, da stanovništvu Albanije, ugroženom dvomesečnom masovnom antivladinom pobunom, obezbede snabdevanje hranom i ostalim potrepštinama.

2002 - Umro je američki filmski scenarista, producent i režiser austrijskog porekla Bili Vajlder, prvi filmski stvaralac koji je u jednoj godini dobio tri Oskara, 1960. za režiju, scenario i fotografiju filma "Apartman". Najčešće je režirao lake komedije sa satiričnom crtom, ali je pravo stvaralačko umeće iskazao u društvenim dramama kojima dominira bespoštedni cinizam. Nagrađivan je na festivalima u Kanu i Veneciji i osvojio je šest Oskara. Filmovi: "Propali izlet", "Bulevar sumraka", "Stalag 17", "Sabrina", "Duh Sent Luisa", "Ljubav popodne", "Svedok optužbe", "Neki to vole vruće", "Jedan, dva, tri", "Slatka Irma", "Privatni život Šerloka Holmsa", "Fedora", "Sedam godina vernosti".

2003 - Srpska policija saopštila je da je na Fruškoj Gori otkrila posmrtne ostatke Ivana Stambolića, negdašnjeg predsednika Predsedništva Socijalističke republike Srbije.

2004 - Umro je britanski glumac, režiser i pisac rusko-francuskog porekla Piter Aleksander Justinov, ambasador dobre volje UNICEF-a i UNESKO-a. Pre Drugog svetskog rata u pozorištu je najčešće igrao u svojim komedijama: "Ljubav četvorice pukovnika", "Romanov i Đulijeta", "Foto-finiš", "Deseta simfonija". Napisao je i autobiografiju "Dear me". Filmovi: "Quo vadis", "Spartak" (Oskar), "Topkapi" (Oskar), "Ljubičasti taksi".

2005 - U zemljotresu jačine 8,7 stepeni po Rihteru, koji je pogodio severni deo Sumatre, poginulo je oko hiljadu ljudi.

2009 - Umro je Ranko Munitić, publicista, kritičar, filmski poslenik. Školovao se na Filozofskom fakultetu u Zagrebu. Od rane mladosti bavio se filmskom kritikom, istorijom i teorijom filma, publicistikom, dramaturgijom, radio je kao scenarista, a oprobao se i u filmskoj režiji. Šira publika pamti ga kao autora i voditelja serijala "Veče sa zvezdama" na TV Beograd 90-ih. Priredio je više monografija o srpskim glumcima, među kojima o Miodragu Petroviću Čkalji, Pavlu Vuisiću, Bori Todoroviću. Iz oblasti teorije značajne su njegove knjige "Fantastika na ekranu", "Alisa na putu kroz podzemlje i kroz svemir", "Te slatke filmske laže", "Jugoslovenski filmski slučaj", "Zagrebački krug crtanog filma", "Uvod u estetiku kinematografske animacije", "Pola veka filmske animacije u Srbiji".

2017 - Senat SAD ratifikovao je Protokol o pristupanju Crne Gore NATO. Rezolucija o članstvu usvojena je ogromnom većinom glasova senatora, iz obe stranke, a samo dvojica senatora, Rend Pol i Majk Li, bili su protiv. Članstvo u NATO-u, prema proceduri, moraju da odobre svih 28 članica Alijanse.

Dogodilo se na današnji dan, 29.03.

Danas je petak, 29. mart, 89. dan 2024. godine.

1461 - U najkrvavijoj bici Rata dveju ruža u Engleskoj, oko 36.000 vojnika pod zastavom dinastije Jork porazilo je kod Toutona u Jorkširu oko 40.000 vojnika armije dinastije Lankaster, osiguravši time engleski presto Edvardu IV.

1772 - Umro je švedski mistik, filozof i prirodnjak Emanuel Svedenborg, autor specifičnog mističko-teozofskog učenja. O njegovim vizijama pisao je Imanuel Kant u spisu "Snovi jednog duhovnika". Ubrzo posle njegove smrti 1772. pojavila su se "Društva svedenborgijanaca", iz kojih je nastala Crkva Novog Jerusalima. Njegova dela veoma su čitana i danas. Dela: "Opera philosophica et mineralia", "Arcana coelestica", "De nova Hierosolyma".

1792 - Umro je švedski kralj Gustav III, 13 dana pošto je atentator pucao na njega u operi u Stokholmu. Od stupanja na presto 1771. vladao je čvrstom rukom, ali je bio i veliki pokrovitelj umetnosti. Ratovao je protiv Rusije od 1788. do 1790. i bezuspešno je pokušavao da zauzme Sankt Peterburg. Inspirisan atentatom na njega, Đuzepe Verdi je napisao operu "Bal pod maskama".

1809 - Švedski kralj Gustav IV morao je da abdicira posle serije poraza švedskih trupa u ratu sa Danskom.

1814 - U Danskoj su Jevreji zakonom izjednačeni u pravima sa ostalim građanima.

1848 - Počeo je trogodišnji rat Danske sa Pruskom u kojem su Danci pretrpeli poraz i izgubili veliki deo teritorije na jugu poluostrva Jitland.

1849 - Velika Britanija je na osnovu sporazuma s radžom od Lahora anektirala Pendžab i pripojila ga Indiji.

1864 - Grčka je povratila suverenitet nad ostrvima u Jonskom moru, do tada pod kolonijalnom upravom Velike Britanije.

1867 - Velika Britanija je od Kvebeka, Ontarija, Nove Škotske i Nju Branzvika formirala dominion Kanadu, u koji su 1878. uključene ostale britanske teritorije severne Amerike izuzev Njufaundlenda. Vestminsterskim statutom Kanada je 1931. postala dominion u sastavu britanskog Komonvelta, a konačne granice dobila je 1949. priključenjem Njufaundlenda.

1891 - Umro je francuski slikar Žorž Sera, osnivač i glavni predstavnik škole poentilista ili divizionista, koji se više oslanjao na nauku o svetlosti nego na neposredno opažanje.

Nanosio je na platno mnoštvo sitnih tačaka čistih boja spektra, koje se u oku posmatrača slivaju u šare i tonove. Najčešće je slikao pejzaže, prizore iz cirkusa ili sa kupališta.

1894 - Profesor Poljoprivrednog fakulteta u Beogradu Mihailo Avramović osnovao je u Vranovu kod Smedereva prvu srpsku zemljoradničko-kreditnu zadrugu. Ubrzo je pokret osnivanja zadruga u Srbiji uzeo maha i 1895. stvoren je Glavni savez zemljoradničkih zadruga.

1899 - Rođen je šef zloglasne sovjetske političke policije NKVD i potpredsednik vlade Sovjetskog Saveza Lavrentij Pavlovič Berija. Rukovodio je sistemom logora (GULAG) u kojima su bili zatočeni milioni ljudi. Postoje ozbiljne sumnje da je otrovao Staljina. Uhapšen je sredinom 1953. posle smrti Staljina, pod optužbom da je kovao zaveru da preuzme vlast, i streljan je decembra 1953.

1902 - Rođen je engleski kompozitor Vilijam Tarner Volton, tvorac osećajne i lirske muzike neoromantičarskog stila. Posebno je značajan po orkestarskim kompozicijama, koje se odlikuju dugom melodijskom linijom, bogatom harmonijom i složenim ritmom. Dela: melodrama "Fasada", oratorijum "Baltazarov pir","Koncert za violinu".

1903 - Srpski kralj Aleksandar Obrenović zabranio je "Radničke novine", glasilo Srpske socijaldemokratske partije. Povod su bile martovske demonstracije protiv vladavine Obrenovića, a list je u junu 1903. posle ubistva Kralja i njegove supruge Drage i pada dinastije Obrenović, ponovo počeo da izlazi.

1912 - Engleski polarni istraživač Robert Falkon Skot umro je od zime i gladi pri povratku sa Južnog pola, gde je stigao 13. januara 1912, četiri sedmice posle Norvežanina Rualda Amundsena. Spasilačka ekipa pronašla je kasnije smrznuta tela članova njegove ekspedicije, rđavo opremljene za veliki poduhvat, nadomak jedne od stanica za snabdevanje u ledenoj pustoši Antarktika, kao i dnevnik u kojem je opisana njihova agonija.

1945 - Vlada Sovjetskog Saveza zvanično je priznala vladu Demokratske federativne Jugoslavije. Pre nje vladu nove Jugoslavije priznale su Velika Britanija i SAD.

1946 - Novim ustavom Zlatna Obala (sada Gana) postala je prva britanska kolonija u Africi sa afričkom većinom u parlamentu, ali je na punu nezavisnost čekala još 14 godina.

1956 - Odlukom Gradskog veća u Novom Sadu je osnovano "Sterijino pozorje", povodom 150 godina od rođenja i stogodišnjice smrti srpskog komediografa Jovana Sterije Popovića. Svake godine u maju, u Novom Sadu, se organizuje "Sterijino pozorje" i ono je znatno doprinelo unapređenju pozorišne umetnosti kod Srba kao i razvitku dramske književnosti.

1967 - Porinuta je prva francuska nuklearna podmornica.

1972 - Bolivija je proterala 119 članova sovjetske ambasade u La Pazu, optuživši Moskvu da finansira levičarske pobunjenike.

1974 - Prve fotografije Merkura snimio je američki veštački satelit "Mariner 10".

1990 - Premijer Australije Bob Houk dobio je izbore, postavši prvi laburista koji je četiri puta uzastopno osvojio položaj šefa vlade.

1994 - Hrvatska i Republika Srpska Krajina potpisale su prekid vatre kojim je trebalo da bude okončan građanski rat, ali je režim u Zagrebu na kraju pribegao oružanoj sili, okupiravši Zapadnu Slavoniju početkom maja 1995, a ostale delove RSK, izuzev Sremsko-baranjske oblasti, početkom avgusta 1995.

1997 - Poginulo je više od 50 albanskih izbeglica koji su bežali zbog krvavih nereda u Albaniji, zahvaćenoj antivladinom pobunom, kada je brodić u kojem su se nalazili potonuo posle sudara sa italijanskim ratnim brodom u južnom Jadranu u blizini italijanske obale.

1999 - Komandant Ratnog vazduhoplovstva i Protivvazdušne odbrane Vojske Jugoslavije general-potpukovnik Spasoje Smiljanić saopštio je da su u prvoj sedmici agresije NATO na Srbiju (SRJ) jedinice pod njegovom komandom oborile sedam neprijateljskih aviona, uključujući američki "F-117 A", tri helikoptera, tri bespilotne letelice i 30 krstarećih raketa.

2003 - Umro je sovjetski i ruski general Kerim Kerimov, jedan od tvoraca sovjetskog svemirskog programa. Stručnjak za raketnu tehnologiju, Kerimov je razvijao rakete tokom Drugog svetskog rata, a kasnije je odigrao odlučujuću ulogu u ranom razvoju sovjetskog svemirskog programa. Imao je ključnu ulogu i u razvoju svemirskih letova s posadom, a nadgledao je i izgradnuju orbitalne svemirske stanice "Mir". Na osnovu naloga sovjetskih vlasti, ime generala Kerimova držano je u najstrožoj tajnosti tokom najvećeg dela njegove karijere.

2004 - Irska je postala prva zemlja u Evropi koja je zabranila pušenje u pabovima, restoranima, hotelima i na radnim mestima.

2004 - NATO je zvanično proširen na sedam novih zemalja istočne i jugoistočne Evrope, sa dotadašnjih 19 na 26. Nove članice postale su Bugarska, Estonija, Letonija, Litvanija, Rumunija, Slovačka i Slovenija.

2007 - U udesu ribarskog broda koji je potonuo u blizini obale Gvineje, nedaleko od prestonice Konakri, od oko 120 putnika prilikom potonuća, 36 je preživelo.

2008 - Najmanje 65 rudara poginulo je pošto se posle obilnih kiša urušio rudnik poludragog kamena u Tanzaniji. Rudnik poludragog kamena po imenu Tanzanit, čija nalazišta postoje samo u toj istočnoafričkoj zemlji, nalazi se četrdesetak kilometara jugoistočno od grada Aruše, na severoistoku Tanzanije.

2008 - Umro je Rajko Mitić, proslavljeni srpski fudbaler.

Sportsku karijeru započeo je 1938. u BSK-u, nastavio je tokom rata, da bi kada je osnovana Crvena Zvezda 1945. postao njen prvi kapiten.

Kao kapiten Mitić je sa Zvezdom osvojio pet titula prvaka Jugoslavije, a Kup Jugoslavije četiri puta. Za reprezentaciju je nastupio u 59 navrata. Od 1967. do 1970. bio je selektor reprezentacije tadašnje Jugoslavije.

2009 - Umro je francuski kompozitor Moris Žar, dobitnik čak tri Oskara za filmsku muziku: za "Lorensa od Arabije (1962), "Doktora Živaga (1965) i "Put za Indiju" (1982). Sarađivao je sa mnogim velikim režiserima kao što su Alfred Hičkok, Džon Hjuston, Lukino Viskonti i Piter Vir. Autor je muzike za 150 filmova među kojima su i hitovi "Godina opasnog življenja", "Gorile u Magli" i "Društvo mrtvih pesnika".

2010 - U Moskvi, na stanicama metroa "Lubjanka" i "Park kulture" dogodili su se teroristički napadi žena samoubica, pri čemu je preko 100 osoba povređeno a konačni bilans je pokazao da je poginulo 40 osoba. Akt su izveli islamski teroristi sa Kavkaza.

2017 - Velika Britanija formalno je predala pismo kojim je započeo proces izlaska Britanije iz EU. Ambasador Ujedinjenog Kraljevstva u Briselu Tim Barou, predsedniku Evropskog saveta Donaldu Tusku uručio je pismo britanske vlade kojim se EU zvanično obaveštava o nameri Velike Britanije da napusti Uniju.

2019 - Preminuo je Dobrica Erić, srpski pesnik, prozni i dramski pisac. Rođen u selu Donja Crnuća u Gornjoj Gruži, kod Gornjeg Milanovca, Erić je bio bio poeta rodne Šumadije, karakterističnog toplog izraza, slikar prirode, sela, detinjstva, ljubavi. Završio je četiri razreda osnovne skole u Vraćevšnici i oprobao sreću, kako je sam govorio, u mnogim zanatima. Prvu zbirku poezije objavio je 1959. godine, da bi tokom života obelodanio više od stotinu knjiga poezije, proze, antologija, slikovnica.

Brojne njegove pesme uključene su u čitanke, antologije, školske lektire.

2020 - Preminuo je Kšištof Penderecki, poljski kompozitor i dirigent. Najznačajniji je predstavnik modernizma i avangarde u poljskoj muzici, uz Vitolda Lutoslavskog. Bio je osobeni inovator novih perspektiva u muzici. Dela: "Simfonija br. 3", "Tužbalica žrtvama Hirošime", "Pasija po Luki", "Poljski rekvijem".

Dogodilo se na današnji dan, 30.03.

Na današnji dan 1856. godine U Parizu je mirovnim ugovorom okončan Krimski rat vođen od 1853. između Rusije i Osmanskog carstva, kojem su se priključile Francuska, Velika Britanija i Sardinija (Pijemont). Jednom od odredaba zagarantovana je unutrašnja samostalnost Srbije, ali je Turcima dopušteno da zadrže posede u nekim većim gradovima.

Danas je subota, 30. mart, 90. dan 2024. Do kraja godine ima 276 dana.

1135 - Rođen je jevrejski filozof, lekar, matematičar i astronom Mojsije ben Majmon, poznat kao Majmonides, sledbenik Aristotela, najveći jevrejski filozof srednjeg veka. U najvažnijem filozofskom delu "Vodič ljubavi" pokušao je da zasnuje religiju na racionalnim osnovama, što je izazvalo žestoku osudu ortodoksnih pristalica judaizma. Napisao je više astronomskih i matematičkih rasprava i 18 medicinskih traktata s teorijama znatno ispred vremena u kojem je živeo.

1746 - Rođen je španski slikar Francisko Hose de Goja i Lusientes, umetnik nemirnog i pustolovnog duha. Postao je 1786. dvorski slikar i naslikao je niz portreta - među najboljima u tom žanru - članova kraljevske porodice, dvorskih uglednika i poznatih ličnosti. U kompozicijama iz istorije i savremenog života ispoljio je izrazitu sklonost ka sarkazmu i kritici društva. Opsednut tragičnom sudbinom španskog naroda, stvorio je potresne slike-dokumenta ("Drugi maj 1808", "Treći maj 1808. - streljanje u Madridu"), a u poznim godinama fantazmagorične prizore ("Saturn", "Prometej", "Ples veštica") i velike cikluse u bakropisu i litografiji. Pri kraju života, već oslepeo, morao je da emigrira u Francusku, gde je umro. Glavna dela: "Odevena Maja", "Gola Maja", "Porodica KarlosaIV", "Marija-Lujza", "Slikar Fransisko Baje", grafički ciklusi "Kapričosi", "Užasi rata", "Poslovice", "Tauromahija".

1842 - Američki lekar Kroford Long prvi je - prilikom hirurške intervencije u bolnici u gradu Džeferson u američkoj državi Džordžija - upotrebio eter kao anestetik.

1844 - Rođen je francuski pisac Pol Verlen, boem i pustolov, čije su neposredne pesme, pune lirizma i muzike, znatno uticale na simbolizam. Dela: zbirke "Romanse bez reči", "Galantne svečanosti", "Elegije", "Mudrost".

1853 - Rođen je holandski slikar Vinsent van Gog, jedan od najoriginalnijih i najtemperamentnijih u istoriji slikarstva. Slikao je žarkim bojama, a njegova ekspresivna dela prodorne snage neprevaziđena su u izražavanju psihičkih stanja i raspoloženja. Nepriznat za života, praćen mnogim nedaćama koje su ga bacale u duboku depresiju - 27. jula 1890. u nervnom rastrojstvu pokušao je samoubistvo i umro je dva dana potom. Njegova dela - oko 850 slika i više od 900 crteža, mahom pejzaža, portreta i mrtvih priroda - presudno su uticala na razvoj moderne umetnosti i donela mu posmrtnu slavu.

1857 - Umro je Dimitrije Tirol, srpski književnik, prevodilac, izdavač, lingvista, novinar. Rođen je u Čakovu u Banatu (danas Rumunija). Bio je upravnik srpskih škola u Temišvaru i inspektor Državne štamparije u Beogradu. Od 1842. redovni je član Društva srpske slovesnosti, preteče Srpske kraljevske akademije. Bio je izdavač i priređivač almanaha i kalendara: "Banatski almanah", "Novi zabavni kalendar", "Uranija". Sarađivao je sa Dimitrijem Davidovićem u "Srbskim novinama", "Zabavniku". Uređivao je "Novine čitališta beogradskog". Objavio je i "Nemačku gramatiku: za upotreblenije srbske mladeži".

1867 - Senatu SAD podnesen je ugovor o kupovini Aljaske od Rusije, teritorije od nepunih dva miliona kvadratnih kilometara površine, slabo naseljene, za samo 7,2 miliona dolara. Vrednost Aljaske se pokazala već 1897. kad je otkriveno zlato, a docnije i druga velika bogatstva poput nafte.

1894 - Rođen je ruski konstruktor aviona Sergej Vladimirovič Iljušin, koji je tokom tri decenije konstruisao više od 50 tipova aviona. Posebno je poznat po oklopnom jurišnom avionu "Il-2" za potrebe sovjetskog ratnog vazduhoplovstva u Drugom svetskom ratu i putničkim avionima konstruisanim posle rata ("Il-12", "Il-18", "Il-62", "Il-86").

1899 - Umro je srpski pisac Svetolik Ranković. Po obrazovanju bio je teolog. Pripovedao je o seoskom životu, a junaci njegovih dela uglavnom su ljudi duboko razočarani u život. Najčešće je prikazivao tamne strane raspadanja patrijarhalnog sveta. Završio je Duhovnu akademiju u Kijevu i bio nastavnik veronauke u Kragujevcu, Nišu i Beogradu i profesor bogoslovije u Beogradu. Napisao je 25 pripovedaka, tri romana, više stručnih i političkih članaka i udžbenika i prevodio je s ruskog. Dela: romani "Gorski car", "Seoska učiteljica", "Porušeni ideali", pripovetke "Jesenje slike", "Slike iz života".

1905 - Grci su na Kritu podigli ustanak protiv turske vladavine. To grčko ostrvo u Sredozemnom moru pripalo je Grčkoj 1913. posle balkanskih ratova.

1912 - Umro je Karl Maj, nemački književnik. Plodan i popularan autor, pisao je laku literaturu zabavnog karaktera. Bio je najtiražniji nemački autor. Dela: "Vinetu", "Blago u srebrnom jezeru", "Sin lovca na medvede", "Od Bagdada do stambola", "U balkanskim gudurama".

1913 - Rođen je Frenki Lejn, američki muzičar, jedan od najpopularnijih 50-ih 20. veka. Prepoznatljivim baritonom i pesmama poput "That's My Desire", "Mule Train", "Jezebel", "I Believe" i "Rawhide", Lejn je bio jedan od "pretplaćenih" na top listama sve do pojave rokenrola. Tokom sedam decenija duge karijere, repertoarom koji je obuhvatao džez, bluz i kantri, prodao je više od 100 miliona ploča od kojih je više od 20 doseglo status zlatnih.

1940 - Japan je uspostavio marionetsku vladu u okupiranoj Kini.

1944 - Britanski i američki bombarderi zasuli su drugi put u Drugom svetskom ratu Niš tepihom bombi, usmrtivši najmanje 50 srpskih civila. Prilikom prvog bombardovanja grada u oktobru 1943. poginulo je više od 250 ljudi.

1945 - Sovjetska armija je u Drugom svetskom ratu oslobodila baltičku luku Dancig (sadašnji Gdanjsk).

1950 - Umro je francuski državnik Leon Blum, vođa Socijalističke stranke od osnivanja 1920, prvi socijalista premijer Francuske. Predvodio je vladu Narodnog fronta 1936. i 1937. i u proleće 1938, a treći put bio je predsednik vlade 1946. i 1947. U Drugom svetskom ratu Nemci su ga internirali u koncentracioni logor Dahau.

1967 - NATO je zatvorio vojne štabove u Francuskoj, pošto je predsednik Šarl de Gol odlučio da povuče zemlju iz tog zapadnog vojnog saveza pod dominacijom SAD.

1973 - Poslednji kontigent trupa SAD napustio je Južni Vijetnam, okončavajući direktno vojno uplitanje Vašingtona u Vijetnamski rat, tokom kojeg je poginulo više od 58.000 američkih vojnika. Uz smanjenu pomoć pokrovitelja s druge strane Tihog okeana, marionetski sajgonski režim srušen je 1975. posle čega su ujedinjeni Severni i Južni Vijetnam.

1973 - S glavne železničke stanice u Beogradu ispraćena je poslednja kompozicija s lokomotivom na parnu vuču.

1974 - Prvi kineski putnički avion sleteo je u Njujork.

1979 - Iranci su na dvodnevnom referendumu ubedljivom većinom izglasali uspostavljanje islamske republike.

1981 - Predsednika SAD Ronalda Regana, u trenutku dok je izlazio iz jednog hotela u Vašingtonu, lakše je ranio atentator Džon Hinkli.

1983 - Umro je srpski političar i pisac Rodoljub Čolaković, učesnik građanskog rata u Španiji i jedan od organizatora ustanka u Srbiji u Drugom svetskom ratu. Kao pripadnik levičarske terorističke organizacije "Crvena pravda" 1921. uhapšen je i osuđen na 12 godina zatvora pod optužbom za umešanost u atentat na ministra unutrašnjih poslova Milorada Draškovića. Na robiji je s Mošom Pijade preveo prvi tom "Kapitala" Karla Marksa i "Bedu filozofije". Dela: "Španija u plamenu", "Kuća oplakana", "Zapisi iz narodnooslobodilačkog rata", "Utisci iz Indije", "Susreti i sjećanja", "Kazivanje o jednom pokoljenju".

1986 - Umro je američki filmski glumac Džejms Kegni, umetnik nesvakidašnje energije i ekspresivnosti, koji je u žanru kriminalističkog filma bio personifikacija "anđela garava lica", folklornog heroja epohe prohibicije i velike ekonomske krize. Filmovi: "Državni neprijatelj", "Grešnikov odmor", "Prolaz za pakao", "Huk gomile", "Pobednik uzima sve", "Anđeli garava lica", "San letnje noći", "Oklahoma Kid", "Jenki Dudl Dandi" (Oskar), "Krv na suncu", "Belo usijanje", "Cena slave", "Čovek sa hiljadu lica", "Jedan, dva, tri", "Regtajm".

1990 - Skupština Estonije proglasila je Sovjetski Savez okupatorskom silom i zatražila je punu nezavisnost.

1993 - Vlada u Skoplju odbacila je naziv "Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija", koji su predložili međunarodni posrednici radi priznavanja novostvorene države i njenog prijema u UN.

1997 - U bombaškom napadu tokom mitinga u glavnom gradu Kambodže Pnom Penu, ubijeno je 10 i ranjeno više od 100 ljudi, uključujući vodeće kambodžanske opozicione političare.

1999 - U trećem napadu na čačansku fabriku "Sloboda" od početka NATO agresije na Srbiju (SRJ) gotovo sasvim su uništeni pogoni za proizvodnju usisivača, električnih šporeta i ostale bele tehnike, a šteta posle vazdušnih udara procenjena je na najmanje 300 miliona dolara.

1999 - Francuski list "Parizijen" objavio je fotografiju olupine američkog aviona "F-117A" u blizini Teočaka u severoistočnoj Bosni, pored koje su stražarili američki vojnici.

2003 - U Njujorku su čak i barovi i restorani proglašeni nepušačkim zonama.

2005 - Umro je srpski pozorišni režiser Miroslav Belović, član Jugoslovenskog dramskog pozorišta od 1948. Kao pedagog radio je na Akademiji za pozorišnu umetnost (kasnije FDU) od njenog osnivanja 1949. godine. Upravnik JDP bio je od 1963. do 1966. Najznačajnije Belovićeve režije na sceni JDP-a bile su Plaut - "Hvalisavi vojnik", Šon O'Kejsi - "Plug i zvezde", Georg Bihner - "Dantonova smrt", Jovan Hristić - "Savonarola i njegovi prijatelji", Belović i Stevan Pešić - "Omer i Merima", Slavomir Mrožek - "Tango", Marin Benetović - "Hvarkinja", ", Branislav Nušić - "Mister Dolar", Marin Držić - "Dundo Maroje", Nušić - "Ne očajavajte nikad!".

2006 - Španska skupština (kortes) usvojila je plan autonomije Katalonije. Skupština je usvojila kontroverzni plan proširenja autonomije Katalonije, kojim se toj regiji daju veća ovlašćenja u oblasti finansija i pravosuđa, ali i atributi nacije - do tada pripisivani isključivo Španiji kao državi. Plan su podržali poslanici socijalističke vlade, dok su poslanici desne Narodne partije bili protiv. Opozicija je ocenila da je predlog katalonske regionalne skupštine, poznat i kao novi statut Katalonije, neustavan i da predstavlja pretnju za jedinstvo Španije. Među partijama koje su glasale protiv plana o autonomiji bila je i separatistička katalonska partija ERC, koja je ocenila da plan "ne ide dovoljno daleko" u smislu daljeg osamostaljenja Katalonije.

2006 - Umro je bivši predsednik Estonije Lenart Meri, ključna ličnost pokreta za nezavisnost te baltičke zemlje. Meri - državnik, pisac i režiser - bio je predsednik Estonije od 1992. do 2001.

2007 - Najmanje 54 osobe, od kojih su većina stranci iz raznih islamskih zemalja, ubijene su u sukobima između terorista povezanih sa Al Kaidom i pripadnika pakistanskih plemena u regionu Južni Vaziristan. Reč je provinciji na granici sa Avganistanom, koja služi kao baza talibanskim pobunjenicima.

2007 - Umro je Božidar Kovaček, srpski književnik, profesor, teatrolog, predsednik Matice srpske. Rođen je 1930. u Bosanskoj Dubici. Gimnaziju je završio u Novom Sadu a Filozofski fakultet u Beogradu, gde je doktorirao 1963. tezom o Jovanu Đorđeviću. Predavao je narodnu književnost i opšti kurs istorije jugoslovenske književnosti na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Bio je upravnik Biblioteke Matice srpske, redovni profesor i dekan novosadske Akademije umetnosti, a naučne oblasti bile su mu istorija srpske književnosti i kulture 18. i 19. veka.

Bio je osnivač i glavni urednik časopisa za scenske umetnosti i muziku, predsednik Upravnog odbora Sterijinog pozorja i potpredsednik Vukove zadužbine. Objavio je niz dela iz istorije književnosti i teatrologije.

2008 - Umro je Dit Pran, kambodžanski novinar po čijim svedočenjima su snimljena "Polja smrti". U Pnom Penu je bio fotograf i prevodilac u dopisništvu Njujork tajmsa. Prema njegovoj životnoj drami snimljen je film "Polja smrti", pošto se Pran od 1975. do 1979. nalazio u radnim logorima karakterističnim za režim Pol Potovih Crvenih Kmera, pod kojim je, kako se navodi, stradalo čak dva miliona ljudi, među njima i njegova tri brata.

Po dolasku u SAD 1979. nastavio je da radi za Njujork tajms, a docnije je bio i ambasador dobre volje UN.

2019 - Zuzana Čaputova pobedila je u drugom krugu predsedničkih izbora u Slovačkoj. Aktivistkinja za zaštitu životne sredine Čaputova prva je žena izabrana na tu funkciju.

2020 - Preminuo je Sava Tutundžić, arheolog. Bio je profesor Arheologije Bliskog istoka na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Najviše se bavio istorijom starog Egipta. Dela: "The Group of Narrowing Nacked Jars and One-loop-handled Vašels at Maadi in Relation to the Palestinian Ceramic Ware", "The Problem of Foreign North-Eastern Relations of Upper Egypt, Particulary in Badarian Period", "Relationships between Late predynastic Egypt and Palestine: Some Elements and Phenomena", "Donji Egipat u halkolitskom periodu i odnosi sa južnim Levantom: prva polovina IV milenijuma", "Južni Levant u halkolitskom periodu: od V do prve polovine IV milenijuma".

Dogodilo se na današnji dan, 31.03.

Na današnji dan 1955. godine umro je Vladimir Vauhnik, obaveštajni oficir Kraljevine Jugoslavije. Slovenac, rođen u Štajerskoj, bio je oficir Austrougarske koji je 1918, učestvovao sa Rudolfom Majsterom u razoružavanju austro-mađarskih trupa i dočeku srpske vojske. U međuratnom periodu završio je Generalštabnu školu u Beogradu i L'École Superiéure de Guerre u Francuskoj. Od 1938. nalazi se na poziciji vojnog atašea Kraljevine Jugoslavije u Berlinu, gde je bio izuzetno uspešan. Na vreme je javio 1941. kada će Jugoslavija biti napadnuta, kao i niz drugih dragocenih informacija, poput napada na Sovjetski Savez. Tokom okupacije rukovodio je velikim obaveštajnim centrom JVuO u Ljubljani, koji je zapravo radio za London. Po rečima admirala Kanarisa, čelnika Abvera, nemačke vojno-obaveštajne službe, Vauhnik je bio najbolji obaveštajac s kojim je bio suočen. Izbeglička vlada Kraljevine Jugoslavije dodelila mu je čin generala. U Sloveniji je bio na čelu obaveštajne organizacije koja je za zapadne saveznike prikupljala podatke u celoj Jugoslaviji. Beži iz Jugoslavije u junu 1944. godine, nakon što je Gestapo uhapsio veći deo članova organizacije. Prvo boravi u Švajcarskoj, a nakon rata se seli u Argentinu, gde će živeti sve do smrti 1955. godine. Napisao je memoare "Nevidljivi front - obaveštajno ratovanje protiv Trećeg Rajha: borba za očuvanje Jugoslavije".




Danas je nedelja, 31. mart, 91. dan 2024. Do kraja godine ima 275 dana.

1492 - Kralj Fernando V Katolički dao je Jevrejima rok od tri meseca da pređu u rimokatoličku veru ili da napuste Španiju.

1547 - Umro je francuski kralj Fransoa I, koji je Bolonjskim konkordatom 1516. osigurao prevlast krune nad rimokatoličkom crkvom u Francuskoj. Od dolaska na presto 1515. nastojao je da postane rimsko-nemački car, što je 1519. uspeo njegov rival Karlo V, protiv kojeg je potom vodio četiri rata. Zarobljen je u bici kod Pavije 1525. ali je uspeo da se izbavi i 1536. uspostavio je savez sa Osmanskim carstvom protiv Habzburgovaca. Zaslužan je za razvoj francuske umetnosti i nauke.

1596 - Rođen je francuski filozof, matematičar i fizičar Rene Dekart, osnivač novovekovne evropske filozofije, posebno modernog racionalizma, koji je označio prekid sa sholastikom. Tvorac je novovekovne opšte metodologije i epistemologije, koje su veoma uticale na potonje naučno mišljenje. Takođe je jedan od tvoraca analitičke geometrije, a u matematiku je uveo promenljivu veličinu i funkciju, što je bila prelomna tačka u razvoju matematike. Dela: "Rasprava o metodi", "Pravila za rukovođenje umom", "Meditacije o prvoj filozofiji", "Rasprava o strastima duše", "Principi filozofije", "Geometrija".

1631 - Umro je engleski pisac Džon Don, po mnogima najveći ljubavni pesnik engleskog jezika. Pisao je jezikom lišenim teatralnosti, tipičnim za njegove savremenike, čak i na metafizičke teme. Pisao je elegije, satire, poslanice, epigrame, religioznu poeziju.

1727 - Umro je engleski fizičar, matematičar, mehaničar i astronom Ser Isak Njutn, univerzitetski profesor u Kembridžu. Otkrio je Opšti zakon privlačenja masa (gravitacija), čime je počela nova epoha u mehanici i astronomiji. Od 1703. do smrti 1727. bio je predsednik Londonskog kraljevskog društva (Akademija). Nezavisno od Vilhelma Lajbnica otkrio je diferencijalni i integralni račun. Postavio je temelje klasične fizike i otkrio neke zakonitosti u optici. Objasnio je padanje i kretanje tela, kretanje Meseca oko Zemlje i planeta oko Sunca, kretanje kometa, plimu i oseku. Otkrio je zakon inercije, nezavisnosti dejstva sile i akcije i reakcije i izveo ostale teoreme mehanike. U matematici je pronašao i metodu interpolacije, uopštio binom i našao binomni beskonačni red, metodu približnog određivanja vrednosti nula funkcije. Konstruisao je prvi teleskop s konkavnim ogledalom. U njegovu čast znakom N obeležava se sila.

1732 - Rođen je austrijski kompozitor Jozef Hajdn, predstavnik "bečkih klasičara", tri decenije kapelmajstor na dvoru mađarske magnatske porodice grofova Esterhazi. Prilikom dva boravka u Engleskoj stekao je svetsku slavu i komponovao najzrelija dela. Inspirisao se austrijskim, mađarskim, nemačkim, francuskim, ruskim folklorom. Napisao je više od 100 simfonija, komponovao je gudačke kvartete, klavirske sonate, crkvenu muziku, a prema njegovom "Carskom kvartetu" nastala je himna Austrije. Dela: simfonije "Jutro", "Podne", "Veče", "Oproštajna", "Marija Terezija", "Oksfordska", "Medved", "Kokoška", "Kraljica", "Vojna", "Časovnik", gudački kvarteti "Sunčevi kvarteti", "Ruski kvarteti", oratorijumi "Stvaranje sveta", "Godišnja doba", opera "Apotekar".

1837 - Umro je engleski slikar Džon Kanstebl, jedan od tvoraca modernog pejzaža u evropskom slikarstvu. Njegova platna odlikuje jednostavnost motiva, slobodan potez i prozračnost atmosfere, čime je znatno uticao na francuske impresioniste.

1854 - Japan je sa SAD potpisao prvi sporazum o otvaranju luka Šimoda i Hakodate za američke trgovce, čime je okončana tradicionalna izolacija te zemlje.

1855 - Umrla je engleska književnica irskog porekla Šarlota Bronte, koja se proslavila već prvim romanom "Džejn Ejr". S mlađim sestrama Emilijom i Anom napisala je zbirku pesama. Ostala dela: "Vileta", "Profesor i Ema".

1876 - Rođen je srpski pisac Borisav Stanković, poeta ljudskih strasti, prolaznosti života i ljudske tragike, dubok analitičar društvenih procesa i psiholoških tipova. Opisivao je rodno Vranje i degeneraciju starih trgovačkih porodica, patrijarhalnu atmosferu rodnog grada i potčinjenost pojedinca svemoćnom sudu čaršije. Sjajan poznavalac ljudske psihe, naročito je rado slikao likove izraženih čulnih osobina kojima gospodare strast i dert. Dela: knjige pripovedaka "Iz starog jevanđelja", "Stari dani", drame "Koštana", "Tašana", roman "Nečista krv", memoari "Pod okupacijom".

1889 - Otvorena je Ajfelova kula, tada najviša građevina u svetu, čija je 300 metara visoka čelična konstrukcija nadvisila Pariz i postala jedno od njegovih glavnih znamenitosti. Kulu sagrađenu povodom Svetske izložbe konstruisao je francuski inženjer Aleksandar Gistav Ajfel.

1904 - Rođen je srpski slikar Đorđe Andrejević Kun, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Slikarstvo je učio u Beogradu, Veneciji, Milanu, Firenci, Rimu i Parizu. U predratnoj Jugoslaviji najviše je slikao prizore socijalne stvarnosti i društvenog revolta, a kao učesnik građanskog rata u Španiji od 1936. do 1939. i NOP-a od 1941, prizore iz rata. Radio je velike kompozicije, portrete, mrtve prirode i figure, crteže, gravire, grafičke mape ("Krvavo zlato", "Za slobodu", "Partizani").

1917 - SAD su od Danske preuzele Zapadnoindijska ostrva u Karipskom moru, istočno od Portorika, i nazvale ih Devičanska ostrva. Kada je otvoren Panamski kanal 1914. Devičanska ostrva dobila su poseban strateški značaj. Sporazum o kupovini, po ceni od 25 miliona dolara sklopljen je u avgustu 1916. Do tada Britanija je držala šest većih i 25 malih ostrva arhipelaga, a Danska tri veća i 50 malih. SAD su kupile samo danski deo arhipelaga.

1933 - Rođen je Nikita Stanesku, rumunski poeta i esejista. Stanesku, neprevaziđeni pesnički mag, virtuoz reči i imaginacije, ubraja se u najviše domete književnosti njegovog naroda ali i uopšte. Godine 1975. dobio je Herderovu nagradu. Bio je veliki prijatelj srpskog naroda i smatrao je Srbiju svojom drugom domovinom. Posthumno, posle prerane smrti, izabran je za člana Akademije nauka Rumunije.

1937 - Ukazom Ministarstva prosvete Kraljevine Jugoslavije, u Beogradu je osnovana Muzička akademija, preteča današnjeg Fakulteta muzičke umetnosti. Akademija je počela s radom novembra iste godine kada je upriličeno svečano otvaranje kao i osvećenje. Utemeljenjem ove ustanove prvi put je u srpskim nacionalnim okvirima zaokružen sistem muzičkog školovanja.

1948 - Kongres SAD usvojio je Maršalov plan, četvorogodišnje pomoći evropskim zemljama posle Drugog svetskog rata, nazvan tako prema tvorcu plana, državnom sekretaru generalu Džordžu Maršalu. Vlada SAD je u okviru tog plana dodelila 15 milijardi dolara zapadnoevropskim zemljama.

1948 - Umro je češki pisac i novinar Egon Ervin Kiš, otac modernog novinarstva. Bio je majstor reportaže, poznat po nadimku "leteći reporter", kako je glasio naslov jedne njegove knjige. Putovao je po Rusiji, Americi, Kini, Meksiku, Nemačkoj i drugim zapadnoevropskim zemljama. Bio je i u Srbiji 1914. i u knjizi "Zapiši to, Kiš" opisao je vojni pohod Austro-Ugarske na Srbiju u Prvom svetskom ratu i herojski otpor srpske armije. Njegove reportaže su spoj vešto odabranih činjenica i pronicljivog tumačenja iz ugla angažovanog posmatrača. Dela: knige reportaža "Zapiši to, Kiš", "Leteći reporter", "Carevi, popovi, boljševici", "Raj Amerika", "Tajna Kina", "Otkrića u Meksiku", "Sajam senzacija", "Pustolovine na pet kontinenata".

1949 - Njufaundlend se priključio Kanadi kao deseta provincija.

1971 - Umro je srpski pravni filozof i stručnjak za krivično pravo Toma Živanović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka. Dela: "Osnovni problemi krivičnog prava", "Sistem sintetičke pravne filozofije", "Osnovi krivičnog prava", "Osnovi vojnog krivičnog prava", "O istupima", "Sistem rasprava o sistemu krivičnog prava i primeni u drugim pravnim i vanpravnim naukama", "Osnovi krivičnog prava kraljevine Jugoslavije".

1971 - Američki poručnik Vilijam Kel osuđen je na doživotnu robiju, kazna mu je docnije umanjena na 20 godina. Kel je tokom Vijetnamskog rata, u martu 1968, komandovao tokom masakra civila u selu Mi Laj.

1979 - Isplovljavanjem razarača "London" iz luke u Valeti, posle 181 godine okončano je vojno prisustvo Velike Britanije na Malti.

1980 - Umro je afroamerički atletičar Džesi Ovens, jedan od najvećih sportista 20. veka, koji je osvojio četiri zlatne medalje na Olimpijskim igrama u Berlinu 1936 - pobedama na 100 i 200 metara, u štafeti 4x100 metara i skoku u dalj. Nacistički vođa Adolf Hitler povukao se tada iz počasne lože pretpostavlja se da bi izbegao rukovanje sa Ovensom.

1983 - Zemljotres je razorio kolumbijski grad Popajan, usmrtivši najmanje 500 ljudi.

1986 - Meksički avion tipa "boing 727", na liniji Siudad Meksiko-Los Anđeles, srušio se u planinama centralnog Meksika i nesreću nije preživeo niko od 166 ljudi u letilici.

1991 - Prve višepartijske izbore u Albaniji dobili su komunisti, ali je opozicija pobedila u Tirani i drugim većim gradovima.

1993 - Savet bezbednosti UN usvojio je odluku o upotrebi vojne sile protiv prekršilaca u zoni zabranjenih letova nad Bosnom i Hercegovinom. Odlučeno je da bude oboren svaki avion koji se bez odobrenja nađe u tom prostoru, a za glavnog izvršioca odluke određen je NATO.

1994 - Izrael i PLO potpisali su sporazum o međunarodnim posmatračima u gradu Hebronu na Zapadnoj obali, čime je Izrael prvi put pristao na međunarodno prisustvo na okupiranim teritorijama otkad ih je zauzeo u ratu 1967.

1995 - Savet bezbednosti UN usvojio je tri zasebne rezolucije kojima su mirovne snage u prethodnoj Jugoslaviji podeljene na tri dela - za BiH, za Hrvatsku i za Bivšu Jugoslovensku Republiku Makedoniju.

1995 - Putnički avion rumunske kompanije "Tarom" srušio se ubrzo posle poletanja iz Bukurešta ka Briselu i tom prilikom je poginulo svih 60 putnika i članova posade.

1999 - Na teritoriji Srbije, u blizini granice sa Makedonijom, vojnici Prištinskog korpusa Vojske Jugoslavije zarobili su dvojicu američkih narednika i jednog vojnika.

1999 - Francuska novinska agencija AFP - čiji je izveštač obišao gradski fudbalski stadion u Prištini, uverivši se da je objekat prazan, a trava na terenu netaknuta - demantovala je tvrdnje NATO da je stadion pretvoren u koncentracioni logor, na kojem je zatočeno 100.000 Albanaca.

2001 - U Holandiji su se venčala četiri homoseksualna para, na osnovu novog zakona kojim je u toj zemlji takva mogućnost dozvoljena.

2005 - Umrla je Amerikanka Teri Skjavo, posle 15 godina provedenih u komi, pošto je sud, nakon sedam godina dugog procesa između supruga i roditelja bolesnice, koji su na sve moguće načine pokušavali da joj produže život, dozvolio da ona bude isključena sa aparata.

2005 - Princ Albert od Monaka preuzeo je, kao regent, dužnosti svog teško obolelog oca, princa Renijea III.

2006 - Najmanje 70 osoba je poginulo, a skoro 1.200 je povređeno u tri snažna zemljotresa koja su pogodila zapad Irana. Šteta je pričinjena u 200 sela, a nekolicina je potpuno sravnjena sa zemljom.

2008 - Umro je američki filmski režiser Žil Dasen. Stvarao je filmove kriminalističkog žanra s dozom političke angažovanosti. Početkom pedesetih godina 20. veka, u vreme makartističke antikomunističke kampanje, optužen je za antiameričku delatnost i onemogućen da radi u SAD, posle čega se doselio u Evropu i snimao je u Francuskoj i Grčkoj. Filmovi: "Naci agent", "Brutalna snaga", "Goli grad", "Rififi", "Onaj koji mora da umre", "Zakon", "Nikad nedeljom", "Fedra", "Topkapi".

2009 - Umro je Boško Karanović jedan od utemeljivača moderne srpske grafike i osnivač "Grafičkog kolektiva". Diplomirao je i završio specijalizaciju grafike kod Mihajla Petrova. Godine 1951. postao je šef Odseka za grafiku Akademije likovnih umetnosti (danas FLU) i to ostaje do kraja radnog veka.

2016 - Haški tribunal oslobodio je, prvostepeno, Vojislava Šešelja po svih devet tačaka optužnice, koja ga je teretila da je govorom mržnje podsticao i podržavao ratne zločine.

2016 - Preminuo je Imre Kertes, mađarski pisac. Najpoznatiji je po knjizi "Čovek bez sudbine", u kojoj je opisan boravak dečaka u logorima Aušvic, Buhenvald i Zejc. Nobelovu nagradu za književnost dobio je 2002. Druga dela: "Ista priča dve pripovetke", "Likvidacija", "Dosije K.", "Kadiš za nerođeno dete", "Fijasko".

2018 - U Nišu su masovno protestovali građani nezadovoljni odlukom Gradskog veća da tamošnji aerodrom "Konstantin Veliki" bude ustupljen državi na upravu.

2019 - U Hongkongu su započeli protesti protiv nacrta zakona o ekstradiciji.

2021 - Preminuo je Ivan Klajn, lingvista, romanista, istoričar jezika, profesor Filološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, član SANU. Rođen je u Beogradu, gde je diplomirao romanistiku. Predavao je italijanski jezik i uporednu gramatiku romanskih jezika. Jedan je od najvećih autoriteta na polju srpske ortografije i jezika. Osim naučnog rada, decenijama se bavio i naučnom publicistikom, kao redovni kolumnista Nina. Autor je 18 knjiga: "Tvorba reči u savremenom srpskom jeziku", "Italijansko-srpski rečnik", "Rečnik jezičkih nedoumica".

Dogodilo se na današnji dan, 01.04.

Na današnji dan 1809. godine rođen je ruski pisac Nikolaj Vasiljevič Gogolj, otac ruske realističke proze. U romanu "Taras Buljba" prikazao je borbu Kozaka protiv poljskih i turskih osvajača. U zbirkama pripovedaka "Večeri na salašu kraj Dikanjke", "Mirgorod", "Petrogradske priče", "Arabeske", delu "Mrtve duše", komedijama "Revizor" i "Ženidba", oslikao je neveselu stvarnost. Opterećen, opštim stanjem ali i sopstvenim delom, koje je stvarnost verno odražavalo, piše "Izabrana mesta iz prepiske sa prijateljima", pokušavajući da na mračnu sliku baci svetle tonove i stvori pozitivne junake. Pred smrt je uništio rukopis drugog toma "Mrtvih duša". Intimno bio je izrazito religiozan, mistik, pisao je teološke tekstove, čak tumačenja liturgije. Na osnovu Gogoljevog dela, Visarion Belinski je formulisao principe naturalne škole ruske književnosti, a Nikolaj Černiševski ga je smatrao osnivačem "satiričnog ili tačnije rečeno kritičkog pravca ruskog realizma".

Danas je ponedeljak, 1. april, 91. dan 2023. Do kraja godine ima 274 dana.

1572 - Holanđani su počeli rat za nezavisnost od Španije.

1697 - Rođen je francuski pisac opat Prevo, poznat po romanu "Manon Lesko", prema kojem su Žil Masne i Đakomo Pučini napisali opere.

1791 - Pod optužbom da je paktirao s dvorom ubijen je francuski političar i pisac Onore Gabrijel Viktor Riketi de Mirabo, najbolji govornik Francuske revolucije i jedan od glavnih zastupnika interesa trećeg staleža. Doprineo je pobedi Ustavotvorne skupštine nad kraljem, ali ne kao principijelan protivnik monarhije. Njegov cilj bila je liberalna reforma društva uz održavanje monarhije, po uzoru na Britaniju. Dela: "Esej o despotizmu", "O pruskoj monarhiji pod Fridrihom Velikim".

1815 - Rođen je nemački državnik Oto fon Bizmark, nazvan "gvozdeni kancelar", koji je "krvlju i gvožđem" ujedinio nemačke države. Kao kancelar Pruske 1864. u savezu s Austrijom napao je Dansku i osvojio Šlezvig, a onda se okrenuo protiv Beča i 1866. porazio Austriju, što mu je omogućilo da severne nemačke državice ujedini u Severnonemački savez. Isprovocirao je nemačko-francuski rat i posle pobede 1871. proglasio je Nemačko carstvo s carem Vilhelmom I (tako što je pruska kraljevska porodica Hoencolern postala i nemačka carska). Sam je postao prvi kancelar ujedinjene Nemačke. Suzbijao je separatizam rimokatoličkog juga. "Izuzetnim zakonom" (Lex specialis) 1878. stavio je socijaldemokratiju van zakona. Zbog sve veće nepopularnosti i neslaganja s novim carem Vilhelmom II, sišao je sa vlasti 1890. posle 28 godina gotovo neograničene vladavine.

1864 - Rođena je srpska glumica Zorka Todosić, članica beogradskog Narodnog pozorišta od 1886. do 1913. umetnica izuzetnog talenta i temperamenta i velike sugestivnosti. Ostvarila je niz karakternih, komičnih i dramskih uloga, nosila ceo operetski repertoar i igrala glavne uloge u komadima s pevanjem.

1868 - Rođen je francuski pisac Edmon Rostan, pesnik i dramaturg. S velikim uspehom je oživeo dramaturgiju naslonjenu na tradicije baroka. S virtuoznošću i raskošnim duhom, tananošću ali i zanosom pisao je komade koji su bili događaj u francuskom pozorišnom životu. Bio je član Francuske akademije ("besmrtnih"). Dela: drame "Sirano de Beržerak", "Romantične duše", "Daleka princeza", "Orlić".

1873 - Rođen je ruski kompozitor, dirigent i pijanista Sergej Vasiljevič Rahmanjinov. Komponovao je opere, simfonijske kompozicije i druga dela, ali se najoriginalnije izrazio u klavirskim kompozicijama (poput "Rapsodije na Paganinijevu temu" za klavir i orkestar i četiri klavirska koncerta) i u solo pesmama. Iz Rusije je emigrirao 1918. i do smrti 1943. živeo je u SAD.

1918 - U Velikoj Britaniji osnovano je Kraljevsko vazduhoplovstvo (RAF).

1920 - Rođen je japanski glumac Toširo Mifune, koji je svetsku slavu stekao tumačenjem uloga samuraja, posebno u filmovima režisera Akire Kurosave. Filmovi: "Rašomon", "Sedam samuraja", "Legenda o Musašiju", "Ponori ljubavi", "Krvavi presto", "Skrivena tvrđava", "Jodžimbo", "Pobuna", "Admiral Jamamoto", "Pakao na Pacifiku", "Crveno sunce", "Bitka za Midvej", "Šogun".

1924 - Adolf Hitler je zbog veleizdaje osuđen na pet godina zatvora posle neuspelog puča 1923. u Minhenu, ali je oslobođen već u decembru 1924.

1933 - Nacisti su počeli progon Jevreja u Nemačkoj, blokiranjem računa u bankama i naredbom bojkota njihovih poslova.

1937 - Burma (danas Mjanmar) je postala posebna krunska kolonija u okviru Britanske imperije. Do tada ona je bila sastavni deo britanske Indije, od 1886. Britansko zaposedanje Burme započelo je 1824. Odluka o izdvajanju iz sastava britanske Indije doneta je na referendumu.

1939 - Generalisimus Francisko Franko objavio je da je građanski rat u Španiji okončan i da su SAD priznale njegovu vladu. U ratu je poginulo više od milion ljudi, a Franko je potom diktatorski vladao 36 godina.

1941 - U Beogradu su jugoslovenski predsednik vlade general Dušan Simović i šef britanskog Generalštaba feldmaršal Džon Grir Dil počeli dvodnevne pregovore o sklapanju vojnog saveza, ali nije postignut nikakav sporazum.

1945 - Američke trupe su u Drugom svetskom ratu počele napad na japansko ostrvo Okinava, koje je branilo 140.000 Japanaca. U napadu je učestvovalo više od 450.000 Amerikanaca, 1.321 ratni brod i 1.721 avion. U borbama je poginulo 110.000 Japanaca i 12.000 Amerikanaca, saveznici su izgubili 36 brodova i 763 aviona, Japanci 16 brodova, uključujući tada najveći ratni brod u svetu "Jamato", a Okinava je zauzeta nakon tri meseca žilavog otpora.

1946 - Počela je izgradnja pruge Brčko-Banovići. Bila je to prva velika radna akcija u socijalističkoj Jugoslaviji. Prugu dugu 90 kilometara gradilo je 60.000 mladih ljudi iz svih krajeva zemlje i završilo je 7. novembra 1946.

1948 - Uspostavljanjem kontrole na svim putevima i železničkim prugama počela je sovjetska blokada zapadnog Berlina, smeštenog unutar sovjetske okupacione zone, odnosno Istočne Nemačke.

1952 - Umro je mađarski pisac Ferenc Molnar, koji je romanom "Junaci Pavlove ulice" stvorio klasično delo omladinske književnosti. U pozorišnim komadima iskazao je izuzetnu tehniku i duhovitost. Ostala dela: drame i komedije "Liliom", "Vuk", "Gardist", "Crveni mlin", "Čudo među brdima", "Labud", "Olimpija", "Igra u dvorcu".

1959 - Rođena je Margita Stefanović Magi, muzičar. Otac Slavoljub Stefanović Ravasi bio je poznati režiser i dramaturg. Završila je muzičku školu, a potom diplomirala arhitekturu. Bila je klavijaturista grupe Ekaterina Velika, prvobitno Katarina II, kultne muzičke grupe beogradskog "Novog talasa" 80-ih 20. veka.

1968 - Umro je ruski fizičar Lav Davidovič Landau, jedan od najvećih u 20. veku, otac sovjetske škole teorijske fizike, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1962. Preživeo je 1962. tešku saobraćajnu nesreću, posle koje je više puta proglašavan klinički mrtvim. Zasnovao je termodinamičku teoriju faznih prelaza u čvrstom telu, teoriju tečnog helijuma blizu apsolutne nule, teoriju kombinovane inverzije, teoriju dveju neutrinskih komponenata, predvideo pojavu drugog zvuka, obogatio teoriju superprovodljivosti, otkrio nove zakonitosti u ponašanju provodnika, unapredio kvantnu teoriju polja i fiziku elementarnih čestica i kosmičkih zraka. Sa ruskim fizičarem Iljom Lifšicom napisao je kapitalno delo "Kurs teorijske fizike". Ostala dela: "Elektroprovodljivost metala", "Teorija polja" (s Lifšicom), "Kvantna mehanika" (s Lifšicom), "Statistička fizika" (s Lifšicom).

1970 - U Beogradu je iz zgrade "Borbe" počelo emitovanje Radija "Studio B". To zdanje sagrađeno je kao zgrada lista "Vreme" tridesetih, a docnije je znatno prošireno.

1976 - Umro je nemački slikar i vajar Maks Ernst, osnivač dadaističkog pokreta i jedan od najznačajnijih nadrealista. Otkrio je tehniku "frotaž", srodnu automatizmu u nadrealističkoj poeziji, uveo je kolaž-fotografiju, a u skulpturi je često spajao antropomorfne i animalne elemente. Pisao je pamflete i manifeste, a bavio se i scenografijom.

1995 - Četiri meseca nakon ulaska u Čečeniju, ruske trupe su iz svih većih mesta te autonomne ruske regije, isterale snage čečenskih separatista.

1996 - U Japanu je stvorena najveća svetska banka, okončavanjem ujedinjenja "Micubiši banke" i "Banke Tokijo".

1999 - NATO avioni su devetog dana agresije na Srbiju (SRJ) srušili prvi most - Varadinski most preko Dunava u Novom Sadu. Prvi put varadinski most srušen je tokom nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu.

1999 - U prvoj izmeni unutrašnjih granica u Kanadi za 50 godina, na severu te zemlje stvorena je nova prostrana provincija nazvana Nunavut, kao autonomna teritorija Eskima.

2001 - Slobodan Milošević, bivši predsednik Srbije i SRJ, uhapšen je u Beogradu.

2001 - Špijunski avion američke mornarice sa 24 člana posade prinudno je sleteo na kinesko ostrvo Hajnan posle sudara s lovcem F-8 kineskog ratnog vazduhoplovstva, što je izazvalo veliku diplomatsku napetost koja je između SAD i Kine potrajala nekoliko sedmica.

2002 - Holandija je postala prva zemlja u kojoj je legalizovana eutanazija - ubistvo iz milosrđa.

2003 - Američki vojnici ubili su kod iračkog grada Nadžaf sedmoro dece i žena u minibusu na koji su otvorili vatru pošto se nije zaustavio na kontrolnom punktu.

2007 - Najmanje 91 osoba poginula je u poplavama, a više stotina je ostalo bez krova nad glavom u Avganistanu. Poplavljene su hiljade hektara, a u nekim delovima zemlje, uključujući i Kabul, bujice su odnele puteve i mostove.

2008 - Umro je američki filmski režiser Žil Dasen. Stvarao je filmove kriminalističkog žanra s dozom političke angažovanosti. Početkom pedesetih godina 20. veka, u vreme makartističke antikomunističke kampanje, optužen je za antiameričku delatnost i onemogućen da radi u SAD, posle čega se doselio u Evropu i snimao je u Francuskoj i Grčkoj. Filmovi: "Naci agent", "Brutalna snaga", "Goli grad", "Rififi", "Onaj koji mora da umre", "Zakon", "Nikad nedeljom", "Fedra".

2009 - Hrvatska i Albanija postale su i formalno punopravne članice NATO-a pošto su predstavnici obe zemlje predali Stejt departmentu u Vašingtonu, dokumente, čiji je vlada SAD depozitar, o ratifikaciji pristupanja toj organizaciji u skupštinama te dve zemlje.

2010 - Umro je američki glumac Džon Forsajt, najpoznatiji po ulozi Blejka Karingtona u seriji "Dinastija". Za tu ulogu dobio je dva Zlatna globusa kao najbolji glumac. Karijeru je započeo 40-ih 20. veka, i igrao je, između ostalog, u filmovima "Nevolje s Harijem" i "Topaz" Alfreda Hičkoka.

2012 - U požaru u diskoteci "Kontrast" u Novom Sadu, u ranim jutarnjim satima, poginulo je šest osoba.

2014 - Ministri spoljnih poslova država članica NATO odlučili su da prekinu "celokupnu civilnu i vojnu saradnja" s Rusijom kao odgovor na odluku Moskve da pripoji Krim.

2017 - Najmanje 254 osobe poginule su u poplavama, bujicama i klizištima u gradu Mokoa, Kolumbija. Makoa je grad s nepunih četrdesetak hiljada stanovnika na jugozapadu Kolumbije, nedaleko od granice s Ekvadorom.

Dogodilo se na današnji dan, 02.04.

Danas je utorak, 2. april, 93. dan 2024. Do kraja godine ima 273 dana.

742 - Rođen je franački car Karlo Veliki, koji je od dolaska na presto 768. do smrti 814. prekrojio kartu Evrope i proširio Franačku državu od Severnog mora do Italije i od Atlantika do Češke. Papa Lav III krunisao ga je 800. za rimskog cara. Što je bio čin sa trajnim posledicama po istoriju Evrope.

1724 - Rođen je italijanski avanturista Đovani Đakopo Kazanova, sinonim latinskog ljubavnika, jedna od najkoloritnijih ličnosti Evrope 18. veka. Tokom burnog života bio je učenik verske škole, sekretar kardinala, venecijanski pomorski oficir, opat, kockar, alhemičar, violinista, špijun, bibliotekar. Njegovi "Memoari" dragocena su slika evropskog društva epohe u kojoj je živeo.

1791 - Pod optužbom da je paktirao sa dvorom ubijen je francuski političar i pisac Onore Gabrijel Viktor Riketi de Mirabo, najbolji govornik Francuske revolucije i jedan od glavnih zastupnika interesa trećeg staleža. Doprineo je pobedi Ustavotvorne skupštine nad kraljem, ali ne kao principijelan protivnik monarhije. Njegov cilj bio je parlamentarni model uz održavanje monarhije, po uzoru na Britaniju. Dela: "Esej o despotizmu", "O pruskoj monarhiji pod Fridrihom Velikim".

1805 - Rođen je danski pisac Hans Kristijan Andersen, autor malih pripovedaka-bajki koje su mu donele svetsku slavu, tvorac danske realističke proze. Izvanrednim stilom napisao je 156 priča, uključujući "Carevo novo odelo" i "Ružno pače", koje su zasnovane na motivima danskog folklora, antičke mitologije i predanja, a za neke od njih inspirisalo ga je sopstveno tegobno detinjstvo obeleženo siromaštvom. Ostala dela: pesme (sačuvano ih je samo nekoliko), romani "Improvizator", "O.T.", "Samo muzičar", "Srećni Per", putopisi "Bazar jednog pesnika", "U Španiji",pisao je i dramska dela.

1838 - Rođen je francuski državnik i advokat Leon Mišel Gambeta, jedan od osnivača Treće republike, koji je znatno doprineo uspostavljanju parlamentarne demokratije posle pada cara Napoleona III 1871. U borbi protiv Napoleona III predvodio je republikance, a u vreme Francusko-pruskog rata u, oktobru 1870, kao ministar unutrašnjih poslova, iz opsednutog Pariza balonom je odleteo u unutrašnjost i organizovao borbu protiv Nemaca. Od 1879. do 1881. bio je predsednik francuske Narodne skupštine, potom do 1882. predsednik vlade.

1840 - Rođen je francuski pisac Emil Zola, tvorac i najizrazitiji predstavnik naturalističkog romana. Pisao je i pripovetke, drame, književnu i umetničku kritiku, polemičke članke, političku publicistiku. Otvorenim pismom 1898. predsedniku Francuske - pod naslovom "Optužujem" u listu "L'oror", odlučujuće je doprineo rehabilitaciji kapetana Alfreda Drajfusa, lažno optuženog za izdavanje Nemačkoj vojnih tajni i osuđenog na doživotnu robiju. Snagom talenta i strasnim ubeđenjima snažno je uticao na savremenike, ne samo u Francuskoj. Dela: romani "Nana", "Žerminal", "Slom", "Trovačica", "Zver čovek", "Novac", "Zemlja", "Plodnost", "Rad", "Istina", "Tri grada: Lurd, Rim, Pariz", rasprava "Eksperimentalni roman".

1872 - Umro je američki pronalazač i slikar Semjuel Finli Morze, konstruktor aparata koji električnim impulsom prenosi pisane znake na daljinu. Aparat je patentirao 1837. i nazvao ga telegraf. Sastavio je i azbuku za telegrafisanje od tačaka i crtica, nazvanu njemu u čast Morzeova azbuka.

1905 - Zvanično je otvoren železnički tunel Simplon ispod Alpa koji je povezao Švajcarsku i Italiju.

1914 - Rođen je engleski filmski glumac Alek Ginis. Dobitnik je dva Oskara: 1957. za ulogu u filmu "Most na reci Kvaj" i 1980. za ukupan doprinos filmskoj umetnosti. Ostali filmovi: "Nežno srce", "Veliko očekivanje", "Oliver Tvist", "Čovek u belom odelu", "Most na reci Kvaj" (Oskar), "Naš čovek u Havani", "Lorens od Arabije", "Pad Rimskog carstva", "Hitler: 10 poslednjih dana", "Doktor Živago", "Rat zvezda", "Dan Eskima".

1917 - Pred vojnim sudom za oficire, u Solunu je počeo proces, otvorena je istraga, protiv grupe oficira, poznate kao "Crna ruka" odnosno njihovog lidera generalštabnog pukovnika Dragutina Dimitrijevića Apisa. Bio je to obračun sa Apisom i oficirima koji su 1903. ubili kralja Aleksandra Obrenovića i kraljicu Dragu i 1911. organizovali tajnu organizaciju "Ujedinjenje ili smrt". Optuženi su da su pripremali terorističke aktivnosti i pokušali ubistvo regenta Aleksandra. Sud je osudio devet optuženih na smrt i dvojicu na 15 godina robije. Veliki vojni sud je delimično preinačio presudu, ali su Dimitrijević, major Ljubomir Vulović i Rade Malobabić streljani u Solunskom polju 26. juna 1917. Na temelju sačuvanog Vulovićevog pisma, 2. juna 1953. obnovljen je proces, i Vrhovni sud Narodne republike Srbije rehabilitovao je Dimitrijevića i ostale osuđene, što je nesumnjivo bilo motivisano političkim razlozima, odnosno namerom da se okrivi kralj Aleksandar.

1930 - Ras Tafari je postao car (Negus) Etiopije (Abisinija) pod imenom Haile Selasije I.

1974 - Umro je francuski državnik Žorž Pompidu, predsednik Francuske od 1969. do smrti. Šef države postao je posle ostavke Šarla de Gola i uglavnom je sledio ideje slavnog prethodnika. Prethodno je bio profesor u Marselju i Parizu. Sa De Golom je blisko sarađivao od 1945, u međuvremenu je bio direktor Rotšildove banke, šef De Golovog kabineta i član Ustavnog saveta, a od 1962. do 1968. predsednik vlade.

1982 - Vojna hunta Argentine je napala i zauzela britanski posed Folklandska (Malvinska) ostrva u južnom Atlantskom okeanu, oko 500 kilometara istočno od argentinske obale, na kojima je u tom trenutku bilo 75 britanskih vojnika. Argentinske snage su Britanci potukli, povrativši Folklande, u ratu vođenom do polovine juna.

1999 - Prvi put od početka agresije NATO je bombardovao centar Beograda, ispalivši krstareće rakete na ispražnjene zgrade ministarstava unutrašnjih poslova SRJ i Srbije, od kojih je jedna pala samo tridesetak metara od Instituta za ginekologiju i akušerstvo, u kojem je u tom trenutku bilo oko 70 novorođenčadi s majkama. Vazdušni udar izazvan eksplozijama oštetio je zgradu Instituta, obližnju Neuropsihijatrijsku kliniku "Laza Lazarević", druga bolnička zdanja i više stambenih zgrada. Šira zona grada je bila bombardovana sve vreme od samog početka.

1999 - Prilikom dva napada na Kuršumliju, NATO avijacija usmrtila je 13 civila, oštetivši oko 500 zgrada, uključujući manastire Svete Bogorodice i Svetog Nikole iz 12. veka, a u napadu kasetnim bombama na albansko selo Nogavac kod Orahovca ubijena su dva civila.

2005 - Umro je papa Jovan Pavle II, rodom Poljak Karol Vojtila, čiji je pontifikat, izrazito reakcionaran, trajao 26 godina i bio jedan od najdužih u istoriji Rimokatoličke crkve. Vojtila, koji je imenovan za kardinala 1967. godine, postao je papa 16. oktobra 1978. i sa 58 godina bio najmlađi papa do tada.

2006 - Umrla je udovica atentatora na Hitlera, Nina Šenk fon Štaufenberg, čiji je suprug pokušao da ukloni Adolfa Hitlera u atentatu 1944. godine, posle čega je streljan. Klaus Šenk fon Štaufenberg, podmetnuo je tašnu s bombom pod sto, ali je noga stola zaštitila Hitlera, 20. jula 1944. Zaverenici su streljani, a rodbina, uključujući groficu Štaufenberg, odvedena je u koncentracione logore. Učesnici neuspele zavere se slave kao heroji u današnjoj Nemačkoj. Udovica grofa Štaufenberga, rođena je kao baronesa Fon Lerhenfeld 1913.

2007 - Umro je Žarko Petrović, svojevremeno jedan od najboljih odbojkaša sveta. Za reprezentaciju Jugoslavije odigrao je 253 utakmice i osvojio je bronzane medalje na Olimpijskim igrama u Atlanti 1996, na Svetskom kupu u Tokiju 1996, i na evropskom prvenstvu u Atini 1995.

2007 - U snažnom zemljotresu jačine 8 stepeni po Rihterovoj skali, koji je pogodio oblast Zapadnih Solomonskih ostrva (arhipelag sa 256 ostrva) u Tihom okeanu, život je izgubilo najmanje 12 osoba. Bez krova nad glavom je ostalo između 2.000 i 3.000 ljudi.

2015 - U napadu islamskih terorista grupe al-Šabab na kampus Univerziteta Garisa u Keniji, ubijene su 152 osobe, uključujući 4 napadača, a 79 je ranjeno. Organizator napada Muhamed Muhamud, bivši učitelj, poznat po nadimcima Kuno, Dulijadin ili Gamadhere, pripadnik somalske grupe Al Šabab i komandant milicije Ras Kamboni, i ranije je bio na poternici zbog niza ubistava na severoistoku Kenije.

2017 - Aleksandar Vučić pobedio je u prvom krugu predsedničkih izbora u Srbiji. Prethodno, od aprila 2014. obavljao je dužnost predsednika Vlade Srbije.

2019 - Abdelaziz Buteflika podneo je ostavku na mesto predsednika Alžira. Buteflika je za predsednika izabran prvi put 1999. godine, a u poslednjem periodu bio je suočen s protestima i pozivima na povlačenje. Pripadao je Frontu za nacionalno oslobođenje tokom rata za nezavisnost. Dugo je vodio diplomatiju Alžira, od 1963 do 1979. godine.

Dogodilo se na današnji dan, 03.04.

Danas je sreda, 3. april, 94. dan 2024. Do kraja godine ima 272 dana.

1367-Rođen je engleski kralj Henri, poznat kao Henri IV, osnivač Lankasterske dinastije. Presto je prigrabio 1399, zbacivši brata od strica Ričarda II, koji je 1400. pod misterioznim okolnostima umro u zatočeništvu u zamku Pontefrakt. Tokom vladavine do smrti 1413, ugušio je pobune Velšana i Ričardovih pristalica, ali je cena tih ratova bilo teško oporezivanje podanika i iscrpljujuća borba s parlamentom za kontrolu kraljevske blagajne. Poslednje godine vladavine obeležila je njegova teška bolest i oštri sukobi u vrhu vlasti.

1512- Turski sultan Bajazit II abdicirao je u korist sina Selima I.

1682- Umro je španski slikar Bartolomeo Esteban Muriljo. Najviše je radio religiozne barokne kompozicije, ali i realistične prizore sa sentimentalnim podtekstom iz života ulične dece, poput slika "Mali prosjak", "Deca jedu dinju".

1849- Umro je poljski pisac Juliuš Slovacki, tvorac poljskog romantičarskog pozorišta, majstor jezika i forme. Dela: zbirke pesama "Poezija", poeme "Anhelli", "U Švajcarskoj", "Benjovski", "Čas misli", "Kralj-Duh", drame "Kordijan", "Fantazi", "Mazepa", "Mindove", "Marija Stjuart", "Horštinjski", "Salomejin srebrni san", tragedije "Baladina", "Lila Veneda".

1893- Rođen je engleski pozorišni i filmski glumac i režiser Lesli Hauard, poznat po izuzetno suptilnoj glumi. Poginuo je 1943. tokom Drugog svetskog rata, kada je radio za britansku tajnu službu. Nemci su iznad Biskajskog zaliva oborili avion, koji se kretao od Lisabona ka Irskoj, u kojem se Hauard nalazio, uvereni da se Čerčil nalazi u letelici. Filmovi: "Romeo i Julija", "Pigmalion", "Prohujalo sa vihorom", "Intermeco".

1897- Umro je nemački kompozitor Johanes Brams, istaknuti kasni romantičar. Kao pobornik oživljavanja oblika klasične i pretklasične muzike komponovao je u tradiciji Johana Sebastijana Baha, Ludviga van Betovena i ranih romantičara. Sintetizovao je principe klasike i romantike, pa su ga njegovi sledbenici nazvali osnivačem nemačke novoklasične škole. Dela: četiri simfonije, kamerna muzika, violinske i klavirske sonate, balade, dva klavirska i jedan violinski koncert, vokalne kompozicije ("Nemački rekvijem"), solo pesme, horovi.

1903- Rođen je srpski filolog Mihailo Stevanović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Objavio je više od 600 radova. Uređivao je "Srpski dijalektološki zbornik, "Južnoslovenski filolog", "Naš jezik", "Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika SANU", "Rečnik srpskohrvatskog književnog jezika Matice srpske". Dela: "Savremeni srpskohrvatski jezik", "Đakovački govor", "Funkcije i značenja glagolskih vremena", "Gramatika srpskohrvatskog jezika".

1915 -Umrla je srpska slikarka Nadežda Petrović, profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu i saosnivač "Kola srpskih sestara" (s Branislavom Nušićem), čije slike se odlikuju snažnim, originalnim izrazom i izvanrednim bogatstvom boja. Umrla je od tifusa kojim je zaražena dok je kao bolničarka negovala ranjene srpske vojnike u Prvom svetskom ratu u valjevskoj bolnici. Slikarstvo je studirala u Minhenu i Parizu, a prvu samostalnu izložbu priredila je 1900. Sačuvano je oko 200 njenih dela, od kojih su pojedina u vrhu srpskog slikarstva i ravna su evropskim majstorima tog vremena, poput slika "Resnik", "Notr Dam", "Autoportret", "Bulonjska šuma". U Srbiji svog doba najsnažnije se vezala za modernu umetnost i anticipirala je njen dalji razvoj. Rođena je u porodici u kojoj su dve sestre postale slikarke, jedna muzičar, a najmlađi brat Rastko Petrović pisac.

1920 -Umro je srpski političar i istoričar Dragoljub-Draža Pavlović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Godine 1919. izabran je za predsednika Narodne skupštine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Dela: "Ličnost u istoriji", "Istorizam i racionalizam", "Ujedinjenje Nemačke", "Požarevački mir 1718", "Srbija za vreme poslednjeg Austro-turskog rata 1788-1791".

1922- Novi Centralni komitet je za generalnog sekretara Komunističke partije Rusije postavio Staljina.

1924- Rođen je američki glumac Marlon Brando, koji je karijeru počeo u pozorištima na Brodveju, ali su mu svetsku slavu donele filmske uloge "mladih gnevnih ljudi" pedesetih godina 20. veka. Nagrađen je Oskarom za glavnu ulogu u filmu "Na dokovima Njujorka", ali je 1973. odbio da primi Oskara za glavnu ulogu u filmu "Kum", protestujući tako protiv politike vlade SAD prema Indijancima. Umesto da ode na ceremoniju dodele nagrade, poslao je jednu indijansku glumicu da opiše patnje američkih Indijanaca. Ostali filmovi: "Tramvaj zvani želja", "Viva Zapata!", "Julije Cezar", "Mladi lavovi", "Jednooki Džek", "Pobuna na brodu Baunti", "Grofica iz Hongkonga", "Odsjaj u zlatnom oku", "Poslednji tango u Parizu", "Apokalipsa sada".

1930- Ras Tafari je postao car (Negus) Etiopije (Abisinija) pod imenom Haile Selasije I.

1930- Rođen je nemački državnik Helmut Kol, kancelar Zapadne Nemačke od 1982. i kancelar Nemačke posle ujedinjenja Zapadne i Istočne Nemačke 1990.

1936- Pogubljen je Bruno Hauptman, otmičar i ubica sina američkog pilota Čarlsa Lindberga, prvog čoveka koji je sam preleteo Atlantski okean. Otmica i ubistvo su toliko ogorčili javnost SAD da je donesen poseban Zakon o otmici, prema kojem je za taj zločin uvedena smrtna kazna, a Huptman je osuđen iako je bilo ozbiljnih argumenata protiv njegove krivice.

1943- Rođen je Ranko Munitić, publicista, kritičar, filmski poslenik. Školovao se na Filozofskom fakultetu u Zagrebu. Od rane mladosti bavio se filmskom kritikom, istorijom i teorijom filma, publicistikom, dramaturgijom, radio je kao scenarista, a oprobao se i u filmskoj režiji. Šira publika pamti ga kao autora i voditelja serijala "Veče sa zvezdama" koji je emitovan na TV Beograd tokom 90-ih. Priredio je više monografija o srpskim glumcima, među kojima o Miodragu Petroviću Čkalji, Pavlu Vuisiću, Bori Todoroviću. Iz oblasti teorije značajne su njegove knjige "Fantastika na ekranu", "Alisa na putu kroz podzemlje i kroz svemir", "Te slatke filmske laže", "Jugoslovenski filmski slučaj", "Zagrebački krug crtanog filma", "Uvod u estetiku kinematografske animacije", "Pola veka filmske animacije u Srbiji".

1945- Edvard Beneš je obrazovao vladu Narodnog fronta Čehoslovačke, prvu posle oslobođenja zemlje od Nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu. Pošto se uverio da se njegova zemlja nezaustavljivo kreće ka uvođenju komunističkog sistema a bez ikakvih mogućnosti da spreči takav razvoj događaja, 1948. je podneo ostavku, a ubrzo je i umro.

1948- Predsednik SAD Hari Truman potpisao je "Maršalov plan", odredivši šest milijardi dolara za pomoć nizu evropskih zemalja (i Turskoj), koje su direktno ili posredno stradale tokom Drugog svetskog rata.

1948- Premijerom drame Ivana Cankara "Kralj Betajnove" u režiji Bojana Stupice, svečano je počelo s radom Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu. Temelje repertoarske orijentacije JDP-a kao teatra visokog nivoa postavili su Bojan Stupica i Eli Finci. Od 2003. Jugoslovensko dramsko pozorište nalazi se u novom rekonstruisanom zdanju, pošto je staro stradalo u požaru.

1971- U Beogradu je prigodnom akademijom svečano otvoren SKC. Vremenom, Studentski kulturni centar postao je kultno mesto raznih alternativnih umetničkih tendencija, posebno je značajna njegova uloga 80-ih kada je iz njegovog okrilja izrastao beogradski "Novi talas". Zdanje u kojem je Studentski kulturni centar smešten, delo arhitekte Jovana Ilkića, sagrađeno je 1895. kao Oficirski dom.

1975- Ruski velemajstor Anatolij Karpov postao je 12. svetski prvak u šahu, pošto je dotadašnji prvak, američki velemajstor Bobi Fišer demonstrativno odbio uslove Međunarodne šahovske organizacije za novi meč za svetsku titulu. Fišer je potom napustio šahovsku scenu i privremeno se vratio tek 1992. kad je u nezvaničnom meču za svetsku titulu u Beogradu i na Svetom Stefanu pobedio ruskog velemajstora Borisa Spaskog, kojem je 1972. u meču u Rejkjaviku oduzeo titulu.

1991- Savet bezbednosti UN izglasao je rezoluciju o prekidu vatre u Zalivskom ratu, naložio razmeštaj mirovnih snaga u regionu i zatražio od Iraka da uništi oružje za masovno razaranje.

1991- Umro je engleski pisac Grejem Grin, suptilan analitičar psihe. Dela: romani "Brajtonska stena", "Moć i slava", "Suština stvari", "Kraj ljubavi", "Gubave duše", "Komedijaši", "Monsinjor Kihot", "Doktor Fišer iz Ženeve", "Ministarstvo straha", "Treći čovek", memoari "Neka vrsta života", "Načini bekstva", drame, eseji, putopisi.

1995- Najmanje 150 pripadnika plemena Hutu, mahom žena i dece, masakrirano je u jednom selu na severoistoku Burundija.

1996- U avionskom udesu kod aerodroma "Ćilipi" poginuo je ministar trgovine SAD Ronald Braun. Pad aviona "T-43" (vojna verzija "boinga-737"), koji je leteo na liniji Tuzla-Dubrovnik, na jedno brdo nedaleko od Cavtata, nije preživeo niko od 35 članova posade i putnika, među kojima je bilo 12 službenika vlade SAD, 12 američkih biznismena, funkcioner Evropske banke za razvoj, urednik "Njujork Tajmsa", hrvatski prevodilac i fotoreporter.

1999- NATO avijacija je srušila novosadski Most slobode koji je, preko Dunava, povezivao Novi Sad sa Sremskom Kamenicom.

2003- Državna zajednica Srbija i Crna Gora postala je članica Saveta Evrope. U okviru ceremonije prijema, predsednik SCG Svetozar Marović predao je dokumenta o prihvatanju Statuta Saveta Evrope, a šef diplomatije Goran Svilanović potpisao je izjavu o prihvatanju Evropske konvencije o ljudskim pravima.

2007- Vladine trupe ubile su 23 tamilska pobunjenika tokom oštrih borbi na istoku Šri Linke u selu Unićaćai, u istočnom distriktu Batikaloa, u oblasti u kojoj pobunjeni Tamilski tigrovi imaju jaka uporišta.

2008- Kiparski Grci i Turci uklonili su barikade i otvorili ulicu Ledra u Nikoziji, koja je decenijama odvajala dve etničke zajednice i bila simbol višedecenijske podeljenosti Kipra. Ceremoniji otvaranja 80 metara dugačke ulice prisustvovali su predstavnici Ujedinjenih nacija na Kipru, lideri kiparskih Grka i Turaka. Kipar je podeljen 1974. nakon invazije turske vojske na sever ostrva, s ciljem sprečavanja prisajedinjenja Kipra Grčkoj.

2008- Haški tribunal oslobodio je optužbi za zločine protiv čovečnosti i kršenje zakona i običaja rata, Ramuša Haradinaja, jednog od komandanata terorističke takozvane OVK. Sudsko veće je ocenilo da Haradinaj nije kriv ni po jednoj tački optužnice za progone na političkoj, verskoj i rasnoj osnovi, uništavanje imovine, okrutno postupanje, silovanja i ubistva, i pored brojnih svedočenja kosovskometohijskih Srba i drugih nealbanaca.

2010- Umro je srpski kompozitor Dušan Radić, član SANU, jedan od najznačajnijih naših kompozitora 20. veka sa impozantnim opusom. Njegova muzika imala je vodeću ulogu u raskidu sa estetskom doktrinom socrealizma. Prvi je naš avangardni kompozitor posle Drugog svetskog rata.

2016 - Preminula je Lola Novaković, jugoslovenska i srpska pevačica. Izuzetno popularna bila je šezdesetih i sedamdesetih 20. v. Predstavljala je Jugoslaviju 1962, s kompozicijom "Ne pali svetla u sumrak" na "Pesmi Evrovizije", kada je osvojila 4. mesto. Bila je prvi jugoslovenski estradni umetnik koji je gostovao u Sovjetskom Savezu, 1960. godine. Upamćena je po pesmama: "Beograde, ljubavi moja", "Zasvirajte violine", "Vrati se".

2017 - Na potezu između Doma Narodne skupštine i Trga Nikole Pašića građani nezadovoljni rezultatima izbora, okupljeni preko društvene mreže Fejsbuk, održali su protestni skup.

2017 - U terorističkom napadu u metrou u Sankt Peterburgu, Rusija, prilikom eksplozije, poginulo je 14 osoba. Ruske bezbednosne službe deaktivirale su drugu eksplozivnu napravu na metro stanici u centru Peterburga

2018 - Predsednici Rusije Vladimir Putin i Turske Redžep Erdogan otvorili su radove na gradilištu prvog postrojenja atomske centrale Akuju, u provinciji Mersin na južnoj, mediteranskoj obali Turske, plod saradnje ruskih i turskih stručnjaka.

Dogodilo se na današnji dan, 04.04.

Na današnji dan 1825. godine rođen je srpski filolog Đura Daničić (kršteno ime bilo mu je Đorđe J. Popović), saradnik Vuka Karadžića u borbi za reformu srpskog pravopisa i jezika. Nakon školovanja u rodnom Novom Sadu, studija u Požunu (sadašnja Bratislava), Pešti i Beču radio je kao bibliotekar Narodne biblioteke u Beogradu, sekretar Društva srpske slovesnosti i profesor Liceja i Velike škole. U prvom radu "Rat za srpski jezik i pravopis" 1847. kojim je doprineo pobedi Vukovih ideja, potpisao se prezimenom Daničić, umesto porodičnim Popović. Vukove i sopstvene poglede na jezik dosledno je sproveo u prevodima sa latinskog "Psaltira Davidovog" i "Starog zavjeta". Objavio je više dela iz stare srpske književnosti ("Žitije sv. Save" od Teodosija, "Žitije sv. Simeona i sv. Save" od Domentijana, "Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih" od Danila, "Nikoljsko jevanđelje"). Izradio je "Rječnik iz književnih starina srpskih" i započeo veliki istorijski "Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika". Pomogao je Vuku u prevodu "Novog zaveta". Ostala dela: "Mala srpska gramatika", "Srpska sintaksa", "Oblici srpskog jezika", "Istorija oblika", "Osnove srpskoga ili hrvatskoga jezika", "Korijeni", "Srpski akcenti".

Danas je četvrtak, 4. april, 95. dan 2024. Do kraja godine ima 271 dan.

188 - Rođen je rimski car Karakala, Marko Aurelije, jedan od najbrutalnijih vladara u rimskoj istoriji. Sa ocem Septimijem Severom vladao je od 198. do 211. a potom sam, krajnje surovo, pogubivši čak i brata, dok i sam nije ubijen 217. Da bi ublažio nezadovoljstvo, posebno u provincijama, 212. je podario puno građansko pravo svim stanovnicima Rimskog carstva koji su rođeni kao slobodni (Constitutio Antoniniana).

1284 - Umro je kastiljanski kralj Alfonso X Učeni, utemeljitelj zakonodavstva, pokrovitelj nauke i zanatstva. Tokom vladavine Kastiljom i Leonom od 1252. do smrti, njegov dvor u Toledu pretvorio je u svojevrstan centar i utočište za brojne učene ljude, uključujući i Jevreje, Mavare (Arape). Njegovim zalaganjem prevedeni su Sveto pismo, Talmud i Kuran i napisan je niz značajnih dela: "Kraljevski zakon", "Astrološka znanja", "Mineralogija", a 1270. je započeto pisanje "Velike i opšte istorije". Zauzeo je 1262. luku Kadis na obali Atlantskog okeana, okončavši petovekovnu mavarsku okupaciju grada.

1581 - Engleska kraljica Elizabeta I proglasila je vitezom Frensisa Drejka, gusara, potom admirala, koji je napadajući španske brodove decenijama ometao veze Madrida s kolonijama. Drejk je prvi Englez koji je oplovio svet.

1617 - Umro je škotski matematičar Džon Neper, koji je pronašao logaritme i objavio principe izračunavanja logaritama.

1896 - Rođen je američki pisac Robert Emet Šervud. U dramama pisanim posle Prvog svetskog rata prikazivao je, sa stanovišta uverenog pacifiste, poratno razočarenje i zalagao se za mir u svetu. Docnije je, suočen s nadiranjem nacizma, postao ubeđeni pristalica rata kao jedinog načina da se svet oslobodi nacizma. Dela: drame "Okamenjena šuma", "Idiotova radost", "Neće biti noći", scenariji za filmove "Duh putuje na zapad", "Najbolje godine našeg života".

1905 - U zemljotresu u oblasti grada Lahore (danas pakistanski deo Pendžaba), tada delu Britanske Indije, poginulo je 19.000 ljudi.

1923 - Rođen je Nikola Hajdin, profesor i dekan Građevinskog fakulteta u Beogradu, član i predsednik SANU. Predavao je kao gostujući profesor na Saveznoj visokoj školi (ETN) u Cirihu. Bio je član pet inostranih akademija, Slovenačke akademije znanosti i umetnosti, Nacionalne akademije Atine, Evropske akademije nauka, umetnosti i literature, Pariz, Evropske akademije nauka, Salcburg, Evropske akademije nauka, Lijež. Dao je izuzetan doprinos u primeni numeričkih metoda u Teoriji elastičnosti i Teoriji konstrukcija, kao i iz oblasti Teorije tankozidnih nosača. Poslednjih godina posebno se bavio nelinearnim dinamičkim problemima mehanike. Autor je preko 230 stručnih radova, od čega je približno polovina objavljena u inostranim časopisima. Glavna dela: železnički most preko Save u Beogradu (sa Lj. Jevtovićem, 1979), drumski most preko Dunava u Novom Sadu (1981), lučna brana "Glažnje" u Makedoniji (1967), most preko Visle u Poljskoj.

1933 - Američki mornarički dirižabl "Akron" srušio se zbog oluje u Atlantski okean ispred obala Nju Džersija, usmrtivši 73 osobe u letelici.

1936 - Prvog dana prokomunističkog generalnog štrajka studenata Beograda, Zagreba, Ljubljane, Skoplja i Subotice (fakulteti u Subotici i Skoplju su tada bili u okviru Beogradskog univerziteta) protiv vlade Milana Stojadinovića smrtno je stradao student prava Žarko Marinović. U znak sećanja na taj događaj, nakon Drugog svetskog rata, 4. april je proglašen za - Dan studenata Beogradskog univerziteta.

1945 - Drugi svetski rat završen je na teritoriji Mađarske, iz koje su sovjetske trupe, u naletu ka Berlinu, isterale nemačku vojsku.

1949 - U Vašingtonu su Ugovor o stvaranju NATO potpisali šefovi diplomatija Belgije, Velike Britanije, Danske, Italije, Islanda, Kanade, Luksemburga, Norveške, Portugala, SAD, Francuske i Holandije. Prethodni akt na kom je utemeljen čitav idejni koncept budućeg pakta bila je "Atlantska povelja", potpisana tokom Drugog svetskog rata, sapotpisnik bila je i Kraljevina Jugoslavija (proklamovano je savezništvo utemeljeno na principima zaštite demokratije i ličnih sloboda). NATO je osnivačkim aktom definisan kao odbrambeni savez, da bi pola veka kasnije, 24. marta 1999, protivno Povelji Ujedinjenih nacija, mimo saglasnosti Saveta bezbednosti UN, suprotno dokumentu o evropskoj bezbednosti iz Helsinkija koje su njene članice potpisale, pogazivši sopstveni osnivački akt, čak i ustave pojedinih država članica, pod vođstvom SAD otpočeo agresiju na Srbiju (SRJ).

1968 - Američki baptistički sveštenik afroameričkog porekla Martin Luter King, vođa pokreta protiv rasnog ugnjetavanja i dobitnik Nobelove nagrade za mir 1964, ubijen je u Memfisu u američkoj državi Tenesi. Pošto je njegov uticaj stalno rastao među afroameričkim stanovništvom i drugim obespravljenim građanima, na osnovu naloga šefa Federalnog istražnog biroa Edgara Huvera, osam godina pre ubistva, sistematskije praćen. Prema oceni FBI, bio je "opasnost po američko društvo". Posle istrage, za ubistvo je optužen Džejms Erl Rej i u martu 1969. osuđen na 99 godina robije. Docnije je nezavisna istraga pokazala da je verodostojnost "dokaza" FBI nepouzdana.

1969 - U Hjustonu je prvi put ugrađeno veštačko srce u ljudski organizam, ali je 47-ogodišnji pacijent umro posle četiri dana.

1972 - Sovjetski Savez je odbio da izda vizu sekretaru Švedske akademije koji je trebalo da uruči Nobelovu nagradu za književnost ruskom piscu Aleksandru Solženjicinu.

1975 - Prilikom pada američkog vojnog transportnog aviona posle poletanja iz Sajgona, poginulo je 155 vijetnamske dece, ratne siročadi.

1979 - U Pakistanu je obešen bivši predsednik vlade Zulfikar Ali Buto, oboren s vlasti u julu 1977. vojnim udarom generala Mohameda Zije ul Haka. Sud režima Zije osudio ga je na smrt pod optužbom da je naređivao ubistva političkih protivnika.

1983 - Umrla je američka pozorišna i filmska glumica Glorija Džozefina Mej Svanson, koja se proslavila u vreme nemog filma, ali i zvučnim filmom "Bulevar sumraka", snimljenim 1950. Ostali filmovi: "Muško i žensko", "Kraljica Keli", "Zaza", "Gospođa San-Žen".

1986 - Izrael je zatražio uvid u dokumentaciju komisije UN za ratne zločine o bivšem generalnom sekretaru UN Kurtu Valdhajmu.

1991 - Umro je švajcarski pisac Maks Rudolf Friš, liberal, skeptik, koji je tumačio intelektualne i duhovne protivrečnosti sveta u kojem je živeo. Dela: romani "Štiler", "Homo faber", "Neka mi ime bude Gantenbajn", pripovetka "Montok", drame "Kineski zid", "Grof Ederland", "Don Huan ili Ljubav prema geometriji", "Biderman i palikuće", "Andora", "Biografija", knjige dnevnika "Dnevnici 1946-1949", "Dnevnici 1966-1971".

1994 - Dve sedmice posle ofanzive muslimanskih snaga iz Goražda, koje nikada nije u potpunosti demilitarizovano, kao ni ostalih pet "zaštićenih zona" u BiH uspostavljenih odlukom Saveta bezbednosti UN, Vojska Republike Srpske uzvratila je kontraofanzivom, što je zaustavljeno polovinom aprila vazdušnim napadima NATO na srpske položaje.

1996 - Sudija italijanskog vojnog suda naložio je da bivšem nemačkom SS kapetanu Erihu Pribkeu, koji se branio frazom da je "samo izvršavao naređenja", mora da bude suđeno zbog odgovornosti za masakr 335 italijanskih civila u Drugom svetskom ratu 1944. u Ardeatinskim pećinama blizu Rima.

1997 - Umro je ruski pisac Vladimir Aleksejevič Solouhin, koji je u pesničkim i proznim delima zastupao tradicionalističke ideje. Bio je protivnik tehnicizma, zaljubljenik u prirodu. Dela: zbirke pesama "Kako ispiti sunce", "Čovek sa cvećem u rukama", "Živeti na zemlji", "Četrdeset zvonkih kapi", "Argument", "Lirika", "Sonetni venac", "Sedina", proza "Vladimirske staze", "Kap rose", "Pisma iz Ruskog muzeja", "Vreme za skupljanje kamenja", "Med na hlebu", "Nastavak vremena".

1998 - U eksploziji metana u ukrajinskom rudniku uglja Skačinsko u oblasti Donjeck poginula su 63 rudara.

1999 - NATO avioni su razornim projektilima uništili rezervoare za gorivo centralne beogradske gradske toplane u Novom Beogradu, usmrtivši čuvara toplane Slobodana Trišovića. Gotovo u isto vreme gađana je Policijska akademija na Banjici, pri čemu je oštećena zgrada obližnje Vojno-medicinske akademije, prepuna bolesnika, uključujući 22 ranjenika od napada NATO.

2002 - Umro je srpski arheolog Milutin Garašanin, član Srpske akademije nauka i umetnosti i dopisni član Bavarske akademije nauka kao i Akademije nauka i umjetnosti BiH. Objavio je niz radova, uključujući "Iskopavanja u Ptuju", "Jedan osvrt na prvobitnu istoriju naše zemlje", "Iz prvobitne istorije Kosova i Metohije", "Naselje i stan prvobitnog čoveka neolitskog doba u Srbiji".

2007 - U žestokim borbama lokalnih plemenskih vođa i stranih boraca povezanih sa Al Kaidom, u pakistanskom regionu Južni Vaziristan, poginulo je oko 60 ekstremista, uglavnom Uzbeka, a oko 40 se predalo.

2007 - Poginuo je Robert Klark, američki filmski režiser, poznat po filmu "Božićna priča". Klark je stradao u saobraćajnaom udesu na autoputu na zapadnoj obali SAD, u blizini Los Anđelesa. "Božićna priča" (1983) je film koji se u SAD redovno prikazuje u vreme božićnih praznika, neka vrsta filmskog klasika. Karijeru je započeo horor filmovima, režirao je i filmove "Kod Porkija", "Uhvati zvezdu padalicu" i "April za pamćenje".

2010 - Senegal je preuzeo, 50 godina po sticanju nezavisnosti, poslednje vojne baze koje je Francuska, negdašnja metroplola, držala na teritoriji te zapadnoafričke zemlje.

2015 - Preminuo je Zoran Petrović Piroćanac, novinar, naučnik. Kao slobodni novinar, decenijama je sarađivao s brojnim medijima bivše Jugoslavije i inostranstva. Bio je zapažen kao izveštač iz Latinske Amerike (Nikaragva), Bliskog istoka (Palestina), Afrike, kao i sa teritorije negdašnje Jugoslavije devedesetih. Diplomirao je romanistiku na Filološkom fakultetu u Beogradu, a magistrirao i doktorirao u Parizu, na Visokoj školi društvenih nauka. Govorio je više svetskih jezika. Jedan je od osnivača Centra za geopolitičke studije "Jugoistok". Poslednjih godina radio je u Institutu za politicke studije u Beogradu. Dela: "Sunovrat", "Izbrisati srpski virus", "Geopolitika hrane", "Ekonomska špijunaza".

2017 - U Han Šejhunu, Idlib, Sirija, dogodio se napad iz vazduha prilikom kojeg je poginulo najmanje 89 osoba a povređeno je više od 550. Napad hemijskim oružjem odmah je izazvao oštru reakciju zapadnih zemalja uz nepodeljene osude Bašara el Asada. Zvanični Damask odbacio je optužbe, u cemu ga je podržala Moskva.

2019 - Jedinica Kfora u čijem sastavu su se nalazili i pripadnici vojske Albanije, pojavila se iznenada u središnjem delu Kosovske Mitrovice, što je bio povod za vidno uznemirenje građana tog dela Kosova i Metohije.

Dogodilo se na današnji dan, 05.04.

Na današnji dan 1958. godine umrla je srpska književnica Isidora Sekulić, izuzetan stilista širokog obrazovanja i visoke kulture, tanan posmatrač ljudskih života i sudbina, pisac visoke duhovnosti i prefinjenog duha, član Srpske kraljevske akademije. Kada je 1958. umrla jedan književni kritičar je ocenio da je umro "literarno najkulturniji čovek našeg tla od Ćirila i Metodija do juče, do danas, možda do prekosutra". Završila je Viši pedagogijum u Budimpešti. Bila je nastavnica i upravnica devojačke škole u Pančevu, zatim profesor gimnazije u Beogradu. Sa velikim uspehom bavila se i prevođenjenjem. Dela: putopis "Pisma iz Norveške", roman "Đakon Bogorodičine crkve", pripovetke "Hronika palanačkog groblja", "Saputnici", "Gospa Nola", eseji "Analitički trenuci i teme", "Zapisi o mome narodu", "Mir i nemir", "Njegošu - knjiga duboke odanosti", "Govor i jezik kulturna smotra naroda".




Danas je petak, 5. april, 96. dan 2024. Do kraja godine ima 270 dana.

1242 - U bici na zaleđenom Čudskom jezeru, nedaleko od Novgoroda, Rusi su pod komandom kneza Aleksandra Nevskog do nogu potukli nemačke ritere, sprečivši ih da okupiraju severozapadne oblasti Rusije.

1588 - Rođen je engleski filozof Tomas Hobs, nastavljač i sistematizator klasičnog engleskog empirizma. Razradio je teoriju društvenog ugovora. Dela: "Elementa philosophica" (ili "O telu", "O čoveku", "O građaninu"), "Levijatan", "O političkom telu".

1794 - Odrubljena je glava francuskom revolucionaru Žoržu Žaku Dantonu, vođi radikalne grupe montanjara, koji je 14. jula 1789. predvodio pobunjenike u napadu na parisku tamnicu Bastilju. Kao sve vođe revolucije, bio je principijelni protivnik monarhije, ali se protivio masovnom revolucionarnom teroru, zbog čega se sukobio s vođom jakobinaca Maksimilijanom Robespjerom. Zalagao se za sporazum s krupnim građanstvom (buržoazijom) i za mir sa Engleskom. Bio je ministar pravde i organizator otpora protiv strane intervencije. U jeku jakobinskog terora, Robespjer ga je optužio za pokušaj obnavljanja monarhije i poslao na giljotinu.

1818 - U bici kod Maipua čileanske i argentinske trupe su porazile špansku vojsku, čime je obezbeđena nezavisnost Čilea.

1827 - Rođen je engleski hirurg Džozef Lister, osnivač antiseptičke medicine, koji je 1867. prvi uveo antisepsu u hirurgiju.

1841 - U niškom, leskovačkom, pirotskom i vranjskom kraju izbila je buna protiv Turaka, poznata kao "Milojeva i Srndakova buna", koju su predvodili Miloje Jovanović i Nikola Srndak. Posle borbi kod Prve Kutine i Gornjeg Matejevca 23. aprila 1841. Turci su u krvi ugušili bunu, mnoga sela spalili, a Jovanovića pogubili.

1865 - Umro je srpski kompozitor, pijanista i horovođa Kornelije Stanković, osnivač novog nacionalnog pravca u srpskoj muzici. Zapisivao je i harmonizovao srpsko crkveno pojanje. Rođen je u drevnoj porodici budimskih Srba. Školovao se u Aradu, Segedinu, Pešti, a u Beču je studirao kompoziciju. U Sremskim Karlovcima proučavao je i beležio usmenom tradicijom sačuvano srpsko crkveno pojanje. Bio je horovođa Beogradskog pevačkog društva. Doprineo je da se za srpsku muziku zainteresuju strani kompozitori, posebno ruski, uključujući Čajkovskog ("Srpski marš", danas poznat kao "Slovenski") i Nikolaja Rimskog-Korsakova ("Fantazija na srpske teme"). Dela: "Pravoslavno crkveno pojanje u srpskoga naroda", šest svezaka "Srpskih narodnih pesama", koje je harmonizovao za hor, za glas i klavir, ili samo za klavir. Njegovi posmrtni ostaci preneti su iz Budimpešte februara 1949. u Aleju velikana na Novom groblju u Beogradu.

1881 - Velika Britanija je u Pretoriji zaključila mirovni ugovor s Burima i priznala nezavisnost južnoafričke države Transval. Priznanje je bilo formalno i kratkoročno. Već na prelazu u 20. vek, posle Burskih ratova, svaka suverenost burskih (afrikanerskih) država (Transval i Oranje) je ugašena.

1887 - Kralj Milan Obrenović je naimenovao prvih 16 članova Kraljevsko-srbske akademije (to je prvobitni naziv), današnje SANU, kao i Josifa Pančića za predsednika. Od 1888. akademici su sami birali stalne i dopisne članove.

1900 - Rođen je američki filmski glumac Spenser Trejsi, izuzetan tumač niza karakternih uloga, prvi glumac koji je dve godine uzastopno dobio Oskara - za filmove "Hrabri kapetan" 1937. i "Grad dečaka" 1938. Ostali filmovi: "Bes", "Sedmi krst", "Citadela", "Starac i more", "Nirnberški proces", "Pogodi ko dolazi na večeru".

1902 - Na stadionu "Ajbroks park" u Glazgovu poginulo je 20 i povređeno najmanje 200 ljudi pošto se srušila tribina tokom fudbalske utakmice između Škotske i Engleske.

1908 - Rođen je austrijski dirigent Herbert fon Karajan, jedan od najvećih dirigenata 20. veka, koji je decenijama dominirao svetskom muzičkom scenom, izvodeći žestokom emotivnošću i preciznošću veliki operski i koncertni repertoar. Vrhunski nivo je postigao dirigujući Berlinskom filharmonijom i orkestrom Bečke državne opere. Po majčinoj liniji bio je srpskog porekla.

1908 - Rođena je američka filmska glumica Rut Elizabet Dejvis, poznata kao Bet Dejvis, koja je snimila više od 80 filmova i ostvarila niz velikih dramskih uloga, uglavnom tumačeći nesrećne i zle žene. Filmovi: "Opasna" (Oskar), "Džezabel" (Oskar), "Male lisice", "Elizabeta i Eseks", "Huarez", "Šta se dogodilo sa Bebi Džejn", "Sve o Evi", "Svadbeni ručak".

1916 - Rođen je američki filmski glumac Gregori Pek, najpoznatiji po ulozi liberalnog južnjačkog advokata u filmu "Ubiti pticu rugalicu", za koju je nagrađen Oskarom. Ostali filmovi: "Dvoboj na suncu", "Slučaj Paradin", "Džentlmenski sporazum", "Snegovi Kilimandžara", "Praznik u Rimu", "Mobi Dik", "Topovi sa Navarona", "Arabeska", "Mesec šunjalica".

1939 - Za svu nemačku decu između 10 i 13 godina naređeno je učlanjenje u nacističku omladinsku organizaciju "Hitlerjugend".

1941 - Potpisan je jugoslovensko-sovjetski pakt o prijateljstvu. Sporazum je imao samo simboličan značaj pošto je Jugoslavija nekoliko sati potom napadnuta, u šta je zvanična Moskva gotovo izvesno bila upućena. Tačno mesec dana potom sovjetske vlasti su zatvorile jugoslovensko poslanstvo u Moskvi, da bi odnosi bili obnovljeni po napadu Nemačke na Sovjetski savez.

1942 - U Moskvi su u Drugom svetskom ratu predstavnici Sovjetskog Saveza, Poljske, Čehoslovačke, Jugoslavije i Bugarske održali sveslovenski kongres s kojeg je svim Slovenima upućen poziv na borbu protiv nacističkog okupatora.

1944 - Britanski i američki bombarderi su treći put u Drugom svetskom ratu zasuli Niš tepihom bombi, usmrtivši najmanje 88 srpskih civila. Na grad je bačena veštačka magla, a potom je tokom 40 minuta u tri navrata, počev od 15 časova, nasumce zasut bombama. U napadu, kao ni prilikom prvog bombardovanja grada u oktobru 1943. kada je poginulo više od 250 ljudi, i drugog krajem marta 1944. kada je bilo više od 50 žrtava, angloamerička avijacija nije nanela bitniju štetu nemačkoj vojsci.

1951 - Američki inženjer Džulijus Rozenberg i njegova supruga Etel osuđeni su u Njujorku na smrt zbog špijunaže u korist Sovjetskog Saveza. Optuženi su da su odavali tajne vezane za atomsko naoružanje SAD.

1955 - Britanski premijer Vinston Čerčil je podneo ostavku, okončavši dugu političku karijeru koja je, uz uspone i padove, trajala od početka 20. veka. Na položaju premijera i šefa Konzervativne stranke nasledio ga je šef diplomatije Entoni Idn.

1964 - Umro je američki general Daglas Makartur, u Drugom svetskom ratu komandant američkih trupa na Dalekom istoku, koji je u ime SAD u septembru 1945. potpisao kapitulaciju Japana. Potom je postavljen za komandanta savezničkih snaga u Japanu, a u početku rata u Koreji komandovao je snagama UN, ali je smenjen u aprilu 1951. zbog namere da rat prenese na teritoriju Kine i još više, zato što je insistirao da SAD upotrebe atomsko oružje.

1975 - Umro je kineski generalisimus Čang Kaj Šek, koji je uz pomoć Zapada, posebno SAD, 47 godina vladao, najpre Kinom potom Tajvanom, na koji je s pristalicama pobegao kad je poražen od komunista. Posle smrti vođe Kuomintanga i predsednika Kine Sun Jat Sena 1925, izvršio je vojni udar u Kantonu u martu 1926. i započeo borbu protiv levog krila Kuomintanga i Komunističke partije Kine. Uprkos ogromnoj materijalnoj pomoći SAD, nije uspeo da uguši komuniste koje je predvodio Mao Cedung, pošto je komunistički pokret aktivno pomagao Sovjetski Savez. U februaru 1950. sa ostatkom trupa (takozvanim "Nacionalistima", u stvari nekomunistima) je prešao na ostrvo Formoza (Tajvan), na kojem je uspostavio vladu nekomunističke Repubike Kine kojom je vladao do smrti. Podela Kine na dve države (u međuvremenu Peking je pripojio Hong-Kong i Makao, bivše kolonije), kao posledica građanskog rata traje i danas.

1982 - Prvi britanski ratni brodovi isplovili su ka Folklandskim ostrvima u Atlantskom okeanu koja su okupirale argentinske trupe.

1989 - Umro je srpski lekar Vojislav Arnovljević, osnivač kardiološke škole u Srbiji (i Jugoslaviji), profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu i član Srpske akademije nauka i umetnosti. Školovao se u Beogradu i u Francuskoj u koju je upućen posle prelaska Albanije sa srpskom vojskom u Prvom svetskom ratu. Organizovao je prve kurseve iz kardiologije za lekare iz cele zemlje i objavio je oko 90 studija iz kardiologije i drugih oblasti interne medicine. Od 1932. do 1934. izdavao je "Medicinski godišnjak", a od 1948. do 1963. uređivao je "Lekarski priručnik".

1989 - Poljska vlada je legalizovala opozicioni radnički sindikat "Solidarnost".

1989 - Vijetnam je saopštio da će do 30. septembra 1989. povući sve trupe iz Kambodže.

1995 - Tvrdnju SAD da Irak nastoji da razvije biološko oružje Bagdad je odbacio kao deo kampanje Vašingtona da zadrži sankcije UN nametnute Iraku.

1995 - Izrael je lansirao prvi špijunski satelit "Ofek 3".

1997 - Umro je američki pisac Alen Ginzberg. Buntovan duh, sarkastik, izrazito kritičan prema zvaničnoj kulturi SAD. Njegova poezija, pisana slobodnim stihom, izraz je odbacivanja modernog sveta. Više puta je hapšen tokom raznih antiratnih demonstracija. Njegova zbirka poezije "Urlik i druge pesme", objavljena 1956. smatra se najznačajnijim poetskim delom "Bit generacije" pedesetih godina 20. veka. Ostala dela: "Kadiš", "Prazno ogledalo", "Indijski dnevnici", "Sendviči stvarnosti", "Planetarne vesti", "Pad Amerike".

1999 - NATO avioni su s tri razorne rakete pogodili centar Aleksinca, od kojeg su najbliži vojni ciljevi bili udaljeni nekoliko kilometara, usmrtivši najmanje 17 civila.

1999 - U napadu na Vranje NATO avijacija je usmrtila dvoje civila.

1999 - Prvi put od početka agresije NATO na Srbiju gađan je centar Zemuna i delimično je uništena ispražnjena zgrada Doma vazduhoplovstva, a na Dunavu je srušen novi železnički most između Bogojeva i Erduta.

1999 - Tripoli je predao dvojicu Libijica osumnjičenih da su u decembru 1988. izazvali eksploziju američkog putničkog aviona tipa "boing 747" iznad Lokerbija, u Škotskoj, kada je poginulo 270 osoba. Odluci Libije prethodile su garancije saudijskog kralja Fahda i južnoafričkog predsednika Nelsona Mandele o poštenom suđenju i osumnjičeni su odvedeni u Holandiju radi suđenja.

2005 - Preminuo je američki književnik Sol Belou, dobitnik Nobelove nagrade za književnost i jedan od najznačajnijih američkih pisaca 20. veka. Dela: "Humboltov dar", "Hercog", "Henderson, kralj kiše", "Čovek na klackalici", "Pustolovine Ogija Marča", "Ravelštajn".

2006 - Umro je Miroslav Pečujlić, profesor Pravnog fakulteta. Rektor beogradskog univerziteta bio je u dva mandata.

2006 - Umro je američki umetnik ruskog porekla Alen Karpov, koji je ustanovio hepening kao umetničku formu izražavanja. Godine 1959. održao je u galeriji Rejben u Njujorku prvi hepening pod nazivom "18 hepeninga u 6 delova".

2008 - Umro je američki glumac Čarls Karter, poznat kao Čarlton Heston, upamćen po ulogama u holivudskim pseudoistorijskim spektaklima kao i filmovima fantastike. Bio je društveno angažovan, posebno kao zagovornik prava na nošenje oružja, što je specifičan problem vezan za unutrašnje prilike SAD. Filmovi: "Deset zapovesti", "Ben Hur" (Oskar), "Orkanski visovi", "Julije Cezar", "Agonija i ekstaza", "El Sid" (Oskar), "Major Dendi", "Planeta majmuna", "Zemljotres".

2009 - Severna Koreja je lansirala višestepenu raketu koja je preletela Japan i pala u Tihi okean. Vlasti Severne Koreje su pri tom objavile da raketa, čije je lansiranje izazvalo zabrinutost širom sveta, nosi komunikacioni satelit.

2021 - Umro je Maršal Salins, američki antropolog. Najviše se bavio drevnim društvima Polinezije, i to rasponom tema od rata, preko kanibalizma do ekonomije primitivnih zajednica. Njegovo klasično delo je "Ekonomija kamenog doba", takođe i "Zapadnjačka iluzija o ljudskoj prirodi".

Dogodilo se na današnji dan, 06.04.

Na današnji dan 1941. godine Nemačka je u Drugom svetskom ratu bez objave rata napala Kraljevinu Jugoslaviju. Beograd, koji je tri dana ranije proglašen otvorenim gradom, u 6.30 časova napala su 234 bombardera i 120 lovaca. U bombardovanju nastavljenom i naredna dva dana poginulo je oko 2.500 ljudi. Uništeno je više stotina zgrada, među njima i zdanje Narodne biblioteke Srbije, ustanove osnovane 1832.



Danas je subota, 6. april, 97. dan 2024. Do kraja godine ima 269 dana.

885 - Umro je slovenski prosvetitelj Metodije, Grk iz Soluna, stariji brat Konstantina, u monaštvu Ćirila, sa kojim je sastavio prvu slovensku azbuku, glagoljicu. Konstantin je bio učitelj filozofije i bibliotekar u carigradskoj crkvi Svete Sofije, a Metodije visoki državni činovnik. Na molbu moravskog kneza Rastislava, vizantijski car Mihailo III poslao je dvojicu učenih Grka u Rastislavovu Moravsku, da propovedaju hrišćanstvo među tamošnjim Slovenima. Namera je bila da se Moravska oslobodi uticaja Salcburške nadbiskupije (arhiepiskopije) i uopšte bavarskog (nemačkog) uticaja. Oni su prethodno na slovenski jezik (najverovatnije Slovena iz okoline Soluna), preveli bogoslužbene knjige. Tako je nastao prvi slovenski književni jezik. Tokom boravka u Rimu, gde su morali da odu kako bi se opravdali pred papom, zbog optužbi od strane bavarskog sveštenstva, Ćirilo umire, a papa je Metodija postavio za arhiepiskopa moravskog i panonskog. Posle Metodijeve smrti njegovi učenici su prognani iz Moravske i većina je otišla na jug - među Bugare, Srbe i druge balkanske Slovene.

1199 - Umro je engleski kralj Ričard I Plantagenet, nazvan "Lavlje srce", jedan od vođa u Trećem krstaškom ratu. Tokom vladavine od 1189. do smrti prilikom opsade francuskog zamka Šali u blizini Limoža, u Engleskoj je boravio samo šest meseci. Proslavio se hrabrošću, posebno tokom krstaškog rata, u koji se uključio 1189. Pre dolaska u Svetu zemlju zauzeo je lučki grad Mesinu na Siciliji i mediteransko ostrvo Kipar. Prilikom povratka u otadžbinu zarobljen je 1193. i nemački car Henrik VI ga je oslobodio 1194. naplativši ogroman otkup. Ubrzo je ponovo napustio zemlju i predvodio je vojni pohod u Francuskoj.

1483 - Rođen je italijanski slikar Rafaelo Santi, poznat kao Rafael, najpotpuniji predstavnik renesanse u slikarstvu. Njegova dela, crtana i komponovana s nenadmašnim darom, odlikuju se klasičnom vedrinom i uzvišenošću. Slikao je portrete, religiozne i mitološke kompozicije, freskama je u Vatikanu oslikao tri velike sale, a kao arhitekta jedno vreme je rukovodio gradnjom crkve Svetog Petra u Rimu. Umro je na svoj rođendan 1520. Dela: slike "Tri gracije", "Madona dela Granduča", "Madona u polju", "Madona s češljugarom", "Sikstinska madona", "Lepa povrtarka", "Portret mladog čoveka", "Portret pape Julija II", "Baltazar Kastiljon", "Kardinal Alidozi", freske "Atinska škola", "Parnas", "Oslobođenje Sv. Petra", "Izgnanje Heliodora".

1490 - Umro je mađarski kralj Matija Hunjadi, kod Srba poznat kao Matija Korvin. Tokom vladavine od 1458. uspešno je ratovao protiv Turaka i Habzburga, zauzevši 1486. i Beč (gde je i umro). Obnovio je mađarsku državu posle decenija anarhičnog stanja. Uspešno je reorganizovao zemlju - finansije, vojsku, pravosuđe i administraciju. U periodu njegove vlade značajan procenat pripadnika vojnih formacija pod njegovom komandom, činili su Srbi. Pomagao je razvoj gradova, u Požunu (sada Bratislava) 1465. osnovao je univerzitet a 1472. i prvu štampariju. Posedovao je jednu od najvećih biblioteka svoga doba.

1528 - Umro je nemački slikar Albreht Direr, jedan od najvećih renesansnih majstora. Po interesovanju za prirodu, kao i za humanističke teme blizak je Leonardu da Vinčiju. Neobično inventivan duh; Realno i mistično pojavljuju se u njegovim delima paralelno. Izradio je portrete velike umetničke i dokumentarne vrednosti i mnoštvo fascinantnih gravira u drvetu i bakru, u kojima je posebno naglašen precizan crtež ("Apokalipsa", "Velika muka", "Bogorodičin život"). Rado je prikazivao motive iz prirode, a radio je i akvarele. Postoji čitav niz Ex-librisa koje je on izradio. Putovao je po Italiji i Holandiji, ali je najviše živeo u Nirnbergu, gde je stvorio najznačajnija dela, uključujući "Četiri apostola", "Svetu Trojica", "Bogorodicu u ružičnjaku", "Portret Holcšuera".

1667 - U zemljotresu je poginulo tri četvrtine stanovnika Dubrovnika, a veći deo grada je uništen. Posle ove tragedije Dubrovačka republika nikada više nije uspela da povrati staru slavu, a obim trgovačkih poslova koje je Dubrovnik prethodno imao nikada više nije ostvaren.

1789 - Džordž Vašington je izabran za prvog predsednika SAD.

1793 - U Francuskoj je uspostavljen Komitet javne bezbednosti, s neograničenim ovlašćenjima, u kojem je dominirao Žorž Žak Danton, vođa radikalne grupe montanjara u Francuskoj revoluciji.

1838 - Umro je srpski novinar i publicista Dimitrije Davidović, otac srpskog novinarstva. Napustio je studije medicine započete u Pešti i Beču i posvetio se novinarstvu. U Beču je 1813. pokrenuo "Novine serbske" u kojima je bio glavni autor. U Kneževinu Srbiju preselio se 1821. Do 1829. bio je sekretar knjaza Miloša Obrenovića. Pokrenuo je prve dnevne novine u tadašnjoj Kneževini Srbiji "Novine srbske" 1834. u Kragujevcu. Bio je na kratko i ministar unutrašnjih poslova i prosvete i diplomata. Po uzoru na francuski i belgijski ustav izradio je ustav za Srbiju, nazvan kasnije "Sretenjski" (neobično liberalan za tadašnje prilike u Evropi), usvojen u februaru 1835. Pod pritiskom velikih sila, Austrije, Turske i Rusije, ustav je suspendovan. Knjaz ga je povukao već u martu 1835. a Davidović je pao u nemilost. Osim novinarstva bavio se i publicistikom i prevođenjem. Sahranjen je u Smederevu gde je i umro. Dela: "Istorija naroda srbskog", "Đejanija k istoriji srbskoga naroda", "Opisanije Žiče".

1867 - Srpska vojska je ušla u Smederevsku tvrđavu i smenila turski garnizon. U ime knjaza Mihaila Obrenovića ključeve tvrđave primio je major Ljubomir Uzun-Mirković.

1874 - Rođen je Hari Hudini, američki mađioničar, (pravo ime Erih Vajs), najpoznatiji iluzionista 20. veka. Ime je promenio u čast francuskog mađioničara Žana Ežena Robera Hudina.

1875 - Rođen je srpski filozof, matematičar i paleontolog Branislav Petronijević, profesor Velike škole, potom Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. U Prvom svetskom ratu prošao je sa srpskom vojskom golgotu 1915/16. Doktorirao je filozofiju u Lajpcigu. Stvorio je originalni filozofski sistem, u koji je uz metafiziku uključio teoriju saznanja i filozofiju prirode. Pisao je na nemačkom i francuskom. Dela: "Principi metafizike", "Istorija novije filozofije", "Univerzalna evolucija", "Članci i studije", "Empirijska psihologija", "O vrednosti života" (s kratkom autobiografijom, objavljeno posthumno).

1890 - Rođen je holandski vazduhoplovni inženjer Entoni Herman Žerar Foker, osnivač vazduhoplovne industrije "Foker". U Johaništalu kod Berlina podigao je 1912. prvu fabriku aviona, tako da mu je ime vezano i za nemačku ratnu avijaciju u Prvom svetskom ratu. Posle rata podigao je fabriku u Amsterdamu i potom razgranao delatnost u SAD i Španiji.

1896 - U Atini su počele prve moderne Olimpijske igre, čiji je idejni tvorac i organizator bio Francuz Pjer de Kuberten, predsednik Međunarodnog olimpijskog komiteta od 1896. do 1925. Na Igrama završenim 14. aprila učestvovala su 484 takmičara, isključivo muškarci, u duhu tradicije antičkih Olimpijskih igara. Srpski kralj Aleksandar Obrenović bio je jedini šef države počasni gost organizatora Igara. Kad se četvrtog dana pojavio na Olimpijskom stadionu u društvu grčkog kralja Jorgosa i u pratnji ađutanta Živojina Mišića, takmičenje je prekinuto, intorine su grčka himna i srpska himna "Bože pravde", a u čast srpskog kralja još jednom se začula olimpijska himna. U grčkoj štampi sutradan su sva sportska takmičenja bila u senci tog događaja.

1909 - Ekspedicija američkog polarnog istraživača, admirala Roberta Pirija prešla je na sankama 1.600 kilometara i prva u istoriji dospela do Severnog pola.

1917 - SAD su u Prvom svetskom ratu, posle vanrednog zasedanja Kongresa, objavile rat Nemačkoj.

300.000 knjiga, uključujući srednjovekovne rukopise i druga dela od neprocenjive vrednosti za srpsku kulturu.

1945 - Oslobođeno je Sarajevo u Drugom svetskom ratu. Prilikom borbi za oslobođenje grada, u pokušaju da sačuva električnu centralu koju su hrvatske ustaše htele da unište, poginuo je Vladimir Perić Valter, čuveni partizanski obaveštajac i narodni heroj. Perić je tokom rata ilegalno delao na teritoriji Sarajeva, u Zenici i u Tuzli, gde je organizovao obaveštajnu mrežu.

1965 - Prvi svetski komercijalni satelit lansiran je sa kosmodroma Kejp Kenedi.

1971 - Umro je ruski kompozitor Igor Fjodorovič Stravinski, jedan od najuniverzalnijih muzičkih stvaralaca 20. veka. Odlikovao se velikom raznovrsnošću muzičkog izraza i stila - u prvoj fazi bio je nadahnut ruskom narodnom muzikom, u drugoj ekspresionista s povremenim oslanjanjem na džez, u trećoj se okrenuo neoklasičnom stilu. Od 1910. živeo je u Francuskoj, a od 1937. u SAD. Dela: baleti "Žar ptica", "Petruška", "Posvećenje proleća", scenska kantata "Svadba", melodrame "Priča o vojniku", "Persefona", opera- oratorijum "Kralj Edip", opera "Život razvratnika", kantata "Simfonija psalama", orkestarska dela - tri simfonije, koncerti za klavir, koncerti za violinu, koncerti za kamerni orkestar, "Koncert za 16 instrumenata", "Regtajm", autobiografski radovi "Hronika moga života", "Muzička poetika".

1973 - U Beogradu je otvorena nova zgrada Narodne biblioteke Srbije. Stara zgrada izgorela je do temelja u požaru, istog datuma 1941. prilikom nemačkog bombardovanja Beograda. Fondovi biblioteke obnavljani su strpljivo i postupno još tokom rata, da bi se taj posao postupno nastavio decenijama kasnije.

1985 - Udarom bez prolivanja krvi vojska je u Sudanu srušila predsednika Džafera Muhameda Nimeirija, koji je vladao od 1969. kad je, takođe vojnim udarom, prigrabio vlast. U trenutku udara bio je u poseti SAD, a šef novog režima postao je ministar odbrane i komandant armije general Abdel Rahman Suer el Dahab.

1990 - Nepalski vojnici i policajci otvorili su vatru na demonstrante u blizini palate kralja Birendre u Katmanduu, usmrtivši najmanje 50 ljudi.

1992 - Ministarski savet Evropske zajednice (sadašnja Evropska unija) odlučio je da njene članice priznaju bivšu jugoslovensku republiku Bosnu i Hercegovinu kao samostalnu državu. Istog dana izbili su sukobi u Sarajevu i taj preuranjeni čin još više je razbuktao građanski rat. Usledilo je proglašenje nezavisnosti Republike Srpske i Hrvatske Republike Herceg-Bosne. Vlada Srbije je saopštila da jedino sporazum tri konstitutivna naroda u BiH može da donese mir.

1992 - Umro je američki pisac i profesor biohemije ruskog porekla Isak Asimov, pisac naučno-fantastične proze. Naučno-popularna dela: "Hemikalije života", "Zvezde i njihovi putevi", "Unutar atoma", "Svet nitrogena", "Ljudski mozak", "Nauka, brojevi i ja". Književna dela: "Ja, robot", "Čelične pećine", "Golo sunce", "Vasionske struje", "Zadužbina", "Druga Zadužbina", "Zadužbina i carstvo", "Kraj večnosti".

1994 - Usred građanskog rata u Ruandi između plemena Hutu i Tutsi, u Ruandi je raketom oboren avion u kojem su bili predsednici Ruande i susednog Burundija, Žuvenal Habjarimana i Siprijen Ntarjamira, što je delovalo kao signal za nemilosrdno međusobno istrebljivanje Hutua i Tutsija. U obračunima narednih meseci poginulo je najmanje milion ljudi, uglavnom civila.

1996 - Umrla je američka filmska glumica irskog porekla Grir Garson, najpoznatija po ulogama inteligentnih žena visokih moralnih principa, koja je dobila Oskar za film "Gospođa Miniver" snimljen 1942. Ostvarila je zapaženu karijeru i u ranoj epohi televizije. Ostali filmovi: "Zbogom, mister Čips", "Ponos i predrasuda", "Madam Kiri", "Julije Cezar", "Izlazak sunca u Kampobelu".

1999 - U bombardovanju centra Prištine, tokom kojeg su korišćene i zabranjene kasetne bombe, avioni NATO usmrtili su najmanje 10 civila. U napadu je sa zemljom sravnjeno staro gradsko jezgro a na pravoslavnom groblju uništeno je najmanje 50 grobnica.

1999 - Zvaničnici NATO priznali su bombardovanje Aleksinca, gde je prethodnog dana ubijeno najmanje 17 civila, izgovarajući se "tehničkom greškom", a kanadski general Luis Mekenzi je, po obilasku ruševina, izjavio: "Zločin je počinjen nad civilnim stanovništvom, nad mirnim građanima, u njihovim porodičnim domovima, na prostorima gde nema apsolutno nijednog vojnog objekta."

2000 - Umro je bivši predsednik Tunisa Habib Ben Ali Burgiba, vođa borbe za nezavisnost i prvi predsednik te zemlje od 1957. Proglašen je 1975. doživotnim predsednikom, ali je 1987. zbačen s vlasti državnim udarom bez prolivanja krvi.

2000 - Bivši predsednik vlade Pakistana Navaz Šarif osuđen je, šest meseci pošto je vojnim udarom zbačen sa vlasti, na doživotnu robiju.

2004 - Predsednika Litvanije Rolandasa Paksasa smenila je skupština zbog njegovih veza sa ruskim poslovnim i obaveštajnim krugovima.

2005 - Umro je princ Renije Treći, koji je vladao Kneževinom Monako od 1949. godine, što je najduži period koji je jedan evropski monarh proveo na tronu u dvadesetom veku. Porodica Grimaldi najstarija je vladarska porodica u Evropi.

2005 - Iračka skupština izabrala je kurdskog lidera Džalala Talabanija za novog privremenog predsednika Iraka, a za potpredsednike su imenivani predstavnici šiita Adel Abdul Mahdi i sunita Arab Gazi Javar.

2006 - U blizini luke u Džibutiju nastradalo je 109 ljudi kada je potonuo preopterećeni brod koji je trebalo da 250 putnika odveze na godišnju versku svečanost. Brod je plovio iz luke Džibuti ka gradu Tađure 35 kilometara severoistočno, i primio je tri puta više putnika nego što je predviđeno.

2007 - Umro je italijanski režiser Luiđi Komenčini, osnivač Italijanske kinoteke. Započeo je karijeru kao filmski kritičar a debi na velikom platnu je imao s dokumentarnim filmom "Deca u gradu" (1946.). Smatran je "dečjim režiserom" - autor je televizijskog filma "Pinokijevi doživljaji" (1972.) ali je poznat i po delima poput filma "Hleb, ljubav i fantazija" u kojem su igrali Đina Lolobriđida i Vitorio De Sika.

2007 - Najmanje 40 ljudi je poginulo, dok je više od 70 povređeno u sukobima sunita i šiita ispred džamije u gradu Paračinaru, oko 250 kilometara jugozapadno od Pešavarana, na severozapadu Pakistana.

2008 - Naoružani napadači oteli su 42 iračka studenta u blizini grada Mosula na severu Iraka. Otmičari su zaustavili dva autobusa u jednom selu nedaleko od tog grada, jedan od autobusa uspeo je da pobegne, pri čemu su tri studenta iz autobusa koji je pobegao ranjena, dok je drugi zadržan i tom prilikom su oteta 42 studenta. Otmicu je najverovatnije izveo sunitski ogranak Al Kaide.

2009 - U razornom zemljotresu koji je pogodio centralni deo Italije, jačine oko 6,3 stepena po Rihterovoj skali, sa epicentrom u gradiću Akvila, oko 100 kilometara istočno od Rima, poginulo je blizu 300 ljudi, a oko 65.000 je ostalo bez krova nad glavom. U zemljotresu su ozbiljno oštećeni i brojni spomenici kulture kojima je ta oblast posebno bogata.

2010 - Umro je Aleksandar Mladenović, filolog, istoričar jezika, član SANU i Matice srpske. Bio je profesor na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu i šef Katedre za južnoslovenske jezike, kao i načelnik Arheografskog odeljenja Narodne biblioteke Srbije.

2018 - Nekadašnja južnokorejska predsednica Park Gun-hje proglašena je krivom i kažnjena s 24 godine zatvora zbog korupcije, zloupotrebe vlasti, iznude, prisile i dr. Gun-hje je 2017. uklonjena sa vlasti nakon više meseci masovnih protesta tokom kojih su milioni demonstranata tražili njenu ostavku.

2019 - Na južnim prilazima Tripolija, Libija, izbili su žestoki sukobi između vladinih snaga i trupa sa istoka Libije, koje predvodi general Kalifa Haftar, lider pobunjenika. Međunarodno nepriznata Libijska nacionalna armija (LNA) generala Haftara, saopštila je da je zauzela aerodrom glavnog grada Tripolija. Pripadnici LNA preuzeli su prethodno kontrolu nad obližnjim gradovima Tarhuna i Azizija.

2020 - Umro je Radomir Antić, fudbaler i trener, reprezentativac Jugoslavije. Proslavio se kao izuzetno uspešan trener, a prethodno kao fudbaler veći deo karijere proveo je u beogradskom Partizanu. Igrao je i za Slobodu iz Užica, Fenerbahče, Saragosu, Luton. Jedini je trener koji je uspešno vodio Real Madrid, Atletiko Madrid i Barselonu. Na poziciji selektora reprezentacije Srbije nalazio se od avgusta 2008. do septembra 2010. godine.

2020 - Okeanski institut Šmit, iz Palo Alta, Kalifornija, SAD, objavio je da je u podmorskom kanjonu u blizini obale Zapadne Australije, otkrivena najduža životinja na svetu, sifonofora, providna crvolika morska životinja, dužine 47 metara.

2021 - Umro je Predrag Živković Tozovac, pevač, muzičar, tekstopisac. Važio za jednog od najboljih stvaralaca i izvođača srpske narodne muzike. Pesme: "Tražiću ljubav novu", "Vlajna", "Jesen u mom sokaku", "Mirjana", "Ti si me čekala", "Violino ne sviraj", "Ovamo Cigani", "Oči jedne žene", "Prazna čaša", "Jeremija".

Dogodilo se na današnji dan, 07.04.

Na današnji dan 1811. godine umro je Dositej Obradović, srpski prosvetitelj, pisac, filozof i pedagog, prvi ministar prosvete u obnovljenoj srpskoj državi, jedna od najznačajnijih ličnosti srpskog naroda krajem 18. i početkom 19. veka i srpske kulture uopšte. Svetovno ime bilo mu je Dimitrije. Školovao se u rodnom Čakovu (danas rumunski Banat) i Temišvaru, gde je učio zanat. Napustivši fruškogorski manastir Hopovo, gde je bio zamonašen, radio je kao privatni učitelj, najviše po srpskim mestima Dalmacije i uTrstu i Beču. Naučio je više stranih jezika, studirao na univerzitetima u Lajpcigu i Haleu, i bio je verovatno najučeniji Srbin svog vremena, uz Jovana Rajića. Na poziv vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa, došao je u Srbiju 1806. i 1808. organizovao je Veliku školu u Beogradu. Postao je 1811. prvi popečitelj prosveštenija (ministar prosvete) u Srbiji. Znanja i ideje moderne Evrope njegovog vremena unosio je u narod, kako bi ga prosvetio i uputio ka napretku, čak je doneo u Srbiju i neke poljoprivredne kulture. Njegov književni rad označio je otvaranje nove epohe u istoriji srpske književnosti. Dela: "Život i priključenija", "Basne", "Hristoitija", "Sovjeti zdravago razuma", "Sobranije", autor je svečane pesme "Vostani Serbie". Njegova sabrana dela u 10 tomova, u izdanju Gligorija Vozarovića, objavljena tridesetih godina 19. veka, prva su sabrana dela u srpskoj kulturi uopšte. Sahranjen je u porti Saborne crkve u Beogradu, iako je njegova izričita želja bila da bude sahranjen pored Hajdučke česme u beogradskom Košutnjaku.

Danas je nedelja, 7. april, 98. dan 2024. godine.

1348 - U Pragu je osnovan univerzitet, prvi u centralnoj Evropi. Praški univerzitet je najstariji slovenski univerzitet u modernom značenju te reči.

1498 - Umro je francuski kralj Šarl VIII, koji je vladao od 1483, a pod pritiskom plemstva započeo je 1494. ratove za osvajanje Italije, okončane šest decenija posle njegove smrti. Uspeo je da privremeno osvoji Napuljsku kraljevinu, a pohodi na Italiju imali su krupne kulturne posledice, pošto su pokrenuli širenje humanističke kulture u Francuskoj.

1614 - Umro je španski slikar i vajar grčkog porekla (sa Krita, tada venecijanskog) El Greko, čije je originalno slikarstvo prožeto tradicijama istočnog hrišćanstva (pravoslavlja) i italijanskom renesansom. S rodnog Krita, preko Venecije - gde je učio slikarstvo kod Jakopa Tintoreta - i Rima, dospeo je u španski grad Toledo (staru prestonicu Španije) u kojem je živeo 37 godina i ostao do smrti. Nepriznavanjem trodimenzionalnog prostora i klasične perspektive i tehnikom slikanja izduženih ljudskih figura, razlikovao se od svih slikara svog vremena, ali je tek početkom 20. veka shvaćeno da je jedan od najvećih majstora u istoriji slikarstva. Najviše je slikao portrete i obrađivao religiozne teme, jer su narudžbine Crkve bile njegov glavni izvor prihoda, ali nije prihvatao slikarstvo kao instrument verske propagande zbog čega je imao veoma rđavu reputaciju u rimokatoličkim krugovima u Španiji i često se sukobljavao sa verskim vlastima. I sam kralj Felipe II mu je prebacivao da je "površan" u obradi verskih tema. Dela: "Pogreb grofa Orgaza", "Duhovi", "Blagovesti", "Molitva na Maslinovoj gori", "Laokon", "Toledo", "Ortensio Feliks de Paravisino".

1770 - Rođen je engleski pisac Vilijam Vordsvort, čija je poezija označila prelaz iz klasicizma u romantizam. Najznačajniji je stvaralac prve generacije engleskih romantičara i ideolog novih kretanja u poeziji, mada ih sam nije označio kao romantizam. Centralna tema njegove lirike bila je opis osećanja mistične povezanosti s prirodom. Boravio je 1791. i 1792. u revolucionarnoj Francuskoj, postavši vatreni republikanac. Dela: zbirka pesama "Lirske balade", autobiografija u stihovima "Preludijum".

1772 - Rođen je francuski ekonomista Šarl Furije, socijalista-utopista koji je smatrao da je kapitalizam "asocijalan", jer su u njemu pojedinci u stalnom ratu jedni s drugima. Ekonomsko-društveni razvoj razvrstao je u tri perioda: predindustrijski, "rasparčanu, neprijatnu industriju" u kapitalizmu, i društvenu, privlačnu industriju. Smatrao je da se društvo može preobraziti u Harmoniju pomoću eksperimentalnih zajednica falangi u kojima ljudska individualnost dostiže vrhunac, što doprinosi opštoj harmoniji. Dela: "Novi industrijski i društveni svet", "Teorija četiri pokreta", "Sabrana dela".

1858 - Rođen je Đorđe Stanojević, srpski fizičar, profesor na Velikoj školi, rektor Beogradskog univerziteta, najzaslužniji za ranu elektrifikaciju Srbije. Diplomirao je na Velikoj školi u Beogradu 1881. Zaslužan je za izgradnju prvih hidroelektrana u Srbiji: Užice na Đetinji, Vučje na Vučjanci, Niš na Nišavi, Veliko Gradište na Peku, Vlasotince na Vlasini, Ivanjica na Moravici i Zaječar na Timoku. Konstruisao je i Beogradsku termocentralu. Zaslužan je i za prvo demonstriranje radija u Beogradu 1908. kao i za električno osvetljenje Beograda.

1910 - Na inicijativu srpskog naučnika Jovana Cvijića, u Beogradu je osnovano Srpsko geografsko društvo. Cilj tog društva bilo je širenje, kako je navedeno, naučno-stručnog rada i popularisanje znanja iz geografije i njoj srodnih nauka.

1915 - Rođena je američka pevačica Elinora Fejgn, poznata kao Bili Holidej, nazvana "kraljicom džeza i bluza". Prema muzičkim kritičarima, još se ni jedan džez pevač nije približio njenim interpretacijama. Bila je i veliki borac za prava žena i rasnih manjina.

1929 - Radio Beograd je prvi put prenosio sportsku utakmicu u Jugoslaviji. Reporter Rade Stoilović prenosio je drugo poluvreme susreta beogradskih fudbalskih ekipa BSK i Jugoslavije.

1929 - Rođen je Bob Denar, francuski profesionalni vojnik i plaćenik, znamenit po nizu državnih udara koje je izvršio u više frankofonih zemalja. Egzotična ličnost koja je poslužila kao predložak za više literarnih i filmskih ostvarenja, između ostalog, po uzoru na njega nastalo je delo "Psi rata" Frederika Forsajta.

1939 - Rođen je američki filmski režiser, scenarista i producent Frensis Ford Kopola, jedan od najznačajnijih filmskih stvaralaca u SAD u drugoj polovini 20. veka, dobitnik pet Oskara i dve "Zlatne palme" festivala u Kanu. Filmovi: režija - "Demencija", "Sada si veliki dečko", "Dolina sreće", "Pleme kiše", "Kum", "Prisluškivanje" (Zlatna palma), "Kum II" (Oskar), "Veliki Getsbi", "Apokalipsa sada" (Zlatna palma), "Kum III", "Kapetan Eo", "Pegi Su se udala", "Njujorške priče", scenariji - "Demencija", "Gori li Pariz?", "Sada si veliki dečko", "Pleme kiše", "Paton - žudnja za slavom" (Oskar), "Kum", "Prisluškivanje", (Oskar), "Veliki Getsbi", "Kum II" (Oskar), "Kum III", "Njujorške priče", produkcija - "Američki grafiti", "Prisluškivanje", "Kum II" (Oskar), "Apokalipsa sada", "Kum III".

1939 - Fašistička Italija izvršila je invaziju Albanije. Ta zemlja zauzeta je tada bez ispaljenog metka.

1943 - Umro je srpski pisac i diplomata Jovan Dučić, član Srpske kraljevske akademije, čija je lirika udarila pečat srpskoj poeziji u prvoj polovini 20. veka. Diplomirao je prava u Parizu i od 1912. do 1941. bio je diplomatski činovnik Kraljevine Srbije i Jugoslavije, na kraju i ambasador u nekolicini evropskih prestonica. Već prvom pesničkom zbirkom "Pjesme", izdatom 1901. u Mostaru, predstavio se kao specifičan liričar i vanredna pojava u srpskoj književnosti. Pisao je i prozu ("Jutra sa Leotara"), putopise ("Gradovi i himere", "Pismo iz Ženeve", "Pismo s Alpa", "Pismo iz Španije"), eseje ("Blago cara Radovana", "Moji saputnici", "Staza pored puta"), studije ("Grof Sava Vladislavić"), političku publicistiku ("Verujem u Boga i u srpstvo"). Umro je u SAD duboko rezigniran stradanjima srpskog naroda tokom rata, posebno na teritoriji takozvane NDH. Dugo nakon Drugog svetskog rata, pojedini segmenti njegovog dela bili su zanemarivani, zbog činjenice da je Dučić smatran simpatizerom Pokreta generala Mihailovića. Njegovi zemni ostaci počivali su šest decenija u varošici Geri u državi Indijana SAD, posle čega su prenesene u otadžbinu i položene u kriptu manastira Nova Gračanica iznad njegovog rodnog Trebinja.

1945 - Američki avioni potopili su u Drugom svetskom ratu najveći japanski ratni brod "Jamato".

1947 - Umro je američki automobilski magnat Henri Ford, proizvođač i konstruktor koji je najviše doprineo naglom razvoju automobilizma. Počeo je kao kovač, ali je vremenom uspeo da izgradi čitavu industrijsku imperiju. Prve "benzinske kočije" konstruisao je 1896. a od 1899. bavio se proizvodnjom automobila, kasnije i traktora. Prvi je uveo serijsku proizvodnju, kao i povoljno kreditiranje kupaca ustrojeno tako da prosečnom građaninu SAD automobili budu dostupni. Godine 1908. stvorio je "model T", "narodni automobil" koji je motorizovao SAD. Bio je poznat po neobičnoj brizi za svoje zaposlene i po podsticanju lične inicijative. Napisao je sećanja: "Moj život i rad", ali i antisemitsko delo "Međunarodni Jevrejin" - kojeg se kasnije odrekao uvidevši da je bio u zabludi.

1953 - Švedski diplomata Dag Hamaršeld izabran je za generalnog sekretara UN.

1963 - Donet je ustav kojim je naziv Federativna Narodna Republika Jugoslavija promenjen u Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija, a Josip Broz je proglašen doživotnim šefom države. Njegovi tvorci su isticali da je to "prvi dokument novog tipa u istoriji ustavnosti", jer sadrži elemente "jedne prave povelje novog društva". U stvarnosti bila je to samo teorijska racionalizacija za konačno legalizovanje jednog totalitarnog sistema. Posle samo 11 godina donet je novi ustav - konfederalni, kojim je omogućeno razbijanje Jugoslavije.

1966 - Iz Sredozemnog mora kod španske obale izvađena je američka hidrogenska bomba, ispala iz aviona zbog tehničke greške.

1980 - SAD su prekinule diplomatske odnose sa Iranom.

1990 - Feribot "Skandinavska zvezda" zahvaćen je plamenom tokom krstarenja u Severnom moru između Norveške i Danske i u nesreći je poginulo 158 ljudi.

1992 - Skupština u Banja Luci je na osnovu plebiscita srpskog naroda u Bosni i Hercegovini u novembru 1991. proglasila nezavisnost Republike Srpske, a Biljana Plavšić i Nikola Koljević saopštili su da su podneli ostavke u Predsedništvu BiH. Do proglašenja je došlo nakon protivustavnog proglašenja BiH za nezavisnu državu.

1992 - Predsedništvo Srpske republike BiH donelo je odluku o osnivanju novinske agencije SRNA (Srpska novinska agencija).

1992 - SAD su priznale bivše jugoslovenske republike Sloveniju, Hrvatsku i BiH.

1992 - Vojska Hrvatske počinila je ratni zločin u srpskim selima kod Kupresa - samo u Malovanu brutalo je ubijeno 28 osoba.

1994 - U glavnom gradu Ruande Kigaliju ubijen je premijer Agate Uvilingijimana.

1997 - Vladini vojnici u Lumumbašiju, drugom najvećem gradu u Zairu (sadašnji Kongo), položili su oružje i priključili se pobunjenicima, koji su napredovali prema glavnom gradu Kinšasi.

1999 - Atinski list "Atinaiki" objavio je da je NATO tokom prve dve sedmice agresije na Srbiju (SRJ) izgubio 32 borbena aviona i da se 88 vojnika vode kao nestali - 44 Amerikanca, 11 Nemaca, osam Francuza, sedam Britanaca i 18 vojnika ostalih NATO zemalja.

1999 - U prvoj međunarodnoj utakmici od početka agresije NATO na Srbiju (SRJ) na stadionu "Partizana" pred 15.000 gledalaca fudbaleri atinskog AEK i beogradskog "Partizana" igrali su 1:1. Oko 300 navijača grčkog kluba donelo je humanitarnu pomoć u vrednosti milion maraka.

2004 - U sukobima iračkih pobunjenika i okupacionih snaga u iračkim gradovima Faludži, Kirkuku i Ramadiju poginulo je više od 80 ljudi.

2005 - Posle skoro šest decenija, od kako je 1947. povučena granica između Indije i Pakistana u Kašmiru, otvorena je autobuska linija između prestonica indijskog i pakistanskog dela Kašmira, Šrinagara i Muzafarabada.

2006 - U severnom Bagdadu, u tri eksplozije bombaša samoubica, unutar šiitske džamije i ispred nje, poginulo je 70 ljudi, a ranjeno je 158.

2009 - Umrla je Irena Grickat Radulović, srpski filolog, leksikograf, istoričar jezika, član SANU. Bila je naučni savetnik Instituta za srpski jezik i načelnik Arheografskog odeljenja Narodne biblioteke Srbije.

2014 - Predstavnici gradova regiona Donbas u istočnoj Ukrajini izglasali su rezoluciju o proglašenju "Donjecke narodne republike", otcepljene od Ukrajine.

2017 - Sa američkih razarača u istočnom Mediteranu ispaljeno je 59 raketa "tomahavk" na pozicije sirijske vojske u

bazi Šajrat, kao odmazda za napad snaga Bašara el Asada u Idlibu, što je zvanični Damask negirao. Napad je predstavljen kao prvi direktan napad SAD na pozicije sirijske vojske, motivisan korišćenjem hemijskog oružja u Idlibu.

2017 - Vojni avion G-4 Super Galeb Vojske Srbije srušio se u ataru sela Slatina, opština Ub, pri čemu su poginula dva pilota.

2017 - Preminuo je Relja Bašić, jugoslovenski i hrvatski pozorišni, filmski i televizijski glumac. Tokom izuzetne umetničke karijere odigrao je više od 3.700 pozorišnih predstava, glumio u 56 domaćih i 71 stranom filmu, sarađujući pritom i s najvećim imenima evropske i svetske kinematografije. Osnovao je, i trideset godina vodio, putujuće pozorište Teatar u gostima. U negdašnjoj Jugoslaviji upamćen je posebno kao "gospodin Fulir" u humorističkom filmu Kreše Golika "Ko peva zlo ne misli".

2018 - Sirijska pobunjenička grupa Džaiš al Islam optužila je vladine snage za napad hemijskim oružjem na civile u istočnoj Guti, predgrađu Damaska, kada je povređeno oko 500 osoba a više od 70 je poginulo. Zapadne države na čelu sa SAD, Britanijom i Francuskom odmah su optužile sirijsku vladu.

- Danas je svetski dan zdravlja. Tog dana 1948. počela je da radi Svetska zdravstvena organizacija.

Dogodilo se na današnji dan, 08.04.

Na današnji dan 1937. godine rođen je Momčilo Momo Kapor, srpski književnik, slikar, novinar. Diplomirao je slikarstvo 1961. u Beogradu. Napisao je više romana i zbirki priča, autor je i nekoliko dokumentarnih filmova i tv emisija. Dela: "Beleške jedne Ane", "Foliranti", "Una", "Knjiga žalbi", "Uspomene jednog crtača", "Vodič kroz srpski mentalitet". Scenarista je više filmova: "Valter brani Sarajevo", "Banket". Bio je akademik Republike Srpske.




Danas je ponedeljak, 8. april, 99. dan 2024. godine.

217 - Ubijen je rimski car Karakala, Marko Aurelije, jedan od najbrutalnijih vladara u rimskoj istoriji. Sa ocem Septimijem Severom vladao je od 198. do 211, a potom sam, krajnje surovo, pogubivši čak i brata, dok i sam nije ubijen 217. Da bi ublažio nezadovoljstvo, posebno u provincijama, 212. dao je puno građansko pravo svim stanovnicima Carstva koji su rođeni kao slobodni (Constitutio Antoniniana).

1513 - Huan Ponse de Leon otkrio je Floridu i proglasio je posedom Španije.

1692 - Rođen je italijanski violinski virtuoz i kompozitor Đuzepe Tartini, koji je uveo novine u tehniku sviranja i građenja violina i otkrio pojedine akustične pojave u muzici. Komponovao je mnoštvo violinskih koncerata i sonata, uključujući sonatu "Đavolji triler".

1818 - Rođen je nemački hemičar August Vilhelm fon Hofman, značajan po istraživanjima u organskoj hemiji. Osnivač je moderne industrije anilinskih boja iz katrana kamenog uglja.

1849 - Rođen je srpski slikar Miloš Tenković, začetnik i jedan od najdarovitijih predstavnika realizma u srpskom slikarstvu. Školovao se u Beču i Minhenu, a po povratku u Beograd do smrti 1890. bio je gimnazijski profesor. Radio je portrete, mrtvu prirodu i pejsaže. Dela: "Prodavačica cveća", "Majolika", "Autoportret", "Pejzaž s kravama", studije, akvareli, crteži.

1893 - Rođena je američka filmska glumica kanadskog porekla Gledis Smit, poznata kao Meri Pikford, zvezda nemog filma. S Čarlijem Čaplinom, Daglasom Ferbanksom i Dejvidom Grifitom osnovala je 1919. filmsku kompaniju "Junajted artist korporejšn". Filmovi: "Dobri mali đavo", "Devojka od juče", "Jedna mala bogata devojka", "Polijana", "Mali lord Fontelroj", "Gaučo", "Koketa".

1894 - Umro je indijski pisac Bankim Čandra Čaterdži, prvi značajniji autor koji je pisao na bengalskom jeziku. Bio je pod znatnim uticajem škotskog pisca Voltera Skota i uglavnom je pisao romantične romane s domaćim temama i moralističkim tonom. Dela: romani "Kapalkundala", "Mrinalini", "Jurgalangurija", "Čandrašekhar", "Rađani", "Krišnakanter Čil", "Anandamat", "Debi Čaudhurani", "Sitaram".

1902 - Umro je baron Jovan Živković, pravnik, političar, bankar, jedan od prvaka Srba u Austrougarskoj. Gimnaziju je učio u Karlovcima, a pravne nauke u Pečuju, Požunu (Bratislava) i Beču. Učestvovao je u pripremama za Majsku skupštinu Srba 1848. i u radu Blagoveštenskog sabora 1861. Bio je sremski podžupan, većnik Banskog stola i Stola sedmorice u Zagrebu (vrhovni sud) i poslanik Sremske županije u Saboru u Zagrebu, kao i predsednik Upravnog odbora Srpske banke u Zagrebu, vitez Reda gvozdene krune drugog reda i Malteškog krsta.

1907 - Francuska i Britanija potpisale su konvenciju kojom je potvrđena nezavisnost Sijama (Tajlanda). Tajland je uspeo da očuva suverenost tokom čitavog perioda kolonijalne istorije, iako su sve susedne teritorije bile pretvorene u kolonije raznih evropskih sila.

1913 - U Pekingu je počela da zaseda prva kineska skupština.

1929 - Rođen je Žak Brel, francusko belgijski šansonjer. Njegovi hitovi "Ne me quitte pas", "Amsterdam", "Mathilde", postali su svojevrsni spomenici frankofone baštine, a Brelovi tekstovi ali i retko sugestivan nastup, inspirisali su brojne muzičke stvaraoce širom sveta. Iako rođeni Belgijanac veči deo života proveo je u Parizu da bi poslednje godine proživeo u Francuskoj Polineziji, gde je i sahranjen, nedaleko od groba francuskog slikara Pola Gogena.

1936 - Umro je austrijski lekar Robert Baranji, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1914. Rasvetlio je funkciju vestibularnog aparata - organa koji reguliše ravnotežu ljudskog tela i tonus mišića. Doprineo je i boljem upoznavanju funkcije malog mozga i lečenju nekih oboljenja tog dela mozga.

1946 - Otvorena je poslednja sednica Lige naroda u Ženevi, pre nego što je ta organizacija zamenjena Ujedinjenim nacijama.

1950 - Umro je ruski baletski igrač i koreograf Vladimir Fomič Nižinski, možda najveći u istoriji baleta, čija je igračka karijera trajala samo četiri godine, jer je 1917. oboleo od neizlečive duševne bolesti. Njegove kreacije niko nije nadmašio, a skokovi u baletu "San o ruži" su, zbog neuobičajene visine i lepote, ušli u legendu kao nedosegnut ideal.

1971 - U Londonu je održan Prvi svetski kongres Roma, na kome je odlučeno da je ispravan naziv tog naroda - Romi. Usvojena je romska plavo-zelena zastava sa točkom u sredini (po uzoru na Indiju), pesma "Đelem, đelem" prihvaćena je kao himna i utvrđeno da je 8. april Svetski dan Roma.

1973 - Umro je je španski slikar, vajar, keramičar i dekorater Pablo Ruis Pikaso, osnivač kubizma, jedan od najznačajnijih slikara 20. veka. Slikarstvo je učio u rodnoj Španiji, a od 1904. je stalno živeo u Parizu. Naslikao je više od 18.000 slika koje su likovni kritičari podelili na nekoliko faza: plavu, ružičastu, crnu, kubističku i nadrealističku. Revolucionarne kubističke slike, počev od "Gospođica iz Avinjona" iz 1907, su mu donele svetsku slavu. Naslikao je "Gerniku", sliku na kojoj je potresno prikazao tragičnu sudbinu svoje otadžbine u ratu i zakleo se da se neće vratitu u Španiju dok je na vlasti Franko, koji je umro dve godine posle Pikasa.

1984 - Umro je ruski fizičar Pjotr Leonidovič Kapica, jedan od najistaknutijih fizičara 20. veka, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1978, inostrani član Srpske akademije nauka i umetnosti. Od 1921. do 1934. radio je u Velikoj Britaniji, a po povratku je rukovodio Institutom Akademije nauka Sovjetskog Saveza za fiziku. Uspeo je da stvori vrlo jaka magnetna polja, otkrio je zavisnost električnog otpora polikristalnih metala od jakog magnetskog polja, koja nosi njegovo ime, radio je na fizici niskih temperatura (helijum II, tečni vazduh, vodonik), unapredio je hidrodinamiku, posebno u oblasti termičkih pojava u tankim slojevima tečnosti.

1986 - Islamski teroristi su automobilom-bombom u većinski hrišćanskoj luci Žunije, blizu središta Partije falange predsednika Libana Amina Džemajela, ubili 10 civila.

1990 - Nepalski kralj Birendra ukinuo je zabranu rada političkih partija, koja je bila na snazi 30 godina.

1993 - Umro je srpski glumac Stojan Aranđelović. Za ulogu u drami "Pregršt sreće" dobio je nagradu na Sterijinom pozorju u Novom Sadu, a 1984. nagradu "Slavica" za životno delo.

1996 - Savezna Republika Jugoslavija i Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija potpisale su sporazum o normalizaciji odnosa.

1999 - Avioni NATO su u podnožju Tornika, najvišeg vrha Zlatibora, razorili Skijaški centar i obližnje Dečje odmaralište s ambulantom, usmrtivši čuvare Ski-centra Radoja Marjanovića i Nedeljka Uroševića i šumara Milanka Savića.

1999 - Ruski književnik i nobelovac Aleksandar Solženjicin izjavio je da je NATO agresijom na Srbiju (SRJ) zgazio povelju UN i "čitavom svetu i sledećem veku nametnuo drevni zakon - zakon džungle: onaj ko je silan, u svemu je u pravu", upozorivši: "Pred očima čovečanstva uništava se prekrasna zemlja i civilizovane vlade tome aplaudiraju".

1999 - Predsednik Poslaničkog doma češke skupštine Vaclav Klaus, ranije predsednik vlade Češke, okrivio je NATO za egzodus Albanaca, rekavši da su oni sa Kosova i Metohije počeli da beže tek s prvim NATO bombama i da ta "ključna činjenica" pokazuje da nema govora o navodnom primarnom cilju NATO da spreči masovni izbeglički talas.

2003 - Granata ispaljena iz tenka američkih snaga na hotel pun stranih novinara u Bagdadu usmrtila je kamermana Rojtersa Tarasa Protajuka i španske "Tele 5" Hosea Kousa.

2010 - Umro je Malkolm Meklaren, jedan od tvoraca i svojevrni simbol Pank pokreta 70-ih i 80-ih 20. veka. u Britaniji. Meklaren je bio menadžer sastava "Seks pistols" najpoznatijeg po ploči "God save the queen" koja je dugo bila zabranjena na BiBiSi-ju. Pank je jedan od najznačajnijih pokreta u savremenoj muzičkoj kulturi, po opštoj oceni Meklaren je na njegovo oblikovanje imao presudan uticaj.

2018 - Partija Fides aktuelnog mađarskog premijera Viktora Orbana apsolutno je pobedila na parlamentarnim izborima u toj zemlji, osvojivši dvotrećinsku većinu.

Dogodilo se na današnji dan, 09.04.

Danas je utorak, 9. april, 100. dan 2024. godine.

1241 - Mongolski konjanici pod komandom Batu Kana, unuka Džingis Kana, potukli su nemačke tevtonske vitezove u bici kod Legnice u Šleziji.

1483 - Umro je engleski kralj Edvard IV, vođa dinastije Jork u građanskom "Ratu dveju ruža" protiv pristalica dinastije Lankaster. Presto je osigurao pobedama svojih snaga 1461. u ključnim bitkama kod Mortimer Krosa i Toutona. Krunu mu je 1470. preoteo prethodnik na prestolu Henri VI, ali je pobedom nad vojskom Lankastera u bici kod Tuksberija 1471. ponovo postao kralj.

1553 - Umro je francuski pisac Fransoa Rable, najznačajnija ličnost francuske renesanse. Zamonašio se kako bi sebi obezbedio mirno i stabilno školovanje, ali je nakon sukoba sa pretpostavljenima, zbog učenja grčkog, što je tadašnja Sorbona sprečavala, napustio manastir. Završio je medicinu u Monpeljeu i radio je kao lekar u Lionu. Pošto su njegova književna dela zabranjivana neretko je menjao mesto boravka. Glavna dela: "Gargantua" i "Pantagruel". Šaljivom pričom o neobičnoj kraljevskoj porodici divova, uz mnoštvo dosetki, izražavao je opšte ideje pravde, istinoljubivosti i humanosti. Na srpski jezik njegova dela je, virtuozno, preveo Stanislav Vinaver.

1588 - Umro je italijanski slikar Paolo Veroneze, jedan od najznačajnijih predstavnika venecijanskog slikarstva. Bio je majstor kolorita, dinamičnih kompozicija, svetla, gesta, prostora, slikar gozbi, skupocenih tkanina, veličanstvenih enterijera i eksterijera, renesansnog ambijenta u koji je prenosio biblijske i mitološke teme. Obrađivao je teme iz hrišćanstva i antičke mitologije, proslavivši bogatstvo i moć tadašnje venecijanske države.

1626 - Umro je engleski filozof i državnik Frensis Bekon, jedan od osnivača modernog materijalizma u filozofiji. Izradio je opšti plan za obnovu nauke (Instauratio Magna). Njegova klasifikacija i kritika idola (zabluda) smatra se prvom kritikom ideologije. Prema njegovim načelima, u Engleskoj je 1662. osnovano "Učeno društvo". U vreme vladavine kralja Džejmsa I, bio je lord kancelar od 1618. do 1621. Uticao je na francuske enciklopediste 18. veka i njemu je posvećena velika "Francuska enciklopedija". Dela: "Unapređenje nauke", "Novi organon", "Nova atlantida", "Eseji ili saveti etički i politički".

1683 - Francuski istraživač Rober Kavelije, proglasio je prostranu teritoriju u Americi posedom Francuske, nazvavši je Luizijana u čast kralja Luja XIV.

1821 - Rođen je francuski pisac Šarl Pjer Bodler, jedan od najvećih lirskih pesnika 19. veka. Prevazišao je estetičke forme svog vremena, uneo u poeziju orijentalne boje i egzotiku, zadržao elemente romantizma i nagovestio je simbolizam. Njegova poezija je izraz očajanja i degeneracije civilizacije u kojoj je živeo. Uz zbirku pesama "Cveće zla", koju mnogi kritičari smatraju najvećim lirskim događajem 19. veka, objavio je prozno delo "Veštački raj".

1865 - Južnjački general Robert Li predao se komandantu severnjačkih snaga generalu Julisizu Grantu i potpisao kapitulaciju otcepljenih država Konfederacije, čime je završen četvorogodišnji Američki građanski rat. U tom ratu poginulo je više od 600.000 ljudi.

1872 - Rođen je francuski državnik Leon Blum, vođa Socijalističke stranke od osnivanja 1920, predsednik vlade Narodnog fronta 1936. i 1937. i u martu i aprilu 1938, prvi socijalistički predsednik vlade Francuske od 1870. Jedan je od tvoraca "politike nemešanja" u građanski rat u Španiji. U Drugom svetskom ratu Nemci su ga zatvorili u koncentracioni logor Dahau. Treći put je predvodio francusku vladu 1946. i 1947.

1881 - Rođen je Veselin Čajkanović, srpski klasični filolog i istoričar religije, član Srpske kraljevske akademije. Po okončanju studija klasičnih jezika na Velikoj školi u Beogradu 1903. usavršava se u Nemačkoj, u Lajpcigu i Minhenu, gde je doktorirao 1907. Na Filozofskom fakultetu u Beogradu rukovodio je katedrom za klasičnu filologiju. Na Bogoslovskom fakultetu predavao je Uporednu istoriju religija. U više navrata bio je dekan Filozofskog fakulteta. Rukovodio je Zadužbinom Nikole Čupića, Društvom Sv. Save, bio je upravnik Srpske književne zadruge. Kao rezervni oficir učestvovao je u balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. U Bizerti je osnovao Štampariju srpskih invalida i časopis "Napredak". Prevodio je Plutarha, Tacita, Vergilija, Svetonija, Livija, Plauta. Posebno su značajna njegova istraživanja stare srpske religije i mitologije. Odlikovan je nizom priznanja, između ostalih i Legijom časti. Dela: "Vergilije i njegovi savremenici", "O srpskom vrhovnom bogu", "Mit i religija u Srba", "Rečnik srpskih narodnih verovanja o biljkama", "Stara srpska religija i mitologija". Njegova "Sabrana dela iz srpske religije i mitologije" objavljena su tek 1994.

1926 - Rođen je Hju Hefner, američki biznismen, izdavač, producent, osnivač magazina "Plejboj". Osnivanjem tog časopisa, decembra 1953, odnosno uređivačkom koncepcijom koju je osmislio, Hefner je izgradivši nov brend, umnogome postavio osnove opšteg oslobađanja seksualnosti, šezdesetih i sedamdesetih 20. veka. Već krajem pedesetih "Plejboj", koji je odlikovala vrhunska štampa, mnoštvo erotskog sadržaja ali i kvalitetan informativni materijal, dostigao je tiraž od 4,5 miliona. Taj nivo održavan sve do devedesetih a tiraž je rastao, sedamdesetih je iznosio oko 7 miliona. Časopis koji je vodio, Hefner je opisivao kao magazin koji se bavi stilom života.

1928 - U Turskoj je u okviru reformi Kemala Ataturka islam prestao da bude državna religija.

1933 - Rođen je Žan Pol Belmondo, francuski glumac. Bio je zvezda "novog talasa" francuske kinematografije šezdesetih godina 20. veka. Posebno je upamćen po ulogama u akcionim filmovima i komedijama. Filmovi: "Budi lepa i ćuti", "Do poslednjeg daha", "Ljubav", "Žena je žena", "Leon Moren, sveštenik", "Moderato kantabile", "Pare na sunce", "Čovek iz Rija", "Ludi Pjero", "Gori li Pariz?", "Lopov", "Sirena sa Misisipija", "Borsalino", "Staviski", "Strah nad gradom", "Životinja", "Srećan Uskrs".

1940 - U Beogradu je održan Prvi kongres studenata Kraljevine Jugoslavije, na kojem je 127 delegata Beogradskog, Zagrebačkog i Ljubljanskog univerziteta (fakulteti u Subotici i Skoplju su bili u okviru Beogradskog univerziteta) deklaracijom odlučno osudilo imperijalistički rat i izrazilo spremnost studenata i omladine da, zajedno s narodom, nastave borbu protiv uvlačenja zemlje u rat.

1940 - Nemačka je u Drugom svetskom ratu bez objave neprijateljstava napala Norvešku i Dansku. Rano ujutro nemački ambasadori predali su ultimatum vladama u Oslu i Kopenhagenu da se, trenutno i bez otpora, stave "pod zaštitu Rajha". Danska je pristala, a Norveška odlučno odbila predaju. I pored britanske i francuske pomoći, nemačke trupe su skršile otpor. U Norveškoj je u to vreme bio aktivan lokalni nacistički pokret pod vodstvom majora Vidkuna Kvislinga.

1959 - Umro je američki arhitekta Frenk Lojd Rajt, jedan od tvoraca moderne funkcionalne arhitekture. Prvi je u SAD upotrebio armirani beton i industrijski građevinski materijal i snažno je uticao na savremenu arhitekturu. Konstruisao je niz građevina, uključujući Gugenhajmov muzej u Njujorku i hotel "Imperijal" u Tokiju.

1977 - Legalizovan je rad Komunističke partije u Španiji, posle višedecinijske obustave rada, za vreme Frankove vladavine.

1988 - Li Peng je imenovan za premijera Kine.

1991 - Skupština Gruzije je jednoglasno usvojila Deklaraciju o nezavisnosti od Sovjetskog Saveza, posle referenduma na kojem se 97 odsto građana izjasnilo za nezavisnu Gruziju.

1993 - Generalna skupština Ujedinjenih nacija primila je u članstvo svetske organizacije Bivšu jugoslovensku republiku Makedoniju.

1995 - Predsednik Alberto Fuhimori dobio je drugi petogodišnji mandat, na prvim mirnim predsedničkim izborima u Peruu od 1980.

1998 - U paničnom stampedu islamskih hodočasnika u Saudijskoj Arabiji poginulo je 119 islamskih vernika iz više zemalja.

1999 - Avioni NATO su prilikom napada na fabriku automobila "Zastava" u Kragujevcu, ranili najmanje 126 radnika.

1999 - Sa teritorije Albanije artiljerijom je napadnuta karaula Vojske Jugoslavije "Košare", u prvom u nizu bezuspešnih pokušaja terorističke takozvane Oslobodilačke vojske Kosova, da uz učešće jedinica albanske armije i vazdušnu podršku NATO, izvede kopnenu invaziju na Srbiju (SRJ).

1999 - Pobunjeni vojnici su na aerodromu u Nijameju ubili predsednika Nigera Ibrahima Barea Mainasaru.

2002 - Skupštine Srbije i Crne Gore prihvatili su sporazum o ukidanju Savezne Republike Jugoslavije i stvaranju - Državne zajednice Srbija i Crna Gora, koji su, uz posredovanje Evropske unije, 14. marta potpisali predsednici Jugoslavije i Crne Gore Vojislav Koštunica i Milo Đukanović, potpredsednik Savezne vlade Miroljub Labus, šefovi vlada dveju republika Zoran Đinđić i Filip Vujanović i visoki predstavnik EU za spoljnu politiku i bezbednost Havijer Solana.

2003 - Američke snage ovladale su centrom Bagdada.

2004 - Vlada SAD je, godinu dana posle pada Bagdada, ukinula zabranu prodaje oružja Iraku "za policijske snage i buduću iračku vojsku".

2005 - Britanski prestolonaslednik princ Čarls i Kamila Parker Bouls venčali su se u Vindzoru, a venčanje je, po prvi put u istoriji monarhije u Ujedinjenom kraljevstvu, obavljeno i po građanskoj proceduri u lokalnoj opštini. Čarlsova prva supruga, princeza Dajana, poginula je u automobilskoj nesreći u Parizu 1997.

2006 - Poginulo je 29 osoba, žena i dece, u Karačiju, u Pakistanu, u ljudskom "stampedu" koji je nastao po izlasku vernika iz džamije. Metež je započeo ubrzo posle okončanja obeležavanja godišnjice rođenja proroka Muhameda.

2007 - Najmanje 26 osoba je poginulo, dok je 18 povređeno, u sudaru kamiona i autobusa u zapadnom delu Irana. Autobus sa hodočasnicima, koji se se vraćali u Isfahan, posle obilaska nekoliko verskih mesta u susednom Iraku, survao se u dolinu, pošto ga je kamion udario na mostu, na putu koji povezuje gradove Ilam i Kermanšah, oko 700 kilometara jugozapadno od prestonice Teherana.

2011 - Umro je Sidni Lamet, američki filmski režiser, producent i scenarista, jedan od vodećih reditelja druge polovine 20. veka. Režirao je više od 40 filmova. Pet puta bio je nominovan za Oskara, ali ga je dobio tek 2005. za životno delo. Filmovi: "Dvanaest gnevnih ljudi", "Pasje popodne", "Mreža", "Presuda", "Ubistvo u Orijent ekspresu", "Serpiko", "Dugo putovanje u noć".

2014 - Preminula je Svetlana Velmar-Janković, književnik, redovni član SANU. Bila je urednik u beogradskoj "Prosveti", gde je pored drugog uređivala i znamenitu ediciju "Baština". Dobitnica je niza priznanja, od nagrada "Isidora Sekulić", "Ivo Andrić", preko priznanja za najčitaniju knjigu Narodne biblioteke Srbije, do NIN-ove nagrade, koju je dobila za roman "Bezdno". Druga dela: "Ožiljak", "Lagum", "Nigdina", "Vostanije", "Dorćol", "Vračar", "Glasovi", "Žezlo", "Knez Mihailo".

2017 - U terorističkim napadima na dve koptske crkve u Egiptu 45 osoba je poginulo, a 126 je povređeno. Ekstremistička tzv. Islamska država preuzela je odgovornost za napade. Teroristi-samoubice aktivirali su eksploziv ispred hrama Svetog Marka u Aleksandriji i u crkvi Mar Girgis u gradu Tanta, između Kaira i Aleksandrije.

2021 - Umro je Remzi Klark, proslavljeni američki pravnik, advokat, vrhovni državni pravobranilac SAD, u vreme Lindona Džonsona. Uobličio je rešenja kojima su u sklopu Zakona o biračkim pravima 1965. godine, i Zakona o građanskim pravima 1968, konačno, pravno, odstranjeni ostaci rasne segregacije u SAD. Bio je odlučan protivnik smrtne kazne i borac protiv vojnih intervencija SAD širom sveta. Uživao je izuzetan i stručni i lični ugled. Univerzitet u Beogradu dodelio mu je počasni doktorat.